بخش 9

1.

نماز خواندن در كدام نقطه از مسجدالحرام فضيلت بيشتري دارد؟

طبق حديثي كه از امام رضا ( عليه السلام ) ( نقل شده به ترتيب: 1ـ حطيم؛ 2ـ مقام ابراهيم؛ 3ـ حجراسماعيل؛ 4 ـ باب مستجار؛ 5ـ هر جايي كه به كعبه نزديك‌تر است1.

2. درهاي تاريخي و مشهور مسجد الحرام كدامند ؟

در حال حاضر، مسجد الحرام بيش از 95 در دارد. مهم‌ترين آنها درهاي سمت شرق مسجد الحرام است كه در طرف صفا و مروه واقع شده‌اند؛ مانند باب بني شيبه، باب السلام، باب علي، باب النبي، باب العباس.

باب الفتح در شمال مسجد الحرام در امتداد مروه قرار دارد كه پيامبر اسلام ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) در فتح مكّه از آن در وارد مسجد الحرام شد.

در قسمت غربي، باب ملك فهد و در قسمت جنوب، باب ملك عبدالعزيز و باب اجياد واقع شده كه به مناسبت محله، اجياد ناميده شده است.

3. مسجدالحرام از لحاظ ظاهري چه ويژگي هايي دارد؟

ـ درِ كعبه در ضلع شمال شرقي و آستانة آن 2 متر از كف مسجدالحرام بالاتر است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . كافي، ج 4، ص 525.

ـ حجر الأسود در زاوية شرقي كعبه قرار گرفته است.

ـ ورودي‌هاي اصلي عبارتند از: باب ملك عبد العزيز، باب العمره، باب السلام، باب الفتح.

اين درهاي بزرگ ورودي به گونه‌اي طراحي شده‌اند كه هر كس با گذر از آنها وارد مسجد شود نگاهش بي‌درنگ به كعبه مي‌افتد.

ـ سقاخانه‌ها؛ پنج سقاخانه، آب سرد زمزم را در دسترس همگان قرار مي‌دهد.

1. دليل آن دسته از علما كه شهر مكّه را برتر از مدينه مي‌دانند چيست؟

ـ جاي كعبه اولين نقطه‌اي است كه خلق شده و همة كرة زمين از اين نقطه گسترش يافته است.

ـ بناي خانة كعبه در اين شهر به امر خدا به عنوان محل عبادت همة انسان‌ها تا روز قيامت قرار داده شده است.

ـ به بركت دعاي حضرت ابراهيم ( عليه السلام ) (، خداوند شهر مكّه را حرم امن قرار داد؛ به طوري كه همة جانداران حتي پرندگان و گياهان در امنيت كامل هستند: (رَبِّ اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِناً (.

ـ شهر مكّه، زادگاه پيامبر اسلام ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) ( بوده و بيشترِ عمر آن حضرت در اين شهر سپري شده است.

ـ نقطة شروع معراج پيامبر اسلام ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) ( مسجدالحرام بوده است.

202

ـ هنگامي كه پيامبر ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) ( شهر مكّه را ترك مي‌كرد با هزار حسرت و اندوه فرمود: «
والله إنك لخير أرض الله و أحبّ أرض الله إليّ1؛ به خدا قسم، تو بهترين سرزمين خدايي و محبوب ترين سرزمين خدا نزد من هستي»
.

و سپس فرمود: اي زادگاه عزيز، اگر مرا به حال خودم رها مي‌كردند، تو را ترك نمي‌كردم.

ـ حضرت امام صادق( ( عليه السلام ) فرمود: «
أحب الأرض إلي الله تعالي مكة؛ محبوب‌ترين سرزمين نزد خدا، مكّه است»
.⁽²⁾

ـ پيامبر اسلام ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) ( فرمود: «
المكّة حرم الله و حرم رسوله، الصلاة فيها بمائة ألف صلاة و الدرهم بمائة ألف درهم؛ مكّه حرم خدا و حرم پيامبر اوست. نماز در آنجا برابر با 100.000 نماز3 و انفاق درهمي در آنجا برابر با 100.000 درهم مكان هاي ديگر است»
.⁽⁴⁾

ـ آيات اول قرآن در اين سرزمين نازل شده و خورشيد اسلام در اين شهر طلوع كرده است. پيامبر ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) ( در اين شهر به مقام نبوت رسيد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. روضة الواعظين ،ج 2 ، ص 406.

2. من لايحضره الفقيه، ج 2، ص 243.

3. به نقل از بعضي روايات، يك ركعت نماز در مكه برابر با 1.000.000 ركعت نماز در مكان‌هاي ديگر است.

4. عوالي اللآلي، ج 1، ص 428.

ـ دستور بستن احرام براي ورود به اين شهر يكي ديگر از دلائل عظمت اين شهر است. انجام بعضي از اعمال حجّ و همة اعمال عمره در شهر مكّه است.

ـ قبلة واحد همة مسلمانان در اين شهر قرار دارد.

ـ كسي در اين شهر مرتكب گناهي بشود مجازاتش مضاعف است.

ـ سرزمين مكّه محل ظهور آخرين حجّت الهي است. در آغاز قيام جهاني و عدالت‌گستر آن حضرت، حجرالأسود تكيه‌گاه اوست.

امام صادق ( عليه السلام ) ( مي‌فرمايد: «
و إلي ذلك المقام يُسنِد القائم ظهره»
.⁽¹⁾

1. دليل آن دسته از علما كه شهر مدينه را برتر از مكّه مي‌دانند چيست؟

ـ مدينه محل استقرار دين اسلام است و نخستين حكومت اسلامي در اين سرزمين برقرار شد.

ـ پيامبر ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) ( در دعاهايش مي‌گفت: خدايا ! مردم مكّه مرا بيرون كردند. مرا در سرزميني كه محبوب‌ترين آنها نزد تو است سكونت بده.

ـ پيامبر ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) فرمود: مدينه تنها شهري است كه بدون اينكه يك قطره خون ريخته شود، به آغوش اسلام در آمد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. كافي، ج 4، ص 184.

برخي از دانشمندان پاسخ داده‌اند كه موارد ياد شده فضيلت شهر مدينه را ثابت مي‌كند اما دليل برتري آن بر مكّه نمي‌شود.

1. دعبل بن علي الخزائي در مورد منزلگاه آل پيامبر ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) چه گفته است؟

او گفت:

لآل رسول الله بالخيف من منا و

بالركن‌والتعريف و الجمرات1

منزلگاه‌هاي آل پيامبر ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) ( در مسجد خيف، منا، خانة خدا، عرفات و جمرات است.

2. تعداد مناره‌هاي مسجدالحرام و ارتفاع هر كدام چقدر است؟

در حال حاضر تعداد مناره‌ها، 9 عدد و ارتفاع هر كدام 90 متر است.

3. امام جماعت مسجد الحرام، هنگام نماز كجا مي‌ايستد؟

ـ نماز ظهر: زير بالكن مقابل حجر الأسود و ركن يماني.

ـ نماز عصر: كنار ركن عراقي.

ـ نماز صبح، مغرب و عشا: نزديك مقام ابراهيم.

امام جمعه نزديك مقام ابراهيم مي‌ايستد. در نماز آيات و نماز تهجد و در ماه رمضان براي نمازهاي تراويح اگر باران ببارد، هميشه امام جماعت در سكوي حنبلي مي‌ايستد؛ اگر زائران طوري بايستند كه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. بحار الأنوار، ج 49، ص 244.

پشت سر امام جماعت قرار بگيرند بهتر است.

1. پيش از سلطة آل سعود بر عربستان، چند نماز جماعت در حرمين برگزار مي‌شد؟

پيش از سلطة آل سعود بر عربستان، مذاهب چهارگانة اهل سنت، هر يك در مسجدالحرام، مقام ويژه داشتند و پيروان هر مذهب به امام خود اقتدا مي‌كردند يا نمازهاي پنج‌گانه، در پنج نوبت به امامت امام يكي از مذاهب چهارگانه يا امام مذهب زيديه به صورت جماعت واحد، برگزار مي‌شد.

در سال 1343 ق.، عبدالعزيز جماعت‌هاي مختلف را در مسجدالحرام تعطيل كرد و تنها اجازة اقامة يك نماز جماعت را صادر كرد. در سال 1377 ق.، محل مقام‌هاي چهارگانة مذاهب اسلامي تخريب شد و مطاف توسعه‌ يافت.

2. حرم دوم خدا كجا است؟

قلب مؤمن، حرم و خانة دوم خدا است. در روايت آمده است: «
لا يسعني أرضي و لا سمائي و لكن يسعني قلب عبدي المؤمن؛ آسمان و زمين با آن همه وسعتش، ظرفيت مرا ندارند؛ بلكه اين قلب بندة مؤمنم است كه مي‌تواند مرا در خود جاي دهد»
.⁽¹⁾

شبستري گويد:

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. عوالي اللآلي، ج 4 ، ص 7.

برو تو خانة دل را فرو روب چو تو بيرون شدي او اندر آيد

مهيا كن مقام و جاي محبوب به تو بي تو جمال خود نمايد

و نيزخواجه عبدالله انصاري گويد:

در راه خدا دو كعبه آمد حاصل يك كعبة صورت است و يك كعبة دل

*****

كعبه يك سنگ نشاني است كه ره گم نشود حاجي احرام دگر بند ببين يار كجا است

1. حرمت قلب مؤمن در مقايسه با حرمت كعبه چه جايگاهي دارد؟

در روايات آمده كه ويران ساختن كعبه از بزرگ‌ترين گناهان است اما اگر كسي قلب مؤمن را بشكند و او را بيازارد مانند آن است كه 200.000 مرتبه كعبه را ويران كرده است.

اگر خانة كعبه محاذي بيت‌المعمور است و آن هم مقابل عرش الهي است؛ قلب مؤمن نه محاذي با عرش، بلكه خودش عرش الهي است: «
قلب المؤمن عرش الرحمن»
.⁽¹⁾

خواجه عبدالله انصاري مي‌گويد: خداوند در ظاهر كعبه‌اي بنا كرده كه از سنگ و گل است و در باطن كعبه‌‌اي ساخته كه از جان و دل است. آن‌ كعبه، ساختة ابراهيم و اين ساختة ربِّ جليل است. آن كعبه منظور نظر مؤمنان و اين نظرگاه رحمان، آن كعبة حجاز است اين كعبة راز.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. بحار الأنوار ، ج55 ، ص 39.

1.

در حال حاضر كدام مذهب از مذاهب اربعه بر حرمين حاكميت دارد؟

مذهب حنبلي.

2. مذاهب اربعه در چه زماني از طرف حكومت رسميت يافت و ترتيب پيدايش آنها چگونه بود؟

در زمان عباسيان، گسترش مذاهب فقهي به شكل بي رويه‌اي ادامه مي‌يافت تا آن كه علماي اهل تسنن چاره را در آن ديدند كه اين مذاهب را در چند مذهب محدود كنند كه به ترتيب پيدايش زماني عبارتند از: حنفي، مالكي، شافعي و حنبلي.

بنيانگذار مذهب حنفي، ابو حنيفه نعمان بن ثابت بود. وي در كوفه به دنيا آمد. ابوحنيفه تمايل به تشيع داشت و در انديشة سياسي، طرفدار زيديه بود. در دوران خلافت منصور از او خواستند از كوفه به بغداد برود.

مؤسس مذهب مالكي، مالك بن انس است كه در شهر مدينه متولد شد و در آنجا زندگي كرد. وي سال‌ها نزد امام صادق ( عليه السلام ) ( شاگردي كرد. او از امويان، ناخشنود بود.

مذهب شافعي از نظر قدمت، سومين مذهب فقهي اهل سنت است. بنيانگذارش، محمد بن ادريس، منتسب به قبيلة قريش است. وي در سال 150 ق. در شهر غزه (از شهر‌هاي فلسطين) به دنيا آمد و در

208

مكّه و مدينه پيش مالك درس خواند. شافعي در يمن با زيديان ارتباط برقرار كرد. هارون او را به زندان انداخت. شافعي علاوه بر فقه، در شاعري، قرائت و نجوم تبحر داشت. وي علاقة زيادي به اهل‌بيت( داشت و در مقام اعتراض مغرضان مي‌گفت:

إن كان رفضاً حب آل محمد فليشهد الثقلان إني رافضي1

اگر دوستي آل محمد ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) رفض به شمار آيد پس انس و جن رفض مرا گواه باشند.

سپس اين مذهب به مصر، عراق و يمن راه يافت.

مؤسس مذهب حنبلي، احمد بن محمد بن حنبل شيباني است كه در سال 164ق. در شهر بغداد متولد شد. وي در كودكي قرآن را حفظ كرد و تا زماني كه شافعي به مصر نرفته بود پيش او درس مي‌خواند. معتصم او را به زندان انداخت ولي متوكل از او دلجويي كرد و با او مشاوره مي‌كرد. اكنون مذهب حنبلي در عربستان حاكم است.

1. نماز تحيّت از نظر فقه شيعه و حنبلي چه حكمي دارد؟

از نظر فقه شيعه، نماز تحيت مسجد، به ويژه در حرمين، مستحب

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. بحار الأنوار، ج 23، ص 235.

مؤكّد است؛ اما از نظر فقه حنبلي، واجب است. پيامبر ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) فرمود: هنگامي كه وارد هر مسجدي شديد ننشينيد مگر اين كه دو ركعت نماز بخوانيد.⁽¹⁾

1. آيا نمازِ جماعت واجب است؟

احمدبن حنبل از ظاهر آية (وَ إِذا كُنْتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاةَ (2؛ اي پيامبر، چون تو در ميان مؤمناني، بايد نماز را با آنان بخواني، وجوب را مي‌فهمد. در فقه شيعه، نماز جماعت مستحب مؤكّد است.

2. ائمة معصومين ( عليهم السلام ) ( راجع به جدال چه گفته‌اند؟

امام صادق( ( عليه السلام ) فرمود: «
إذا أحرمت فعليك بتقوي الله و ذكر الله كثيراً و قلّة الكلام إلا بخير فإنّ من تمام الحجّ و العمرة أن يحفظ المرءُ لسانه إلا من خيرٍ؛ هنگامي كه محرم شدي بر تو باد تقواي خدا و همواره به ياد خدا باش و كمتر سخن بگو، مگر دربارة امر خير؛ زيرا وقتي حجّ و عمره كامل مي‌شود كه محرم زبان خود را جز از خير باز دارد»
.⁽³⁾

پس جدال نوعي مشاجرة لفظي است كه معمولاً موجب لجاجت و تهييج خشم و ارتكاب محرماتي مانند آزار رساندن، دشنام دادن و فخر فروشي كردن است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. المغني، ج 1، ص 438.

2. نساء، 102.

3. وسائل الشيعه، ج 12 ، ص 463.

1.

نماز استداره‌اي چه حكمي دارد؟

نماز استداره‌اي اشكال ندارد؛ البته مأموم نبايد جلوتر از امام بايستد؛ چون نمازش اشكال پيدا مي‌كند.

2. در چه مكان‌هايي مسافر‌مخيّر است نمازش را تمام بخواند؟

امام صادق ( عليه السلام ) ( مي‌فرمايد: «
من مخزون علم الله الإتمام في أربعة مواطن حرم الله و حرم رسوله ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) ( و حرم أمير المؤمنين ( عليه السلام ) ( و حرم الحسين بن علي ( عليه السلام ) (؛ از جمله چيزهايي كه علمش پيش خدا مخزون است نماز را به صورت تمام خواندن در حرم خدا و حرم رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) ( و حرم امير المؤمنين ( عليه السلام ) ( و حرم امام حسين ( عليه السلام ) ( است»
.⁽¹⁾

3. نظر مراجع عظام در رابطه با نماز در اماكن تخييري، (اماكني كه نماز قصر را بتوان كامل خواند) چيست؟

برخي از مراجع اين تخيير را نمي پذيرند، برخي تخيير را در محدودة مسجد قديم مي پذيرند، برخي تمام بخش‌هاي مسجد را مي پذيرند، و آن را به محدودة مكه و مدينة قديم توسعه مي دهند، و برخي آن را به همة شهر توسعه مي دهند2.

4. چرا امام صادق ( عليه السلام ) ( هنگام ورد به مسجدالحرام گريه نمودند؟

آن حضرت وقتي وارد مسجدالحرام شد و چشمش به كعبه افتاد،

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. وسائل الشيعه، ج 8، ص 524.

2. جهت اطلاع بيشتر به مناسك حج مراجع عظام تقليد مراجعه شود.

آنچنان دگرگون شد كه با صداي بلند به گريه افتاد. يكي از اصحاب عرض كرد: اي پسر پيامبر! كمي آرام باشيد. مردم به شما نگاه مي‌كنند. فرمود: چگونه آرام باشم كه مي‌خواهم خدايم به بركت كعبه با نظر رحمت و رأفت به من عنايت داشته باشد.⁽¹⁾

آمدم با صد اميد از راه دور مي‌زنم خود را به درياي كرم

كن رها از آتش اين محكوم را بهترين ميزبان تو هستي تو

كرمي كن بگير دستم را به كدامين گنه كنم اقرار

مـعصيت‌ها چـو مار پيچيـدند يا كريم يا رحيم و يا غفور

بگذرد تا موج رحمت از سرم اين غلام چهارده معصوم را

بدترين ميهمان منم يا رب كه دگر توبه نشكنم يا رب

كه بود روي گفتنم يا رب هـمـه بـر دور گـردنـم يا رب

جواب حضرت حق به زائر:

اگر من با تو بد بودم تو را دعوت نمي‌كردم

گشودم در كه برگردي ببيني لطف بسيارم

ز بستر نيم‌شب برخيز و اشكي ريز بر دامن

كه با اشك شبت خاموش گردد شعلة نارم

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. كشف‌الغمه، ج2، ص329.

بجز نوميدي از عفوم ببخشم هر گناهي را

اميدآور اميدآور كه من از يأس بيزارم

عذاب و عفو باشد هر دو تحت اختيار من

توان سوزانمت اما به بخشيدن سزاوارم

دلت را خانة ما كن مصفا كردنش با من

به ما دردِ دل افشا كن مداوا كردنش با من

اگر گم كرده‌اي اي دل كليد استجابت را

بيا يك لحظه با ما باش پيدا كردنش با من

بيفشان قطرة اشكي كه من هستم خريدارش

بياور قطره‌اي اخلاص دريا كردنش با من

اگر درها به رويت بسته شد دل بر مكن بازآ

درِ اين خانه دق‌الباب كن وا كردنش با من

به من گو حاجت خود را اجابت مي‌كنم آني

طلب كن آنچه مي‌خواهي مهيا كردنش با من

1. چرا مسجدالحرام محترم و پوشيدن احرام واجب شده است؟

امام صادق ( عليه السلام ) ( فرمود: خداوند مسجدالحرام را به خاطر كعبه و حرم را به خاطر مسجدالحرام و احرام را به خاطر حرم واجب كرده است.

213

1.

بعضي از نكات مرتبط به كعبه و مسجدالحرام را بيان كنيد؟

ـ در سال 1366ق. طوقي نقره‌اي براي حجرالأسود ساخته شد و اين سنگ بهشتي را در درون آن قرار دادند.

ـ شمعدان‌هاي شش‌گانه‌اي كه روي حجر اسماعيل قرار داشت در سال 1375ق. به چراغ‌هاي برقي با پايه‌هاي مسي تبديل گرديد.

ـ در سال 1387ق. پوشش بلوري براي مقام ابراهيم ( عليه السلام ) طراحي و ساخته شد و در سال 1389ق. ساختمان‌هاي جديد به رواق‌هاي عثماني متصل شد.

ـ در سال 1390ق. ساختماني مخصوص براي مؤذّنان بنا شد.

ـ مناره‌هاي مسجدالحرام پيش از توسعة اول هفت عدد بود. در توسعة اخير دو مناره افزوده شد. پله‌هاي ثابت مسجدالحرام سيزده عدد است وهفت پلة آن نيز برقي است.

ـ مسجدالحرام به وسيلة هشدار حريق مجهز گرديده كه حدود 60 منطقه را در بر مي‌گيرد و 286 نقطه مجهز به تأسيسات كشف دود، 15 نقطه به سيستم هشدار دهنده مجهز و 6 واحد خودكار براي خاموش كردن آتش تعبيه شده است. كميته‌هاي فني پيوسته مراقبند تا هر نوع نقصي را برطرف كنند.

214

تقيه

1. تقيه چيست و اقسام آن كدامند و چه فايده‌اي دارد؟

اين واژه از ريشة وقايه به معناي نگه‌داري است؛ تقيه بر دو قسم است: يكي تقية سلبي، خوفي و كتماني؛ و ديگري تقيّة مداراتي. انسان گاهي در شرايط اضطراري (ضرر مالي، جاني و آبرويي) قرار مي‌گيرد؛ در اين صورت، براي اينكه از تعرض مصون بماند عملي را بر وفق مذهب مخالف انجام مي‌دهد. در اين نوع تقيّه، مصلحت شخصي مطرح است.

2. مراد از تقية مداراتي چيست؟

مراد از تقيه مداراتي اين است كه به جهت ايجاد محبت و دوستي و وحدت كلمه و تأليف قلوب و دفع تهمت، با برادران اهل سنت مدارا كنيم.

در تقية مداراتي، مصالح عمومي و حفظ مجموعة مذهب، مطرح است؛ مثلاً حفظ وحدت و تقويت مشتركات و بهره‌گيري از آن در جهت مبارزه با استكبار جهاني. حفظ كيان اسلام و ايجاد وحدت و الفت ميان فرق اسلامي و پرداختن به مسائل مهم و مشترك جهان اسلام از فوائد تقيه است.

215

مسائل متفرقه

1. معمولاً اعتكاف در مسجدالحرام چه مواقعي بيشتر است؟

عموم اهل سنت اعتكاف در مسجدالحرام را در دهة آخر ماه مبارك رمضان انجام مي دهند.

2. ماه‌هاي حرام كدامند؟

ماه‌هاي حرام عبارت‌اند از: محرم، رجب، ذوالقعده و ذوالحجّه.

3. نماز ميت اهل تسنن چه فرقي با نماز ميت شيعه دارد؟

نماز ميت اهل سنت، 4 تكبير دارد:

ـ بعد از تكبير اول، سورة حمد را مي‌خوانند.

ـ بعد از تكبير دوم، مي‌گويند: صلي الله علي محمد اشهد أن لا اله الا الله و اشهد أنّ محمداً رسول الله.

ـ بعد از تكبير سوم، مي‌گويند: اللهم اغفر لِحيّنا و ميتنا و شاهدنا و غائبنا و صغيرنا و كبيرنا.

ـ بعد از تكبير چهارم، كمي سكوت مي‌كنند و صورت را به طرف راست و چپ مي‌چرخانند و مي‌گويند: و السلام عليكم و رحمة الله.

4. مبطلات وضو بنابر فقه شيعه و حنبلي چيست؟

در فقه شيعه موارد ذيل است:

216

ـ خروج بول و غائط و باد معده.

ـ خون استحاضة قليله و متوسطه و كثيره.

ـ عارض شدن جنون و ديوانگي، بيهوشي، مستي.

ـ خوابي كه گوش نشنود و چشم نبيند.

امّا در فقه حنبلي:

ـ خروج بول، غائط، مني، وذي و باد معده.

ـ مرتد شدن.

ـ زايل شدن عقل.

ـ خواب عميق.

ـ دست ماليدن به آلت تناسلي.

1. كيفيت اذان و اقامه در مذهب تشيع و تسنن چگونه است؟

در هر دو مذهب بايد تمام اذان‌ها سر وقت گفته شود؛ البته اهل سنت يك ساعت مانده به وقت شرعي اذان صبح مكّه و مدينه، اذان ديگري جهت نمازشب مي‌گويند.

اذان در مذهب اهل سنت: الله اكبر: 4 مرتبه؛ اشهد أن لا اله الاّ الله: 2 بار؛ اشهد أنّ محمداً رسول الله: 2 بار؛ حيّ علي الصلاة: 2 بار؛ حيّ علي الفلاح: 2 بار؛ الله اكبر: 2 بار؛ لا اله الا الله: 2بار.

اقامه در مذهب اهل سنت: الله اكبر: 2 بار؛ اشهد أن لا اله الاّ الله: 1 بار؛ اشهد انّ محمداً رسول الله: 1 بار؛ حيّ علي الفلاح: 1 بار؛ قد

217

قامت الصلاة: 2 بار؛ الله اكبر: 1 بار؛ لا اله الاّ الله: 1 بار.

سنّي‌ها در اذان فجر، جملة «
الصلاة خير من النوم»
 را به‌جاي «
حيّ علي خير العمل»
 مي‌گويند.

1. شعار «
اشهد أنّ علياً ولي الله»
 چگونه به اذان و اقامة شيعيان اضافه شد؟

در زمان پيامبر اسلام ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) (، اين عبارت جزء اذان و اقامه نبود. پيامبر اسلام ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) ( بارها حضرت علي ( عليه السلام ) ( را به جانشيني خود معرفي كرده بود؛ اما مردم فرد ديگري را به خلافت برگزيدند. از اين رو، شيعيان براي اين‌كه مقام و موقعيت حضرت علي ( عليه السلام ) ( را بيان كنند، اين شعار «
اشهد انّ عليّاً وليّ الله»
 را اضافه كردند. البته جزء اذان و اقامه شمرده نمي‌شود.

لازم به ذكر است كه اهل تسنن نيز، جملة «
الصلاة خير من النوم»
 را به اذان اضافه كردند. دربارة علت اين كار گفته‌اند شبي عمَر بن خطاب وارد مسجد شد، ديد نزديك نافلة صبح است وعده‌اي در خواب هستند. پس از آن، دستور داد جملة «
حي علي خير العمل»
 را بردارند و به جاي آن، جملة «
الصلاة خير من النوم»
 (نماز بهتر از خواب است) را به اذان اضافه كردند.

218

1.

اوقات اذان و نماز جماعت برادران اهل سنت چگونه است؟

در همة نمازهاي پنجگانه ميان اذان واقامه چند دقيقه فاصله مي‌اندازند پيش از نماز صبح، دو اذان و يك اقامه گفته مي شود. اولين اذان براي نماز شب است كه حدوداً يك ساعت پيش از وقت شرعي است. اذان دوم براي اعلان طلوع فجر و فرا رسيدن وقت نماز صبح است. اقامه، 20 دقيقه بعد، براي خواندن نماز گفته مي‌شود. تقريباً فاصلة اذان تا اقامه در نماز ظهر، 25 دقيقه؛ در نماز عصر، 15 دقيقه؛ در نماز مغرب و عشاء، 7 دقيقه است. اين فاصله به‌خاطر اين است كه نمازگزاران خود را به مسجد برسانند.

2. از نظر برادران اهل تسنن، گفتن «
بسم الله الرحمن الرحيم»
، در نماز، واجب است يا نه؟

در فقه اهل تسنن، در اين مورد اختلاف نظر وجود دارد: شافعي‌ها «
بسم الله الرحمن الرحيم»
 را جزء سوره مي‌دانند و مي‌گويند: بايد بلند خوانده شود.

احمد بن حنبل «
بسم الله الرحمن الرحيم»
 را جزء سوره نمي‌داند و بلند گفتن آن را سنت مي‌داند.

حنفي مي‌گويد در تمام حالات، «
بسم الله الرحمن الرحيم»
 آهسته

219

خوانده مي‌شود.⁽¹⁾

1. برادران اهل سنت در ركعت سوم و چهارم نماز چه مي‌خوانند؟

آنها در ركعت سوم وچهارم نماز همواره سورة حمد مي خوانند ولي ما مخير هستيم بين تسبيحات اربعه و سورة حمد.

2. ملاك انتخاب سوره در نماز اهل تسنن چيست؟

ـ در نماز صبح، سوره‌هاي طولاني.

ـ در نماز ظهر و عصر، سوره‌هاي متوسط.

ـ در نماز مغرب و عشاء، سوره‌هاي كوتاه.

3. قنوت چه حكمي دارد؟

در فقه شيعه، قنوت در همة نمازها مستحب و در نماز وتر، مستحب مؤكّد است.

علماي اهل سنت در اين باره اختلاف نظر دارند. شافعي‌ها مي‌گويند قنوت مستحب است.⁽²⁾

4. آيا اهل سنت تجافي دارند؟

خير، ما به جهت تبعيت، تجافي نمي‌كنيم؛ بلكه مثل حالت تشهد مي‌نشينيم.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. المغني ، ج 1، ص 551.

2. همان، ص 762.

1.

مراد از جلسة استراحت چيست؟

در فقه شيعة اماميه و شافعي، بعد از سجدة دوم در ركعت اول و سوم در نمازهاي چهار ركعتي، لازم است نمازگذار اندكي بنشيند و بعد بلند شود. حنبلي‌ها آن را لازم نمي‌دانند.

2. چرا دست به سينه نهادن وآمين گفتن در نماز موجب بطلان نماز است؟

چون مدرك قابل اعتمادي از پيامبر ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) ( و ائمه ( عليهم السلام ) (مبني بر وجوب تكتف1 وجود ندارد. و به فتواي فقهاي شيعه، آمين گفتن بعد از حمد باعث بطلان نماز است و مستحب است كه بعد از حمد «
الحمدلله رب العالمين»
 بگوئيم.

3. اهل تسنن بيشتر در كدام نماز، آياتي را كه سجدة واجب دارد مي‌خوانند؟

نماز صبح روز جمعه. آنان وسط قرائتِ سورة سجده‌دار، با ذكر تكبير به سجده مي‌روند و دوباره با ذكر تكبير، بلند شده، قرائت را ادامه مي‌دهند؛^{(2 كه باعث تعدد سجده و تكبير مي شود و بنا به فتواي برخي از مراجع شيعه سبب بطلان نماز مي‌شود.}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. دست به سينه نهادن

2. المغني ، ج1 ص 156.

1.

در نماز جماعت، حكم اقتدا به امام جماعت‌اهل سنت چيست؟

طبق فتواي اكثر مراجع عظام، شركت درنماز جماعت اهل سنت مانعي ندارد، به ويژه زائران خانة خدا و حرم پيامبر ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) كه لازم است به نمازهاي واجب در اول وقت اهميت دهند و در جماعات برادران اهل سنت شركت كنند تا از ثواب جماعت بهره‌مند شوند.

2. در فقه حنبلي، در چه اوقاتي نماز خواندن ممنوع است؟

در فقه حنبلي، در دو وقت نماز خواندن نهي شده است: اول بعد از نماز صبح تا بالا آمدن خورشيد؛ وديگري، بعد از نماز عصر تا غروب آفتاب.

3. از نظر فقه حنبلي، اگر مسجد الحرام و مسجد النبي ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) نجس شود چگونه مي‌توان آنها را پاك كرد؟

در فقه حنبلي، با برداشتن عين نجاست، محل پاك مي‌شود.

4. فاصلة بين اعمال عمره و حجّ چقدر است؟

ـ بين احرام و طواف هر چقدر فاصله باشد مانعي ندارد؛ ولي وقت عمره از پيش از ظهر عرفه است تا وقتي كه به وقوف در عرفات برسد.

ـ فاصله بين نماز طواف و سعي تا عصر آن روز يا شب اشكال ندارد.

222

ـ بين سعي و تقصير هر چه فاصله باشد اشكال ندارد؛ ولي بايد تا قبل از ظهر عرفه تقصير كند و محرم به احرام حجّ باشد.

ـ بين رمي جمرة عقبه، قرباني، حلق و تقصير، فاصله افتادن تا پيش از غروب اشكال ندارد.

ـ بين سعي و طواف نسا هر چه فاصله باشد اشكال ندارد.

1. در چه مواردي بجاي آوردن طواف مستحبي، خلاف احتياط است؟

ـ پس از احرام عمره و پيش از طواف.

ـ پس از احرام حجّ و پيش از رفتن به عرفات.

ـ پس از اعمال منا و پيش از طواف زيارت.

ـ بين طواف و نماز طواف. در اين مورد، خواندن نمازي غير از نماز طواف نيز خلاف احتياط است.⁽¹⁾

2. اگر در اعمال عمره يا حجّ اشكالي پيش بيايد آيا با انجام عمره و حجّ مجدد، ايراد برطرف مي‌‌شود؟

خير. بايد اشكال را برطرف كرد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. مناسك حج.

حضرت ابراهيم ( عليه السلام )

1. سرگذشت حضرت ابراهيم ( عليه السلام ) ( چه بوده است؟

هنگامي كه نمروديان براي مراسم عيد به بيرون شهر رفته بودند، حضرت ابراهيم ( عليه السلام ) ( وارد بتخانه شد و بت‌ها را شكست. نمروديان آن حضرت را محاكمه كردند و در آتش انداختند. آتش به امر خداوند بر حضرت ابراهيم ( عليه السلام ) ( سرد شد. پس از آن، نمروديان تصميم گرفتند او را به شام و بيت‌المقدس تبعيد كنند.

يكي از ايمان‌آورندگان به حضرت ابراهيم ( عليه السلام ) ، سارا بود كه پس از ايمان آوردن، به همسري او درآمد.

حضرت ابراهيم ( عليه السلام ) ( همراه همسرش راهي بيت‌المقدس شد. در ميان راه كنيزي به نام هاجر از سوي فرمانرواي آنجا به سارا هديه شد. حضرت ابراهيم ( عليه السلام ) ( تا 120 سالگي از سارا صاحب فرزند نشده بود.⁽¹⁾ از اين رو، سارا، هاجر را به آن حضرت بخشيد و حضرت ابراهيم ( عليه السلام ) ( وي را به همسري برگزيد. پس از چندي، حضرت ابراهيم ( عليه السلام ) ( از هاجر صاحب پسري به نام اسماعيل ( عليه السلام )

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. بنا به روايتي 89 سالگي.

گرديد. پس از آن، سارا بسيار غمگين شد. از جانب خدا به حضرت ابراهيم( ( عليه السلام ) وحي شد اسماعيل ( عليه السلام ) ( و مادرش را از شامات خارج كن و به حرم امن ببر. جبرئيل، ابراهيم و خانواده‌اش را به محل خانة كعبه هدايت كرد و او آن ها را آنجا گذاشت و خودش برگشت.

1. حضرت ابراهيم ( عليه السلام ) ( اساس مدينة فاضله رابرچه محورهايي قرار داد؟

حضرت ابراهيم ( عليه السلام ) درخواست و دعاي خود را در چهار ركن و حول يك محور اصلي قرار داد:

ـ پروردگارا! اين سرزمين را شهري آباد قرار ده: (رَبِّ اجْعَلْ هذا بَلَداً(.

ـ امنيت آن را تأمين كن، (رَبِّ اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِناً (.⁽¹⁾

ـ ساكنان آن را از اقتصاد سالم بهره‌مند كن، (وَ ارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَراتِ(.⁽²⁾

ـ دل‌هاي عده‌اي را مشتاق پيشوايان اين سرزمين كن تا به سوي ايشان مهاجرت كنند: (فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِي إِلَيْهِمْ (.⁽³⁾

پيامبر اسلام ( صلّي الله عليه وآله وسلّم ) ( مي‌فرمايد: «
مثل الإمام مثل الكعبة إذ تؤتَي ولا تأتي؛ مَثَل امام همانند مَثَل كعبه است كه بايد مردم به سويش بروند نه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. بقره : 126.

2. همان.

3. ابراهيم : 37.