بخش 3

100

ـ مريم اول زني كه از خردسالي مورد توجه و عنايت خدا بود و از اطعمه بهشتي ارتزاق يافت و از روح الهي باردارگشت.

ـ شناساندن زنان الگو و اسوه، چون حضرت زهرا(عليها السلام)پاره تن پيامبر(صلي الله عليه وآله)، اول مدافع ولايت، مادري نمونه در تربيت فرزند ـ حضرت آمنه، مادر گرامي پيامبر(صلي الله عليه وآله) ـ حضرت خديجه(عليها السلام) همسر باوفاي پيامبر، تنها ياور قرين تنهايي و دلتنگي پيامبر(صلي الله عليه وآله) ـ حضرت زينب(عليها السلام) پرچمدار قيام عاشورا ـ اشاره به نقشهاي تاريخي، سياسي، اجتماعي و عبادي هر يك از زنان الگو ـ زنان صدر اسلام چون سميه.

ـ توجه دادن خواهران زائر به مسئله حجاب كه اين امر به صيانت و شخصيت آنها ميافزايد و بيان اين نكته كه خود عامل باشند و با زباني لطيف و مهربان زائران ديگر را نيز به پوشش صحيح دعوت نمايند.

ـ ذكر فلسفه حجاب بطور آشكار و مستدّل در يكي دو جلسه.

ـ سفارش به خواهران زائر براي عدم استفاده از لوازم آرايشي در تمام طول سفر و عدم استفاده از لباسهاي نازك و بدننما و لباسهاي تنگ و كوتاه.

ـ عدم استفاده از لباس احرام در زمان غير احرام. در اين باره بايد توصيه هاي جدي صورت گيرد، كه بعد از اعمال، خانمها با همان لباس عادي خود وارد مسجدالحرام

101

ومسجدالنبي شوند و ضرورتي ندارد با لباس احرام در اجتماع حاضر شوند.

ـ حفظ سنگيني و وقار و متانت به هنگام خريد. ميطلبد مديران و روحانيون محترم تذكر اكيد به زائران درباره نحوه برخورد با فروشندگان بدهند.

ـ حتي المقدور به تنهايي خريد نروند يا همراه محرمي باشند و يا به صورت جمعي با زائران ديگر خريد كنند.

ـ به تنهايي سوار ماشينهاي عمومي نشوند (براي خريد و براي مشرف شدن به حرم) از سرويسهاي عمومي هتل استفاده نمايند.

ـ از شوخي در حرمين شريفين و در راه و به هنگام خريد بپرهيزند.

ـ از ابراز صميمت و شوخي با عوامل خارجي هتل بشدّت بپرهيزند.

ـ استفاده از حجاب كامل (چادر) در تمام طول سفر، از زمان سوار شدن به هواپيما تا پايان سفر و به خصوص موقع بازگشت ضروريتر بنظر ميرسد، چرا كه كوله بار معنوي سفر خويش را پر نموده است.

ـ پشت قبرستان بقيع جزع و بيتابي نكردن، نماز نخواندن، لعنهاي بلند به دشمنان دين نفرستادن. در يادگيري احكام خاص خود نهايت جديّت را داشته باشند.

ـ با معينه هاي كاروان و پزشك جهت رفع مشكلات پيش آمده حتماً هماهنگي داشته باشند.

1ظ2

ـ با جوراب نازك در سطح شهر (اماكن مقدسه و...) تردد نكنند.

ـ موقع خريد از چانه زدنهاي بيرويه كه باعث كسر شأن و وهن شيعه وايراني ميشوند پرهيز نمايند.

از جمله مسائلي كه بايد در جلسات خواهران بيان شود، مسائلي است كه تحكيم جايگاه خانواده را به همراه دارد. بايد به بانوان محترمه گوشزد نمود، خانواده جايگاه مهر و محبت، پايگاه انس و مودت و كانون اصلي تكوين شخصيت آدمي است. در اسلام خانواده، هسته اصلي و بنيادي اجتماعات و ضامن سعادت فردي و اجتماعي بشري است و نقش عظيمي را در تكميل فرهنگ انساني و توسعه تمدن بشري ايفا ميكند. بايد بيان نمود كه بناي رفيع خانواده مبتني بر تدبير و تقدير، احسان و اكرام، حلم و تحلم، مواظبت و محافظت است. متأسفانه در دهكده جهاني و در عصر رنسانس به بعد شاهد رشد فرهنگ اومانيستي در جهان غرب ميباشيم كه اين امر موجب شده است كه مقام و منزلت زنان تا حدي زيادي در اين نوع جوامع تنزل پيدا كند. ضمن آگاهي همسران و خواهران محترمه كاروانها از شرايط جديد جهان، بيان شود كه همسران شايسته، بال همديگر در پرواز به سوي ملكوت، غمخوار يكديگر در سفر زندگي، و ياور در طاعت پروردگارند. پس بكوشند كه با استفاه از بركات معنوي سفر حج زمينه هاي تعالي و معنوي همسران و فرزندان

103

خود را بيش از پيش فراهم آورند.

* اوقات فراغت زائران

بايد زائران در يابند كه احياي قلوب و تطهير نفوس در موانست الهي با قرآن و مداومت به فهم آيات قرآني ميباشد و در اين ميان وظيفه ما روحانيون معرفي و آموزش عظمت معاني و وجوه اعجاز قرآن به زائران ميباشد.

ـ سفارش و تأكيد فراوان بر ختم قرآن وهديه كردن به ائمه معصومين. چرا كه قرآن گنجينه رازها و اسرار خداوند است، نامه و سخن معبود و معشوق با عاشق است.

ـ ذكر ثواب ختم قرآن در اماكن مقدسي چون مسجدالحرام و مسجدالنبي(صلي الله عليه وآله).

ـ تشكيل جلسات گروهي براي ختم قرآن چه در هتل و چه مسجدالنبي و مسجدالحرام.

ـ تشكيل جلسه قرآن در مسجدالحرام هم سبب جذب مسلمانان ديگر و احترام به ايرانيان ميشود و هم باعث ارتباط برقرار كردن با آنها و رفع شبهاتي كه در مورد ايرانيان دارند ميگردد.

ـ تهيه كارت برگ قرآن (60 برگ كه روي هر كدام نيم جزء از قرآن با ذكر سوره و آيه و صفحه) و هر شب در مسجدالحرام بين زائران كاروان تقسيم گردد و ظرف كمتر از نيمساعت يك ختم قرآن جمعي صورت ميگيرد. همين

104

كار در مسجدالنبي و در هتل هم انجام گيرد. كارتها و برگها بعد از جلسه براي مرحله بعد جمع گردد.

ـ حضور روحانيون بزرگوار كاروانها در جلسات ختم قرآن و در صفوف زائرين آثار بسيار خوبي در ميان آنان ايجاد مينمايد. بايد به گونهاي كارهاي مربوط به كاروان را برنامهريزي نمود كه به شركت روحانيون معظم در جلسات قرآني خللي وارد نسازد.

دومين راه پر كردن فراغت زائران، ختم صلوات است. ختم صلوات براي زائران بيسواد هم كه قادر به تلاوت قرآن و دعا نيستند بسيار مفيد است.

ـ توجه دادن به ثواب صلوات كه خداوند متعال ميفرمايد: ان الله و ملائكته، يصلون علي النبي يا ايهاالذين آمنوا صلوا عليه و سلموا تسليم

بايد زائران را به ختم صلوات ترغيب نمود، استفاده از رواياتي كه ذيلا اشاره ميشود ميتواند كمك كننده باشد: ـ پيامبر اكرم(صلي الله عليه وآله): هر كجا هستيد بر من درود و صلوات بفرستيد كه صلوات شما به من خواهد رسيد.

ـ پيامبر اكرم(صلي الله عليه وآله): بخيلترين مردم كسي است كه نام من نزد او برده شود و صلوات برمن نفرستد.

امام صادق(عليه السلام): هر كس بر محمد و آل وي ده صلوات هديه كند خداوند و فرشتگان صد بار بر وي درود ميفرستند و اگر كسي صد صلوات بفرستد، خدا و فرشتگان درگاهش هزار مرتبه بر او صلوات ميفرستند.

105

ـ گوينده صلوات، با ذكر صلوات و با وقوف به مقام شامخ نبي اكرم(صلي الله عليه وآله)، پيامبر عظيم الشان را چراغ هدايت قرار داده و مسير زندگي خويش را روشن مينمايد و گناهان و اشتباهات قبل را مرتكب نشده و همواره براي راهيابي به يك زندگي صحيح از وجود پيامبر مدد ميجويد. پس زائران به ختم 24000 صلوات تشويق و ترغيب شوند.

ميتوان اين عناوين را براي هديه كردن صلواتها در نظر گرفت:

ـ هزار صلوات تقديم به حضرت محمد(صلي الله عليه وآله).

ـ هزار صلوات تقديم به حضرت علي(عليه السلام).

ـ هزار صلوات تقديم به صديقه طاهره حضرت زهرا(عليها السلام).

ـ هزار صلوات تقديم به امامان معصوم از امام حسن(ع) تا امام عصر(عج) هر كدام 1000 مرتبه.

ـ هزار صلوات جهت تعجيل و سلامتي در ظهور حضرت مهدي (عج).

ـ هزار صلوات براي شادي روح امام خميني(ره).

ـ هزار صلوات تقديم به ارواح شهداي اسلامي از صدر اسلام تاكنون، بخصوص شهداي انقلاب وجنگ تحميلي ايران.

ـ هزار صلوات براي سلامتي و طول عمر مقام معظم رهبري.

106

ـ هزار صلوات براي رفع مشكلات جوانان و حفظ آنان از شرور آخر الزمان و نقشه هاي دشمنان.

ـ هزار صلوات براي سلامتي خود و خانوادهتان.

ـ هزار صلوات براي شفاي عاجل بيماران بخصوص بيماران آشنا.

ـ هزار صلوات براي برآورده شدن حاجات و رفع گرفتاريهاي مسلمانان، بويجه كساني كه به شما التماس دعا گفتهاند.

ـ هزار صلوات براي شادي روح اموات و درگذشتگان به خصوص ذوي الحقوق.

ـ هزار صلوات براي نابودي كفار و منافقين و پيروزي مسلمين در سراسر جهان.

سومين بخش از مسائلي كه ميتواند اوقات فراغت زائران را پربار و جهتدار كند، دعاست.

بايد روحانيون، زائرين بيت الله الحرام را توجيه نمايند كه ادعيه، انسان را از 0لمتها بيرون ميبرد.

* آداب دعا

1ـ با طهارت و رو به قبله باشد.

2ـ دستها را بالا آورد.

3ـ با صدايي بين جهر و اخفا باشد.

4ـ در نهايت تضرع و خضوع و خشيت باشد.

5ـ به اجابت دعاي خود اطمينان و يقين داشته باشد.

6ـ در دعا و درخواست خود اصرار نمايد.

107

7ـ باتمام همت و انديشهي خود، رو به خدا آورد و از غير او قطع اميد كند، كه اين امر سبب اجابت دعاست.

8ـ هنگام دعا گريه كند و ديگران را نيز شريك دعاهاي خود كند.

ـ دعا سلاح مؤمن و وسيله قرب او به خداست.

ـ دعاي همراه با اشك و توبه و انابه، بالهاي صعود مؤمن به عرش الهي است.

ـ تشويق زائران به خواندن ادعيه روز و زيارات روز.

ـ تشويق زائران به خواندن ادعيه صحيفه سجاديه، مناجات خمس عشر، به خصوص مناجات تائبين و مناجات علي(عليه السلام) در مسجد كوفه.

ـ تشويق زائران به خواندن زيارت جامعه، دعاي كميل، ندبه و...

ـ تشويق زائران به توجه در معاني اذكار و ادعيه.

* توصيه هايي پيرامون اعمال

آنچه را كه زائران معمولا از روحانيون بزرگوار كاروانها انتظار دارند، همراهي كردن در اعمال ميباشد، به گونهاي كه زائر احساس كند تمام اعمال خود را انجام داده است. نكته ديگر بر حذر داشتن زائران از اضطراب و دلهره ميباشد. متأسفانه دلهره و اضطراب در بعضي از زائران، چه بسا مانع انجام درست اعمال ميشود كه رفع اين مشكل بر عهده روحانيون ميباشد.

108

* احرام

ـ احرام خانمهاي معذور، از هتل با نذر باشد (خانمهايي كه همسرانشان حضور ندارند يا دارند بايد توجيه شوند)

ـ احرام آقايان در قسمت مركزي و اصلي مسجد شجره باشد و لازم نيست كه زائران را در مسجد بگردانند.

ـ بهترين زمان تأثير گذاري معنوي در زائران، موقع احرام بستن و تلبيه گفتن است در مسجد شجره يا حجفه اين فرصت را از دست ندهيد و احرام را با عجله و شتاب به پايان نبريد.

ـ نيت موقع احرام بسيار اهميت دارد از نيت تك تك زائران و تلبيه آنان مطمئن شويد.

ـ احتياطاً ترجمه تلبيه را هنگام محرم شدن بيان كنيد كه زائران درك كنند كه چه ميخواهند انجام دهند.

* طواف

ـ قبل از شروع طواف، از زمان شستشوي اطراف بيت مطلع شويد تا در وسط طواف با مشكل مواجه نشويد.

ـ طواف واجب را بعد از نماز صبح انجام دهيد و از طواف در شب اجتناب كنيد.

ـ زائران براي طواف واجب به دو دسته تقسيم ميشوند كساني كه مرجعشان كل مسجدالحرام را مطاف ميداند و كساني كه فقط بين مقام و كعبه را مطاف ميداند. هر دسته

109

در مطاف خود حركت كنند و دستهي اول را در شلوغي مطاف بين كعبه و مقام براي طواف نياوريد. اين عمل باعث ميشود كه مشكلات طواف كمتر شود. ضرورتي ندارد زائري كه مرجع او مطاف را كل مسجد الحرام ميداند، طواف را بين مقام و كعبه انجام دهد.

ـ سالمندان و بيماران را به همراه كل كاروان براي طواف نياوريد. بعد از انجام اعمال همه، به زائران بيمار و سالمند برسيد.

ـ قبل از شروع اعمال، جايي براي تجمع و برگشتن، معين شود تا زائران بعد از اعمال و خستگي زياد گم نشوند.

ـ بعد از اتمام عمل، از درستي اعمال همه يقين حاصل نماييد.

ـ براي جلوگيري از شك در تعداد اشواط از نام ائمه مدد خواسته در شوط اول يا علي(عليه السلام) يا علي(عليه السلام)، دوم يا حسن(عليه السلام) يا حسن(عليه السلام) و... همينطور شوط هفتم به يا باب الحوائج ياموسي بن جعفر(عليه السلام) ختم شود.

ـ براي داخل شدن به مطاف به علت كمتر بودن ازدحام جمعيت، از طرف ركن حجرالاسود اقدام كنيد. يعني نيم شوط قبل از محاذات حجرالاسود و اين نيم شوط به نيت طواف نميباشد.

ـ قبل از شروع طواف، احتمال جدا شدن از يكديگر را به زائران كاروان دهيد و از بلد بودن نحوه عمل تك تك آنها اطمينان كسب كنيد و بعد از طواف، نماز را پشت مقام

110

خوانده و قرار دسته جمعي را بگذاريد.

ـ به بانوان تذكر داده شود كه مقنعه شان محكم باشد و آستين لباسشان كشدار باشد تا آستينها بالا نرود.

ـ انجام طوافهاي مستحبي به صورت دسته جمعي با خواندن دعاي مشمول و مناجات علي(عليه السلام) در كوفه و ابوحمزه براي زائران بسيار شيرين است.

ـ طهارت در طواف واجب است.

ـ زائران بايد در طواف با اراده خود گام بردارند و خود را به سيل جمعيت نسپارند.

* نماز طواف

ـ نماز طواف، بايد پشت مقام خوانده شود. اگر بواسطه زيادي جمعيت نتواند پشت مقام بخواند در يكي از دو طرف آن نزديك مقام بجا آورد.

ـ نماز طواف مستحب را در هر جاي مسجدالحرام ميتوان خواند. فضا را براي نماز واجب ديگران تنگ نكنيم.

ـ از صحت حمد و سوره زائر اطمينان حاصل كنيد.

ـ در تصحيح نماز زائر، فقط به حمد و سوره اكتفا نشود. ذكر ركوع و سجود و تشهد و سلام نيز كنترل شود.

ـ در صورتي كه به صحت نماز زائر شك داريد، خودش بخواند و نايب هم بگيرد. نايبها از قبل معيّن شوند و حتماً نايب هم نماز را بخواند، بعد وارد عمل ديگر (سعي صفا و مروه) شود.

111

ـ حتماً نماز طواف بعد از طواف خوانده شود و فاصله زماني زيادي نيفتد بطوري كه عرفاً بگويند بعداز طواف نخوانده است.

ـ حتماً نماز قبل از سعي بايد خوانده شود.

* سعي صفا و مروه

ـ قبل از انجام سعي از آب زمزم نوشيده و به سر و صورت و سينه خود بريزد و دعاهاي لازم را بخواند.

ـ مشخص كردن محدودهي بين صفا و مروه براي زائران ـ لازم نيست به بالاي كوه صفا و مروه بروند و لازم نيست پاي خود را به كوه بزنند. وقتي به سنگ فرشهاي مسطح در مسعي رسيديد، آن شرط تمام شده است.

ـ سعي از صفا شروع ميشود و به مروه خاتمه مييابد.

ـ سعي در طبقه دوم چون بالاتر از دو كوه است، كفايت نميكند.

ـ نشستن و استراحت كردن و رفع خستگي بر صفا و مروه و بين آنها جايز است. ولي بايد توجه داشت اگر در بين سعي باشد، از همانجا كه قطع كرده بايد ادامه دهد.

* تقصير

ـ تقصير مكان معيني ندارد. لذا در عمره تمتع و عمره مفرده ميتوان براي جلوگيري از ازدحام، روي كوه مروه تقصير انجام نداد بلكه قدري اينطرفتر اقدام كرد.

112

ـ تذكر به خانمها كه از بيرون آوردن مو در مقابل نامحرم پرهيز كنند.

ـ تقصير در عمره (تمتع و مفرده) زمان ندارد و لازم نيست فوري بعد از سعي انجام شود.

ـ تذكر داده شود كه تا تقصير نكرده است، محرمات احرام بر او حلال نميشود.

ـ كسي كه خودش تقصير نكرده، از تقصير موي ديگري بپرهيزد.

ـ تراشيدن سر در عمره تمتع اشكال دارد.

ـ زمان تقصير در حج بعد از قرباني است.

ـ حلق براي زنان كفايت نميكند و بايد تقصير كنند.

ـ حلق در حج براي مرداني است كه سفر اولشان باشد و براي زائران در سفرهاي بعدي مستحب است.

ـ محل تقصير يا حلق در حج، مني است.

ـ زمان حلق يا تقصير تا روز سيزدهم ذي الحجه است اگرچه احتياط، انجام آن در همان روز عيد است.

* توصيه هاي كلي در ايام تشريق

ـ همراه داشتن كارت شناسايي در مشاعر مقدسه.

ـ عدم تردد بي جهت و عدم خروج از چادرها، به علت مشابهت چادرها كه امكان گم شدن زياد ميباشد.

ـ در منا به صورت گروهي براي رمي جمرات حركت كنيد و به چادرها بازگرديد.

113

ـ چون حركتها معمولا به صورت پياده روي است، از حمل بار اضافه (ميوه و خوراكي و..) پرهيز نماييد.

ـ هنگام غروب روز عرفه، وقتي همه چادرها يكباره جمع ميشوند، شناخت موقعيت دشوار ميشود در اين موقع از محل خود دور نشويد.

ـ در صورت جدا افتادن از كاروان نهراسيد با ساير كاروانهاي ايراني به سمت خيمه ها بياييد و بعد توسط امدادگران به خيمه خود هدايت شويد.

ـ از نوشيدن آبِ شيرهاي مخصوصِ شست و شو و وضو خودداري شود.

ـ براي حلق حتماً از تيغهاي شخصي استفاده كنيد.

ـ پس از هر بار دستشويي، دست خود را با آب و صابون بشوييد.

ـ رعايت افراد سالخورده و پير را در مشاعر مقدسه بكنيد.

ـ حفظ بهداشت ميحط (از ريختن زباله و آشغالهاي ميوه و خوراكي در اين اماكن جداً پرهيز نماييد) كه بعضاً به اين مورد توجهي نميشود و آثار بسيار منفي و بدي در ميان زوار ايجاد مينمايد.

ـ از خوردن زياد اجتناب كنيد زيرا هم خواب آلودگي ميآورد كه سبب غفلت از عبادت و نماز و دعا ميشود و هم به علت كمبود دستشوييها با مشكلات عديدهاي روبرو ميشويد.

114

ـ در زمان حركت به مشعر، آب كافي به همراه داشته باشيد.

ـ همواره براي تجديد وضو يك قوطي آب همراه داشته باشيد تا در صورت چرت و خوابآلودگي نياز به طي مسافت طولاني و شلوغ را نداشته باشيد.

ـ از كفشهاي طبي و يا دمپايي براي اين ايام استفاده نماييد.

ـ اگر بايد عينكي بزنيد، بند عينك را حتماً وصل نماييد تا چنانچه در اثر ازدحام، عينك شما افتاد، از بين نرود.

ـ حتماً چادرهاي خود را علامت گذاري كنيد.

* عرفات

ـ وقوف در عرفات از ظهر روز نهم است لذا زمان حركت طوري تنظيم شود كه حجاج قبل از ظهر در عرفات باشند.

ـ رفتن در شب به طرف عرفات، مزاياي استفاده از خنكي هوا، نبود مشكل استظلال، عدم نگراني به موقع نرسيدن را دارد.

ـ توصيه به زائران جهت همراه داشتن قرآن و مهر.

ـ تأكيد به زائران كه بهترين مكان براي آمرزش گناهان و توجه به حضرت حق و استغفار، عرفات است و اين فرصت را مغتنم شمارند.

ـ در وقوف عرفات، بعلت نزديك بودن چارها به

115

يكديگر، تدابيري اتخاذ شود تا هر 2 يا 3 كاروان براي جلوگيري از تداخل صوت با هم دعا بخوانند.

ـ مطلع شدن زائران از مشكلات و سختيهاي وقوف در عرفات و مشعر و مني.

ـ بهتر است تدابيري پيشبيني شود كه بجاي پتو از پتوهاي خواب كم حجم و قابل حمل استفاده شود.

ـ تشويق زائران به شركت در مراسم برائت از مشركين.

ـ تشويق زائران به خواندن نماز عيد در روز عيد قربان.

ـ تشويق زائران به خواندن دعاي عرفه.

ـ جمع كردن زائران هنگام ظهر براي نيت وقوف.

ـ براي چادرهاي خانمها، حتماً حفاظ و پردهاي مطمئن لحاظ شود.

ـ براي دستشوييها و وضوخانه ها نيز پرده نصب شود.

ـ از دادن دوغ و ميوه سرد (خيار و...) كه باعث خواب آلودگي زائران ميشود بايد شديداً پرهيز كرد.

ـ اتوبوسهاي زائران خانم از عرفات به سمت منا بايد مستقل از آقايان باشد.

* مشعر

ـ حركت دادن زائران از عرفات به مشعر طوري باشد كه به موقع برسند.

ـ پياده روي به طرف مشعر در جهت كاستن حجم ترافيك بسيار مؤثر است. (دورترين طريقها هم بين 6-4

116

كيلومتر است لذا 6 كيلومتر پياده روي براي جوانان و زائران سالم مشكلي نيست).

ـ براي بيماران و بانوان، وقوف اضطراري مشعر حتماً لحاظ شود.

ـ مسير پياده روي عرفات به مشعر را روي نقشه مشخص كرده و در اختيار كاروانها قرار دهند.

ـ وقوف چند دقيقهاي بانوان و بيماران در مشعر در شب عيد، چند دقيقه آنها را از ماشين پياده كرده توضيحات لازم پيرامون مكان را به آنها بدهيد تا آنها هم نسبت به اين مكان آگاهيهاي لازم را درك كنند و سنگهاي رمي را از آنجا جمع كنند و خاطره خوبي برايشان بماند.

ـ حد مشعر از سوي منا تا ابتداي وادي محسراست كه فاصلهاش تا منا 25ظ متر است. آنطرف پل را هم شامل ميشود. لذا براي جلوگيري از ترافيك و ازدحام ميتوان آن سمت پل را براي وقوف انتخاب كرد كه هم خلوتتر است و هم براي حركت صبح مناسبتر ميباشد.

ـ اصل وقوف در مشعر از اذان صبح تا طلوع آفتاب است.

ـ گفتن ذكر و جمع كردن سنگ براي رمي جمره از مستحبات مشعر است.

ـ بهتر است در مشعر در محلهايي توقف كند كه بعد از وقوف بتواند سريعاً از محل خارج و به سمت منا رود.

ـ براي جمع آوري سنگ از كوه بالا نرويد و از

117

دستكشهاي نايلوني استفاده كنيد ـ از محلهاي تميز سنگ جمع كنيد.

ـ اندازه سنگها بزرگ نباشد تا موجب جراحت و آزار ديگران نشود.

ـ بانوان همان شبانه كه به سرزمين منا ميرسند ميتوانند رمي روز عيد را انجام دهند.

ـ بيماران و معذورين از رمي در روز عيد، ميتوانند شبانه رمي جمره عقبه را انجام دهند.

ـ اولين كار واجب در منا در روز عيد، رمي جمره عقبه است.

ـ بيتوته كردن در منا فرصت خوبي است كه روحانيون، معين و معينه ها به اتفاق زائران، مناجات و دعاي گروهي و جمعي خوانده و به توبه و استغفار بپردازند.

ـ نيت بيتوته در شبهاي 11 و 12 ذي الحجه به صورت جمعي صورت گيرد.

ـ وقت بيتوته از غروب آفتاب تا نيمه شب ميباشد.

ـ بهترين وقت براي انجام رمي جمره روز دوازدهم، از صبح تا هنگام ظهر است چرا كه اهل سنت بعدازظهر رمي ميكنند.

ـ كوچ به منا ميتواند به صورت پياده باشد چرا كه هم سريعتر ميرسند و هم ميتوان با استفاده از بلندگو در بين راه به ذكر دعا و مناجات پرداخت كه از خستگي پياده روي هم ميكاهد.

118

ـ در منا زائران تقسيم شوند، آنها كه ميخواهند شب دوازدهم براي انجام اعمال به مكه روند، معيّن و با نظارت و سرپرستي كسي فرستاده شوند و آنهايي هم كه ميخواهند بعد از رمي جمره روز دوازدهم بروند معيّن گردند.

ـ شب عيد فقط معذورين و زنان به منا روند و ابتدا پيرها و بيماران را به چادر برده و نايب برايشان بگيريد سپس با بقيه براي رمي جمره برويد.

ـ بازگشت از مني در روز دوازدهم، از تونل ملك خالد به صورت پياده روي بسيار آسان است.

ـ بانوان بدون عذر نميتوانند روز 11 و 12 را شبانه رمي جمره كنند. فقط شب عيد را ميتوانند رمي شبانه انجام دهند.

ـ نظم و ترتيب و نظافت چادرها و محيط اطراف چادرها را به شدت رعايت كنيد.

ـ براي ورود به چادرها حتماً از كيسه كفش استفاده كنيد.

ـ زائران را با مسجد خيف كه از مهمترين مساجد در منطقهي مناست آشنا كنيد. در اين مسجد هفتاد پيامبر نماز خواندهاند. پيامبر اكرم(صلي الله عليه وآله) خطبه حجةالوداع را در آن مكان خوانده است و مدفن حضرت آدم است. خواندن نماز در اين مسجد بسيار فضيلت دارد.

ـ يكي ديگر از مسجدهاي منا مسجد البيعه است. در جمره عقبه مكاني است كه مسلمانان يثرب نخستين بار با

119

پيامبر در مكه بيعت كردند.

ـ توجه داشته باشند كه جمره عقبه، آخرين حد منا است و قبل از ظهر روز 12 از مقابل آن نگذرند.

ـ از صحت تمامي اعمال زائران در ايام تشريق يقين حاصل نماييد.

* قرباني

1 ـ اعزام فردي آگاه و خبره از كاروان به مسلخ جهت شناسايي قرباني. (غير از فردي كه وكالت براي قرباني دارد).

ـ وكيل ميتواند قرباني معذورين و بانوان را كه رمي شبانه كردهاند جلو بيندازند تا كارها به سهولت و بموقع انجام شود.

ـ ناظران ثابت در قربانگاه حضور داشته باشند، نظارت جدي بر ذبح و نوع گوسفند انجام شود. پرواضح است كه گوسفند لاغر و معيوب كفايت از قرباني نميكند.

ـ مسئولي كه براي دريافت قرباني و تحويل كوپن به قربانگاه ميرود، توجه داشته باشد كه به ازاي هر كوپن، يك گوسفند تحويل گيرد تا مشكلي بوجود نيايد.

ـ به ذابحين تذكر داده شود حتماً رو به قبله ذبح نمايند.

ـ قسمت ذابحين از سلاخين جدا شود تا به سرعت كار افزوده شود.

ـ كسي كه حلق يا تقصير نكرده و براي خودش هم ذبح

120

نكرده ميتواند براي ديگري ذبح كند.

ـ ذبح باچاقوي استيل كفايت از قرباني نميكند. حتماً بايد آهني باشد.

ـ فرد نايبي كه در قربانگاه حضور دارد و خود محرم است بايد دقت كندكه لباسش با خون قرباني نجس نشود.

ـ به افراد نايب و ذابحين بعد از انجام كار كمك كنيد تا پس از تطهير كامل به چادر آيند و استراحت نمايند.

ـ براي قرباني حتماً نايب بگيريد. خود شخصاً به قربانگاه وارد نشويد. ضرورتي ندارد كه همه زائران شخصاً به قربانگاه بروند.

* اعمال مكه

پس از بازگشت از منا، اعمال مكه كه به ترتيب عبارت است از: طواف، نماز طواف، سعي صفا و مروه، طواف نساء، نماز طواف نساء است بايد انجام شود.

ـ رعايت ترتيب اعمال مكه ضروري است.

ـ اعمال مكه تا آخر ذي حجه وقت دارد، بنابراين براي معذوريني كه نميتوانند در شلوغي انجام دهند صبر كنند، پس از گذشت چند روز كه خلوت شده اعمال را به جا آورند.

ـ از صحت عمل تمام زائران و انجام تمام اعمال آنها يقين حاصل كنيد.

121

بخش هفتم

* * *

در انتظار ديداري دوباره

 

123

* وداع

الف ـ مسجدالحرام

ادب وداع بيت: زائران هنگام وداع حالت بسيار متفاوت نسبت به هنگام ورود به بيت الحرام داشته باشند و احساس كنند كه بزرگان و اولياي دين هم چنين بودند سپس طواف وداع نمايند.

طواف وداع: در هر دور به حجرالاسود و ركن يماني كه ميرسد در صورت امكان استلام نمايد وقتي به مستجار ميرسد مستحبات آن را انجام دهد و هر چه ميخواهد دعا كند و حجر را استلام نموده و يك دست بر حجر و دست ديگر به طرف درب كعبه گذاشته و حمد و ثناي الهي را انجام دهد و صلوات بر پيغمبر و آلش فرستد و دعاي وداع را بخواند: اللهم صل علي محمد عبدك و رسولك و... سپس از آب زمزم بنوشد و دعاي ائبون تائبون عابدون لرّبنا حامدون الي ربّنا متّصلون راغبون الي ربّنا راجعون ان شاءالله را بخواند.

124

ب ـ مسجدالنبي

زائران با غسل زيارت و حالتي خاص وارد حرم شريف شوند و زيارات مخصوصه حضرت را بخواند و براي عاقبت بخيري خود و قبولي اعمال، دعا كرده و آرزوي سفر مجدد كند و براي پدر و مادر خويش دعا نمايند. نماز توبه نيز در كنار ستون توبه خوانده و استغفار كرده و آمرزش تمام گناهان را بخواهد.

ج ـ بقيع

بر سر قبور ائمه اطهار(عليهما السلام) آيد و بسيار دعا كند و از خداوند تبارك و تعالي بخواهد كه آخرين عهد و زيارت او نباشد و طبق نظر شيخ طوسي و سيد بن طاوس اين دعاي وداع را بخواند: السلام عليك ائمة الهدي و رحمة الله و بركاته، استود عكم الله و اَقْرَءُ عليكم السلام، امنّا بالله و بالرّسول و بما جئتمُ به ودللتُم عليه، اللهم فاكتبنا مع الشّاهدين.

قابل ذكر است كه روحانيون محترم قبل از وداع با سخناني پيرامون توبه، انابه و استغفار زمينه هاي بازگشت و تحول دروني زائران را فراهم آورند تا زائران در آخرين زيارت و آخرين طواف دست پر بازگردند و انبان معنوي سفرشان مملو از توشه گردد. انشاءلله

125

* ره آورد سفر حج

رسول اكرم(ص) فرمودند: علامت قبولي حج آن است كه انسان بعد از بازگشت از مكه دست از گناهان قبلي خود بردارد.

ـ سعي كند كه اعمال خود را با گناهان از بين نبرد كه حفظ عمل از انجام عمل به مراتب سختتر است.

به زائران خود بگوئيم مسؤوليتهاي ما با اتمام حج، پايان نيافته بلكه شروع شده است. تولدي ديگر براي زندگي ديگر كه مورد رضايت خداوند متعال باشد.

حال كه سالك راه حقيقت شديد، بعد از انجام اعمال و زيارت رسول الله، حضرت زهرا(عليها السلام) و امامان بقيف وظيفه داريد براي ديگران الگو باشيد و آنان را به سوي خدا دعوت كنيد. بگوئيم كه شما با خداوند پيمان بستيد. بر وفاي به عهد و پيماني كه با خدا بستيد استقامت ورزيده و تا روز قيامت به آن ملتزم باشيد.

اگر سفرتان اين رهآورد را در پي داشت در بردارنده آثار زياد اخروي است كه ذيلا به بعضي از آنها اشاره ميشود:

1 ـ راهيابي به بهشت: امام باقر(عليه السلام) فرمودند: هر كس به قصد زيارت رسول خدا(صلي الله عليه وآله) حركت نمود و زيارتش كند بهشت از آن اوست.1)

2 ـ بهرهمندي از شفاعت پيامبر: رسول اكرم(صلي الله عليه وآله)خطاب

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- اصول كافي، ج 4، ص 548.

126

به امام حسين(عليه السلام) فرمودند: فرزندم هر كس كه در حيات و يا پس از مرگ، مرا زيارت كند يا آن كه پدر و برادر و تو را زيارت كند اين حق را بر من خواهد يافت كه روز قيامت ديدارش كنم و از گناهان رهايش سازم.1)

3 ـ همسايگي با پيامبر(صلي الله عليه وآله) در قيامت: پيامبر اكرم(صلي الله عليه وآله)فرمودند: كسي كه مرا در حيات يا پس از مرگم زيارت كند روز قيامت در كنار من و همسايه من خواهم بود.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- من لايحضره الفقيه، ج 2، ص 577، حديث 3159.

127

فهرست منابع

1 ـ قرآن.

2 ـ نهج البلاغه.

3 ـ حج، محسن قرائتي، تهران، نشر مركز فرهنگي در سرايي از قرآن، ع 77.

4 ـ صهباي حج، جوادي آملي، قم، نشر اسرا.

5 ـ حديث ولايت، مجموعه رهنمودهاي مقام معظم رهبري، نشر مركز چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامي، 76.

6 ـ همراه با زائران خانه خدا، محمدتقي رهبر، تهران،نشر مشعر، 81.

7 ـ رهنمودهاي حضرت امام خميني ره به روحانيون كاروانها، نشر حوزه نمايندگي ولي فقيه در حج، بيتا.

8 ـ تبليغ دين از منظر دين، حميد نگارش، قم، نشر زمزم، هدايت، 83.

9 ـ تفسير نور الثقلين، حويزي، نشر موسسة التاريخ العربي، بيروت، 1422 ق.

10 ـ تفسير مجمع البيان، علامه طبرسي، تهران، نشر ناصر خسرو، بيتا.

128

11 ـ فرهنگ و تهاجم فرهنگي، تهران، سازمان مدارك فرهنگي انقلاب اسلامي، 75.

12 ـ كشتي پهلو گرفته، مهدي شجاعي، تهران، نشر مدرسه، 75.

13 ـ اصول كافي، كليني، تهران، نشر اسوه، 70.