بخش 2

25

عمره مردود

عَنْ أَبِي جَعْفَر الْبَاقِرِ ( عليه السلام ) قَالَ :

مَنْ أَصَابَ مَالا مِنْ أَرْبَع لَمْ يُقْبَلْ مِنْهُ فِي أَرْبَع : مَنْ أَصَابَ مَالا مِنْ غُلُول أَوْ رِبًا أَوْ خِيَانَة أَوْ سَرِقَة لَمْ يُقْبَلْ مِنْهُ فِي زَكَاة وَلا صَدَقَة وَلا حَجّ وَلا عُمْرَة . ^{( 1 )}

امام باقر ( عليه السلام ) فرمود :

كسي كه از چهار طريق مال و پولي به دست آورد . [ هزينه كردن آن ] در چهار چيز پذيرفته نشود :

كسي كه پولي را از راه آلودگي و فريب ، ربا ، خيانت و دزدي به دست آورد [ مصرف آن ] در زكاة ، صدقه و حج و عمره پذيرفته نگردد .

عمره با مال حرام

قال أبو جعفر ( عليه السلام ) :

لا يَقْبَلُ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ حَجّاً ولا عُمْرَةً مِنْ مال حرام . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ امالي صدوق : 442 ـ وسائل الشيعه : 11/145

2 ـ بحارالانوار : 93/120

26

امام باقر ( عليه السلام ) فرمود :

خداوند حج و عمره گزاردن با مال حرام را نمي پذيرد .

اخلاق عمره گزاران

عَنْ أَبِي جَعْفَر ( عليه السلام ) قَالَ :

مَا يُعْبَأُ مَنْ يَسْلُكُ هَذَا الطَّرِيقَ إِذَا لَمْ يَكُنْ فِيهِ ثَلاثُ خِصَال : وَرَعٌ يَحْجُزُهُ عَنْ مَعَاصِي اللَّهِ ، وَحِلْمٌ يَمْلِكُ بِهِ غَضَبَهُ ، وَحُسْنُ الصُّحْبَةِ لِمَنْ صَحِبَهُ . ^{( 1 )}

امام باقر ( عليه السلام ) فرمود :

كسي كه به حج مي رود و اين راه را طيّ مي كند اگر سه خصلت در وي نباشد مورد عنايت و توجه قرار نمي گيرد :

1ـ ورع و پارسائي كه او را از گناه باز دارد .

2ـ صبر و بردباري كه بتواند خشم خود را در اختيار گيرد .

3ـ خوش رفتاري با همراهان .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي : 4 / 286 / 2

27

خوش رفتاري با همسفران

قال الصادق ( عليه السلام ) :

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) :

وَطِّنْ نَفْسَكَ عَلَي حُسْنِ الصِّحَابَةِ لِمَنْ صَحِبْتَ فِي حُسْنِ خُلُقِكَ ، وَكُفَّ لِسَانَكَ ، وَاكْظِمْ غَيْظَكَ ، وَأَقِلَّ لَغْوَكَ ، وَتَفْرُشُ عَفْوَكَ ، وَتَسْخُو نَفْسَكَ . ^{( 1 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

خويشتن را آماده ساز تا با هر كس همراه مي شوي همنشيني خوب و خوش اخلاق باشي ، زبانت را نگه دار و خشمت را فرو نشان ، كار بيهود و بي فايده كم كن عفو و بخشش ات رابراي ديگران بگستران و سخي و گشاده دست باش .

عمره موفق

قال رسول الله ( صلّي الله عليه وآله ) :

مَنْ حجَّ أوِ اعْتَمَرَ فَلَمْ يَرْفَثْ وَلَمْ يَفسُقْ يَرْجِع كَهَيئَةِ يَوْم وَلَدَتْهُ اُمُّهُ . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي : 4/286/3

2 ـ سنن دارقطني : 2 / 284

28

كسي كه حج يا عمره انجام دهد و در آن گناه و فسقي مرتكب نگردد ، برمي گردد ، همانند روزي كه از مادر متولد شده است .

تقسيم بندي حج گزاران

معاوية بن عَمار گويد :

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

الْحَاجُّ يَصْدُرُونَ عَلَي ثَلاثَةِ أَصْنَاف : فَصِنْفٌ يَعْتِقُونَ مِنَ النَّارِ ، وَصِنْفٌ يَخْرُجُ مِنْ ذُنُوبِهِ كَيَوْم وَلَدَتْهُ أُمُّهُ ، وَصِنْفٌ يُحْفَظُ فِي أَهْلِهِ وَمَالِهِ ، فَذَلِكَ أَدْنَي مَا يَرْجِعُ بِهِ الْحَاجُّ . ^{( 1 )}

حاجيان به سه دسته تقسيم مي شوند :

يك دسته از آتش دوزخ رهايي مي يابند ، و دسته ديگر از گناهان پاك مي شوند همانند روزي كه مادر آن ها را بزاد ، و دسته سوم خاندان و مال آنها ايمن و بيمه شود و اين كمترين پاداشي است كه حاجيان دريافت كرده و برمي گردند .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ تهذيب الأحكام : 5/21/59

29

تأثير نيّت

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) قَالَ :

الْحَجُّ حَجَّانِ : حَجٌّ لِلَّهِ ، وَحَجٌّ لِلنَّاسِ ، فَمَنْ حَجَّ لِلَّهِ كَانَ ثَوَابُهُ عَلَي اللَّهِ الْجَنَّةَ ، وَمَنْ حَجَّ لِلنَّاسِ كَانَ ثَوَابُهُ عَلَي النَّاسِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ . ^{( 1 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

حج بر دو نوع است :

حج براي خدا و حج براي مردم ، پس آن كس كه براي خدا حج گزارد پاداشش را از خدا بهشت مي گيرد . و آن كس كه براي مردم حج مي گذارد پاداشش در روز قيامت بر عهده مردم است .

اهداف نادرست

قال رسول الله ( صلّي الله عليه وآله ) :

يَأتي عَلَي النّاسِ زَمانٌ يَحُجُّ أغنِياءُ أمَّتي لِلنُّزهَةِ ، وأوْساطُهُمْ لِلتِجارةِ ، وقُرّاؤُهُمْ للريّاءِ والسُّمْعَةِ وفُقَرائُهُم لِلمسألةِ . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ ثواب الاعمال : 74/16

2 ـ تاريخ بغداد : 10/296 ـ الحجّ والعمرة في الكتابوالسنّة : 244/672

30

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

زماني بر مردم خواهد آمد كه : ثروتمندان امت من براي تفريح و خوشگذراني ، و قشر ميانه براي داد و ستد و قاريان براي ريا و شهرت و فقيران براي درخواست به حج مي روند .

مرگ در راه

قال رسول الله ( صلّي الله عليه وآله ) :

مَنْ خَرَجَ مُعْتَمِراً فَماتَ ، كُتِبَ لَهُ أَجْرَ المُعتَمِرِ إلي يَوْمِ القِيامَةِ . ^{( 1 )}

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

هر كسي كه به قصد عمره از خانه بيرون رود و در بين راه بميرد ، خداوند پاداش عمره گذار را تا روز قيامت براي او در نامه عملش ثبت مي كند .

ايمن از عذاب

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَان عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) قَالَ : مَنْ مَاتَ فِي طَرِيقِ مَكَّةَ ذَاهِباً أَوْ جَائِياً أَمِنَ مِنَ الْفَزَعِ الاَْكْبَرِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ معجم الاوسط طبراني : 5/282/5321

2 ـ تهذيب الاحكام : 5/23/68

31

عبدالله بن سنان گويد :

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

كسي كه در راه رفتن يا بازگشتن از مكه بدرود حيات گويد ، از ترس و هراس روز قيامت ايمن گردد .

عمره رجبيه

عَنِ النَّبِيِّ ( صلّي الله عليه وآله ) قَالَ :

أَفْضَلُ الْعُمْرَةِ عُمْرَةُ رَجَب ^{( 1 )} .

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

بهترين و برترين عمره ، عمره رجبيه است .

* * *

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) قَالَ :

إِذَا أَحْرَمْتَ وَعَلَيْكَ مِنْ رَجَب يَوْمٌ وَلَيْلَةٌ فَعُمْرَتُكَ رَجَبِيَّةٌ ^{( 2 )} .

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

اگر محرم شدي و از ماه رجب يك روز و يك شب باقي مانده است عمره تو عمره رجبيه است .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ من لا يحضره الفقيه : 2/220/2230

2 ـ همان : 2/454/2951

32

عمره رمضان

وليد بن صبيح گويد :

به امام صادق ( عليه السلام ) گفتم : به ما خبر داده اند كه ثواب عمره در ماه رمضان برابر با ثواب حج است ؟

فقال :

إِنَّمَا كَانَ ذَلِكَ فِي امْرَأَة وَعَدَهَا رَسُولُ اللهِ ( صلّي الله عليه وآله ) فَقَالَ لَهَا : اعْتَمِرِي فِي شَهْرِ رَمَضَانَ فَهِيَ لَكِ حَجَّةٌ . ^{( 1 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

اين در مورد زني است كه رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) به او فرمود : در ماه رمضان عمره انجام ده كه براي تو پاداش حج دارد .

هر ماه يك عمره

عن يُونسِ بْنِ يَعقوب ، قال : سَمِعتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) يَقُولُ :

إِنَّ عَلِيّاً ( عليه السلام ) كَانَ يَقُولُ : فِي كُلِّ شَهْر عُمْرَةٌ ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي : 4/535/1

2 ـ همان : 4/534/1

33

يونس بن يعقوب گويد :

از امام صادق ( عليه السلام ) شنيدم كه فرمود :

علي ( عليه السلام ) پيوسته مي فرمود : در هر ماه يك عمره است .

عمره هاي رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله )

ابن عباس گفت :

عَنِ ابْنِ عَبَّاس أَنَّ النَّبِيَّ ( صلّي الله عليه وآله ) اعْتَمَرَ أَرْبَعَ عُمَر : عُمْرَةَ الْحُدَيْبِيَةِ وَعُمْرَةَ الْقَضَاءِ مِنْ قَابِل وَالثَّالِثَةَ مِنَ الْجِعْرَانَةِ وَالرَّابِعَةَ الَّتِي مَعَ حَجَّتِهِ . ^{( 1 )}

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) : چهار بار عمره انجام داد :

1 ـ عمره حديبيه ( عمره اي كه از حديبيه محرم شدند )

2 ـ عمره قضا در سال بعد

3 ـ عمره جعرانه ( عمره اي كه از جعرانه محرم شدند )

4 ـ عمره اي كه همراه با حج خود ( در سال دهم هجرت ) انجام داد .

آزار در راه

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) قَالَ :

مَنْ أَمَاطَ أَذًي عَنْ طَرِيقِ مَكَّةَ كَتَبَ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ مناقب ابن شهر آشوب : 1/176

34

اللَّهُ لَهُ حَسَنَةً وَمَنْ كَتَبَ لَهُ حَسَنَةً لَمْ يُعَذِّبْهُ . ^{( 1 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

كسي كه در راه مكّه آزاري ببيند ، خداوند براي او حسنه اي مي نويسد ، و كسي كه خداوند براي او حسنه اي بنويسد ، او را عذاب نمي كند .

تلبيه واقعي

قالَ رَسُولِ اللَّهِ ( صلّي الله عليه وآله ) :

ما مِنْ مُلَبٍّ يُلَبّي اِلاّ لَبّي ما عَنْ يَمينِهِ وَشِمالِهِ مِنْ حَجَر اَوْ شَجَر اَوْ مَدَر حَتّي تَنْقَطِعَ الاَرْضُ مِن هاهُنا و هاهُنا . ^{( 2 )}

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

هيچ لبيك گويي ، لبيك نمي گويد مگر آنكه همه چيزهايي كه در سمت راست و چپ او قرار دارند ، از سنگ و درخت و كلوخ با او لبيك گويند ، تا آن كه زمين را از اينجا و آنجا پشت سر گذارد .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي : 4/547/34

2 ـ سنن ابن ماجه : 2/975/2921

35

شعار حجّ

قالَ رَسُولُ اللَّهِ ( صلّي الله عليه وآله ) ؛ أَتَانِي جَبْرَئِيلُ ( عليه السلام ) فَقَالَ :

اِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ يَأْمُرُكَ اَنْ تَأْمُرَ أَصْحَابَكَ أَنْ يَرْفَعُوا أَصْوَاتَهُمْ بِالتَّلْبِيَةِ فَإِنَّها شِعَارُ الْحَجِّ . ^{( 1 )}

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

جبرئيل ( عليه السلام ) نزد من آمد و گفت : همانا خداي عزّوجل تو را فرمان مي دهد كه به ياران و اصحاب خود دستور دهي صدايشان را به لبيك گفتن بلند كنند زيرا آن شعار حج است .

عمره كامل

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) :

إِذَاأَحْرَمْتَ فَعَلَيْكَ بِتَقْوَي اللَّهِ ، وَذِكْرِ اللهِ كَثِيراً ، وَقِلَّةِ الْكَلامِ إِلاّ بِخَيْر ، فَإِنَّ مِنْ تَمَامِ الْحَجِّ وَالْعُمْرَةِ أَنْ يَحْفَظَ الْمَرْءُ لِسَانَهُ إِلاّ مِنْ خَيْر . ^{( 2 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ مستدرك الوسائل : 9/177 ـ سنن دارمي : 1/462/1755

2 ـ كافي : 4/337/3

36

هنگامي كه محرم شدي ، بر تو لازم است كه باتقوا باشي ، خداوند را بسيار ياد كني ، جز به نيكي سخن نگويي ، پس همانا درست و كامل شدن حج و عمره به آن است كه انسان زبان خود را جز به نيكي باز نكند .

فلسفه احرام

عَنِ الرِّضَا ( عليه السلام ) :

فَاِنْ قالَ : فَلِمَ اُمِرُوا بِالإحْرامِ ؟ قيل : لاَِن يَتَخَشَّعُوا قَبْلَ دُخُولِ حَرَمَ اللَّهِ عزّوجلّ وَاَمْنِهِ وَلِئَلاّ يَلْهُوا وَيَشْتَغِلُوا بِشَيْء مِنْ أمْرِ الدُّنْيَا وَزِينَتِهَا وَلَذَّاتِهَا وَيَكُونُوا جَادِّينَ فِيمَا هُمْ فِيهِ قَاصِدِينَ نَحْوَهُ ، مُقْبِلِينَ عَلَيْهِ بِكُلِّيَّتِهِمْ ، مَعَ مَا فِيهِ مِنَ التَّعْظِيمِ لِلَّهِ تَعالي وَلِبَيْتِهِ ، وَالتَّذَلُّلِ لاَِنْفُسِهِمْ عِنْدَ قَصْدِهِمْ إِلَي اللَّهِ تَعالي وَوِفَادَتِهِمْ إِلَيْهِ ، رَاجِينَ ثَوَابَهُ ، رَاهِبِينَ مِنْ عِقَابِهِ ، مَاضِينَ نَحْوَهُ ، مُقْبِلِينَ إِلَيْهِ بِالذُّلِّ وَالِاسْتِكَانَةِ وَالْخُضُوعِ . ^{( 1 )}

امام رضا ( عليه السلام ) فرمود :

اگر گويند : چرا مردم به احرام امر شده اند ؟ پاسخ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ عيون اخبار الرضا : 2/258 ـ وسائل الشيعه : 12/314

37

داده شود :

براي اينكه مردم پيش از ورود به حرم خدا و جايگاه امن او خاشع و فروتن شوند ، و به چيزي از امور دنيا و لذت ها و زينت هاي آن خود را مشغول و سرگرم نكنند ، و براي كاري كه آمده اند و قصد انجام آن را دارند صابر و شكيبا باشند و با تمام وجود به آن بپردازند و به آن رو كنند ، علاوه بر اينها در احرام ، تعظيم خداوند و خانه او ، تواضع و ذلت دروني قاصدين او ، و وارد شدن بر او است ، در حالي كه اميد پاداش از او دارند و از عقاب و مجازات او ترسناك اند ، و با حالت فروتني و تواضع و خواري رو به سوي او دارند .

ايمن از خشم خدا

عبدالله بن سنان گويد :

از امام صادق ( عليه السلام ) پرسيدم : فرموده خداوند عزّوجلّ « وَمَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِناً ^{( 1 )} كه هركس داخل آن گردد در امان است ، آيا مراد خانه است يا حرم ؟

قَالَ : مَنْ دَخَلَ الْحَرَمَ مِنَ النَّاسِ مُسْتَجِيراً بِهِ فَهُوَ آمِنٌ مِنْ سَخَطِ اللَّهِ . . . . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ آل عمران : 96

2 ـ كافي : 4/226/1

38

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

هركس از مردم داخل حرم شود و به آن جا پناه آورد از خشم خداوند در امان خواهد بود .

شناخت وظايف

قالَ الباقِرُ ( عليه السلام ) :

مَنْ دَخَلَ هذَا الْبَيْتَ عارِفاً بِجَميع ما اَوْجَبَهُ الله عَلَيْهِ كانَ آمِناً في الآخِرَةِ مِنَ الْعَذابِ الدّائِمِ . ^{( 1 )}

امام باقر ( عليه السلام ) فرمود :

هركس داخل اين خانه شود ، و نسبت به همه آنچه خداوند بر او واجب فرموده آگاه باشد ، از عذاب هميشگي روز قيامت ايمن خواهد بود .

مكّه حرم خدا و رسول

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) قَالَ :

مَكَّةُ حَرَمُ اللَّهِ وَحَرَمُ رَسُولِهِ وَحَرَمُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ( عليه السلام ) ، الصَّلاةُ فِيهَا بِمِائَةِ أَلْفِ صَلاة ، وَالدِّرْهَمُ فِيهَا بِمِائَةِ أَلْفِ دِرْهَم ،

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ عوالي اللّآلي : 2/84/227

39

وَالْمَدِينَةُ حَرَمُ اللَّهِ وَحَرَمُ رَسُولِهِ وَحَرَمُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ـ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمَا ـ الصَّلاةُ فِيهَا بِعَشَرَةِ آلافِ صَلاة وَالدِّرْهَمُ فِيهَا بِعَشَرَةِ آلافِ دِرْهَم . ^{( 1 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

مكّه حرم خداوند و حرم فرستاده او [ محمّد بن عبدالله ( صلّي الله عليه وآله ) ] و حرم امير مؤمنان علي بن ابي طالب ( عليه السلام ) است [ يك ركعت ] نماز در آن برابر با يك صد هزار نماز ، و يك درهم انفاق در آن برابر با يك صد هزار درهم است . و مدينه حرم خدا و حرم رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) و حرم امير مؤمنان علي بن ابي طالب ( عليه السلام ) است ، نماز در آن ده هزار نماز و انفاق يك درهم در آن ده هزار درهم پاداش دارد .

آداب ورود به مسجد الحرام

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) قَالَ :

إِذَا دَخَلْتَ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ فَادْخُلْهُ حَافِياً عَلَي السَّكِينَةِ وَالْوَقَارِ وَالْخُشُوعِ . . . . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي : 4/586/1

2 ـ كافي : 4/401

40

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

هنگامي كه به مسجد الحرام وارد شدي ، با پاي برهنه و با آرامش و متانت و خشوع داخل شو .

قصرهاي بهشتي

قَالَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ( عليه السلام ) :

أَرْبَعَةٌ مِنْ قُصُورِ الْجَنَّةِ فِي الدُّنْيَا : الْمَسْجِدُ الْحَرَامُ ، وَمَسْجِدُ الرَّسُولِ ( صلّي الله عليه وآله ) ، وَمَسْجِدُ بَيْتِ الْمَقْدِسِ ، وَمَسْجِدُ الْكُوفَةِ . ^{( 1 )}

عليّ بن ابي طالب ( عليه السلام ) فرمود :

چهار مكان از كاخ هاي بهشتي در دنيا است :

1ـ مسجدالحرام ، 2ـ مسجد النّبي ( صلّي الله عليه وآله ) ، 3ـ مسجد الاقصي ، 4ـ مسجد كوفه .

نماز جماعت در مسجد الحرام

عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْر ، عَنْ أَبِي الْحَسَنِ ( عليه السلام ) قَالَ :

سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يُصَلِّي فِي جَمَاعَة فِي مَنْزِلِهِ بِمَكَّةَ أَفْضَلُ أَوْ وَحْدَهُ فِي الْمَسْجِدِ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ امالي طوسي : 369 ـ وسائل الشيعه : 5/282

41

الْحَرَامِ فَقَالَ : وَحْدَهُ . ^{( 1 )}

احمد بن محمّد بن ابي نصر گويد :

از عليّ بن موسي الرّضا ( عليه السلام ) پرسيدم ؛ اگر مردي نماز را در خانه اش در مكّه به جماعت بخواند افضل و برتر است يا آن كه به تنهايي در مسجد الحرام ؟

حضرت فرمود : به تنهايي [ در مسجد الحرام ] .

نماز در حرمين

عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ شَيْبَةَ قَالَ :

كَتَبْتُ إِلَي أَبِي جَعْفَر ( عليه السلام ) أَسْأَلُهُ عَنْ إِتْمَامِ الصَّلاةِ فِي الْحَرَمَيْنِ ، فَكَتَبَ إِلَيَّ : كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ( صلّي الله عليه وآله ) يُحِبُّ إِكْثَارَ الصَّلاةِ فِي الْحَرَمَيْنِ فَأَكْثِرْ فِيهِمَا وَأَتِمَّ . ^{( 2 )}

ابراهيم بن شيبه گويد :

به امام باقر ( عليه السلام ) نامه نوشتم و از تمام بودن نماز در مكّه و مدينه پرسيدم . امام در پاسخ مرقوم فرمود :

پيوسته رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) زياد نماز گزاردن در مسجد الحرام و مسجد النّبي ( صلّي الله عليه وآله ) را دوست مي داشت ، پس زياد در آن دو مكان نماز بخوان و نمازت را نيز تمام بخوان .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي : 4/527

2 ـ كافي : 4/524/1

42

نامگذاري كعبه

رُوِيَ أَنَّهُ إِنَّمَا سُمِّيَتْ كَعْبَةً لاَِنَّهَا مُرَبَّعَةٌ وَصَارَتْ مُرَبَّعَةً لاَِنَّهَا بِحِذَاءِ الْبَيْتِ الْمَعْمُورِ وَهُوَ مُرَبَّعٌ وَصَارَ الْبَيْتُ الْمَعْمُورُ مُرَبَّعاً لاَِنَّهُ بِحِذَاءِ الْعَرْشِ وَهُوَ مُرَبَّعٌ ، وَصَارَ الْعَرْشُ مُرَبَّعاً ، لاَِنَّ الْكَلِمَاتِ الَّتِي بُنِيَ عَلَيْهَا الاِْسْلامُ أَرْبَعٌ ، وَهِيَ : سُبْحَانَ اللَّهِ ، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ ، وَلا إِلَهَ إِلاّ اللَّهُ ، وَاللَّهُ أَكْبَرُ . ^{( 1 )}

مرحوم صدوق ـ عليه الرّحمة ـ فرموده كه در روايتي اين چنين آمده است :

كعبه را كعبه ناميده اند چون مربّع است ، و از اين رو مربّع ساخته شده كه مقابل بيتُ المعمور است و آن هم مربّع است ، و بيت المعمور مربّع گرديده به دليل اينكه مقابل عرش خدا است كه آن هم مربّع است ، و عرش مربّع گرديده زيرا كلماتي كه اسلام بر آن بنا شده چهار كلمه است : و آن ها عبارتند از : سبحان الله ، والحمد لله ، ولااله الا الله ، والله اكبر .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ من لايحضره الفقيه : 2/190 ـ علل الشرائع : 396 و 398

43

نگاه به كعبه

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) قَالَ :

النَّظَرُ إِلَي الْكَعْبَةِ عِبَادَةٌ ، وَالنَّظَرُ إِلَي الْوَالِدَيْنِ عِبَادَةٌ ، وَالنَّظَرُ إِلَي الاِْمَامِ عِبَادَةٌ . ^{( 1 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

نگاه به كعبه عبادت است ، نگاه به پدر و مادر عبادت است ، و نگاه به [ چهره ] امام عبادت است .

پاداش نيكو

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) قَالَ :

مَنْ نَظَرَ إِلَي الْكَعْبَةِ لَمْ يَزَلْ تُكْتَبُ لَهُ حَسَنَةٌ ، وَتُمْحَي عَنْهُ سَيِّئَةٌ ، حَتَّي يَنْصَرِفَ بِبَصَرِهِ عَنْهَا . ^{( 2 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

هر كس به كعبه نگاه كند پيوسته براي او حسنه نوشته و گناهي از او پاك مي شود تا آن كه چشم خود را از كعبه بگرداند .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي : 4/240/50

2 ـ كافي : 4/240/4

44

لحظه حساس

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) قَالَ :

إِنَّ لِلْكَعْبَةِ لَلَحْظَةً فِي كُلِّ يَوْم يُغْفَرُ لِمَنْ طَافَ بِهَا أَوْ حَنَّ قَلْبُهُ إِلَيْهَا أَوْ حَبَسَهُ عَنْهَا عُذْرٌ . ^{( 1 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

همانا براي كعبه در هر روز لحظه اي وجود دارد كه خداوند در آن ، طواف كنندگان خانه خود ، و آنان كه قلب هايشان لبريز از عشق به كعبه است ، و نيز كساني كه علاقه مند زيارت كعبه اند ، ليكن مشكلات مانع رفتن آن هاست ، [ همگي را ] مي بخشايد .

يكصد و بيست رحمت

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) قَالَ :

إِنَّ لِلَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَي حَوْلَ الْكَعْبَةِ عِشْرِينَ وَمِائَةَ رَحْمَة مِنْهَا سِتُّونَ لِلطَّائِفِينَ وَأَرْبَعُونَ لِلْمُصَلِّينَ وَعِشْرُونَ لِلنَّاظِرِينَ . ^{( 2 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي : 4/240/3

2 ـ كافي : 4/240/2

45

خداوند يكصد و بيست رحمت خود را به سوي كعبه گسيل مي دارد كه شصت رحمت آن مربوط به طواف كنندگان ، چهل رحمت ويژه نماز گزاران و بيست رحمت از آن مربوط به نگاه كنندگان به كعبه است .

پايداري دين

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) قَالَ :

لا يَزَالُ الدِّينُ قَائِماً مَا قَامَتِ الْكَعْبَةُ . ^{( 1 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

تا زماني كه كعبه استوار و پابرجاست ، دين نيز پايدار خواهد بود .

ارسال پرده كعبه

عَنْ جَعفر ، عَنْ أبيهِ :

أَنَّ عَلِيّاً ( عليهما السلام ) كانَ يَبْعَثُ بِكِسْوَةِ الْبَيْتِ في كُلِّ سَنَة مِنَ الْعَراقِ . ^{( 2 )}

امام باقر ( عليه السلام ) فرمود :

همانا عليّ بن ابي طالب ( عليه السلام ) همه ساله از عراق پرده اي براي كعبه مي فرستاد .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي : 4/271/4

2 ـ قرب الإسناد : 139/496

46

امام زمان كنار كعبه

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَر الْحِمْيَرِيِّ أَنَّهُ قَالَ : سَأَلْتُ مُحَمَّدَ بْنَ عُثْمَانَ الْعَمْرِيَّ ـ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ ـ فَقُلْتُ لَهُ : رَأَيْتَ صَاحِبَ هَذَا الاَْمْرِ ؟ فَقَالَ : نَعَمْ وَآخِرُ عَهْدِي بِهِ عِنْدَ بَيْتِ اللَّهِ الْحَرَامِ وَهُوَ يَقُولُ : اللَّهُمَّ أَنْجِزْ لِي مَا وَعَدْتَنِي . ^{( 1 )}

عبدالله بن جعفر حميري گويد :

از محمّد بن عثمان عمري پرسيدم :

آيا صاحب الامر را ديدي ؟

گفت : آري ، آخرين بار نزد كعبه او را ديدم كه مي فرمود :

بار خدايا آنچه را وعده ام داده اي محقّق ساز .

برداشت ممنوع

قال الصادق ( عليه السلام ) :

لا يَنْبَغِي لاَِحَد أَنْ يَأْخُذَ مِنْ تُرْبَةِ مَا حَوْلَ الْكَعْبَةِ وَإِنْ أَخَذَ مِنْ ذَلِكَ شَيْئاً رَدَّهُ . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ من لايحضره الفقيه : 2/520 ـ غيبت شيخ طوسي : 363

2 ـ همان : 229

47

محمّد بن مسلم گفت :

از امام صادق ( عليه السلام ) شنيدم كه مي فرمود : بر هيچكس روا نيست از خاك كعبه و اطراف آن چيزي برگيرد ، و اگر چيزي برداشت بايد آن را به جاي خود باز گرداند .

دست خدا در زمين

قالَ رَسُولُ الله ( صلّي الله عليه وآله ) :

اَلْحَجَرُ يَمينُ اللّه فِي الأَرْضِ ، فَمَنْ مَسَحَ يَدَهُ عَلَي الْحَجَرِ فَقَدْ بايَعَ اللّهَ اَنْ لا يَعْصيَهُ . ^{( 1 )}

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

حجر الاسود به منزله دست راست خدا در زمين است . پس هركس دست خود را بر حجر بكشد ، در حقيقت با خداوند بيعت كرده كه او را معصيت و نافرماني نكند .

استلام حجر

عَنْ سَيْف التَّمَّارِ قَالَ :

قُلْتُ لاَِبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) أَتَيْتُ الْحَجَرَ الاَْسْوَدَ فَوَجَدْتُ عَلَيْهِ زِحَاماً فَلَمْ أَلْقَ إِلاّ رَجُلا مِنْ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ الحجّ والعمرة في القرآن و الحديث : 102/185

48

أَصْحَابِنَا فَسَأَلْتُهُ فَقَالَ : لا بُدَّ مِنِ اسْتِلامِهِ

فَقَالَ : إِنْ وَجَدْتَهُ خَالِياً وَإِلاّ فَسَلِّمْ مِنْ بَعِيد . ^{( 1 )}

سيف تمّار گويد : به امام صادق ( عليه السلام ) گفتم :

نزد حجر الاسود آمدم ، جمعيّت زيادي بود ، از هريك از يارانمان پرسيدم چه كنم ؟ گفت : بايد استلام حجر كني ! تكليف من چيست ؟ امام صادق ( عليه السلام ) به او فرمود :

اگر اطراف حجر الاسود را خلوت يافتي آن را استلام كن و گرنه با دست خود از دور اشاره كن .

رعايت اولويت

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) قَالَ :

أَوَّلُ مَا يُظْهِرُ الْقَائِمُ مِنَ الْعَدْلِ أَنْ يُنَادِيَ مُنَادِيهِ أَنْ يُسَلِّمَ صَاحِبُ النَّافِلَةِ لِصَاحِبِ الْفَرِيضَةِ الْحَجَرَ الاَْسْوَدَ وَالطَّوَافَ . ^{( 2 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

اوّلين چيزي كه امام عصر ( عليه السلام ) از عدل خود آشكار مي كند اين است كه منادي او فرياد برمي آورد كه طواف

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ تهذيب الأحكام : 5/103/33

2 ـ كافي : 4/427/1

49

كنندگان مستحبّي و لمس كنندگان حجر الاسود ، حجر الاسود و مطاف را براي كساني كه طواف واجب دارند واگذارند .

مزاحمت ممنوع

عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ :

كَانَ بِمَكَّةَ رَجُلٌ مَوْلًي لِبَنِي أُمَيَّةَ يُقَالُ لَهُ : ابْنُ أَبِي عَوَانَةَ لَهُ عِنَادَةٌ ، وَكَانَ إِذَا دَخَلَ إِلَي مَكَّةَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) أَوْ أَحَدٌ مِنْ أَشْيَاخِ آلِ مُحَمَّد ( عليه السلام ) يَعْبَثُ بِهِ ، وَإِنَّهُ أَتَي أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ( عليه السلام ) وَهُوَ فِي الطَّوَافِ فَقَالَ : يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ مَا تَقُولُ فِي اسْتِلامِ الْحَجَرِ ؟ فَقَالَ : اسْتَلَمَهُ رَسُولُ اللَّهِ ( صلّي الله عليه وآله ) فَقَالَ لَهُ : مَا أَرَاكَ اسْتَلَمْتَهُ قَالَ : أَكْرَهُ أَنْ أُوذِيَ ضَعِيفاً أَوْ أَتَأَذَّي قَالَ فَقَالَ قَدْ زَعَمْتَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ( صلّي الله عليه وآله ) اسْتَلَمَهُ قَالَ : نَعَمْ وَلَكِنْ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ( صلّي الله عليه وآله ) إِذَا رَأَوْهُ عَرَفُوا لَهُ حَقَّهُ وَأَنَا فَلا يَعْرِفُونَ لِي حَقِّي . ^{( 1 )}

حمّاد بن عثمان گويد :

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي : 4/409/17

50

در مكه مردي از دوستداران بني اميه به نام ابن ابي عوانه زندگي مي كرد كه نسبت به اهل بيت ( عليهم السلام ) كينه داشت . و هرگاه امام صادق ( عليه السلام ) يا يكي از بزرگان دودمان پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) به مكه مي آمد آنان را ، با سخن خود تحقير نموده ، آزار مي داد ، وي روزي در حال طواف خدمت امام صادق ( عليه السلام ) آمد و گفت :

نظر شما در استلام و دست كشيدن به حجر الاسود چيست ؟ حضرت فرمود :

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) آن را استلام مي فرمود . آن مرد گفت :

من نديدم كه شما آن را استلام كنيد ؟ امام صادق ( عليه السلام ) پاسخ دادند :

دوست ندارم ناتواني را آزار دهم و يا خود آزرده شوم . باز آن مرد گفت : شما فرموديد رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) آن را استلام مي فرمود . امام فرمود : آري ، ليكن رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) را هرگاه مي ديدند حق او را مي شناختند [ و براي آن حضرت راه را باز مي كردند ] امّا براي من چنين نمي كنند ، حق مرا نمي شناسند .