بخش 3

61

ده مسئله ضروري درباره عمره مفرده   

 

 

 

 

 

 

ده مسئله ضروري درباره عمره مفرده

آشنايي با احكام و مناسك عمره و حج از شرايط اصلي و اساسي روحاني كاروان و راهنماي زائران بيت الله الحرام است، ولي از آن جا كه در سالهاي اخير به دليل تعدد مراجع معظّم تقليد و تفاوت فتاوا در بسياري از مسائل، شناخت تمام موارد اختلافي و حضور ذهن نسبت به آنها كاري دشوار است، ضروري مي نمود كه در اين مبحث، ده مسئله از مسائلي كه جزو مهمترين مسائل اختلافي و ضروري عمره به شمار مي آيند، همراه با فتاواي مراجع تقليد مذكور آيند تا دستيابي به وظيفه زائران براي روحانيان معظم آسان گردد.

بسياري از روحانيان گرامي بر اين گونه مسائل تسلطي شايسته دارند، يا مناسك محشاي عمره و حج را در سفر به همراه خويش دارند، ولي بهره جستن از نوشته حاضر، از تباه شدن وقت زياد براي جستوجو در منابع مفصل جلوگيري

62

مي كند و رسيدن به مطلوب را آسان مي سازد.

 

بقا بر تقليد

* آيت الله خامنه اي:بقا در تقليد ميّت جايز است حتي در مسائلي كه عمل نكرده است.

* آيت الله فاضل: در صورت تساوي، بقا جايز و عدول به زنده محل اشكال است و اگر يكي از آنها اعلم است، تقليد از او لازم است، و بين مسائلي كه عمل كرده و عمل نكرده تفاوتي نيست.

* آيت الله تبريزي: در مسائلي كه ياد گرفته و فراموش نكرده است، بقا لازم است و در مسائلي كه ياد نگرفته است، رجوع به مجتهد زنده لازم است.

* آيت الله صافي: مجتهد زنده اعلم است ¬ رجوع به حيّ واجب است.

مجتهد مرده اعلم است ¬ بقا بر تقليد او، احتياط واجب است.

هر دو مساوي هستند ¬ بقا جايز است.

* آيت الله بهجت: در مسائلي كه تقليد و عمل كرده است:

ميّت اعلم است ¬ بقا واجب است.

زنده بعداً اعلم شده است ¬ در تمام مسائل بايد به او

63

عدول كند.

با هم مساوي هستند ¬ بقا جايز است.

* آيت الله سيستاني: ميّت اعلم است ¬ بقا واجب است.

زنده اعلم است ¬ رجوع به زنده واجب است.

صرف التزام به متابعت از فتواي مجتهد كافي است.

* آيت الله وحيد: ميّت اعلم بوده است ¬ تا زماني كه اعلميّت مجتهد زنده ثابت نشود، بقا واجب است، چه در زمان حيات او التزام به عمل به فتواي او داشته يا نداشته باشد و چه عمل به فتواي او كرده يا نكرده باشد و چه فتواي او را ياد گرفته يا نگرفته باشد.

مجتهد زنده اعلم است ¬ واجب است به حيّ رجوع كند.

 

(1)

]202[احرام در مسجد شجره

* آيات عظام امام خميني، اراكي ،فاضل، سيستاني: بنابر احتياط واجب داخل مسجد محرم شوند.

* آيت الله خامنه اي و آيت الله بهجت: بايد داخل مسجد شوند.(آيت اللّه بهجت) و احتياطاً احرام از

مسجد قديمي باشد، و با فحص از اهل اطلاع ،توسعه از يمين و يسار و خلف است و قسمت محراب از مسجد قديمي محسوب

64

مي شود و در صورت عدم امكان دخول به مسجد قديمي، از محاذي آن جا محرم شوند .

* آيت الله گلپايگاني و آيت الله صافي: احرام از پشت ديوار مسجد نيز صحيح است .

* آيات عظام خويي، تبريزي و وحيد: در بيرون مسجد به گونه اي كه محاذي و برابر آن از طرف راست يا چپ باشد، محرم شوند، كافي است، هر چند احتياط مستحب آن است كه داخل مسجد محرم شوند .

* آيات الله مكارم: بلكه همين اندازه كه محاذي مسجد از طرف راست يا چپ باشد، كفايت مي كند، هر چند از داخل مسجد مستحب است .

* آيت الله زنجاني: 1ـ احتياط واجب آن است كه نماز و نيّت احرام در مسجدي كه در منطقه ذوالحليفه واقع است و به آن مسجد شجره مي گويند، انجام شود. 2ـ محرم مي بايست تلبيه را در منطقه ذوالحليفه بگويد و لازم نيست در خصوص مسجد باشد، هر چند مطابق احتياط استحبابي است. (مناسك نوين، ص60)

 

65

 

(2)

]203 و 204[ وظيفه زن حائض براي احرام

در مسجد شجره

* امام خميني: اگر مي تواند، بايد در حال عبور از مسجد محرم شود و اگر نمي تواند، در حال عبور محرم شود و اگر نمي تواند تا وقت پاك شدن صبر كند، احتياط آن است كه نزديك مسجد محرم شود و در جحفه يا محاذي آن احرام را تجديد كند.

* آيت الله اراكي: احتياط آن است كه نزديك مسجد محرم شود.

* آيات عظام گلپايگاني، فاضل و صافي: اگر نمي تواند تا وقت پاك شدن صبر كند، بايد نزديك مسجد محرم شود و نياز به تجديد احرام از جحفه ندارد.

* آيات عظام سيستاني، خويي و وحيد: مي تواند بيرون مسجد محرم شود.

* آيت الله مكارم: هر كس مي تواند، در كنار مسجد محرم شود و تجديد احرام لازم نيست.

* آيت الله بهجت: اگر نمي تواند وارد مسجد شود، در خارج مسجد، محاذي آن محرم شود، بنابر احتياط و در جحفه يا محاذي آن تجديد احرام مي كند.

66

با توجه به مسئله قبل و در وضعيت كنوني، كه بانوان را به قسمت قديمي مسجد راه نمي دهند، براي بانوان چند راه وجود دارد:

ـ در اين احتياط به فتواي ديگري رجوع كنند.

ـ از مدينه محرم شوند.

ـ به احتياط عمل كنند.

* آيت الله خامنه اي: اگر نمي تواند در حال عبور از داخل مسجد محرم شود، واجب است از جحفه يا محاذي آن محرم شود.

* آيت الله زنجاني: حائض مي تواند در خارج از مسجد نيّت نموده، تلبيه بگويد و مي تواند در حال مرور از مسجد شجره نيّت كرده، تلبيه بگويد، بلكه اين كار مطابق احتياط استحبابي است.(مناسك نوين، ص 60)

 

(3)

]444[ سوار شدن بر خودروي مسقّف در شب

* آيات عظام امام خميني، اراكي، گلپايگاني، فاضل، بهجت و صافي: جايز است.

* آيت الله خويي: اگر سرما و گرما و باران و باد نباشد، به گونه اي كه وجود و عدم سايبان، يكسان باشد، اشكال ندارد.

* آيت الله سيستاني: اگر باران نباشد، اشكال ندارد، ولي اگر

67

باران باشد، كفّاره دارد و بنابر احتياط واجب جايز نيست.

* آيت الله تبريزي: بنابر احتياط، در حرمت استظلال فرقي ميان شب و روز نيست.

* آيت الله خامنه اي: در شبهاي باراني و سرد، بنابر احتياط واجب، جايز نيست، مگر آن كه حرجي باشد.

* آيت الله مكارم: در شبهاي سرد و باراني بايد كفّاره بدهد.

* آيت الله وحيد: احتياط واجب ترك تظليل در شب است.(همان، ص 90)

* آيت الله زنجاني: جايز نيست.(همان)

 

(4)

]438 و 508 و520[ زير سايه رفتن در شهر مكّه

* آيات عظام امام خميني، اراكي، گلپايگاني، مكارم، فاضل، خامنه اي و صافي: جايز است.

* آيت الله خويي: بنابر احتياط واجب، تا پيش از رسيدن به مكه قديم، نبايد استظلال كند.

* آيت الله زنجاني: جايز نيست.(همان)

* آيت الله تبريزي و آيت الله سيستاني: بنابر احتياط واجب جايز نيست.

* آيت الله بهجت: احتياط واجب ترك سايه انداختن است براي

68

حوائج غير خانه و مانند آن.

 

(5)

]509[ احرام از تنعيم

و سوار شدن بر خودروي مسقّف تا مسجد الحرام

* آيات عظام امام خميني، گلپايگاني، اراكي، خامنه اي، مكارم، فاضل و صافي: مانع ندارد.

* آيت الله خويي: بنابر احتياط واجب، تا پيش از رسيدن به مكّه قديم نبايد استظلال كند.

* آيات عظام تبريزي، سيستاني، و بهجت: بنابر احتياط واجب جايز نيست.

* آيت الله زنجاني: جايز نيست.(همان، ص 91)

 

(6)

]592 و 595[ طواف در محدوده مقام ابراهيم و كعبه

* آيات عظام امام خميني، اراكي، فاضل، زنجاني، بهجت و صافي: لازم است در همين محدوده طواف كنند در همه اطراف. (آيت الله اراكي:) بنابر احتياط واجب، در طرف حجر اسماعيل نيز، اين محدوده از ديوار كعبه محاسبه مي شود. (آيت الله فاضل و آيت الله زنجاني:) در طرف حجر

69

اسماعيل اين فاصله از ديوار حجر محاسبه مي شود.

* آيات عظام خويي، گلپايگاني، صافي، مكارم، سيستاني، خامنه اي و وحيد: لازم نيست هر چند احتياط مستحب است كه در اين محدوده طواف كند.

* آيت الله تبريزي: بنابر احتياط واجب، بايد در همين محدوده طواف كند، ولي در موارد ازدحام، طواف در خارج اين محدوده نيز كافي است.

 

(7)

]789[ وظيفه كسي كه نمازش صحيح نيست

در نماز طواف

* آيت الله امام خميني و آيت الله فاضل: خود بخواند كافي است و اگر ممكن است كسي را بگمارد كه نماز را به او تلقين كند و احتياط آن است كه در مقام ابراهيم به شخص عادلي اقتدا كند، ليكن اكتفا به نماز جماعت نكند.

* آيت الله گلپايگاني و آيت الله صافي: خود بخواند و به جماعت نيز بخواند، و اگر نايب نيز بگيرد، بهتر و مطابق با احتياط است.

* آيت الله وحيد و آيت الله اراكي: خود بخواند و احتياط آن است كه در صورت امكان به جماعت بخواند و نايب نيز

70

بگيرد.

* آيت الله مكارم: خود بخواند و جماعت و نايب گرفتن لزومي ندارد.

* آيت الله خويي و آيت الله تبريزي: احتياط آن است كه خود بخواند و آن را به جماعت بخواند و نايب نيز بگيرد.

* آيت الله سيستاني: اگر مقدار زيادي از قرائت حمد را بتواند صحيح بخواند، خواندن نماز با اين كيفيّت كفايت مي كند و اگر نتواند، احتياط اين است كه همان مقدار و مقدار ديگري از آيات قرآن را به گونه صحيح بخواند وگرنه تسبيح بگويد.

* آيت الله بهجت: اگر ممكن است، نماز را به جماعت بخواند و در صورت عدم امكان با جماعت، عمل به وظيفه يوميّه كافي است.

* آيت الله خامنه اي: خود بخواند و بنابر احتياط، نايب نيز بگيرد.

* آيت الله زنجاني: بر هر شكل مي تواند هر چند با تلقين كسي ديگر، نماز را بخواند.

 

(8)

]173 و 186[ فاصله دو عمره

* امام خميني: احتياط آن است كه در فاصله كمتر از يك ماه به

71

قصد رجا به جاي آورده شود.

* آيت الله اراكي: احتياط آن است كه در كمتر از ده روز به قصد رجا آورده شود، ولي اگر عمره به نيابت از ديگري باشد، رعايت فاصله لازم نيست.

* آيت الله گلپايگاني و آيت الله زنجاني: فاصله شرط نيست، بلكه مي توان در يك روز چندين عمره مفرده به جاي آورد.

* آيات عظام خويي، مكارم، تبريزي، سيستاني، فاضل و صافي: فاصله يك ماه شرط نيست، بلكه در هر ماه قمري مي توان يك عمره به جاي آورد، ولي انجام دو عمره يكي براي خود و يكي براي ديگري، يا دو عمره براي دو نفر متفاوت، جايز است.

* آيت الله خامنه اي: فاصله معيّني شرط نيست، ولي بنابر احتياط، در هر ماه تنها يك عمره مي تواند براي خود به جاي آورد، لكن به جاي آوردن عمره براي غير خود، هر نفر، يك عمره جايز است.

* آيت الله بهجت: فاصله معتبر نيست، هر چند افضل در عمره دوم اين است كه در ماهي ديگر غير از ماه عمره اول باشد، يا با فاصله ده روز ميان دو احرام باشد، بلكه يكي از اين دو فاصله احوط است.

* آيت الله وحيد: بنابر احتياط، دو عمره در يك ماه براي خود

72

مي تواند به جاي آورد. البته مي تواند عمره دوم را رجائاً به جاي آورد، ولي در دو عمره نيابتي، فاصله معتبر نيست.(همان، ص 213 و 215)

 

(9)

]1316[ اماكن تخيير

* امام خميني و آيت الله اراكي: در تمام مسجدالحرام و مسجدالنبي، حتي در قسمتهاي توسعه يافته، مسافر مي تواند نماز را تمام يا شكسته بخواند و اين حكم اختصاص به مسجدين شريفين دارد.

* آيت الله بهجت: در قسمت قديمي مسجد، مسافر مي تواند نمازش را تمام يا شكسته بخواند، هر چند احتياط مستحب آن است كه شكسته بخواند، و در قسمتهايي كه در آغاز جزو اين مساجد نبوده اند، احتياط واجب آن است كه نماز را شكسته بخواند.

* آيات عظام خويي، تبريزي و وحيد: اين حكم اختصاص به مسجد الحرام و مسجد النبي ندارد، بلكه در شهر قديمي مكّه و مدينه، مسافر مي تواند نمازش را تمام يا شكسته بخواند.

* آيات عظام گلپايگاني، خامنه اي، فاضل، مكارم، صافي و سيستاني: در تمام شهر مكّه و مدينه، مسافر مي تواند نماز

73

را تمام يا شكسته بخواند.

 

(10)

]1313 و 1334 [شركت در نماز جماعت اهل سنّت و

سجده بر فرش

* آيات عظام امام خميني، اراكي، خامنه اي، و مكارم: از نماز يوميّه كفايت مي كند، حتي با سجده بر فرش و اعاده لازم
نيست.

* آيت الله گلپايگاني: شركت در نماز آنان خوب است، ولي با تمكّن، نماز را با شرايط كامل اعاده كند و سجده بر فرش در مورد تقيّه مانع ندارد و در صورت محذور اعاده نمايد.

* آيات عظام خويي، تبريزي و سيستاني: در صورتي كه قرائت نماز را بخواند، هر چند در نماز جهريّه به اخفات باشد، كفايت مي كند و در نماز جمعه، پس از آن، نماز را بخواند و اگر در اين مساجد جايي باشد كه بتوان بر چيزي مثل سنگ و موزائيك سجده كرد، كه سجده بر آن صحيح است، بايد در آن جا نماز بخواند، و اگر چنين موضعي نباشد، نمازي كه در آن، بر فرش سجده كرده، مجزي است .

* آيت الله بهجت: خوب است شركت كنند، و در صورت امكان بر چيزي كه سجده بر آن صحيح است، سجده كنند، و اكتفا

74

به غير آن خلاف است.

* آيت الله فاضل: نماز با آنها كفايت مي كند، و اگر چيزي كه سجده بر آن جايز است، پيدا نشود و از چيزي مانند حصير نتواند استفاده كند، سجده بر فرش مانعي ندارد و اعاده لازم نيست.

* آيت الله صافي: شركت در نماز جماعت اهل سنت، از نماز يوميه كفايت مي كند و اعاده آن لازم نيست، گرچه اعاده موافق با احتياط است و سجده بر فرش در مواردي كه به خاطر تقيّه ضرورت داشته باشد، مانع ندارد.

 

 

75

شرح وظايف روحانيان كاروانهاي عمره   

 

 

 

 

 

 

شرح وظايف روحانيان كاروانها

با پيروزي انقلاب اسلامي به رهبري حضرت امام خميني(قدس سرهم)باري ديگر روح حج ابراهيمي در كالبد احكام و مناسك حج و عمره دميده شد و با هدايتها و رهنمودهاي ايشان و مقام معظّم رهبري، روحانيان محترم كاروانها، زائران گرامي حرمين شريفين را براي انجام صحيح و با محتواي اعمال حج، راه مي نمايند. باشد تا در اين فرصت معنوي، ميهمانان الهي با توشه اي گران از سرزمين وحي به وطن اسلامي بازگردند و يك عمر خود را بيمه سازند.

شما عزيزان روحاني مورد دعاي پيامبر اكرم اسلام(صلي الله عليه وآله)هستيد كه بارها از پيشگاه خداوند مي خواست:«اللّهمّ ارحم خلفائي.» آن گاه كه از مقصود آن حضرت از خلفايشان پرسيدند، فرمود:«آنان كه سخن و شيوه مرا تبليغ مي كنند و آن

76

را به امت من تعليم مي دهند.»(1)

آشكار است كه در حج، آثار و اخبار پيامبر اكرم(صلي الله عليه وآله) مطرح مي شود و مورد توجه مسلمانان قرار مي گيرد. امام صادق(عليه السلام)به هشام بن حكم مي فرمايد:«در حج آثار و اخبار پيامبر اكرم(صلي الله عليه وآله) شناخته شود و مورد توجه قرار گرفته، غبار فراموشي از آن زدوده مي گردد.»(2)

اكنون كه با دعوت الهي به سوي قبله مسلمين رهسپاريد، روانهاي پاك امت پيامبر اكرم(صلي الله عليه وآله) را دريابيد و آنان را به روح اعمال و مناسك، فلسفه عبادت، تاريخ اسلام، فداكاريها، ايثار امامان(عليهم السلام) و امت اسلامي در طول تاريخ آشناتر سازيد تا به فرموده حضرت امام رضا(عليه السلام) در دين تفقّه يابند و راه امامان(عليهم السلام) را براي مردم سرزمينهاي ديگر بازشناسند و شاهد بهره هاي فراوان معنوي اش باشند.(3)

مجموعه اي كه از اين پس مي آيد، بخشي از وظايف روحانيان كاروانها و تذكرات بايسته اي است كه بايد به معتمران، پيش از سفر و در طول سفر گوشزد نمود تا همگان از بهره هاي معنوي اين سفر مبارك بهره مند شوند.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. امالي صدوق، ص 152، ح4.

2. ميزان الحكمه(نقل از علل الشرايع)، روايت 3267.

3. همان(نقل از عيون اخبار الرضا(عليه السلام))، روايت 3272.

77

 

وظايف روحانيان كاروانهاي عمره

1ـ تشكيل دو جلسه آموزشي پيش از عزيمت، با همكاري مديران كاروان مدينه قبل و پنج جلسه براي مدينه بعد.

2ـ تعليم مناسك و آداب سفر.

روحانيان محترم بايد در جلسه هاي پيش از عزيمت، و جلسه هايي كه در مدينه تشكيل مي شود، معتمران را به تكاليف شرعي خود در اين سفر آشنا سازند و مناسك و مسائل مورد نياز را به آنان تعليم دهند.

3ـ تصحيح قرائت، اذكار نماز و تلبيه زائران.

4ـ تبيين و تعليم احكام و مسائل شرعي مورد نياز معتمران به ويژه آنچه در صحّت اعمالشان دخيل است.

5ـ همراهي با زائران در اعمال عمره و نظارت بر صحت انجام آن.

6ـ تشكيل جلسه هاي سخنراني و دعا در محل كاروان و تقويت بعد معنوي سفر و توبه و تعهد با خدا در كنار بيت الله الحرام.

7ـ هماهنگي و همكاري كامل با دفتر نمايندگي بعثه مقام معظّم رهبري ـ مدّ ظلّه العالي ـ و رابطين بعثه در مكّه و مدينه.

8ـ شركت در نمازهاي جماعت و ترغيب زائران به آن و

78

تعليم كيفيت اقامه جماعت در حرمين شريفين.

9ـ توجيه زائران براي حفظ وحدت و برخورد اسلامي با زائران ديگر كشورها و مأموران عربستان.

10ـ تلاش براي بالا بردن سطح آگاهيهاي ديني و معنوي و برخوردهاي اخلاقي و اجتماعي زائران.

11ـ تكميل برگه هاي گزارش عملكرد و ارزيابي گروه و تحويل در پايان سفر.

12ـ تحويل نذورات و وجوه شرعيه دريافتي به دفتر نمايندگي بعثه در مكّه و مدينه.

13ـ نظارت بر اعمال كلّيّه زائران و حصول اطمينان از صحت اعمال انجام گرفته.

14ـ ايجاد روح آرامش در همسفران و رفع نگراني از افراد مضطرب گروه به ويژه بانوان براي انجام صحيح اعمال.

15ـ با توجه به مكشوف نبودن خودروها، مسئله استظلال براي زائران به روشني بيان شود.

16ـ چون ساعاتي پيش از اذان صبح، صفوف نماز جماعت تشكيل مي شود، بايد از نماز خواندن بانوان در پشت مقام جلوگيري شود. لازم است روحانيان محترم ضمن جلب توجه بانوان به اين موضوع، با اداي نماز طواف واجب در خلف مقام، آنان را به نقطه مناسب تري راهنمايي كنند.

79

17ـ حضور در برنامه پاسخگويي به زائران درباره مناسك، در خلف مقام يا در مسعي در وقت مقرر از سوي مسئولان بعثه و ارائه گزارش آن.

18ـ پيش از پرداختن به طواف، بايد از وضعيت شست و شوي اطراف بيت و امكان انجام طواف بدون مواجهه با مشكل كسب اطلاع شود.

19ـ براي زائران، به ويژه دانشجويان، توضيحات لازم درباره اماكن، تاريخ اسلام و تلاشهاي اولياي دين، متناسب با روحيات آنان ارائه شود.

20ـ روحانيان محترم در اين سفر الهي، افزون بر هدايت و راهنمايي حجاج در انجام اعمال، در تقويت بنيه ايماني آنان بكوشند و زائران عزيز را در انجام هر چه بهتر وظايف ديني و اخلاقي، مربّي و يار و ياور باشند.

21ـ روحانيان گرامي، در اماكن مذهبي و زيارتگاه ها، زائران را همراهي فرمايند تا كساني كه شايد تنها در عمر خود يك بار به اين توفيق دست مي يابند، دچار مشكل و يا احتمالا بطلان عمل نگردند.

22ـ اتاق و مكاني مناسب براي پاسخگويي به مراجعه كنندگان در مكّه و مدينه مشخص گرديده، روحانيان كاروان در ساعات معيّني در آن جا حاضر شوند تا معتمران به آساني

80

بتوانند با آنان تماس گيرند و پرسشهاي خود را مطرح نمايند.

23ـ مبناي بيان مسائل شرعي، فتاواي حضرت امام خميني(قدس سرهم)است و چنانچه مقلّدان مراجع ديگر، از فتواي مرجع خود مي پرسند، بدانان پاسخ داده شود.

24ـ مكّه و مدينه، تاريخ مجسّم اسلام و مهبط وحي الهي اند و بيشتر وقايع تاريخ صدر اسلام در اين دو مكان مقدّس روي داده است. به جاست روحانيان محترم، در اين اماكن، زائران را همراهي كنند و با رعايت شرايط و با استمداد از آيات و روايات و تاريخ و سيره، بر آگاهيهاي ديني و اسلامي زائران بيفزايند.

25ـ لازم است روحانيان محترم هميشه و همه جا قداست و شئون روحانيت را حفظ فرمايند.

26ـ از پذيرفتن نيابت غير تبرّعي در نماز طواف و موارد مشابه آن، اجتناب فرمايند.

27ـ با تمامي زائران برخورد عاطفي داشته باشند و با شكيبايي و فروتني با آنان برخورد كنند و از تندخويي و خشم دوري نمايند.

28ـ از واسطه شدن در گرفتن امضا و تائيديه براي مديران و خدمه كاروان خودداري كنند.

29ـ هنگام تشرّف به مسجد النبي(صلي الله عليه وآله) و مسجد الحرام و شركت در مراسم مختلف با لباس روحانيت حضور يابند.

81

30ـ هنگام صرف غذا، همراه با زائران و كنار آنان باشند.

31ـ از حضور غير ضروري در بازار و خريد كالاهاي تجمّلي پرهيز كنند.

32ـ در هتلهايي كه چند نفر روحاني در آن جا سكونت دارند، بايد قبل از تشكيل جلسه ها و يا ديدار از اماكن و غيره، با ملاحظه ويژگي هاي هر يك از آنان، تقسيم كار صورت گيرد و بدين سان با برنامه ريزي صحيح و دقيق، بيشترين استفاده برده شود.

33ـ براي بهره برداري مفيد از زيارت دوره و استفاده از خنكي هوا بايد بيدرنگ با روشن شدن هوا حركت كرد و زائران، در مكّه از زيارت حضرت خديجه و ابوطالب(عليهما السلام)(قبرستان ابوطالب) آغاز نمايند .

34ـ رعايت اختصار و گويا بودن سخن متناسب با حال زائر، از موضوعات مهم است.

35ـ حتي الامكان زائران (مرد) را براي زيارت نزديك از قبرستان ابوطالب افزون بر زيارت دوره شركت دهند و شايسته است از پشت پنجره ها زيارت نامه قرائت شود.

36ـ تشكيل هسته هاي امر به معروف و نهي از منكر مي تواند در انجام بهتر وظايف روحاني كاروان مؤثر باشد.

 

82

تذكرات لازم و ضروري براي زائران   

 

تذكرات لازم و ضروري براي زائران

1ـ پيش از سفر به حساب مالي خود رسيدگي نمايند و نسبت به پرداخت حقوق ديگران اقدام كنند تا حق الناس بر عهده شان نباشد.

2ـ با بستگان و آشنايان خداحافظي كنند و حلاليت بطلبند و اگر به عللي قطع رحم كرده اند، صله رحم نمايند.

3ـ از همراه بردن اجناس قاچاق و اشياي ممنوعه خودداري نمايند.

4ـ مناسك، احكام، فلسفه و اسرار حج را بياموزند تا با شناخت و آگاهي بيشتر اعمال عمره را انجام دهند و از اين سفر بهره ببرند.

5ـ هنگام سوار شدن به هواپيما و نيز پياده شدن، ورود به فرودگاه جده، سوار شدن به وسائط نقليه، ديدار از اماكن مقدسه، هنگام صرف غذا و... نظم ترتيب را رعايت كنند و ديگران را بر خود مقدّم بدارند و كاري نكنند كه در مقابل چشمان زائران غير ايراني و اتباع ديگر كشورها، به حيثيت اسلامي و انقلابي ايرانيان آسيبي وارد شود.

6ـ همراه با شنيدن صداي روحبخش اذان، حتماً در نماز جماعت مسجد النبي(صلي الله عليه وآله) و يا مسجدالحرام شركت كنند و از اين

83

فرصت بزرگ معنوي به گونه شايسته بهره جويند.

7ـ هنگام نماز از خريد و فروش، ايستادن در كوچه و خيابان و بازار و حركت بر خلاف مسير نمازگزاران، به شدت خودداري كنند.

8ـ در اماكن مقدّس مكّه و مدينه سيگار كشيدن ممنوع است، از اين رو، از استعمال دخانيات جداً پرهيز كنند.

9ـ از فرياد زدن، ايجاد سر و صدا و انجام اعمال و حركاتي كه زيبنده مسلمان ايراني نيست، خصوصاً در اماكن مقدسه و مشاهد مشرفه خودداري كنند.

10ـ از خواندن دعا و زيارت و فرستادن صلوات با صداي بلند و دادن شعار در مسجدالحرام و مسجدالنبي(صلي الله عليه وآله)و نيز از كارهايي كه موجب انگشت نما شدن است، همچون سجده بر روي چوب، مقوا، كاغذ و سنگ اجتناب كنند.

11ـ براي احرام كودكان، لازم است اولياي محترم آنان حتماً با روحاني كاروان مشورت كنند.

12ـ احترام و قداست قرآن كريم را حفظ نموده، در پايگاه وحي با خواندن آيات قرآن دهان را خوشبو و قلوب را صفا بخشند و قرآنها را بر زمين نگذارند.

13ـ خواهران گرامي از پوشيدن مانتو، چادرهاي رنگي و لباسهاي احرام نازك، كه جلب توجه مي كند، به شدت پرهيز

84

نموده، با رعايت حجاب اسلامي، عزت و صلابت و عظمت زن مسلمان را نشان دهند.

14ـ در كنار بقيع از خواندن نماز خودداري نموده، نمازهاي مستحبي را در مسجد النبي(صلي الله عليه وآله) و يا محل مناسب ديگري بخوانند. هنگام خواندن زيارت و مصيبت از بلندگو استفاده نكرده، از سينه زني و نوحه خواني، اجتناب فرمايند.

15ـ برادران محترم از لباسهاي زيرين و نامناسب و پيراهنهاي بدون آستين در مجامع عمومي و اماكن استفاده ننمايند و با پاي فشردن بر آداب و رسوم فرهنگي، اجتاعي و ديني، از خريد اجناس تبليغي فرهنگ ابتذال خودداري نمايند.

16ـ براي بهره گيري هر چه بيشتر از اين سفر الهي و معنوي، زائران بايد بكوشند كه شبها زودتر بخوابند و قبل از اذان صبح بيدار شوند و به سوي مسجدالحرام و يا مسجدالنبي(صلي الله عليه وآله)حركت و به موقع در نماز جماعت شركت كنند.

17ـ درهاي مسجدالحرام شبانه روز به روي همه زائران باز است. در بهره گيري معنوي در مكّه كوشش بيشتري نمايند.

18ـ از همراه بردن قرآنهاي مسجدالنبي(صلي الله عليه وآله) و مسجدالحرام و انتقال آن به هتلها اجتناب كنيد.

19ـ فروش اشيايي همچون پسته، انگشتر، زعفران و... در

85

كنار كوچه و خيابان به حيثيت مسلمانان ايراني آسيب مي رساند و بايد از اين كار اجتناب فرمايند.

20ـ نظافت را در طول سفر و همه جا مراعات فرمايند.

21ـ به جاي آن كه اوقات گرانبهاي خود را بازارها بگذرانند، از بركات معنوي اين سفر الهي و ديني بيشتر بهره
گيرند.

22ـ در پايان سفر، در صورت تمايل، كتب ادعيه، مفاتيح و ديگر كتابهايي كه به همراه دارند، به دفتر بعثه هديه نمايند تا براي استفاده در اختيار زائران ديگر قرار گيرد.

23ـ ديدار از اماكن به صورت گروهي صورت مي گيرد. از اين رو، حتماً ساعات رفت و آمد را دقيقاً مراعات نمايند تا با تأخير خود موجب آزار ديگران نشود.

24ـ رفتارها و برخوردهاي مشكوك را، بيدرنگ براي پيگيري لازم، به دفتر نمايندگي بعثه اطلاع دهند.

25ـ هنگام خريد، براي گرفتن تخفيف(به ويژه بانوان) پاي فشاري و التماس نكنند و احترام خود را نگاه دارند.

26ـ هيچ گاه بانوان به تنهايي سوار خودروهاي شخصي نشوند و تنهايي به خريد نروند; به ويژه در هنگامي كه بازار خلوت است.

27ـ حتي المقدور سوغات معنوي از سفر به همراه داشته

86

باشند و از مراسم دعا و توصيه هاي اخلاقي در حرمين آثار سمعي و بصري فراهم آورند.

چگونگي زيارت بزرگان معصوم(عليهم السلام)   

28ـ سعي كنند دفتر خاطرات و مشاهدات براي خود تهيه كرده، آنچه را در اين سفر معنوي كسب مي كنند، يادداشت نمايند تا در آينده براي خود و ديگران سودمند باشد.

29ـ در جلسه اي آموزشي عمره، حضوري فعّال داشته باشند. حتي كساني نيز كه سابقه تشرّف دارند، از اين جلسه ها بي نياز نيستند.

30ـ در نگهداري اموال و وسايل هتلها، كه به صورت امانت در اختيار آنان است، كوشا باشند تا ضمن نشان دادن شخصيت اسلامي خود، موجب پرداخت خسارت توسط سازمان حج و زيارت نگردند.

31ـ رعايت مقررات نظام مقدّس جمهوري اسلامي به ويژه براي زائران بيت الله الحرام مورد انتظار است. بنابراين، در شرايط خاص اقتصادي حاضر، از اسراف و خارج كردن ارز و يا پول رايج كشور پرهيز نمايند.

32ـ اقشار آسيب پذير كاروان را با حمايت و ياري خود در انجام وظايفشان خرسند كنند.

33ـ از خوابيدن در مسجدالحرام و مسجدالنبي(صلي الله عليه وآله) (به ويژه بانوان) خودداري نمايند.

87

34ـ نماز طواف مستحبي را در همه مسجدالحرام مي توان خواند. پشت مقام را براي كساني كه نماز طواف واجب انجام مي دهند، خالي بگذارند.

35ـ در صورت ازدحام در مطاف، شايسته است از طواف مستحبي، كه مخّل طواف واجب ديگران است، بپرهيزند و اعمال مستحب را با رعايت حال ديگران انجام دهند.

36ـ در آغاز و پايان اشواط طواف دقت داشته باشند.

37ـ استلام حجرالاسود كاري مستحب است. بايسته است با رعايت عدم اختلاط بانوان و آقايان، اين كار مستحب در كنار خانه خدا به گناه منجر نشود.

38ـ توفيق شكرگزاري سفر معنوي عمره را با ديدن برخي از برنامه هاي تلويزيون عربستان و كشورهاي ديگر به كفران تبديل نسازند.

39ـ براي جلوگيري از سستي و كسالت در انجام اعمال عمره، كه هدف اصلي سفر است، پيش از اعمال كاملا استراحت كنند.

 

چگونگي زيارت بزرگان معصوم

1ـ هنگام زيارت پيامبر اكرم(صلي الله عليه وآله) و امامان معصوم(عليهم السلام) آداب و احترام به مقام و نظارت بر زائران رعايت شود. زيارت هر

88

قدر از معرفت بيشتري برخوردار باشد، ارزشمندتر است.

رعايت آداب نمازهاي جماعت مكه و مدينه   

2ـ از هرگونه عملي كه موجب وهن مذهب شيعه مي شود ـ مانند دست كشيدن يا بوسيدن در و ضريح مطهر، خاك برداشتن از داخل قبرستان بقيع، بند بستن به ميله هاي بقيع و انداختن عريضه يا پول به داخل قبرستان ـ به شدت دوري شود. در صورتي كه زائران عريضه به همراه دارند، در اختيار روحاني كاروان قرار دهند تا از طريق بعثه اقدامات شايسته انجام گيرد.

3ـ براي خواندن زيارتنامه سعي شود حتي الامكان به صورت ملايم و در صحن مسجدالنبي (بين الحرمين) و حتماً رو به قبله خوانده شود و مدّاحان محترم مواظب باشند كه با صداي بلند مزاحم ديگر گروهها نشوند و از نوحه سرايي به صورت گروهي و سينه زني خودداري كنند.

4ـ از خواندن زيارت عاشورا، دعاي ندبه و دعاي توسل با صداي بلند پرهيز شود.

5ـ هنگام زيارت شهداي احد، به دليل اختلاط زن و مرد، براي خواندن زيارتنامه، آقايان در جلو و بانوان در پشت سر قرار گيرند و حتي المقدور مدير مراقب مجموعه كاروان باشد.

 

 

89

 

رعايت آداب نمازهاي جماعت مكّه و مدينه

1ـ در صورت امكان، زائران، نمازهاي يوميه خود را در مسجدالحرام و مسجدالنبي(صلي الله عليه وآله)و با جماعت به جاي آورند. تجافي نكنند و پس از ركوع، با رعايت تبعيت به سجده بروند.

2ـ در پايان نماز، از حركت دادن دستان خويش خودداري كرده، فقط سر را به سوي راست و چپ بگردانند.

3ـ با توجه به اين كه در داخل مسجدالنبي(صلي الله عليه وآله) مسافران نيز مي توانند نماز خود را تمام بخوانند، از خواندن نماز قصر (دو ركعتي) خودداري فرمايند و در صورتي كه در بيرون مسجد يا مساجد ديگر ـ مانند مسجد قبا ـ به جماعت اقتدا مي كنند، قصد نماز قضا نموده، بعد از نماز يا پيش از آن، نماز قصر خود را به صورت فرادي انجام دهند.

4ـ امام مسجدالحرام معمولا ظهرها زير بالكن مقابل حجر السود و ركن يماني و عصرها بين حِجر و در و نيز صبح، مغرب و عشا را نزديك مقام ابراهيم مي ايستد.برادران زائر بايد بكوشند كه پشت سر امام جماعت بايستند.

5ـ از گذاردن مهر، يا بادبزن يا حصير و يا چيزي ديگر براي سجده خودداري شود.

6ـ معمولا امام جماعت، صبحهاي جمعه در نماز خويش،

90

آيه سجده دار مي خواند. در اين صورت لازم است زائران با تبعيت از جماعت به سجده رفته، سپس مانند ديگر نمازگزارن نماز را ادامه دهند.از اين رو زائران صبحهاي جمعه پيش از آغاز نماز جماعت صبح مي توانند نماز صبح را فرادي بخوانند .

7ـ در نمازهاي ميّت، كه پس از نمازهاي واجب خوانده مي شود،شركت نمايند.

8ـ پس از نماز صبح و عصر، نماز نخوانند و به ديگر عبادات مستحبي بپردازند.

9ـ در منظم نمودن صفوف جماعت بكوشند و از هر گونه ايجاد اختلال در صف نمازگزاران بپرهيزند.

10ـ رو به روي نمازگزارن و كساني كه به صورت فرادي مشغول نمازند، تردد نكنند; زيرا فرقه اي از اهل سنت اين كار را جايز نمي دانند.

11ـ در نمازهاي جماعت از خواندن قنوت، كه مستحب است، خودداري گردد.