بخش 1

1

جغرافياي عربستان سعودي و اماكن حرمين شريفين

ويژه كارگزاران حج و زيارت

سيد محمد احمدي

2

تقديم به :‌

كوثر هستي حضرت فاطمه زهرا ( عليها السلام )

پدر بزرگوارش

همسرش مولود كعبه

و فرزندانش ائمه معصومين ( عليهم السلام )

3

پيشگفتار

در ميان كشورهاي اسلامي ، شناخت عربستان به ويژه براي كساني كه قصد سفر بدان كشور را دارند ، به دليل ويژگي هاي منحصر به فردي كه دارد ، از اهميتي دوچندان و ضرورتي افزون تر برخوردار است ، زيرا عربستان مركز گسترش زمين ، محل هبوط آدم و حوا ( عليه السلام ) ، سرزمين برپاشدن كعبه ، جايگاه جوشش چشمه توحيد و طلوع خورشيد تابناك و حيات بخش اسلام ، زادگاه خاتم پيامبران حضرت محمد ( صلي الله عليه وآله وسلم ) ،مولودكعبه حضرت علي ( عليه السلام ) ، صديقه اطهر فاطمه زهرا ( سلام الله عليها ) و يازده تن از اختران تابناك آسمان ولايت و امامت ( عليه السلام ) ، محل وقوع و شكل گيري تاريخ پرافتخار و خاطره انگيز صدر اسلام ، مهد پيدايش تمدن بزرگ اسلامي، مدفن پيامبر رحمت ( صلي الله عليه وآله وسلم ) و آرامگاه كوثر هستي ، و چهار امام و پيشواي پاك ، امام مجتبي ( عليه السلام ) ، امام سجاد ( عليه السلام ) ، امام باقر ( عليه السلام ) ، امام صادق ( عليه السلام ) و بسياري از سادات و بستگان خاندان اهل بيت ( عليه السلام ) ، اصحاب و ياران والامرتبه پيامبر ( صلي الله عليه وآله وسلم ) و جايگاه حرم امن الهي ، قبله گاه مسلمانان جهان و محل برگزاري بزرگترين همايش بين المللي ساليانه جهان و انجام مناسك حج است.

در طول شبانه روز«مسلمانان رو به سوي مسجد الحرام و كعبه» به نماز مي‌ايستند و همه ساله ميليونها تن براي انجام فريضه حج و يا عمره با قلبي مالامال از شور و عشق و اشتياق به آن ديار سراسر نور و معنويت عزيمت مي كنند و عاشق تر از گذشته ، بازگشت دوباره به آن ديار را انتظارمي برند.

آري در آن فضاي نوراني است كه فرياد نيايش هاي عارفانه و برخاسته از جان مسلمانان ، درهم مي آميزد و پيوند عميق و وحدت امت اسلامي را به نمايش مي گذارد و بدين سان هماره قلب مسلمانان براي حرمين شريفين مي تپد.

4

اميد است اين كتاب با عنايت الهي بتواند اطلاعاتي هرچند مختصر در اختيار شما عزيزان قرار دهد و در اين سفر معنوي مورد بهره برداري قرار گيرد . از آنجا كه هراثري خالي از اشكال نمي‌باشد ، از استادان محترم و خوانندگان عزيز تقاضا مي نمايم بربنده منت نهاده و هرگونه اشكال، راهنمايي و پيشنهاد سازنده خود را جهت اعمال اصلاحات و بهره مندي لازم اعلام نمايند .

در پايان از ارشادات و راهنمائي‌هاي جناب حجت الاسلام و المسلين آقاي قاضي عسكر معاون محترم آموزش و پ‍ژوهش بعثه مقام معظم رهبري و جناب حجت الاسلام و المسلين آقاي نواب معاون محترم امور روحانيون بعثه مقام معظم رهبري كمال تشكر و قدرداني را دارم.

همچنين از مسئول آموزش سازمان حج و زيارت جناب حجت الاسلام آقاي شهسواري و همكاران محترمشان آقايان اسداللهي و سليمي كه در تدوين كتاب حاضر و انتخاب آن به عنوان كتاب آموزشي كارگزاران حج و عمره اينجانب را حمايت نموده‌اند تشكر مي نمايم.

بر خود لازم مي دانم از خانواده محترم كه با صبر و درايت و حمايت هاي فكري، روحي و معنوي و ايجاد محيطي آرام در به ثمر رسيدن اين اثر مرا ياري نمودند نيز صميمانه تشكر نمايم. .

با آرزوي توفيق الهي براي همه خدمتگزاران به مهمانان خانه خدا،

پيامبر گرامي اسلام ( صلي الله عليه وآله وسلم ) و ائمه اطهار ( عليه السلام )

سيد محمد احمدي

5

بخش اول

جغرافياي عربستان سعودي

6

شبه جزيره عربستان

شبه جزيره عربستان بين طول جغرافيايي 4/34 تا 56 درجه و بين خط العرض 30/16 تا 32 درجه در نيمكره شمالي زمين و شمال خط استوا و جنوب غربي آسيا واقع و سرزميني خشك ، كه از سه طرف در حصار آب قرار گرفته است. در ناحيه غرب آن درياي سرخ و در ناحيه جنوب اقيانوس هند و در شرق آن درياي عمان و خليج فارس و در قسمت شمالي با كشورهاي عراق و اردن ارتباط زميني دارد.

شبه جزيره عربستان از نظر جغرافيايي به پنج ناحيه تقسيم مي شود :

1- ناحيه حجاز : سواحل شرقي درياي سرخ را به نام حجاز مي شناسند.

2- ناحيه تهامه : جنوب غربي شبه جزيره عربستان و جنوب حجاز را تهامه مي نامند.

3- ناحيه نجد : شرق ناحيه حجاز و مركز شبه جزيره عربستان را منطقه نجد مي نامند.

4- ناحيه عروض : كل منطقه شرقي شبه جزيره كه شامل قطر ، بحرين ، عمان و استان الشرقيه عربستان سعودي در ناحيه عروض قرار دارد.

7

5- ناحيه يمن : اين ناحيه شامل جنوب شبه جزيره است كه كشور يمن را تشكيل مي دهد.

عربستان سعودي

كشور عربستان سعودي يكي از كشورهاي قاره آسيا⁽¹⁾ در منطقه استراتژيك خاورميانه ⁽²⁾است كه با مساحت 690ر149ر2 كيلومترمربع بزرگترين كشور شبه جزيره عربستان محسوب مي گردد و حدود 4/3 شبه جزيره را در برگرفته است .

همسايگان عربستان سعودي

عربستان سعودي از جنوب با يمن و عمان و از شرق با كويت ، بحرين، قطر و امارات متحده و بخشي از خليج فارس و از شمال با عراق و اردن همسايه بوده و از غرب به درياي سرخ محدود مي باشد ، و با همسايگان خود داراي 431ر4 كيلومتر مرز زميني است كه با اردن 744 كيلومتر، عراق 814 كيلومتر ، كويت 222 كيلومتر ، قطر 60 كيلومتر ، امارات متحده 457 كيلومتر، عمان 676 كيلومتر و با يمن 458ر1كيلومتر مرز مشترك دارد و طول ساحل آن 640ر2 كيلومتر مي باشد كه از اين مقدار 988ر1كيلومتر ساحل درياي سرخ و 652 كيلومتر ساحل خليج‌فارس مي باشد.

محيط كشور عربستان سعودي حدوداً 070ر7 كيلومتر مي باشد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- آسيا با مساحتي بيش از 44 ميليون كيلومترمربع بزرگترين قاره كره زمين است كه بيش از 4/1 مساحت كل خشكي هاي زمين (135 ميليون كيلومترمربع ) را دربرگرفته و 60 درصدجمعيت دنيارادرخودجاي داده است .

2- خاورميانه (Middle East) اصطلاحي است كه براي اولين بار در سال (1920 م) توسط يك افسر امريكايي به كارگرفته شدوپس از آن به تدريج در ميان سياستمداران كشورها رايج گرديد. سازمان ملل اين اصطلاح را درسال (1948م)پذيرفت.

8

عوارض طبيعي

عربستان سعودي داراي سلسله ارتفاعات عظيمي است كه درغرب از جنوب به شمال متمايل بوده و سپس به سوي شمال شرقي امتداد مي يابد.

سلسله كوه هاي (سراه) از جمله ارتفاعات غربي است كه آن را (جبال حجاز) نيز ناميده اند و از شمال تا جنوب در برابر درياي سرخ كشيده شده و طول آن 670ر1كيلومتر مي باشد. بلندترين قله در رشته كوه هاي غربي (راس الصبح) نام داشته و 133ر3 متر ارتفاع دارد.بيابان هاي معروف اين كشور نفود ، دهنا و ربع الخالي مي باشد كه بيابان هاي ربع‌الخالي با وسعت حدود 000ر550 كيلومترمربع اجازه زيستن هيچ گونه جانداري را به خود نداده است.

9

آب و هوا

عربستان سعودي درشمار خشك ترين و گرمترين مناطق دنيا قرار دارد و داراي دو فصل تابستان و زمستان مي باشد كه درتابستان گرم و در زمستان معتدل (متمايل به سرد)مي باشد.كه در قرآن كريم نيز به سفر كاروانها در اين دو فصل اشاره شده است : « ‌بسم الله الرحمن الرحيم لايلاف قريش*ايلافهم رحله الشتاء و الصيف . (سوره قريش) » فصل تابستان از اوايل ارديبهشت ماه شروع شده و تا اواخر مهرماه ادامه دارد و فصل زمستان از اوايل آبان ماه تا اواخر فروردين مي باشد. رطوبت هواي عربستان بيشتر ناشي از بخار آب هاي درياي سرخ و خليج فارس است . در اين كشور بارندگي بسيار كم مي باشد و بعلت وزش بادهاي موسمي در نقاط مركزي ، ميزان بسيار ناچيزي از باران هاي اقيانوس هند در اين منطقه نفوذ مي‌كندو گاهي نيز رگبارهاي تند و كوتاه به صورت غيرعادي مي بارد. ميزان بارندگي ساليانه حدود 81 ميليمتر مي باشد.

10

آب هاي سطحي بيشتر در مناطق غرب و جنوب غربي آن وجود دارد ، در زمينه كنترل آب هاي سطحي با احداث 185 سد در مناطق مختلف كشور حدود 800 ميليون مترمكعب آب ذخيره سازي مي شود و همچنين اين كشور در راه تلاش شيرين كردن آب دريا براي تامين نيازهاي روزانه،موفق شده است با نصب30 دستگاه آب شيرين كن درسواحل خليج فارس و درياي سرخ روزانه 3 ميليون مترمكعب آب آشاميدني تامين نمايد .⁽¹⁾

ذخائر و منابع طبيعي

عربستان سعودي داراي منابع و ذخاير طبيعي غني و گسترده اي است كه عبارتند از: نفت ، گاز ، طلا ، نقره ، مس ، سنگ آهن ، اورانيوم ، فسفات، سنگ مرمر ، روي ، بوكسيت، پتاسيم ، نمك و آهك و ....

كشاورزي

عربستان سعودي داراي 000ر40كيلومترمربع زمين قابل كشت بوده و از نظر توليدات كشاورزي بهترين محصول آن خرما مي باشد و 15ميليون نفر نخل خرما دارد و ديگر محصولات كشاورزي آن عبارتند از : گندم ، جو ، ذرت ، توتون ، قهوه وصيفي جات. عربستان سعودي در زمينه كشاورزي به خصوص گندم ، خرما ، لبنيات و مرغ به خودكفايي رسيده است. اين كشور با ايجاد شركت هاي كشاورزي و ارائه خدمات كارشناسي و وام بدون بهره و خريدمحصولات كشاورزي باقيمت تشويقي ازكشاورزان باعث پيشرفت كشاورزي‌گرديده است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1-  عربستان سعودي (توسعه و پيشرفت)،سفارت عربستان سعودي در ايران

11

جمعيت

برابرآخرين آمار‌وزارت برنامه‌ريزي درنيمه‌اول سال (2008 م) برابر با (1428هـ . ق) جمعيت عربستان سعودي 000ر147ر28 نفر مي‌باشدكه دراين ميان افراد بومي000ر571ر22 نفروافراد خارجي (مهاجر)مقيم اين‌كشور000ر576ر5 نفراست كه مقاديرآماري آن به‌شرح ذيل‌مي‌ باشند:

-درصد رشد جمعيت : 2 درصد

- ميانگين سني : 5/21 سال

- نسبت مردان به زنان : 105 به 100

- ميانگين سن زندگي : 76 سال (مردان 74 سال و زنان 78 سال)

- ميزان تولد : 29 درهزارنفر

- ميزان مرگ و ميز :5/2 درهزارنفر

- ميزان افراد باسواد : 80 درصد

- سن حق راي : 21 سال

تقسيمات كشوري

عربستان سعودي به 13 استان (منطقه) تقسيم شده ودرراس هراستان اميري با حكم پادشاه منصوب مي‌گرددكه‌تمامي‌اميران(استانداران)ازشاهزادگان مي‌باشند.اين استان ها عبارتنداز :

1- رياض (رياض) 2- مكه (مكه مكرمه) 3- مدينه (مدينه منوره )

4- حائل (حائل) 5- الشرقيه (دمام) 6- قصيم (بريده)

12

7- تبوك (تبوك ) 8- الباحه (الباحه) 9- عسير (ابها)

10- نجران (نجران) 11- جوف (سكاكا) 12- جيزان (جيزان)

13- حدودالشماليه (عرعر)⁽¹⁾

پايتخت و شهرهاي مهم

پايتخت عربستان سعودي شهر رياض مي باشد كه در مركز كشور قرار دارد و جمعيت آن بيش از 000ر600ر4 نفر مي باشد ⁽²⁾و با آنكه چند دهه از انتخاب آن به عنوان پايتخت نمي گذرد ، توسعه چشمگيري يافته است. پس از رياض ، مهمترين شهر سياسي و اقتصادي عربستان سعودي و پايتخت سابق اين كشور ، شهر جده با جمعيتي حدود 000ر700ر3 نفر مي باشد كه هنوز نيز اهميت خود را حفظ كرده است و مقامات سياسي چند ماه از سال را در اين شهر مي گذرانند و شهرهاي مهم ديگر آن عبارتند از :

مكه ، مدينه ، دمام ، تبوك ، طائف ، ينبع و ...

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1-  اسامي داخل پرانتز مركز استان مي باشد

2-  بر اساس آخرين آمار سال 2007 ميلادي

13

بنادر مهم

عبارتند از جده ، ينبع ، دمام ، راس التنوره و خفجي، كه بنادر جده و ينبع به درياي سرخ متصل بوده و بندرجده در استان مكه واقع و يك بندرتجاري- مسافرتي مي باشدوبندر ينبع در استان مدينه واقع و علاوه بر فعاليت هاي تجاري - مسافرتي يك بندر نفتي نيز است و نفت خام از طريق خط لوله از استان الشرقيه به اين بندر منتقل و صادر مي گردد. بنادر دمام،راس التنوره و خفجي كه در استان الشرقيه واقع بوده و به خليج‌فارس متصل مي‌باشند. بندرراس التنوره يك بندركاملا نفتي است و بندر دمام علاوه بر فعاليت نفتي يك بندر مسافرتي - تجارتي نيز محسوب مي گردد و بندرخفجي يك بندر تجاري - نفتي مي باشد.ازسال(2005م)بدستورملك عبداله درمنطقه رابغ درساحل درياي سرخ منطقه تجاري اقتصادي بنام «مدينه الاقتصاديه ملك عبدالله»درحال ساخت مي باشد

مبادي ورودي زائرين به كشور عربستان سعودي

هفده محل ورود به كشور عربستان سعودي از طريق دريا ، زمين و هوا در نقاط مركزي ، شرقي ، شمالي ، غربي و جنوبي وجود دارد كه مورد استفاده قرار مي گيرد.

مبادي ورودي زميني :

مبادي ورودي زميني عبارتند از : حاله ، عمار ، جديدت ، عرعر ، الرقعي، سلوي ،پل ملك فهد (متصل به بحرين) ، الخضراء ، اطرال و علب كه مرز عرعر از شلوغ ترين مبادي ورودي زميني مي باشد و از نقطه نظر پذيرش تعداد حاجيان بعد از فرودگاه بين المللي ملك عبدالعزيز در شهر جده در رده دوم قرار دارد.

14

مبادي ورودي دريايي :

مبادي ورودي دريايي عبارتند از : بندر جده ، بندر ينبع ، بندر دمام

مبادي ورودي هوايي :

مبادي ورودي هوايي عبارتند از : فرودگاه ملك عبدالعزيز (جده) ، فرودگاه ملك خالد (رياض)، فروردگاه ملك فهد (دمام) و فرودگاه مدينه منوره .

فرودگاه جده: به نام ملك عبدالعزيز ، در فاصله 20 كيلومتري شمال شهر جده واقع شده است و با وسعت 105 كيلومتر مربع ، يكي از پيشرفته ترين فرودگاه هاي دنيا مي باشد كه بر روي بيش از 40 شركت هواپيمايي خارجي باز است اين فرودگاه در سال (1981م) برابربا(1360 هـ.ش ) افتتاح شد و داراي سه ترمينال به شرح ذيل مي باشد :

الف - ترمينال شماره‌1 (ترمينال‌جنوبي):كه‌مورداستفاده مسافرين‌خطوط هوايي‌سعودي است.

ب-ترمينال‌شماره‌2(ترمينال‌شمالي):كه به مسافرين شركتهاي‌هواپيمايي خارجي اختصاص‌دارد.

ج - تــرمينال شماره 3 (ترمينال حجاج - مبني الحجاج ) : اين ترمينال مخصوص حجاج مي باشد كه به شيوه منحصر به فرد با 210 عدد چادر نسوز در 2 فاز جداگانه مسقف گرديده كه براي نقل و انتقال 000ر80 زائر در يك روز پيش بيني شده است . اين ترمينال صرفاً جهت انجام عمليات حج احداث گرديده و در سال 5/2 ماه (از 25 شوال تا دهم محرم ) فعال مي باشد و در ماه هاي رجب ، شعبان و رمضان كه ازدحام زائرين عمره زياد است نيز به صورت غيررسمي مورد استفاده قرار مي‌گيرد فاصله اين فرودگاه

15

تامدينه‌376 كيلومتروتا مكه 95 كيلومتروتامسجد جحفه 124 كيلومتر مي باشد.درسال(2007م)ملك عبداله دستوربازسازي اين فرودگاه را صادر كرده است.

فرودگاه‌ مدينه‌: در14كيلومتري‌ شمال‌شرقي ‌شهر مدينه‌ انتهاي شارع مطار واقع‌ شده ‌است‌ و داراي 6 سالن‌ مي باشد‌ كه سالن هاي‌ 1و2 سالن هاي ‌اصلي ‌و سالنهاي‌3،4،5،6‌سالن هاي‌ فرعي ‌و فقط‌ در ايام‌ حج‌ وعمره مورد‌استفاده ‌قرار مي گيرند.

دين

دين رسمي اين كشور اسلام و 99 درصد مردم آن مسلمان هستند كه 89 درصداهل تسنن (حنبلي و مالكي كه برخي از آنان متاثر از گرايشات وهابيت‌) مي‌باشند و 10 درصد شيعه و يك درصد فرقه ها و اديان مختلف (كه اكثراً مهاجرين هستند) مي باشند.

تعداد شيعيان در عربستان سعودي حدود دو ميليون و هشتصد هزار نفر مي باشد و ده درصد مردم عربستان سعودي را تشكيل مي دهند كه در مناطق (استانهاي) الشرقيه (قطيف ، احساء ، ظهران ، بطحاء ، دمام) و مدينه منوره (شيعه اثني عشري) و در استان هاي جنوبي مانند جيزان اقليت شيعه اسماعيليه زندگي مي نمايند.

16

زبان و خط رسمي

زبان و خط رسمي كشور عربستان سعودي عربي است و زبان دوم انگليسي مي باشد كه زبان انگليسي بيشتر در ادارات دولتي ، مراكز تجاري و دانشگاهها مورد استفاده قرار مي گيرد. علاوه بر آن ، زبان هاي مختلفي همچون اردو ، پشتو ، تركي استانبولي و ... نيز در ميان مهاجرين رايج است.

پرچم:

پرچم اين كشور مستطيل شكل و به رنگ سبز است و در وسط آن برفراز شمشيري به خط ثلث و به رنگ سفيد نوشته شده است: .

« لا اله الا الله محمد رسول الله »

نشان‌رسمي

نشان‌رسمي اين كشور ، يك نخل خرما در ميان دو شمشير است كه يكديگر را قطع كرده اند اين نشان از زمان محمد بن سعود (1179-1139 هـ ق) تاكنون رواج دارد .

17

روز ملي

روز ملي عربستان سعودي روز 23 سپتامبر برابر با اول مهرماه مي باشد كه در اين روز در سال (1932 م) برابر با (1311 هـ ش) ملك عبدالعزيز بن عبدالرحمن موجوديت كشور پادشاهي عربستان سعودي را رسماً اعلام كرد كه به «يوم الوطني» معروف بوده واز سال(2005 م)به دستور ملك عبداله تعطيل رسمي اعلام شده است .

تقويم

تقويم رسمي عربستان سعودي كه تقويم « ام‌القري » خوانده مي‌شود طبق ماههاي دوازده گانه هجري قمري تنظيم شده واول محرم آغازسال وآخرذي الحجه پايان سال محسوب مي گردد.

18

تعطيلات رسمي كشور

تعطيلات رسمي عربستان سعودي در دو دهه برگزار مي گردد كه به مناسبت عيد سعيد فطر از بيست و پنجم ماه رمضان تا پنجم شوال و به مناسبت عيد سعيد قربان از پنجم تا پانزدهم ذي الحجه تعطيل رسمي مي‌باشد و از سال( 2005 م)به دستور« ملك عبداله» روزملي عربستان نيز تعطيل رسمي اعلام شد.

ساعت (زمان)

ساعت اين كشور سه ساعت جلوتر از ساعت گرينويچ (GMT) مي‌باشد و اختلاف ساعت آن با كشور جمهوري اسلامي ايران 30 دقيقه عقب تر است.

ساعت كار در بيشتر دواير دولتي از ساعت 7:30 صبح آغاز و ساعت 14:30 پايان مي يابد ليكن بيشتر شركتها و موسسات خصوصي و بانكها و برخي ادارات در دو نوبت صبح از ساعت 13-8 و بعدازظهر از ساعت 19-16 فعاليت مي نمايند.

پول رسمي

«ريال سعودي» پول رسمي رايج است و به 20 قروش تقسيم مي شود كه هر قروش 5 هلله است (دلار آمريكا حدود 75/3 ريال ارزش دارد) و بصورت اسكناس (1، 5 ، 10 ، 20 ، 50 ، 100 ، 200 و 500) ريالي در دسترس مردم مي باشد. (البته يك ريالي سكه نيز موجود مي باشد) و از يك ريال كمتر سكه هاي نصف ريال و ربع ريال نيز وجود دارد كه كاربرد چنداني ندارد.

19

اوضاع اقتصادي

اقتصاد عربستان به طور كلي بر نفت متكي است . افزايش يا كاهش قيمت نفت اقتصاد اين كشورراشديداً تحت تاثيرقرارمي دهد.برخي آماراقتصادي عربستان سعودي بشرح زيرمي باشد:

- حجم ذخايرنفتي:3/264ميلياردبشكه (26 درصد ذخايرنفت شناخته شده جهان‌ و بزرگترين‌ صادركننده نفت)

- توان توليد نفت 11 ميليون بشكه در روز

- ميزان فعلي‌توليدنفت 000ر475ر9 بشكه درروز (طبق توافقات اوپك) در سال (2007م)

- ميزان صادرات نفت 9/8 ميليون بشكه در روز

- ميزان مصرف داخلي نفت 2ميليون بشكه در روز

- حجم ذخاير گاز5/6 تريليون مترمكعب ، مرتبه پنجم با 3/4 درصد ذخاير گاز جهان

- توليد ناخالص داخلي : 376 ميليارد دلار (در سال2008 م)

- صادرات:ميزان‌صادرات‌عربستان‌سعودي‌براساس‌آخرين‌آمارمنتشره‌ سال (2008م) 7/226 ميليارد دلار مي باشد كه 90 درصد آن نفت خام و يا محصولات نفتي مي باشد.

- واردات:ميزان واردات عربستان سعودي براساس آخرين آمار منتشره در سال (2008م) به 64ر82 ميليارددلار بالغ‌گرديد.كالاهايي نظيردام زنده ومحصولات دامي ، فرآورده‌هاي نباتي ، روغنهاي حيواني و نباتي ، فرآورده هاي نفتي، محصولات شيميايي ، پلاستيك و لاستيك و سلولز، پوست و ابريشم ، صنايع چوبي و كاغذي ، مواد

20

نساجي‌ و پارچه، كفش‌ وچادر و گلهاي‌ زينتي، سيمان ‌وسنگ‌ وسراميك ‌وشيشه، ‌سنگهاي قيمتي، وسايل ‌وتجهيزات ‌برقي ، وسايل ‌حمل ‌ونقل ‌ازجمله‌كالاهاي ‌اصلي ‌وارداتي‌عربستان به‌شمارمي‌روند.

- برنامه هاي توسعه پنج ساله : روند تدوين برنامه پنج ساله به سال(1970م) بازمي گردد. ازآن پس‌عربستان هرپنج سال يك برنامه توسعه تنظيم واجرا نموده است وازسال (2006 م) برنامه‌هشتم توسعه عربستان تدوين ودرحال اجرا مي باشد.

- نرخ تورم : 4 درصد

- نرخ رشد : 5/3 درصد

- نرخ بيكاري 13 درصد مردان

- ميزان ذخيره ارزي 34 ميليارد دلار

- ميزان بدهي خارجي 6/58 ميليارد دلار

تعليم و آموزش

وزارت آموزش و پرورش و وزارت فرهنگ و آموزش عالي عهده دار آموزش پسران از دوره ابتدايي تا عالي هستند . رياست عمومي آموزش دختران تا چندي قبل به طور كاملاً جداگانه عهده دار برنامه آموزشي دختران بود كه در اوايل سال (2002 م) طي فرمان پادشاه با ايجاد پست قائم مقام وزير آموزش و پرورش در امور آموزش دختران در وزارتخانه مزبور ادغام گرديد.

21

سال تحصيلي در اين كشور از 20 سپتامبر (اوايل مهرماه ) آغاز شده و در 20 ژوئن (اوايل تيرماه ) به اتمام مي رسد. اين كشور داراي دو نوع مدرسه (دولتي و ملي) مي باشد و برابر آمار منتشر شده سال (2003) بيش از 6 ميليون دختر و پسر و بيش از 500 هزار كادر آموزش در موسسات آموزشي كشور مشغول تحصيل و تدريس مي باشند و تحصيل در تمامي سطوح در مدارس دولتي رايگان است .

دانشگاه ها

عربستان سعودي داراي 8 دانشگاه دولتي به شرح ذيل مي باشد :

دانشگاه ملك سعود :

اين دانشگاه در سال (1957 م) برابر با (1377 هـ ق) در شهر رياض تاسيس گرديد و دانشگاه مزبور يكي از بزرگترين دانشگاه هاي عربستان سعودي مي باشد. اين دانشگاه داراي دانشكده‌هاي هنر،كشاورزي،پزشكي،علوم، داروسازي ، تعليم وتربيت ، مهندسي ، دندانپزشكي ، علوم كامپيوتر و اطلاعات،معماري،علوم پزشكي،نقشه كشي و دامپزشكي بوده وداراي شعبه در رشته هاي علوم تربيتي و علوم پزشكي در شهر ابها و در رشته علوم اقتصادي و اداري در شهر قصيم مي باشد. زبان آموزش در رشته پزشكي و مهندسي زبان انگليسي است و داراي مركز مطالعات دانشگاهي انجمن زبان و ترجمه مي باشد. تعداد اعضاء هيئت علمي 3000 نفر و تعداد دانشجويان آن نيز 000ر32 نفر مي باشد.

22

دانشگاه اسلامي مدينه منوره :

اين دانشگاه در سال (1961 م) برابر با (1381 هـ ق) در شهر مدينه منوره تاسيس گرديد و دانشكده هاي آن عبارتند از :

دانشكده شريعت ، زبان و ادبيات عربي ، تبليغ و اصول دين ، مطالعات قرآني ، مطالعات اسلامي و حديث. بيشتر دانشجويان اين دانشگاه را جوانان مسلمان كشورهاي اسلامي تشكيل مي دهند كه پس از تحصيل به تبليغ آيين وهابيت و سياست عربستان سعودي در خارج از كشور مي‌پردازند. زبان آموزشي در اين مركز فقط عربي بوده و تعداد استادان آن 400 نفر بوده و تعداد دانشجويان آن 2700 نفر مي باشد.

دانشگاه صنعت نفت و معادن ملك فهد :

اين دانشگاه در سال (1963 م) برابر( 1383 هـ ق) در شهر ظهران تاسيس گرديد. اين دانشگاه داراي دانشكده هاي علوم ، مهندسي تطبيقي، مديريت ، صنايع و محيط زيست مي باشد. اين دانشگاه داراي 750 استاد و 6000 دانشجو مي باشد.

دانشگاه ملك عبدالعزيز :

اين دانشگاه در سال (1967 م) برابر با (1387 هـ ق) در شهر جده نخست به عنوان يك دانشگاه خصوصي و ملي به سرپرستي ملك فيصل تاسيس گرديد و سپس بنا به مصوبه شوراي وزيران به دانشگاه دولتي تبديل گرديد. اين دانشگاه داراي دانشكده هاي هنر و علوم انساني ، اقتصاد و علوم اداري ، علوم دريايي ، زمين شناسي ، مهندسي ، پزشكي و علوم پزشكي ، تعليم و تربيت وعلوم هواشناسي مي باشد و تعداد اعضاي هيئت علمي 1500 نفر و تعداد دانشجويان آن نيز 000ر24 نفرمي باشد.

دانشگاه اسلامي امام محمدبن سعود :

23

اين دانشگاه در سال (1974 م) برابر با (1394 هـ ق) در شهر رياض تاسيس گرديد و در شهرهاي قصيم و احساء و جيزان نيز شعبه دارد.

دانشكده هاي اين دانشگاه عبارتند از :

شريعت ، تبليغ و اصول دين ، علوم اجتماعي ، در شهر رياض - شريعت و اصول دين ، عربي و اصول اجتماعي در شهر قصيم - عربي و مطالعات اسلامي در شهر احساء - شريعت و اصول دين ، عربي و علوم ا جتماعي در شهر جيزان - همچنين اين دانشگاه داراي انجمن تعليم عربي و مركز مطالعات ويژه دختران در شهر رياض مي باشد. اساتيد اين دانشگاه 1500 نفر و تعداد دانشجويان آن به 200ر14 نفر مي رسد.

دانشگاه ملك فيصل :

اين دانشگاه در سال (1975 م) برابر با( 1395 هـ ق) در شهر دمام تاسيس گرديد و داراي دانشكده هاي كشاورزي ، صنايع غذايي ، تعليم و تربيت و دامپزشكي ، مديريت و نقشه كشي بوده و شعبه اي نيز در شهر هفوف دارد كه در رشته هاي پزشكي و علوم پزشكي فعاليت مي نمايد. تعداد استادان 550 نفر و تعداد دانشجويان 5200 نفر است .

دانشگاه ام القري :

اين دانشگاه در سال (1979 م) برابر با( 1399 هـ ق) در شهر مكه مكرمه تاسيس گرديد و داراي دانشكده هاي شريعت ، مطالعات اسلامي ، تعليم و تربيت ، مهندسي و علوم تابعه ، تبليغ اصول دين ، زبان و ادبيات انگليسي ، علوم اجتماعي و انجمن زبان عربي مي باشد.

24

دانشگاه ملك خالد :

اين دانشگاه در سال (1998 م) برابر با (1419 هـ ق) در شهر ابها تاسيس شد و با توجه به جديدالاحداث بودن آن از امكانات مدرن برخوردار بوده و در حال توسعه مي باشد.

- در سال (2003 م) نيز تاسيس دانشگاه غيرانتفاعي از سوي دولت تصويب گرديد.

وضعيت رسانه ها در عربستان سعودي

خبرگزاري عربستان سعودي: اين خبرگزاري تحت عنوان واس (وكاله الانباء السعوديه ) ميباشد كه به انگليسي اختصار SPA ناميده مي شود. خبرگزاري سعودي در سال (1970م) تاسيس گرديد و به طور كامل زيرنظر دولت فعاليت مي كند. ضمن اينكه خبرگزاري اسلامي به نام (INA) وابسته به OIC در عربستان مشغول فعاليت است.

راديو و تلويزيون : اين رسانه و كليه مطبوعات داخلي به طور كامل زيرنظر و كنترل دولت سعودي ( وزارت تبليغات ) اداره مي شوند. راديو عربستان سعودي با برنامه هاي درون مرزي به زبانهاي عربي و انگليسي داراي فرستنده هاي راديويي در شهرهاي جده ، رياض ، دمام و ابها مي‌باشد و برنامه هاي برون مرزي به زبان هاي بنگالي ، انگليسي، فارسي ، فرانسوي ، اندونزيايي ، سوماليايي ، تركي و اردو مي باشد. تلويزيون اين كشور در سال (1967 م) راه اندازي شده و ايستگاه مركزي آن در شهر رياض است و در شهرهاي جده ، مدينه ، دمام ، قصيم و ابها داراي ايستگاه مي باشد. برنامه هاي اين تلويزيون به زبان هاي عربي (شبكه 1) و انگليسي (شبكه 2) پخش مي گردد.

25

مطبوعات : روزنامه هاي كثيرالانتشار عربي زبان داخلي عبارتند از : عكاظ، المدينه ، الندوه، اليوم ، البلاد ، الرياض ، الجزيره و الوطن كه هر روز صبح منتشر مي شوند و دو روزنامه رياض ديلي و سعودي گازت،عرب نيوز نيز روزنامه هاي انگليسي زبان اين كشور هستند.

همچنين روزنامه هاي الشرق الاوسط و الحيات با سرمايه گذاري عربستان سعودي در لندن چاپ و تكثير مي‌گردد.

شبكه تلويزيوني ماهواره اي الشرق الاوسط (MBC) : اين شبكه با سرمايه گذاري عربستان سعودي در لندن اداره مي شود. و شبكه ORBIT و همچنين شبكه ART (راديو و تلويزيون عرب ) كه توسط سرمايه داران عربستان سعودي تاسيس گرديده اند از جمله رسانه هاي خارجي اين كشور مي باشند.

روابط بين المللي

عربستان سعودي از سال( 1945 م) عضو سازمان ملل شده و در سازمانهاي بين المللي يونسكو ، يونيسف ، هواپيمايي ، كار ، بهداشت جهاني ، اوپك ، خوارباروكشاورزي جهاني و... نيز عضو مي باشد. همچنين عضو كشورهاي غيرمتعهد ، اتحاديه عرب ، سازمان كنفرانس اسلامي و شوراي همكاري خليج فارس و... مي باشد.