بخش 1

1

3

منتخب احاديث عمره

سيّدعلي قاضي عسكر

9

پيشگفتار

يا ربّ اين كعبه مقصود تماشاگه كيست * * * كه مغيلان طريقش گل و نسرين من است

حافظ

حج در لغت به معناي قصد و در اصطلاح آهنگ خانه خدا كردن ، و يكي از آيين هاي مهمّ ديني مذهبي مسلمانان است . مغناطيس كعبه همه ساله ميليون ها مسلمان را از گوشه و كنار جهان به سوي خود جذب مي كند تا با انجام اعمال و مناسك و رعايت يك سلسله مقررات ويژه ، در يك عمليّات تمريني ، براي تحقق زندگي توحيدي شركت كنند و قدرت و عظمت اسلام را در برابر ديد جهانيان به نمايش بگذارند .

در اين همايش عظيم ، مسلمانان با نژادها و رنگ هاي گوناگون ، كنار كعبه گردهم مي آيند تا از رهگذر آشنايي با يكديگر ، به توحيد كلمه و همسبتگي و اتحاد جوامع اسلامي دست يابند .

حج جلوه گاه معنويت ، شور و شعور ، تعبد و بندگي ،

10

شهامت و ايثار ، وحدت و ذكر و بالأخره ارتباط و پيوند با خدا است . از اين رو توفيق انجام چنين سفري ، فرصتي مغتنم براي خداجويان است تا از نظر روحي و اخلاقي خود را پالايش نموده ، دگرگوني و تحوّل سازنده اي در جان و روح آنان پديد آيد .

در آموزه هاي رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) و پيشوايان ديني ، نكات آموزنده فراواني وجود دارد كه مي تواند زائران وادي نور را در بهره برداري هرچه بيشتر از فرصت ها ياري دهد . در اين آموزه ها به حاجيان توصيه شده است تا پيش از سفر ، از گناهان فاصله گرفته ، جان خود را با آب توبه بشويند ، هزينه هاي سفر را از مال حلال و پاك تأمين نمايند ، با خويشان و بستگان و دوستان و همسايگان خداحافظي نموده ، حلاليت بطلبند و پس از جلب رضايت آنان ، گام در اين راه بگذارند . سفر را با نام و ياد خدا و با هدف خداخواهي و خداجويي آغاز كنند و در طول سفر نيز از گناه و نافرماني پروردگار دوري جسته ، مراقب خود باشند و . . . .

اين دستور العمل ها و عمل به آن ها ، موجب مي شود تا در حاجي يك تحول و دگرگوني اساسي پديد آيد و در نتيجه از گذشته احياناً غلط و نادرست خويش فاصله گرفته ، خود را براي يك زندگي صحيح و اسلامي آماده سازند .

11

خانه كعبه خانه دل هاست * * * ساحت قدس و جلوه گاه خداست

نيكبخت آن كه همچو پروانه * * * در طواف است گرد آن خانه

در روايات ، حج تمتع را « حج اكبر » و عمره مفرده را « حج اصغر » نام نهاده اند ، و هدف از هر دو ، ايجاد فلاح و رستگاري و تحوّل روحي و اخلاقي در زائران و نزديك شدن آنان به خداوند است .

اگر عمره گزاران با هدف تحوّل روحي و اخلاقي و اصلاح خود ، گام در اين مسير الهي بگذارند ، با توجّه به جمعيّت انبوهي كه همه ساله به عمره و حج مشرف مي شوند ، بي شك اين تحوّل به خانواده ها و جامعه نيز منتقل خواهد شد .

هر مسلماني كه عمره و حج انجام مي دهد ، اگر تصميم بگيرد كه در طول سفر و هنگام بازگشت ، اخلاق اسلامي را مراعات نموده ، از كارهاي حرام بپرهيزد و واجبات ديني را آن گونه كه خداوند مي خواهد انجام دهد و همين فكر و انديشه را به فرزندان و خويشان و دوستان و همكاران خود نيز منتقل كند ، قطعاً در جامعه تحوّل اخلاقي مهمّي رخ خواهد داد و دشمنان در تهاجم فرهنگي خود ناكام خواهند شد .

مجموعه حاضر ، بخشي از آموزه هايي است كه

12

معصومان ( عليهم السلام ) به عنوان راهنمايي زائران خانه خدا بيان فرموده اند . اميد است با عمل به آن ، خود را به حضرت حق نزديك و از بركات و نورانيت اين سفر الهي و معنوي كاملا بهره مند گردند .

اي خداي مقصد و مقصود من * * * اي تو هم سوداي من هم سود من

خواب و بيداري من از بهر تو است * * * الفت و آزادي ام در شهر تو است

من ندارم حاجتي جز روي تو * * * من نجويم مقصدي جز كوي تو

از تو غير از تو ندارم حاجتي * * * جز به ذكر تو نبينم راحتي

تشنه ام سيرابيم در دست تو است * * * تابش و بينائيم پابست تو است

خسته ام آسايش جانم تويي * * * درد دارم درد و درمانم تويي

سيّدعلي قاضي عسكر

معاون آموزش و پژوهش بعثه مقام معظّم رهبري

13

عمره ، حج اصغر

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) به عثمان بن أبي العاص فرمود :

اِعْلَمْ اَنَّ الْعُمْرَةَ هِيَ الْحَجُّ الأصْغَرُ ، وَاَنَّ عُمْرَةً خَيْرٌ مِنَ الدُّنْيا وما فيها وَحَجَّةً خَيْرٌ مِنْ عُمْرَة . ^{( 1 )}

بدان عمره همان حج اصغر است . و همانا يك عمره از دنيا و آنچه در آن است بهتر و بالاتر است . و نيز بدان كه حج از عمره برتر و بهتر است .

عمره و جهاد

قال رسول الله ( صلّي الله عليه وآله ) :

جِهادُ الْكَبيرِ والصَّغيرِ والضَّعيفِ والْمَرأَةِ الْحَجُّ والْعُمْرَةُ . ^{( 2 )}

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

جهاد بزرگ و كوچك ، فرد ناتوان و زن ؛ حج و عمره است .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ معجم الكبير طبراني : 9/44/8336

2 ـ سنن نسائي : 5/114

14

بازارهاي آخرت

قال الصّادِقُ ( عليه السلام ) :

الحَجُّ والعُمْرَةُ سُوقانِ مِنْ أسْواقِ الآخِرَةِ وَالعامِلُ بِهِما في جَوارِ اللهِ ، اِنْ أدْرَكَ ما يَأْمُلُ ، غَفَرَ اللهُ لَهُ واِنْ قَصُرَ بِهِ أَجَلُهُ ، وَقَعَ أجْرُهُ عَلَي الله . ^{( 1 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

حجّ وعمره دو بازار از بازارهاي آخرت است ، هر كس آن دو را انجام دهد در پناه خدا قرار گيرد ، اگر به آرزوي خود [ زيارت خانه خدا ] دست يافت خداوند او را مي بخشد واگراجل اورامهلت نداد ، پداش او بر عهده خدا خواهد بود .

جمع دنيا و آخرت

قالَ رَسُولُ اللّه ( صلّي الله عليه وآله ) :

مَنْ اَرادَ الدُّنْيا والآخِرَةَ فَلْيَؤُمَّ هذَا البَيْتَ ، فَما أتاهُ عَبْدٌ يَسْأَلُ اللّهَ دُنْيا اِلاّ أَعْطاهُ اللّهُ مِنْها ، ولا يَسْأَلُهُ آخِرَةً اِلاّ ادَّخَرَ لَهُ مِنْها . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي : 4 / 260

2 ـ مسند الامام زيد : 197

15

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

هركس دنيا و آخرت را مي خواهد ، آهنگ اين خانه كند ، همانا بنده اي به آن جا نيامده و از خداوند دنيا را نخواسته مگر آنكه بدان دست يافته و خداوند حاجت او را برآورده ساخته است ، و نيز از خداوند آخرت را طلب نكرده مگر آن كه پذيرش اين درخواست را براي وي ذخيره كرده است .

طول عمر

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ( صلّي الله عليه وآله ) :

مَنْ أَرَادَ الدُّنْيَا وَالاْخِرَةَ فَلْيَؤُمَّ هَذَا الْبَيْتَ ، وَمَنْ رَجَعَ مِنْ مَكَّةَ وَهُوَ يَنْوِي الْحَجَّ مِنْ قَابِل زِيدَ فِي عُمُرِهِ . ^{( 1 )}

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

هركس دنيا و آخرت مي خواهد آهنگ زيارت اين خانه كند و كسي كه از مكّه بازگردد و قصد داشته باشد سال بعد نيز بيايد ، عمرش طولاني مي شود .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ من لا يحضره الفقيه : 2/141/64

16

وارد شدن به خداوند

قالَ عَلِيٌّ ( عليه السلام ) :

اَلْحَاجُّ وَالْمُعْتَمِرُ وَفْدُ اللَّهِ ، وَحَقٌّ عَلَي اللَّهِ أَنْ يُكْرِمَ وَفْدَهُ وَيَحْبُوَهُ بِالْمَغْفِرَةِ . ^{( 1 )}

علي ( عليه السلام ) فرمود :

حج گزار و عمره گزار ، واردشدگان بر خداوند مي باشند و بر خدا است كه وارد شده بر خود را گرامي داشته ، او را مشمول مغفرت و آمرزش خويش قرار دهد .

ميهمان خداوند

قال الصّادق ( عليه السلام ) :

إِنَّ ضَيْفَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ رَجُلٌ حَجَّ وَاعْتَمَرَ فَهُوَ ضَيْفُ اللَّهِ حَتَّي يَرْجِعَ إِلَي مَنْزِلِهِ . ^{( 2 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

مردي كه حج يا عمره انجام دهد ميهمان خدا است و تا زماني كه به منزل خود بازگردد در اين ميهماني قرار دارد .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ وسائل الشيعه : 4/116 ـ تحف العقول : 123

2 ـ خصال : 127 ـ وسائل الشيعه : 14/586

17

تأثير سفر مكّه

هشام بن حكم گويد :

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

مَا مِنْ سَفَر أَبْلَغَ فِي لَحْم وَلا دَم وَلا جِلْد وَلا شَعْر مِنْ سَفَرِ مَكَّةَ وَمَا أَحَدٌ يَبْلُغُهُ حَتَّي تَنَالَهُ الْمَشَقَّةُ . ^{( 1 )}

هيچ سفري مانند سفر مكّه در گوشت و خون و پوست و موي انسان تأثير نمي گذارد و هيچ كس جز با سختي و مشقت به آنجا نمي رسد .

همنشيني با پيامبران

قَالَ الصَّادِقُ ( عليه السلام ) :

لَمَّا حَجَّ مُوسَي ( عليه السلام ) نَزَلَ عَلَيْهِ جَبْرَئِيلُ ( عليه السلام ) فَقَالَ لَهُ مُوسَي يَا جَبْرَئِيلُ . . . ما لِمَنْ حَجَّ هَذَا الْبَيْتَ بِنِيَّة صَادِقَة وَنَفَقَة طَيِّبَة ؟ قَالَ : فَرَجَعَ إِلَي اللَّهِ عَزّوَجَلّ ، فَأَوْحَي اللَّهُ تَعالي إِلَيْهِ ؛ قُلْ لَهُ : أَجْعَلُهُ فِي الرَّفِيقِ الاَْعْلَي مَعَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ الكافي : 4/262/41

18

وَ الصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقاً . ^{( 1 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

هنگامي كه موسي ( عليه السلام ) حج انجام داد جبرئيل بر وي نازل شد ، سپس موسي ( عليه السلام ) به او گفت :

اي جبرائيل :

براي كسي كه حجّ اين خانه را با نيّتي صادق و هزينه اي پاك به جاي آورد چه پاداشي مقرّر شده است ؟

جبرئيل بدون پاسخ به سوي خداوند عزّوجلّ بازگشت [ و پاسخ آن را جويا شد ] خداوند به او وحي كرده و فرمود :

به او بگو :

وي را در ملكوت اعلي همراه و همنشين با پيامبران و صدّيقان و شهيدان و صالحان قرار خواهم داد و اينها همراهان خوب و شايسته اي هستند .

تواضع و آمرزش گناه

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) كَانَ أَبِي يَقُولُ :

مَنْ أَمَّ هَذَا الْبَيْتَ حَاجّاً أَوْ مُعْتَمِراً مُبَرَّأً مِنَ الْكِبْرِ رَجَعَ مِنْ ذُنُوبِهِ كَهَيْئَةِ يَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ من لا يحضره الفقيه : 2/235/287

2 ـ كافي : 4/252/2

19

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود : پدرم امام باقر ( عليه السلام ) پيوسته مي فرمود : كسي كه براي حج يا عمره قصد اين خانه كند ، در حالي كه از كبر و خودپسندي بري باشد ، از گناهان پاك مي شود همانند روزي كه از مادر متولّد شده است .

ريزش گناهان

قال رسول الله ( صلّي الله عليه وآله ) :

اَيُّ رَجُل خَرَجَ مِنْ مَنزِلِه حاجّاً اَوْ مُعْتَمِراً ، فكُلَّما رَفَعَ قَدَماً وَوَضَعَ قَدَماً ، تَناثَرَتِ الذُّنُوبُ مِنْ بَدَنِهِ كَما يَتَناثَرُ الْوَرَقُ مِنَ الشَّجَرِ ، فَاِذا وَرَدَ الْمَدينَةَ وصافَحَني بِالسَّلامِ ، صافَحَتْهُ المَلائِكَةُ بِالسَّلامِ ، فَاِذا وَرَدَ ذَالْحُلَيْفَةَ واغْتَسَلَ ، طَهَّرَه اللّهُ مِنَ الذّنُوبِ ، وَإِذا لَبِسَ ثَوْبَيْنِ جَديدَيْنِ ، جَدَّدَ اللّهُ لَهُ الْحَسَناتِ واِذا قالَ : لَبَّيْكَ اللّهُمَّ لَبَّيْكَ ، أَجابَهُ الرَّبُّ عَزَّوَجَلّ : « لَبَّيْكَ و سَعْدَيْكَ ، اَسْمَعُ كَلامَكَ و اَنْظُرُ اِلَيْكَ ، فَاِذا دَخَلَ مَكَّةَ وطافَ و سَعي بَيْنَ الصَّفا والْمَروَةَ وَصَلَ اللّهُ لَهُ الْخَيْراتِ . . . . ^{( 1 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ الحجّ والعمره في القرآن والحديث : 148/325

20

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

هرمردي كه براي حج ياعمره از منزل خود بيرون رود ، پس هر قدمي كه برمي دارد و به زمين مي گذارد ، گناهان از بدن او فرو مي ريزند ، همان گونه كه برگ از درخت .

پس آن گاه كه وارد مدينه شده و به وسيله سلام با من مصافحه كند ، فرشتگان به وسيله سلام به او دست داده ، مصافحه مي كنند . وآن گاه كه وارد ذوالحليفه ( مسجد شجره ) گرديده و غسل كند ، خداوند وي را از گناهان پاك گرداند .

و آنگاه كه دو جامه جديد احرام را بر تن كند ، خداوند پاداش ها و حسنات جديد به او عنايت مي كند ، و آن گاه كه لبّيك اللّهم لبّيك گويد :

خداوند عزّوجل به او پاسخ مي دهد : لَبَّيْكَ وَسَعْدَيْك كلام و سخن تو را مي شنوم ، و به تو [ با نظر عنايت ] مي نگرم ، و آن گاه كه وارد مكه شده ، طواف و سعي بين صفا و مروه را انجام دهد ، خداوند خيرات و خوبي ها را پيوسته بر او نازل كند . . . .

عمره كفّاره گناهان

عَن رَسُولُ اللهِ ( صلّي الله عليه وآله ) قال :

. . . والعُمْرَةُ كَفّارَةٌ لِكُلِّ ذَنْب . ^{( 1 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي : 4/253/4

21

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

عمره كفّاره هر گناه است .

پاداشت بهشت

عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ( صلّي الله عليه وآله ) أَنَّهُ قَالَ :

الْعُمْرَةُ إِلَي الْعُمْرَةِ كَفَّارَةُ مَا بَيْنَهُمَا وَالْحَجَّةُ الْمُتَقَبَّلَةُ ثَوَابُهَا الْجَنَّةُ . ^{( 1 )}

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

از عمره تا عمره ديگر كفّاره گناهاني است كه در اين فاصله صورت گرفته باشد ، و حج مقبول پاداشش بهشت است .

رهايي از تاريكي

عبدالرَّحْمانِ بن سَمُرَة گويد :

روزي نزد رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) بوديم آن حضرت فرمود :

إِنِّي رَأَيْتُ الْبَارِحَةَ عَجَائِبَ .

من ديشب شگفتي ها و عجائبي را ديدم !

ما گفتيم : اي رسول خدا ، جان و خانواده و اولادمان فدايت باد چه ديديد ؟ براي ما بگوييد :

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ مستدرك الوسائل : 8/37

22

فقال : . . .

رَأَيْتُ رَجُلا مِنْ أُمَّتِي مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ ظُلْمَةٌ وَمِنْ خَلْفِهِ ظُلْمَةٌ وَعَنْ يَمِينِهِ ظُلْمَةٌ وَعَنْ شِمَالِهِ ظُلْمَةٌ وَمِنْ تَحْتِهِ ظُلْمَةٌ ، مُسْتَنْقِعاً فِي الظُّلْمَةِ فَجَاءَهُ حَجُّهُ وَعُمْرَتُهُ فَأَخْرَجَاهُ مِنَ الظُّلْمَةِ وَأَدْخَلاهُ فِي النُّورِ . . . . ^{( 1 )}

فرمود :

مردي از امّت خود را ديدم كه ، از روبرو و پشت سر و از سوي راست و چپ و از زير پا ، تاريكي وي را فراگرفته و غرق در ظلمت بود ، در اين حال حج و عمره او آمده ، و وي را از ظلمت و تاريكي رها ساخته ، در نور وارد كردند .

پذيرش دعا

قالَ رَسُولُ اللّه ( صلّي الله عليه وآله ) :

اَرْبَعَةٌ لاتُرَدُّ لَهُمْ دَعْوَةٌ حَتّي تُفْتَحَ لَهُمْ اَبْوابُ السَّماءِ و تَصيرَ إلَي الْعَرْشِ :

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ أمالي صدوق : 301 / 342

مستدرك الوسائل : 8 / 39

23

اَلْوالِدُ لِوَلَدِهِ ، والْمَظْلُومُ عَلي مَنْ ظَلَمَهُ ، والْمُعْتَمِرُ حَتّي يَرْجِعَ ، والصّائِمُ حَتّي يُفْطِرَ . ^{( 1 )}

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود : چهار نفرند كه دعاي آنان برنمي گردد تا آن كه درهاي آسمان براي آنها گشوده شده و به عرش الهي برسد :

1ـ دعاي پدر براي فرزند

2ـ دعاي مظلوم عليه ظالم

3ـ دعاي عمره گذار تا زماني كه برمي گردد .

4ـ دعاي روزه دار تا هنگامي كه افطار كند .

عمره آگاهانه

قالَ رَسُولُ اللّه ( صلّي الله عليه وآله ) في خُطْبَتِهِ يَوْمَ الْغَدير :

مَعاشِرَ النّاسِ ، حُجُّوا الْبَيْتَ بِكَمالِ الدّينِ والتَّفَقُّه ، ولاتَنْصَرِفُوا عَنِ الْمَشاهِدِ اِلاّ بِتَوْبَة واِقْلاع . ^{( 2 )}

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) در خطبه روز غدير فرمود :

اي مردم ، خانه خدا را با بصيرت و دينداري كامل

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي : 2/510/6

2 ـ الحج والعمرة في القرآن و الحديث ، 257/718

24

زيارت كنيد و از آن مكان ها جز با توبه و رهاشدن از گناه باز نگرديد .

بركات عمره

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) قَالَ : قَالَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ( عليه السلام ) :

حُجُّوا وَاعْتَمِرُوا ، تَصِحَّ أَبْدَانُكُمْ ، وَتَتَّسِعْ أَرْزَاقُكُمْ ، وَتُكْفَوْا مَؤُوناتِ عِيَالِكُمْ ، وَقَالَ :

الْحَاجُّ مَغْفُورٌ لَهُ وَمَوْجُوبٌ لَهُ الْجَنَّةُ ، وَمُسْتَأْنَفٌ لَهُ الْعَمَلُ ، وَمَحْفُوظٌ فِي أَهْلِهِ وَمَالِهِ . ^{( 1 )}

از امام صادق ( عليه السلام ) روايت شده كه فرمود :

[ پدرم ] علي بن الحسين ( عليه السلام ) فرمود : حج و عمره به جاي آوريد تا بدن هاي شما سالم ، روزي هاي شما افزون ، و هزينه هاي خانواده [ و زندگي ] شما تأمين گردد .

امام همچنين فرمودند :

حاجي آمرزيده مي شود ، بهشت بر او واجب مي گردد ، نامه عمل او از نو نوشته مي شود و مال و خانواده اش در امان مي مانند .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي : 4/252/1