بخش 1

1

بسم الله الرحمن الرحيم

3

منتخب احاديث حج

سيّدعلي قاضي عسكر

11

پيشگفتار

يا ربّ اين كعبه مقصود تماشاگه كيست * * * كه مغيلان طريقش گل و نسرين من است

حافظ

حج در لغت به معناي قصد و در اصطلاح آهنگ خانه خدا كردن ، و يكي از آيين هاي مهمّ ديني مذهبي مسلمانان است . مغناطيس كعبه همه ساله ميليون ها مسلمان را از گوشه و كنار جهان به سوي خود جذب مي كند تا با انجام اعمال و مناسك و رعايت يك سلسله مقررات ويژه ، در يك عمليّات تمريني ، براي تحقق زندگي توحيدي شركت كنند و قدرت و عظمت اسلام را در برابر ديد جهانيان به نمايش بگذارند .

در اين همايش عظيم ، مسلمانان با نژادها و رنگ هاي گوناگون ، كنار كعبه گردهم مي آيند تا از رهگذر آشنايي با يكديگر ، به توحيد كلمه و همسبتگي و اتحاد جوامع اسلامي دست يابند .

حج جلوه گاه معنويت ، شور و شعور ، تعبد و بندگي ،

12

شهامت و ايثار ، وحدت و ذكر و بالأخره ارتباط و پيوند با خدا است . از اين رو توفيق انجام چنين سفري ، فرصتي مغتنم براي خداجويان است تا از نظر روحي و اخلاقي خود را پالايش نموده ، دگرگوني و تحوّل سازنده اي در جان و روح آنان پديد آيد .

در آموزه هاي رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) و پيشوايان ديني ، نكات آموزنده فراواني وجود دارد كه مي تواند زائران وادي نور را در بهره برداري هرچه بيشتر از فرصت ها ياري دهد . در اين آموزه ها به حاجيان توصيه شده است تا پيش از سفر ، از گناهان فاصله گرفته ، جان خود را با آب توبه بشويند ، هزينه هاي سفر را از مال حلال و پاك تأمين نمايند ، با خويشان و بستگان و دوستان و همسايگان خداحافظي نموده ، حلاليت بطلبند و پس از جلب رضايت آنان ، گام در اين راه بگذارند . سفر را با نام و ياد خدا و با هدف خداخواهي و خداجويي آغاز كنند و در طول سفر نيز از گناه و نافرماني پروردگار دوري جسته ، مراقب خود باشند و . . . .

اين دستور العمل ها و عمل به آن ها ، موجب مي شود تا در حاجي يك تحول و دگرگوني اساسي پديد آيد و در نتيجه از گذشته احياناً غلط و نادرست خويش فاصله گرفته ، خود را براي يك زندگي صحيح و اسلامي آماده سازند .

13

خانه كعبه خانه دل هاست * * * ساحت قدس و جلوه گاه خداست

نيكبخت آن كه همچو پروانه * * * در طواف است گرد آن خانه

در روايات ، هدف از حج ايجاد فلاح و رستگاري و تحوّل روحي و اخلاقي در زائران و نزديك شدن آنان به خداوند ذكر شده است .

اگر حج گزاران با هدف تحوّل روحي و اخلاقي و اصلاح خود ، گام در اين مسير الهي بگذارند ، با توجّه به جمعيّت انبوهي كه همه ساله به عمره و حج مشرف مي شوند ، بي شك اين تحوّل به خانواده ها و جامعه نيز منتقل خواهد شد .

هر مسلماني كه به حج مي رود ، اگر تصميم بگيرد كه در طول سفر و هنگام بازگشت ، اخلاق اسلامي را مراعات نموده ، از كارهاي حرام بپرهيزد و واجبات ديني را آن گونه كه خداوند مي خواهد انجام دهد و همين فكر و انديشه را به فرزندان و خويشان و دوستان و همكاران خود نيز منتقل كند ، قطعاً در جامعه تحوّل اخلاقي مهمّي رخ خواهد داد و دشمنان در تهاجم فرهنگي خود ناكام خواهند شد .

مجموعه حاضر ، بخشي از آموزه هايي است كه معصومان ( عليهم السلام ) به عنوان راهنمايي زائران خانه خدا بيان

14

فرموده اند . اميد است با عمل به آن ، خود را به حضرت حق نزديك و از بركات و نورانيت اين سفر الهي و معنوي كاملا بهره مند گردند .

اي خداي مقصد و مقصود من * * * اي تو هم سوداي من هم سود من

خواب و بيداري من از بهر تو است * * * الفت و آزادي ام در شهر تو است

من ندارم حاجتي جز روي تو * * * من نجويم مقصدي جز كوي تو

از تو غير از تو ندارم حاجتي * * * جز به ذكر تو نبينم راحتي

تشنه ام سيرابيم در دست تو است * * * تابش و بينائيم پابست تو است

خسته ام آسايش جانم تويي * * * درد دارم درد و درمانم تويي

سيّدعلي قاضي عسكر

معاون آموزش و پژوهش

بعثه مقام معظّم رهبري

15

وجوب حج

قال علي ( عليه السلام ) :

« فَرَضَ عَلَيْكُمْ حَجَّ بَيْتِهِ الْحَرَامِ الَّذِي جَعَلَهُ قِبْلَةً لِلاَْنَامِ . ^{( 1 )}

« خداوند حجّ خانه با احترام خويش را كه قبله مردمانش قرارداده است ، بر شما واجب گردانيد .

قال علي ( عليه السلام ) :

« فَرَضَ حَجَّهُ وَأَوْجَبَ حَقَّهُ وَكَتَبَ عَلَيْكُمْ وِفَادَتَهُ فَقَالَ سُبْحَانَهُ : { وَلِلّهِ عَلَي النّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَيْهِ سَبِيلا وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعالَمِينَ } . ^{( 2 )}

« خداوند حجّ را واجب و اداي حقّ آن را

لازم و زيارتش را بر شما مقرّر ساخت ، پس

فرمود :

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ نهج البلاغة : خ1

2 ـ وسائل الشيعه : 11/15 ـ نهج البلاغه : خ1

در نهج البلاغه « فَرَضَ حَقَّهُ وَأَوْجَبَ حَجَّهُ . . . آمده است .

16

حقّ خداوند بر مردماني كه توان رسيدن به آن خانه را دارند ، آن است كه حجّ خانه خدا را بجاي آورند و آن كس كه كفر پيشه كند ، پس همانا خداي از تمامي جهانيان بي نياز است .

فلسفه حجّ

قال علي ( عليه السلام ) :

« جَعَلَهُ سُبْحَانَهُ عَلامَةً لِتَوَاضُعِهِمْ لِعَظَمَتِهِ وَاِذعانَهُمْ لِعِزَّتِهِ . ^{( 1 )}

« خداوند حجّ را نشانه قرار داد تا بندگان در برابر عظمت او فروتني نموده ، به عزّت و بزرگواري پروردگار اعتراف كنند .

قال عَليّ ( عليه السلام ) :

« جَعَلَهُ سُبْحَانَهُ لِلاِْسْلامِ عَلَماً وَلِلْعَائِذِينَ حَرَم . ^{( 2 )}

« خداوند حجّ و كعبه را نشان و پرچمي براي اسلام

قرار داد و براي پناه آورندگان ، آنجا را خانه امن

ساخت . . .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ نهج البلاغه ، خ1

2 ـ وسائل الشيعة : 11/15 ـ نهج البلاغه : خ1

17

حج وسيله تقويت دين

قال عَلِيّ ( عليه السلام ) :

« وَالْحَجَّ تَقْوِيَةً لِلدِّينِ . ^{( 1 )}

« خداوند حج را وسيله تقويت دين قرار داد .

حج آرام بخش دل ها

قال الباقر ( عليه السلام ) :

« الحَجُّ تَسْكِين القُلُوبُ . ^{( 2 )}

« حجّ آرامش بخش دلها است .

تارك حج

قال رسول الله ( صلي الله عليه وآله ) :

« مَنْ مَاتَ وَلَمْ يَحُجَّ فَلْيَمُتْ إِنْ شَاءَ يَهُودِيّاً وَإِنْ شَاءَ نَصْرَانِيّ . ^{( 3 )}

پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

هر كس حجّ به جاي نياورده بميرد [ به او گفته شود ] اگر خواهي يهودي بمير و اگر خواهي نصراني .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ نهج البلاغه : خ1

2 ـ بحار الانوار : 75/183

3 ـ مستدرك الوسائل : 8/18 ـ محجّة البيضاء : 2/145

18

همين مضمون در روايت ديگري از ششمين پيشوا ، حضرت امام صادق ( عليه السلام ) نقل شده است . ^{( 1 )}

اين روايات بيانگر اهمّيت و جايگاه والاي حج در اسلام است به گونه اي كه تارك اين فريضه مهمّ ، چونان انسان مسلمان خارج شده از دين به شمار مي آيد .

حج و رستگاري

از امام باقر ( عليه السلام ) پرسيدند :

حج را چرا حجّ نامگذاري كردند ؟

« قَالَ حَجَّ فُلانٌ أَيْ أَفْلَحَ فُلانٌ . ^{( 2 )}

« فرمود : فلان كس حجّ كرد يعني رستگار شد .

ارزش حج

محمّد بن مسلم گويد :

امام باقر ( عليه السلام ) يا امام صادق ( عليه السلام ) ^{( 3 )} فرمود :

« وَدَّ مَنْ فِي الْقُبُورِ لَوْ أَنَّ لَهُ حَجَّةً وَاحِدَةً بِالدُّنْيَا وَمَا فِيهَ . ^{( 4 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ محجّة البيضاء : 2/145

2 ـ وسائل الشيعة : 11/103 ـ علل الشرايع : 411/1

3 ـ ترديد از راوي است .

4 ـ وسائل الشيعة : 11/110 ـ تهذيب الاحكام : 5/23

19

« مردگان در گورهايشان آرزو مي كنند :

كاش دنيا و آنچه در دنيا هست را داده و به جاي آن پاداش يك حج به آنها داده مي شد .

حق حج

قال الإمام زَيْنُ العابِدِين ( عليه السلام ) فِي رِسالَةِ الحُقُوق :

« حَقُّ الْحَجِّ أَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُ وِفَادَةٌ إِلَي رَبِّكَ وَفِرَارٌ إِلَيْهِ مِنْ ذُنُوبِكَ وَفِيهِ قَبُولُ تَوْبَتِكَ وَقَضَاءُ الْفَرْضِ الَّذِي أَوْجَبَهُ اللَّهُ تَعَالَي عَلَيْكَ . ^{( 1 )}

امام سجّاد ( عليه السلام ) زينت عبادت كنندگان در رساله حقوق فرمود :

« حقّ حجّ بر تو آن است كه بداني ، حجّ وارد شدن به محضر ربّ و پرورش دهنده تو است ، و گريختن از گناهانت به سوي او است ، و در حجّ توبه ات پذيرفته مي شود ، و اداي تكليفي است كه خداوند آن را بر تو واجب گردانيده بود .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ من لا يحضره الفقيه : 2/620/3214

20

خداجويي

قال الصادق ( عليه السلام ) :

« مَنْ حَجَّ يُرِيدُ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ لا يُرِيدُ بِهِ رِيَاءً وَلا سُمْعَةً غَفَرَ اللَّهُ لَهُ الْبَتَّةَ . ^{( 1 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

« كسي كه حجّ انجام دهد و خدا را اراده كند و قصد ريا و شهرت طلبي نداشته باشد قطعاً خداوند او را خواهد بخشيد .

پاداش حجّ

قالَ رَسُولُ اللهِ ( صلّي الله عليه وآله ) :

« لَيْسَ لِلْحِجَّةِ المَبْرُورَةِ ثَوابٌ اِلاّ الجَنَّةَ ^{( 2 )}

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

« حجّ مقبول پاداشي جز بهشت ندارد .

تأثير حج

هشام بن حكم گويد :

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ وسائل الشيعة : 11/109 ـ ثواب الاعمال : 70/2

2 ـ سنن ترمذي : 3/175/8190

21

مَا مِنْ سَفَر أَبْلَغَ فِي لَحْم وَلا دَم وَلا جِلْد وَلا شَعْر مِنْ سَفَرِ مَكَّةَ وَمَا أَحَدٌ يَبْلُغُهُ حَتَّي تَنَالَهُ الْمَشَقَّةُ . ^{( 1 )}

هيچ سفري مانند سفر مكّه در گوشت و خون و پوست و موي انسان تأثير نمي گذارد و هيچ كس جز با سختي و مشقت به آنجا نمي رسد .

نقش نيّت در حجّ

قَالَ الصَّادِقُ ( عليه السلام ) :

لَمَّا حَجَّ مُوسَي ( عليه السلام ) نَزَلَ عَلَيْهِ جَبْرَئِيلُ ( عليه السلام ) فَقَالَ لَهُ مُوسَي يَا جَبْرَئِيلُ . . . ما لِمَنْ حَجَّ هَذَا الْبَيْتَ بِنِيَّة صَادِقَة وَنَفَقَة طَيِّبَة ؟ قَالَ : فَرَجَعَ إِلَي اللَّهِ عَزّوَجَلّ ، فَأَوْحَي اللَّهُ تَعالي إِلَيْهِ ؛ قُلْ لَهُ : أَجْعَلُهُ فِي الرَّفِيقِ الاَْعْلَي مَعَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقاً . ^{( 2 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

هنگامي كه موسي ( عليه السلام ) حج انجام داد جبرئيل بر وي

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ الكافي : 4/262/41

2 ـ من لا يحضره الفقيه : 2/235/287

22

نازل شد ، سپس موسي ( عليه السلام ) به او گفت :

اي جبرائيل :

براي كسي كه حجّ اين خانه را با نيّتي صادق و هزينه اي پاك به جاي آورد چه پاداشي مقرّر شده است ؟

جبرئيل بدون پاسخ به سوي خداوند عزّوجلّ بازگشت [ و پاسخ آن را جويا شد ] خداوند به او وحي كرده و فرمود :

به او بگو :

وي را در ملكوت اعلي همراه و همنشين با پيامبران و صدّيقان و شهيدان و صالحان قرار خواهم داد و اينها همراهان خوب و شايسته اي هستند .

ورود در نور

عبدالرَّحْمانِ بن سَمُرَة گويد :

روزي نزد رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) بوديم آن حضرت فرمود :

إِنِّي رَأَيْتُ الْبَارِحَةَ عَجَائِبَ .

من ديشب شگفتي ها و عجائبي را ديدم !

ما گفتيم : اي رسول خدا ، جان و خانواده و اولادمان فدايت باد چه ديديد ؟ براي ما بگوييد :

فقال : . . .

رَأَيْتُ رَجُلا مِنْ أُمَّتِي مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ ظُلْمَةٌ وَ

23

مِنْ خَلْفِهِ ظُلْمَةٌ وَعَنْ يَمِينِهِ ظُلْمَةٌ وَعَنْ شِمَالِهِ ظُلْمَةٌ وَمِنْ تَحْتِهِ ظُلْمَةٌ ، مُسْتَنْقِعاً فِي الظُّلْمَةِ فَجَاءَهُ حَجُّهُ وَعُمْرَتُهُ فَأَخْرَجَاهُ مِنَ الظُّلْمَةِ وَأَدْخَلاهُ فِي النُّورِ . . . . ^{( 1 )}

فرمود :

مردي از امّت خود را ديدم كه ، از روبرو و پشت سر و از سوي راست و چپ و از زير پا ، تاريكي وي را فراگرفته و غرق در ظلمت بود ، در اين حال حج و عمره او آمده ، و وي را از ظلمت و تاريكي رها ساخته ، در نور وارد كردند .

ورود به محضر حقّ

قالَ عَلِيٌّ ( عليه السلام ) :

اَلْحَاجُّ وَالْمُعْتَمِرُ وَفْدُ اللَّهِ ، وَحَقٌّ عَلَي اللَّهِ أَنْ يُكْرِمَ وَفْدَهُ وَيَحْبُوَهُ بِالْمَغْفِرَةِ . ^{( 2 )}

علي ( عليه السلام ) فرمود :

حج گزار و عمره گزار ، واردشدگان بر خداوند

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ أمالي صدوق : 301 / 342 ـ مستدرك الوسائل : 8 / 39

2 ـ وسائل الشيعه : 4/116 ـ تحف العقول : 123

24

مي باشند و بر خدا است كه وارد شده بر خود را گرامي داشته ، او را مشمول مغفرت و آمرزش خويش قرار دهد .

ميزباني خداوند

قال الصّادق ( عليه السلام ) :

إِنَّ ضَيْفَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ رَجُلٌ حَجَّ وَاعْتَمَرَ فَهُوَ ضَيْفُ اللَّهِ حَتَّي يَرْجِعَ إِلَي مَنْزِلِهِ . ^{( 1 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

مردي كه حج يا عمره انجام دهد ميهمان خدا است و تا زماني كه به منزل خود بازگردد در اين ميهماني قرار دارد .

حج و جهاد

قال رسول الله ( صلي الله عليه وآله ) :

جِهادُ الْكَبيرِ والصَّغيرِ والضَّعيفِ والْمَرأَةِ الْحَجُّ والْعُمْرَةُ . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ خصال : 127 ـ وسائل الشيعه : 14/586

2 ـ سنن نسائي : 5/114

25

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

جهاد بزرگ و كوچك ، زنان و افراد ناتوان حج و عمره است .

حج برتر از عمره

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) به عثمان بن أبي العاص فرمود :

اِعْلَمْ اَنَّ الْعُمْرَةَ هِيَ الْحَجُّ الأصْغَرُ ، وَاَنَّ عُمْرَةً خَيْرٌ مِنَ الدُّنْيا وما فيها وَحَجَّةً خَيْرٌ مِنْ عُمْرَة . ^{( 1 )}

بدان عمره همان حج اصغر است . و همانا يك عمره از دنيا و آنچه در آن است بهتر و بالاتر است . و نيز بدان كه حج از عمره برتر و بهتر است .

ريزش گناهان

قال رسول الله ( صلي الله عليه وآله ) :

اَيُّ رَجُل خَرَجَ مِنْ مَنزِلِه حاجّاً اَوْ مُعْتَمِراً ، فكُلَّما رَفَعَ قَدَماً وَوَضَعَ قَدَماً ، تَناثَرَتِ الذُّنُوبُ مِنْ بَدَنِهِ كَما يَتَناثَرُ الْوَرَقُ مِنَ الشَّجَرِ ، فَاِذا وَرَدَ الْمَدينَةَ وصافَحَني

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ معجم الكبير طبراني : 9/44/8336

26

بِالسَّلامِ ، صافَحَتْهُ المَلائِكَةُ بِالسَّلامِ ، فَاِذا

وَرَدَ ذَالْحُلَيْفَةَ واغْتَسَلَ ، طَهَّرَه اللّهُ مِنَ الذّنُوبِ ، وَإِذا لَبِسَ ثَوْبَيْنِ جَديدَيْنِ ، جَدَّدَ اللّهُ لَهُ الْحَسَناتِ واِذا قالَ : لَبَّيْكَ اللّهُمَّ لَبَّيْكَ ، أَجابَهُ الرَّبُّ عَزَّوَجَلّ : « لَبَّيْكَ و سَعْدَيْكَ ، اَسْمَعُ كَلامَكَ و اَنْظُرُ اِلَيْكَ ، فَاِذا دَخَلَ مَكَّةَ وطافَ و سَعي بَيْنَ الصَّفا والْمَروَةَ وَصَلَ اللّهُ لَهُ الْخَيْراتِ . . . . ^{( 1 )}

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

هرمردي كه براي حج ياعمره از منزل خود بيرون رود ، پس هر قدمي كه برمي دارد و به زمين مي گذارد ، گناهان از بدن او فرو مي ريزند ، همان گونه كه برگ از درخت .

پس آن گاه كه وارد مدينه شده و به وسيله سلام با من مصافحه كند ، فرشتگان به وسيله سلام به او دست داده ، مصافحه مي كنند . وآن گاه كهواردذوالحليفه ( مسجد شجره ) گرديده و غسل كند ، خداوند وي را از گناهان پاك گرداند .

و آنگاه كه دو جامه جديد احرام را بر تن كند ،

خداوند پاداش ها و حسنات جديد به او عنايت مي كند ، و آن گاه كه لبّيك اللّهم لبّيك گويد :

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ الحجّ والعمره في القرآن والحديث : 148/325

27

خداوند عزّوجل به او پاسخ مي دهد :

لَبَّيْكَ وَسَعْدَيْك كلام و سخن تو را مي شنوم ، و به تو [ با نظر عنايت ] مي نگرم ، و آن گاه كه وارد مكه شده ، طواف و سعي بين صفا و مروه را انجام دهد ، خداوند خيرات و خوبي ها را پيوسته بر او نازل كند . . . .

پذيرش دعا

قالَ رَسُولُ اللّه ( صلّي الله عليه وآله ) :

اَرْبَعَةٌ لاتُرَدُّ لَهُمْ دَعْوَةٌ حَتّي تُفْتَحَ لَهُمْ اَبْوابُ السَّماءِ و تَصيرَ إلَي الْعَرْشِ :

اَلْوالِدُ لِوَلَدِهِ ، والْمَظْلُومُ عَلي مَنْ ظَلَمَهُ ، والْمُعْتَمِرُحَتّي يَرْجِعَ ، والصّائِمُ حَتّي يُفْطِرَ . ^{( 1 )}

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

چهارنفرند كه دعاي آنان برنمي گردد تا آن كه درهاي آسمان براي آنها گشوده شده و به عرش الهي برسد :

1ـ دعاي پدر براي فرزند

2ـ دعاي مظلوم عليه ظالم

3ـ دعاي عمره گذار تا زماني كه برمي گردد .

4ـ دعاي روزه دار تا هنگامي كه افطار كند .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي : 2/510/6

28

دستيابي به دنيا و آخرت

قالَ رَسُولُ اللّه ( صلّي الله عليه وآله ) :

مَنْ اَرادَ الدُّنْيا والآخِرَةَ فَلْيَؤُمَّ هذَا البَيْتَ ، فَما أتاهُ عَبْدٌ يَسْأَلُ اللّهَ دُنْيا اِلاّ أَعْطاهُ اللّهُ مِنْها ، ولا يَسْأَلُهُ آخِرَةً اِلاّ ادَّخَرَ لَهُ مِنْها . ^{( 1 )}

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

هركس دنيا و آخرت را مي خواهد ، آهنگ اين خانه كند ، همانا بنده اي به آن جا نيامده و از خداوند دنيا را نخواسته مگر آنكه بدان دست يافته و خداوند حاجت او را برآورده ساخته است ، و نيز از خداوند آخرت را طلب نكرده مگر آن كه پذيرش اين درخواست را براي وي ذخيره كرده است .

حج آگاهانه

قالَ رَسُولُ اللّه ( صلّي الله عليه وآله ) في خُطْبَتِهِ يَوْمَ الْغَدير :

مَعاشِرَ النّاسِ ، حُجُّوا الْبَيْتَ بِكَمالِ الدّينِ والتَّفَقُّه ، ولاتَنْصَرِفُوا عَنِ الْمَشاهِدِ اِلاّ بِتَوْبَة واِقْلاع . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ مسند الامام زيد : 197

2 ـ الحج والعمرة في القرآن و الحديث ، 257/718

29

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) در خطبه روز غدير فرمود :

اي مردم ، خانه خدا را با بصيرت و دينداري كامل زيارت كنيد واز آن مكان ها جز با توبه و رهاشدن از گناه باز نگرديد .

شرط حضور

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) كَانَ أَبِي يَقُولُ :

مَنْ أَمَّ هَذَا الْبَيْتَ حَاجّاً أَوْ مُعْتَمِراً مُبَرَّأً مِنَ الْكِبْرِرَجَعَ مِنْ ذُنُوبِهِ كَهَيْئَةِ يَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ . ^{( 1 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

پدرم امام باقر ( عليه السلام ) پيوسته مي فرمود : كسي كه براي حج يا عمره قصد اين خانه كند ، در حالي كه از كبر و خودپسندي بري باشد ، از گناهان پاك مي شود همانند روزي كه از مادر متولّد شده است .

بركات حج

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) قَالَ : قَالَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ( عليه السلام ) :

حُجُّوا وَاعْتَمِرُوا ، تَصِحَّ أَبْدَانُكُمْ ، وَتَتَّسِعْ أَرْزَاقُكُمْ ، وَتُكْفَوْا مَؤُوناتِ عِيَالِكُمْ ، وَقَالَ :

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي : 4/252/2

30

الْحَاجُّ مَغْفُورٌ لَهُ وَمَوْجُوبٌ لَهُ الْجَنَّةُ ، وَمُسْتَأْنَفٌ لَهُ الْعَمَلُ ، وَمَحْفُوظٌ فِي أَهْلِهِ وَمَالِهِ . ^{( 1 )}

از امام صادق ( عليه السلام ) روايت شده كه فرمود :

[ پدرم ] علي بن الحسين ( عليه السلام ) فرمود : حج و عمره به جاي آوريد تا بدن هاي شما سالم ، روزي هاي شما افزون ، و هزينه هاي خانواده [ و زندگي ] شما تأمين گردد .

امام همچنين فرمودند :

حاجي آمرزيده مي شود ، بهشت بر او واجب مي گردد ، نامه عمل او از نو نوشته مي شود و مال و خانواده اش در امان مي مانند .

حجّ مردود

عَنْ أَبِي جَعْفَر الْبَاقِرِ ( عليه السلام ) قَالَ :

مَنْ أَصَابَ مَالا مِنْ أَرْبَع لَمْ يُقْبَلْ مِنْهُ فِي أَرْبَع : مَنْ أَصَابَ مَالا مِنْ غُلُول أَوْ رِبًا أَوْ خِيَانَة أَوْ سَرِقَة لَمْ يُقْبَلْ مِنْهُ فِي زَكَاة وَلا صَدَقَة وَلا حَجّ وَلا عُمْرَة . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي : 4/252/1

2 ـ امالي صدوق : 442 ـ وسائل الشيعه : 11/145

31

امام باقر ( عليه السلام ) فرمود :

كسي كه از چهار طريق مال و پولي به دست آورد . [ هزينه كردن آن ] در چهار چيز پذيرفته نشود :

كسي كه پولي را از راه آلودگي و فريب ، ربا ، خيانت و دزدي به دست آورد [ مصرف آن ] در زكاة ، صدقه و حج و عمره پذيرفته نگردد .

حج با مال حرام

قال أبو جعفر ( عليه السلام ) :

لا يَقْبَلُ اللهُ عَزَّوَجَلَّ حَجّاً ولا عُمْرَةً مِنْ مال حرام . ^{( 1 )}

امام باقر ( عليه السلام ) فرمود :

خداوند حج و عمره گزاردن با مال حرام را نمي پذيرد .

اخلاق حاجي

عَنْ أَبِي جَعْفَر ( عليه السلام ) قَالَ :

مَا يُعْبَأُ مَنْ يَسْلُكُ هَذَا الطَّرِيقَ إِذَا لَمْ يَكُنْ فِيهِ ثَلاثُ خِصَال : وَرَعٌ يَحْجُزُهُ عَنْ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ بحارالانوار : 93/120

32

مَعَاصِي اللَّهِ ، وَحِلْمٌ يَمْلِكُ بِهِ غَضَبَهُ ، وَحُسْنُ الصُّحْبَةِ لِمَنْ صَحِبَهُ . ^{( 1 )}

امام باقر ( عليه السلام ) فرمود :

كسي كه به حج مي رود و اين راه را طيّ مي كند اگر سه خصلت در وي نباشد مورد عنايت و توجه قرار نمي گيرد :

1ـ ورع و پارسائي كه او را از گناه باز دارد .

2ـ صبروبردباري كه بتواند خشم خود را در اختيار گيرد .

3ـ خوش رفتاري با همراهان .

حج موفق

قال رسول الله ( صلي الله عليه وآله ) :

مَنْ حجَّ أوِ اعْتَمَرَ فَلَمْ يَرْفَثْ وَلَمْ يَفسُقْ يَرْجِع كَهَيئَةِ يَوْم وَلَدَتْهُ اُمُّهُ . ^{( 2 )}

كسي كه حج يا عمره انجام دهد و در آن گناه و فسقي مرتكب نگردد ، برمي گردد ، همانند روزي كه از مادر متولد شده است .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي : 4 / 286 / 2

2 ـ سنن دارقطني : 2 / 284

33

اقسام حجّ

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) قَالَ :

الْحَجُّ حَجَّانِ : حَجٌّ لِلَّهِ ، وَحَجٌّ لِلنَّاسِ ، فَمَنْ حَجَّ لِلَّهِ كَانَ ثَوَابُهُ عَلَي اللَّهِ الْجَنَّةَ ، وَمَنْ حَجَّ لِلنَّاسِ كَانَ ثَوَابُهُ عَلَي النَّاسِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ . ^{( 1 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

حج بر دو نوع است :

حج براي خدا و حج براي مردم ، پس آن كس كه براي خدا حج گزارد پاداشش را از خدا بهشت مي گيرد . و آن كس كه براي مردم حج مي گذارد پاداشش در روز قيامت بر عهده مردم است .

اقسام حاجيان

معاوية بن عَمار گويد :

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

الْحَاجُّ يَصْدُرُونَ عَلَي ثَلاثَةِ أَصْنَاف : فَصِنْفٌ يَعْتِقُونَ مِنَ النَّارِ ، وَصِنْفٌ يَخْرُجُ مِنْ ذُنُوبِهِ كَيَوْم وَلَدَتْهُ أُمُّهُ ، وَصِنْفٌ يُحْفَظُ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ ثواب الاعمال : 74/16

34

فِي أَهْلِهِ وَمَالِهِ ، فَذَلِكَ أَدْنَي مَا يَرْجِعُ بِهِ الْحَاجُّ . ^{( 1 )}

حاجيان به سه دسته تقسيم مي شوند :

يك دسته از آتش دوزخ رهايي مي يابند ، و دسته ديگر از گناهان پاك مي شوند همانند روزي كه مادر آن ها را بزاد ، و دسته سوم خاندان و مال آنها ايمن و بيمه شود و اين كمترين پاداشي است كه حاجيان دريافت مي كنند .

حاجيان نا موفّق

قال رسول الله ( صلّي الله عليه وآله ) :

يَأتي عَلَي النّاسِ زَمانٌ يَحُجُّ أغنِياءُ أمَّتي لِلنُّزهَةِ ، وأوْساطُهُمْ لِلتِجارةِ ، وقُرّاؤُهُمْ للريّاءِ والسُّمْعَةِ وفُقَرائُهُم لِلمسألةِ . ^{( 2 )}

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

زماني بر مردم خواهد آمد كه : ثروتمندان امت من براي تفريح و خوشگذراني ، و قشر ميانه براي داد و ستد

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ تهذيب الأحكام : 5/21/59

2 ـ تاريخ بغداد : 10/296 ـ الحجّ والعمرة في الكتابوالسنّة : 244/672

35

و قاريان براي ريا و شهرت و فقيران براي درخواست به حج مي روند .

سلوك با همسفران

قال الصادق ( عليه السلام ) :

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) :

وَطِّنْ نَفْسَكَ عَلَي حُسْنِ الصِّحَابَةِ لِمَنْ صَحِبْتَ فِي حُسْنِ خُلْقِكَ ، وَكُفَّ لِسَانَكَ ، وَاكْظِمْ غَيْظَكَ ، وَأَقِلَّ لَغْوَكَ ، وَتَفْرُشُ عَفْوَكَ ، وَتَسْخُو نَفْسَكَ . ^{( 1 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

خويشتن را آماده ساز تا با هر كس همراه مي شوي همنشيني خوب و خوش اخلاق باشي ، زبانت را نگه دار و خشمت را فرو نشان ، كار بيهود و بي فايده كم كن عفو و بخشش ات رابراي ديگران بگستران و سخي و گشاده دست باش .

آزار در راه

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) قَالَ :

مَنْ أَمَاطَ أَذًي عَنْ طَرِيقِ مَكَّةَ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي : 4/286/3

36

حَسَنَةً وَمَنْ كَتَبَ لَهُ حَسَنَةً لَمْ يُعَذِّبْهُ . ^{( 1 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

كسي كه در راه مكّه آزاري ببيند ، خداوند براي او حسنه اي مي نويسد ، و كسي كه خداوند براي او حسنه اي بنويسد ، او را عذاب نمي كند .

مرگ در راه

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَان عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) قَالَ : مَنْ مَاتَ فِي طَرِيقِ مَكَّةَ ذَاهِباً أَوْ جَائِياً أَمِنَ مِنَ الْفَزَعِ الاَْكْبَرِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ . ^{( 2 )}

عبدالله بن سنان گويد :

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

كسي كه در راه رفتن يا بازگشتن از مكه بدرود حيات گويد ، از ترس و هراس روز قيامت ايمن گردد .

انفاق در حج

قال الصّادق ( عليه السلام ) :

« دِرْهَمٌ فِي الْحَجِّ أَفْضَلُ مِنْ أَلْفَيْ أَلْف فِيمَا

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي : 4/547/34

2 ـ تهذيب الاحكام : 5/23/68

37

سِوَي ذَلِكَ مِنْ سَبِيلِ اللَّهِ . ^{( 1 )}

« امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

يك درهم در راه حجّ هزينه كردن ، بهتر و بالاتر از دو ميليون درهم است كه در غير حجّ در راه خدا هزينه شود .

فلسفه احرام

عَنِ الرِّضَا ( عليه السلام ) :

فَاِنْ قالَ : فَلِمَ اُمِرُوا بِالإحْرامِ ؟ قيل : لاَِن يَتَخَشَّعُوا قَبْلَ دُخُولِ حَرَمَ اللَّهِ عزّوجلّ وَاَمْنِهِ وَلِئَلاّ يَلْهُوا وَيَشْتَغِلُوا بِشَيْء مِنْ أمْرِ الدُّنْيَا وَزِينَتِهَا وَلَذَّاتِهَا وَيَكُونُوا جَادِّينَ فِيمَا هُمْ فِيهِ قَاصِدِينَ نَحْوَهُ ، مُقْبِلِينَ عَلَيْهِ بِكُلِّيَّتِهِمْ ، مَعَ مَا فِيهِ مِنَ التَّعْظِيمِ لِلَّهِ تَعالي وَلِبَيْتِهِ ، وَالتَّذَلُّلِ لاَِنْفُسِهِمْ عِنْدَ قَصْدِهِمْ إِلَي اللَّهِ تَعالي وَوِفَادَتِهِمْ إِلَيْهِ ، رَاجِينَ ثَوَابَهُ ، رَاهِبِينَ مِنْ عِقَابِهِ ، مَاضِينَ نَحْوَهُ ، مُقْبِلِينَ إِلَيْهِ بِالذُّلِّ وَالِاسْتِكَانَةِ وَالْخُضُوعِ . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ تهذيب الأحكام : 5/22

2 ـ عيون اخبار الرضا : 2/258 ـ وسائل الشيعه : 12/314

38

امام رضا ( عليه السلام ) فرمود : اگر گويند : چرا مردم به احرام امر شده اند ؟ پاسخ داده شود :

براي اينكه مردم پيش از ورود به حرم خدا و جايگاه امن او خاشع و فروتن شوند ، و به چيزي از امور دنيا و لذت ها و زينت هاي آن خود را مشغول و سرگرم نكنند ، و براي كاري كه آمده اند و قصد انجام آن را دارند صابر و شكيبا باشند و با تمام وجود به آن بپردازند و به آن رو كنند ، علاوه بر اينها در احرام ، تعظيم خداوند و خانه او ، تواضع و ذلت دروني قاصدين او ، و وارد شدن بر او است ، در حالي كه اميد پاداش از او دارند و از عقاب و مجازات او ترسناك اند ، و با حالت فروتني و تواضع و خواري رو به سوي او دارند .

ادب احرام

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) :

إِذَا أَحْرَمْتَ فَعَلَيْكَ بِتَقْوَي اللَّهِ ، وَذِكْرِ اللهِ كَثِيراً ، وَقِلَّةِ الْكَلامِ إِلاّ بِخَيْر ، فَإِنَّ مِنْ تَمَامِ الْحَجِّ وَالْعُمْرَةِ أَنْ يَحْفَظَ الْمَرْءُ لِسَانَهُ إِلاّ مِنْ خَيْر . ^{( 1 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي : 4/337/3

39

هنگامي كه محرم شدي ، بر تو لازم است كه باتقوا باشي ، خداوند را بسيار ياد كني ، جز به نيكي سخن نگويي ، پس همانا درست و كامل شدن حج و عمره به آن است كه انسان زبان خود را جز به نيكي باز نكند .

لبيك حقيقي

قالَ رَسُولِ اللَّهِ ( صلّي الله عليه وآله ) :

ما مِنْ مُلَبٍّ يُلَبّي اِلاّ لَبّي ما عَنْ يَمينِهِ وَشِمالِهِ مِنْ حَجَر اَوْ شَجَر اَوْ مَدَر حَتّي تَنْقَطِعَ الاَرْضُ مِن هاهُنا و هاهُنا . ^{( 1 )}

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

هيچكس لبيك نمي گويد مگر آنكه از سوي

راست و چپ ، سنگ و درخت و كلوخ با او لبيك گويند ، تا آن جا كه زمين را از اينجا و آنجا پشت سر گذارد .

شعار حجّ

قالَ رَسُولُ اللَّهِ ( صلّي الله عليه وآله ) :

أَتَانِي جَبْرَئِيلُ ( عليه السلام ) فَقَالَ :

اِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ يَأْمُرُكَ اَنْ تَأْمُرَ أَصْحَابَكَ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ سنن ابن ماجه : 2/975/2921

40

أَنْ يَرْفَعُوا أَصْوَاتَهُمْ بِالتَّلْبِيَةِ فَإِنَّها شِعَارُ الْحَجِّ . ^{( 1 )}

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

جبرئيل ( عليه السلام ) نزد من آمد و گفت : همانا خداي عزّوجل تو را فرمان مي دهد كه به ياران و اصحاب خود دستور دهي صدايشان را به لبيك گفتن بلند كنند زيرا آن شعار حج است .

ورود آگاهانه

قالَ الباقِرُ ( عليه السلام ) :

مَنْ دَخَلَ هذَا الْبَيْتَ عارِفاً بِجَميع ما اَوْجَبَهُ الله عَلَيْهِ كانَ آمِناً في الآخِرَةِ مِنَ الْعَذابِ الدّائِمِ . ^{( 2 )}

امام باقر ( عليه السلام ) فرمود :

هركس داخل اين خانه شود ، و نسبت به همه

آنچه خداوند بر او واجب فرموده آگاه باشد ،

از عذاب هميشگي روز قيامت ايمن خواهد

بود .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ مستدرك الوسائل : 9/177 ـ سنن دارمي : 1/462/1755

2 ـ عوالي اللّآلي : 2/84/227

41

ايمن از خشم خدا

عبدالله بن سنان گويد :

از امام صادق ( عليه السلام ) پرسيدم : فرموده خداوند عزّوجلّ « وَمَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِناً ^{( 1 )} كه هركس داخل آن گردد در امان است ، آيا مراد خانه است يا حرم ؟

قَالَ : مَنْ دَخَلَ الْحَرَمَ مِنَ النَّاسِ مُسْتَجِيراً بِهِ فَهُوَ آمِنٌ مِنْ سَخَطِ اللَّهِ . . . . ^{( 2 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

هركس از مردم داخل حرم شود و به آن جا پناه آورد از خشم خداوند در امان خواهد بود .

مكّه حرم خدا و رسول

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) قَالَ :

مَكَّةُ حَرَمُ اللَّهِ وَحَرَمُ رَسُولِهِ وَحَرَمُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ( عليه السلام ) ، الصَّلاةُ فِيهَا بِمِائَةِ أَلْفِ صَلاة ، وَالدِّرْهَمُ فِيهَا بِمِائَةِ أَلْفِ دِرْهَم ، وَالْمَدِينَةُ حَرَمُ اللَّهِ وَحَرَمُ رَسُولِهِ وَحَرَمُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ـ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمَا ـ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آل عمران : 96

2 ـ كافي : 4/226/1

42

الصَّلاةُ فِيهَا بِعَشَرَةِ آلافِ صَلاة وَالدِّرْهَمُ فِيهَا بِعَشَرَةِ آلافِ دِرْهَم . ^{( 1 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

مكّه حرم خداوند و حرم فرستاده او [ محمّد بن عبدالله ( صلّي الله عليه وآله ) ] و حرم امير مؤمنان علي بن ابي طالب ( عليه السلام ) است [ يك ركعت ] نماز در آن برابر با يك صد هزار نماز ، و يك درهم انفاق در آن برابر با يك صد هزار درهم است . و مدينه حرم خدا و حرم رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) و حرم امير مؤمنان علي بن ابي طالب ( عليه السلام ) است ، نماز در آن ده هزار نماز و انفاق يك درهم در آن ده هزار درهم پاداش دارد .

آداب ورود به مسجد الحرام

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) قَالَ :

إِذَا دَخَلْتَ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ فَادْخُلْهُ حَافِياً عَلَي السَّكِينَةِ وَالْوَقَارِ وَالْخُشُوعِ . . . . ^{( 2 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

هنگامي كه به مسجد الحرام وارد شدي ، با پاي برهنه و با آرامش و متانت و خشوع داخل شو .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي : 4/586/1

2 ـ كافي : 4/401

43

قصرهاي بهشتي

قَالَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ( عليه السلام ) :

أَرْبَعَةٌ مِنْ قُصُورِ الْجَنَّةِ فِي الدُّنْيَا : الْمَسْجِدُ الْحَرَامُ ، وَمَسْجِدُ الرَّسُولِ ( صلّي الله عليه وآله ) ، وَمَسْجِدُ بَيْتِ الْمَقْدِسِ ، وَمَسْجِدُ الْكُوفَةِ . ^{( 1 )}

عليّ بن ابي طالب ( عليه السلام ) فرمود :

چهار مكان از كاخ هاي بهشتي در دنيا است :

1ـ مسجدالحرام ، 2ـ مسجد النّبي ( صلّي الله عليه وآله ) ، 3ـ مسجد الاقصي ، 4ـ مسجد كوفه .

نماز در حرمين

عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ شَيْبَةَ قَالَ :

كَتَبْتُ إِلَي أَبِي جَعْفَر ( عليه السلام ) أَسْأَلُهُ عَنْ إِتْمَامِ الصَّلاةِ فِي الْحَرَمَيْنِ ، فَكَتَبَ إِلَيَّ : كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ( صلّي الله عليه وآله ) يُحِبُّ إِكْثَارَ الصَّلاةِ فِي الْحَرَمَيْنِ فَأَكْثِرْ فِيهِمَا وَأَتِمَّ . ^{( 2 )}

ابراهيم بن شيبه گويد :

به امام باقر ( عليه السلام ) نامه نوشتم و از تمام بودن نماز در مكّه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ امالي طوسي : 369 ـ وسائل الشيعه : 5/282

2 ـ كافي : 4/524/1

44

و مدينه پرسيدم . امام در پاسخ مرقوم فرمود :

پيوسته رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) زياد نماز گزاردن در مسجد الحرام و مسجد النّبي ( صلّي الله عليه وآله ) را دوست مي داشت ، پس زياد در آن دو مكان نماز بخوان و نمازت را نيز تمام بخوان .

نماز جماعت در مكّه

عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْر ، عَنْ أَبِي الْحَسَنِ ( عليه السلام ) قَالَ :

سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يُصَلِّي فِي جَمَاعَة فِي مَنْزِلِهِ بِمَكَّةَ أَفْضَلُ أَوْ وَحْدَهُ فِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ فَقَالَ : وَحْدَهُ . ^{( 1 )}

احمد بن محمّد بن ابي نصر گويد :

از عليّ بن موسي الرّضا ( عليه السلام ) پرسيدم ؛ اگر مردمي نماز را در خانه اش در مكّه به جماعت بخواند افضل و برتر است يا آن كه به تنهايي در مسجد الحرام ؟

حضرت فرمود : به تنهايي [ در مسجد الحرام ] .

نماز با اهل سنّت

عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّار ، قَالَ :

« قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) :

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي : 4/527

45

يَا إِسْحَاقُ أَ تُصَلِّي مَعَهُمْ فِي الْمَسْجِدِ ؟ قُلْتُ : نَعَمْ . قَالَ : صَلِّ مَعَهُمْ فَإِنَّ الْمُصَلِّي مَعَهُمْ فِي الصَّفِّ الاَْوَّلِ كَالشَّاهِرِ سَيْفَهُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ . ^{( 1 )}

اسحاق بن عمّار گويد :

« امام صادق ( عليه السلام ) به من فرمود :

اي اسحاق ، آيا با آنان ( يعني اهل سنّت ) در مسجد نماز مي خواني ؟

گفتم : آري .

حضرت فرمود : با آنان نماز بخوان ، همانا كسي كه با آنها در صف اوّل نماز بخواند ، مانند سرباز جهادگري است كه در راه خدا شمشمير زند و با دشمنان دين نبرد كند .

چرا مكعب ؟

رُوِيَ أَنَّهُ إِنَّمَا سُمِّيَتْ كَعْبَةً لاَِنَّهَا مُرَبَّعَةٌ وَصَارَتْ مُرَبَّعَةً لاَِنَّهَا بِحِذَاءِ الْبَيْتِ الْمَعْمُورِ وَهُوَ مُرَبَّعٌ وَصَارَ الْبَيْتُ الْمَعْمُورُ مُرَبَّعاً لاَِنَّهُ بِحِذَاءِ الْعَرْشِ وَهُوَ مُرَبَّعٌ ، وَصَارَ الْعَرْشُ مُرَبَّعاً ، لاَِنَّ الْكَلِمَاتِ الَّتِي بُنِيَ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . وافي : 2/182

46

عَلَيْهَا الاِْسْلامُ أَرْبَعٌ ، وَهِيَ : سُبْحَانَ اللَّهِ ، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ ، وَلا إِلَهَ إِلاّ اللَّهُ ، وَاللَّهُ أَكْبَرُ . ^{( 1 )}

مرحوم صدوق ـ عليه الرّحمة ـ فرموده كه در روايتي اين چنين آمده است :

كعبه را كعبه ناميده اند چون مربّع است ، و از اين رو مربّع ساخته شده كه مقابل بيتُ المعمور است و آن هم مربّع است ، و بيت المعمور مربّع گرديده به دليل اينكه مقابل عرش خدا است كه آن هم مربّع است ، و عرش مربّع گرديده زيرا كلماتي كه اسلام بر آن بنا شده چهار كلمه است : و آن ها عبارتند از : سبحان الله ، والحمد لله ، ولااله الا الله ، والله اكبر .

نگاه به كعبه

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) قَالَ :

مَنْ نَظَرَ إِلَي الْكَعْبَةِ لَمْ يَزَلْ تُكْتَبُ لَهُ حَسَنَةٌ ، وَتُمْحَي عَنْهُ سَيِّئَةٌ ، حَتَّي يَنْصَرِفَ بِبَصَرِهِ عَنْهَا . ^{( 2 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

هركس به كعبه نگاه كند پيوسته براي او حسنه نوشته

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ من لايحضره الفقيه : 2/190 ـ علل الشرائع : 396 و 398

2 ـ كافي : 4/240/4

47

و گناهي از او پاك مي شود تا آن كه چشم خود را از كعبه بگرداند .

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) قَالَ :

النَّظَرُ إِلَي الْكَعْبَةِ عِبَادَةٌ ، وَالنَّظَرُ إِلَي الْوَالِدَيْنِ عِبَادَةٌ ، وَالنَّظَرُ إِلَي الاِْمَامِ عِبَادَةٌ . ^{( 1 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

نگاه به كعبه عبادت است ، نگاه به پدر و مادر عبادت است ، و نگاه به [ چهره ] امام عبادت است .

لحظه الهي

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) قَالَ :

إِنَّ لِلْكَعْبَةِ لَلَحْظَةً فِي كُلِّ يَوْم يُغْفَرُ لِمَنْ طَافَ بِهَا أَوْ حَنَّ قَلْبُهُ إِلَيْهَا أَوْ حَبَسَهُ عَنْهَا عُذْرٌ . ^{( 2 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

همانا براي كعبه در هر روز لحظه اي وجود دارد كه خداوند در آن ، طواف كنندگان خانه خود ، و آنان كه قلب هايشان لبريز از عشق به كعبه است ، و نيز كساني كه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي : 4/240/50

2 ـ كافي : 4/240/3

48

علاقه مند زيارت كعبه اند ، ليكن مشكلات مانع رفتن آن هاست ، [ همگي را ] مي بخشايد .

ريزش بركات

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) قَالَ :

إِنَّ لِلَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَي حَوْلَ الْكَعْبَةِ عِشْرِينَ وَمِائَةَ رَحْمَة مِنْهَا سِتُّونَ لِلطَّائِفِينَ وَأَرْبَعُونَ لِلْمُصَلِّينَ وَعِشْرُونَ لِلنَّاظِرِينَ . ^{( 1 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

خداوند يكصد و بيست رحمت خود را به سوي كعبه گسيل مي دارد كه شصت رحمت آن مربوط به طواف كنندگان ، چهل رحمت ويژه نماز گزاران و بيست رحمت از آن مربوط به نگاه كنندگان به كعبه است .

پيوند دين و كعبه

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) قَالَ :

لا يَزَالُ الدِّينُ قَائِماً مَا قَامَتِ الْكَعْبَةُ . ^{( 2 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي : 4/240/2

2 ـ كافي : 4/271/4

49

تا زماني كه كعبه استوار و پابرجاست ، دين نيز پايدار خواهد بود .

برداشت ممنوع

قال الصادق ( عليه السلام ) :

لا يَنْبَغِي لاَِحَد أَنْ يَأْخُذَ مِنْ تُرْبَةِ مَا حَوْلَ الْكَعْبَةِ وَإِنْ أَخَذَ مِنْ ذَلِكَ شَيْئاً رَدَّهُ . ^{( 1 )}

محمّد بن مسلم گفت :

از امام صادق ( عليه السلام ) شنيدم كه مي فرمود :

برهيچكس روانيست ازخاك كعبهواطراف آن چيزي برگيرد ، و اگر چيزي برداشت بايد آن را به جاي خود باز گرداند .

پرده كعبه

عَنْ جَعفر ، عَنْ أبيهِ :

أَنَّ عَلِيّاً ( عليهما السلام ) كانَ يَبْعَثُ بِكِسْوَةِ الْبَيْتِ في كُلِّ سَنَة مِنَ الْعَراقِ . ^{( 2 )}

امام باقر ( عليه السلام ) فرمود :

همانا عليّ بن ابي طالب ( عليه السلام ) همه ساله از عراق پرده اي براي كعبه مي فرستاد .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ همان : 229

2 ـ قرب الإسناد : 139/496

50

حضور امام زمان ( عليه السلام ) كنار كعبه

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَر الْحِمْيَرِيِّ أَنَّهُ قَالَ : سَأَلْتُ مُحَمَّدَ بْنَ عُثْمَانَ الْعَمْرِيَّ ـ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ ـ فَقُلْتُ لَهُ : رَأَيْتَ صَاحِبَ هَذَا الاَْمْرِ ؟ فَقَالَ : نَعَمْ وَآخِرُ عَهْدِي بِهِ عِنْدَ بَيْتِ اللَّهِ الْحَرَامِ وَهُوَ يَقُولُ : اللَّهُمَّ أَنْجِزْ لِي مَا وَعَدْتَنِي . ^{( 1 )}

عبدالله بن جعفر حميري گويد :

از محمّد بن عثمان عمري پرسيدم :

آيا صاحب الامر را ديدي ؟

گفت : آري ، آخرين بار نزد كعبه او را ديدم كه مي فرمود :

بار خدايا آنچه را وعده ام داده اي محقّق ساز .

حجر الاسود

قالَ رَسُولُ الله ( صلّي الله عليه وآله ) :

اَلْحَجَرُ يَمينُ اللّه فِي الأَرْضِ ، فَمَنْ مَسَحَ يَدَهُ عَلَي الْحَجَرِفَقَدْبايَعَ اللّهَ اَنْ لا يَعْصيَهُ . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ من لايحضره الفقيه : 2/520 ـ غيبت شيخ طوسي : 363

2 ـ الحجّ والعمرة في القرآن و الحديث : 102/185