بخش 6

125

تاريخ مدينه

پيش از اسلام ، دو گروه عرب و يهودي در يثرب و به عبارتي در حد فاصل حره‌ي شرقي ، حره ي غربي ، قبا و احد زندگي مي كردند. قبايل يهودي عبارت بودند از : « بني قينقاع » ، « بني نضير» و « بني قريظه » كه عمدتاً در جنوب و جنوب شرقي در منطقه هاي قبا و عوالي زندگي مي كردند.

ورود اسلام به يثرب

مردم يثرب به كعبه احترام مي گذاشتند و همه ساله براي طواف آن و عبادت بت ها به مكه مي آمدند. به علاوه بازارهاي مكه نيز انگيزه اي بود تا آنان به مكه بيايند و روابطي با قريش داشته باشند. از زماني كه پيامبر اكرم ( صلي الله عليه وآله وسلم ) دعوت خويش را آشكار كرد و آيات قرآني در ميان مردم انتشار يافت ، اهل يثرب به دليل همين رفت و آمدها كم و بيش با آن آشنا شده بودند. اما حرمتي كه براي قريش قائل بودند مانع از آن شده بود كه خود را به رسول خدا ( صلي الله عليه وآله وسلم ) نزديك كنند.

نخستين بار دو نفر و در سال يازدهم شش نفر از مردم يثرب اسلام آوردند. آنها اين پيام جديد را به ديگران رساندند و در سال دوازدهم بعثت دوازده نفر از مردم يثرب كه مسلمان شده بودند در ايام حج به ديدار رسول خدا ( صلي الله عليه وآله وسلم ) شتافتند. پس از آن بود كه پيامبر ( صلي الله عليه وآله وسلم ) يكي از بهترين اصحاب خود ، يعني « مصعب بن عمير » را براي تبليغ اسلام به يثرب فرستاد و در سال سيزدهم بعثت قريب هفتاد تن از مردم يثرب براي بيعت با رسول خدا ( صلي الله عليه وآله وسلم ) به مكه آمدند.

126

آنان ضمن بيعت با رسول خدا ( صلي الله عليه وآله وسلم ) از آن حضرت خواستند تا به يثرب بيايد و تعهد كردند كه از آن حضرت دفاع خواهند كرد ، همان گونه كه از زن و فرزند خويش دفاع مي كنند. اين دعوت سرآغاز هجرت پيامبر اكرم ( صلي الله عليه وآله وسلم ) و اصحاب آن حضرت بود . محل بيعت آنها با رسول خدا ( صلي الله عليه وآله وسلم ) اندكي پايين تر از جمره ي عقبه (درمنطقه مني) ، در راه آمدن به مكه ، سمت راست ، در داخل يك شعب بوده كه اكنون در محل آن « مسجدالبيعه » قرار دارد كه درباره اين مسجد در بحث اماكن مكه ذكر شد .

يثرب يا مدينه النبي ( صلي الله عليه وآله وسلم )

پيامبراكرم ( صلي الله عليه وآله وسلم ) در ربيع الاول سال (622 م) به يثرب هجرت نمودند و با آمدن آن حضرت ، نام اين شهر به «مدينه النبي ( صلي الله عليه وآله وسلم ) » تبديل شد. رسول الله ( صلي الله عليه وآله وسلم ) در همان آغاز ، مدينه را چون مكه «حرم » دانست. بر اين اساس ، مكه حرم خدا و مدينه حرم رسول الله ( صلي الله عليه وآله وسلم ) است. اين بهترين شرافتي بود كه مدينه مي توانست به آن دست يابد.

پيامبر خدا ( صلي الله عليه وآله وسلم ) براي زندگي ، مدينه را برگزيد ، طبيعي است آن حضرت پس از فتح مكه ، در سال هشتم هجرت ، مي توانستند به شهر خود بازگردند. اما ترجيح دادند در مدينه زندگي كنند و در آن شهر دفن گردد. آن حضرت در سخنان بي شماري مدينه را تمجيد كرده و مردم آن را بسيار ستوده است. همين تعريف و تمجيدها سبب شد تا اين شهر كوچك ، بهترين و زيباترين نام ها را كه نزديك به يكصد نام مي شود به خود اختصاص دهد : « المومنه » ، « المحبوبه » ، « المقدسه » ، «الباره»، «دارالابرار » ، « ارض الله» « طابه » ، «طيب» ، « سيده البلدان»، «دارالسلام » ، «المحرمه» « المباركه» ، « المحروسه » ، «المرحومه»، « الجباره » ، «المختاره » ، « القاصمه » ، «حرم رسول

127

الله ( صلي الله عليه وآله وسلم ) » ، «الموفيه» ، «قلب الايمان » ، « قبه الاسلام » ، « المعصومه » ، « بيت‌رسول الله ( صلي الله عليه وآله وسلم ) » و نام هاي ديگر.

رسول خدا ( صلي الله عليه وآله وسلم ) مدينه را اينگونه توصيف كرده اند ، « مدينه محل هجرت من ، محل قبر من و محلي است كه من از آنجا برانگيخته خواهم شد.»

پيامبر خدا ( صلي الله عليه وآله وسلم ) در مدينه

پيش از هجرت پيامبرخدا ( صلي الله عليه وآله وسلم ) به مدينه تني چند از اصحاب به يثرب رفته و در « قبا » سكونت كردند. سپس رسول خدا ( صلي الله عليه وآله وسلم ) در آغاز ماه ربيع الاول راهي يثرب شدند. مردم مسلمان شده يثرب ، بي صبرانه انتظار ورود آن حضرت را داشتند و از ايشان در « قبا » استقبال كردند.آنگاه مسلمانان واقعي مدينه،طي ده سال با خلوص تمام از وي و آرمان هاي آن حضرت دفاع كردند.

نخستين اقدام پيامبراكرم ( صلي الله عليه وآله وسلم ) درمدينه،ساختن مسجدبود،جايگاهي كه افزون برمركزيت عبادي ، مركزيت فرهنگي،سياسي واداري نيزداشت وازتكيه‌گاههاي‌اصلي اسلام درميان مسلمانان بود.

دومين اقدام آن حضرت ايجاد يك پيمان عمومي ميان مسلمانان مدينه بود. دراين معاهده كه‌همه‌ي مسلمانان براي اجراي آن متعهدشدندوبارسول خدا ( صلي الله عليه وآله وسلم ) بيعت‌كردندحاكميت براي خدا و رسولش شناخته شد. وبخشي ازقوانين‌حقوقي و‌جزايي‌اسلام به‌عنوان قانون تصويب‌ گرديد.

سومين اقدام رسول خدا ( صلي الله عليه وآله وسلم ) ايجاد پيمان برادري ميان مسلمانان بود.

128

آن حضرت مسلمانان را با يكديگر برادر كرد تا نسبت به هم ارتباط و پيوند نزديكتري داشته باشند. از ميان مسلمانان ، « علي ابن ابي طالب ( عليه السلام ) » را به عنوان برادر خود برگزيد.

روزي از طرف پيغمبر ( صلي الله عليه وآله وسلم ) به تمام مسلمان اطلاع داده شد كه همگي براي نماز مغرب در مسجد حضور يابند، مسلمانان كه هميشه شوق زيارت و ديدار رسول خدا ( صلي الله عليه وآله وسلم ) را داشتند و همه شب براي اقامه نماز و ديداروي در مسجد حاضر ميشدند ، ولي اين خبر كه به آنها رسيد، اشتياق آنان را زيادتر كرد.

همگي حاضر شدند و در پشت سرآن حضرت نمازگزاردند.بعداز نماز حضرت محمد ( صلي الله عليه وآله وسلم ) براي آنها صحبت كرد.از خداي يگانه و از پيمانهاي رسالتي خود، سخنها گفت، از برادري و مساوات كه پايه و اساس وحدت مسلمانان است گفتگوئي كرد و از پاداشي كه مهاجرين و انصار در مقابل خدمات خود به‌اسلام خواهند يافت ، شرح مبسوطي بيان كرد و سپس چنين اظهار داشت :

اي مسلمانان و اي مردم با ايمان !

گروهي از شما به« مكه » آمديد و در در «عقبه» در دل شب با من بيعت كرديد و مرا به شهر خود فرا خوانديد .گروهي ديگري از شما از آغاز پيدايش اسلام بدين خدا درآمديد و در اين راه هرگونه شكنجه و ناملايمي را تحمل كرديد و خلوص نيت و پاكي ايمان خود را نشان داديد من اكنون بشما اعلام ميدارم كه شما افراد مهاجرين و انصار، برادر يكديگرهستيد، پيوند اين برادري شما در آسمانها بسته شده است.اكنون من عهد و پيمان الهي راكه بر لوحه ابديت مانند علم الهي نقش بسته است بشما خاطرنشان ميسازم. هركدام برخيزيد و برادر خود را انتخاب كنيد.اين بيانات شيرين و شيواي پيغمبرخدا ( صلي الله عليه وآله وسلم ) تاثير عميقي در حاضرين كرد. شور و هيجان و غلغله در ميان آنها بوجود آورد. بزرگ و كوچك، ثروتمند و فقير، مهاجر و شهري جملگي برادر يكديگر شدند. جناب «حمزه» عموي رسول خدا ( صلي الله عليه وآله وسلم ) با «زيدبن حارثه» آزاد

129

شده خود،برادر شد. «سلمان فارسي» كه تازه از قيد بردگي يك نفر يهودي نجات يافته بود،برادر « ابوذرغفاري» گرديد، سايرين هم هركدام برادران خود را در همين مجلس انتخاب كردند .

در اين جمعيت، روحي از همكاري ، صداقت ، اتحاد ، يگانگي و ايمان بوجود آمد كه همه خود را حتي در دارائي و اموال، با برادر مومن خود، شريك و سهيم دانستند.

آن وقت حضرت محمد ( صلي الله عليه وآله وسلم ) برخاست و از ميان جمعيت دست حضرت علي ( عليه السلام ) را گرفت و او را از ميان مسلمانان بيرون كشيد و با صداي بلند و رساي خود گفت : اينهم برادرمن!⁽¹⁾

شاخص هاي جغرافيايي شهر مدينه منوره

مركز شهر : حرم نبوي ( صلي الله عليه وآله وسلم )

شمال : منطقه احد

شرق : قبرستان بقيع و امتداد آن (شارع عبدالعزيز)

جنوب : منطقه قبا

غرب : شارع السلام و منطقه خندق (مسجدفتح )