بخش 7

157

فصل هشم

* معرفي اجمالي مشاعر مقدسه

* عرفات

* مشعر

* منا

159

زائران عمرة مفرده در زيارت دوره به اماكن مقدسي مي‌روند از جمله عرفات و مشعر و منا. از آن جايي كه توقفشان در اين وادي مقدس بسيار كوتاه است، لذا جهت درك بيشتر اين مكانها، در اين بخش، مختصر توضيحي آمده تا از اين بازديد و زيارت حظّ كافي و بهرة وافي را ببرند.

عرفات

يكي از مواقف عظيم حج، صحراي عرفات است كه پيشينه‌اي قديمي‌ دارد. پشينه‌اي كه از عهد آدم (عليه السلام) تا ابراهيم (عليه السلام) و محمد (عليه السلام) گره خورده است. در اين وادي است كه حاجيان به عرفانِ حق و حقيقت مي‌نشينند و بازنگري در خود و اعمال خود مي‌كنند و آنگاه كه درهاي رحمت الهي به سويشان گشوده شد، دست تضرع و انابه برمي‌دارند و سخن پرچمدار تشيع حضرت امام صادق (عليه السلام) را كه فرمودند: «وَاعْتَرِفْ بِالْخَطاءِ بِالْعَرَفات وَجَدِّدْ عَهْدَكَ عِنْدَ الله لِوَحْدانيّة1؛ در عرفات به خطا و لغزش اعتراف كن و نزد خدا با وحدانيت او

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - مصباح الشريعه.

160

تجديد عهد بنما.» به گوش جان شنيده و با خداي خود خلوتي داشته و با زمزمه‌هاي امام عارفان خميني كبير= به تعمق و تفكر مي‌پردازند؛ آنگاه كه مي‌فرمايد: « با حال شعور و عرفان به مشعرالحرام و عرفات برويد و در هر موقف به اطمينان قلب بر وعده‌هاي حق و حكومت مستضعفان بيفزاييد و با سكوت و سكون، تفكّر در آيات حق كنيد.⁽¹⁾

در اين سرزمين در روز (9 ذي حجه) نسيم الهي وزيدن مي‌گيرد و خداوند آن را براي نزديكي بندگان با خودش، و آمرزش آنان بهانه قرار داده است و همين جا بود كه ابوالبشر حضرت آدم (عليه السلام) توبه‌اش پذيرفته شد.

رسول خدا (صلّي الله عليه وآله وسلّم) مي فرمايد: خداوند را در آسمان دري است كه از آن به رحمت، توبه، تفضّل، احسان، جود، كرم و عفو ياد مي‌شود. روز عرفه در سرزمين عرفات اين در گشوده است2.

در جايي ديگر امام محمد باقر (عليه السلام) مي فرمايد: روز عرفه هيچ سائلي دست خالي بر نمي گردد⁽³⁾.

مشعر

بعد از وقوف در عرفات و دستيابي به عرفان، زائران راهي مشعر مي‌شوند تا مشق شعور كنند. مشعر سرزميني بين عرفات و منا است عاشقان و زائران خدا در اين وادي به راز و نياز با

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - صحيفه نور/ ج 20/ ص 190

2 - بحار/ ج 9/ ص 33.

3 - وسايل الشيعه/ ج 6/ ص 281.

161

خداي خويش مشغول مي‌شوند و گوش به فرمان حضرت حق كه فرمود: (فَإِذا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرامِ) به ذكر و ياد او مي‌پردازند. با او نزديكتر و صميمي‌تر گشته حجابها را كنار مي‌زنند آماده مي‌شوند تا وارد منا شوند و تمام منيت‌ها و نفسانيات را قرباني كنند و با هر شيطان نفسي و انسي و جني به ستيز برخيزند.

منا

منا به معني آرزوست، زائران در اين سرزمين به دنبال كدام آرزويند؟ منا سرزميني است كه ابراهيم (عليه السلام) از تمام تعلقات دنيوي و حتي اسماعيلش گذشت تا به وصال برسد و آن وقت كه خود را خالص براي دوست نمود به پاس اين خلوص رداي امامت بر تنش نمودند.

در همين وادي است كه زائران و دوستان حق، آنانكه از هر چه جز اوست بريده‌اند با تأسي به ابراهيم (عليه السلام) با تمام مظاهر شرك و گناه و وسوسه‌هاي نفساني مبارزه مي كنند و با رمي جمرات و قرباني در ايام تشريق به ذبح تمامي اميال و نفسانيات خود مي‌پردازند و تجلّي عشق الهي را كه غايت آن قربان شدن در راه محبوب است، به نمايش مي‌گذارند. عاشقي كه فقط به تمنّاي وصل محبوب به اين مسير رهنمون شده ديگر جز حضرت حق چيزي نمي‌بيند. و نيك‌ به كلام امام خويش نظر دارد كه فرمود: «پس به منا رويد و آرزوي حق تعالي را در آنجا دريابيد كه آن قرباني نمودن محبوب‌ترين چيزها در راه محبوب

162

مطلق است و بدانيد كه تا از اين محبوب‌ها كه بالاترينش حبّ نفس است نگذريد، به محبوب مطلق نمي‌رسيد و رجم شيطان را در موارد مختلف با دستورهاي الهي تكرار كنيد تا شيطان زادگان نيز از شما گريزان شوند.» 1

حال، زائر كوي دوست، با دو بال عروجي كه پيدا كرده و بندها و قيودات را شكسته، براي ادامه اعمال رهسپار خانه دوست مي‌شود و به همراه ملايك، پا در جاي انبيا و اوليا مي‌گذارد و به طواف مي‌پردازد. آنگاه به نماز مي‌ايستد گويي به معراج رفته است چراكه الصلوة معراج المؤمن.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - امام خميني/ صحيفه نور/ ج 20/ ص 20 ـ 19

163

فصل نهم

* تولدي دوباره

165

درياي رحمت حق بي ساحل است و عرصه گاه لطفش بي كران. شعاع حكمت و علم و رأفت و عنايتش از كنه وجود تمام موجودات طالع و درخشان است. بر اثبات صفا و لطفش برهاني نياز نيست. به اندك عمل بنده اش اجر عظيم عنايت مي كند و در پاداش حج و عمره نيز خير كثير به ميهمانش عطا مي‌نمايد. او ارحم الراحمين و اكرم الاكرمين است. عبدي را كه با اخلاص لبيك او را گفته و مخلصانه گرد خانه‌اش چرخيده و در هر طواف دست بيعت در دست رب خويش نهاده، در عرفات به عرفانش نشسته، در مشعر مشق درك و شعور كرده، در جمرات مكررا شيطان جني و انسي ونفسي را رمي نموده و در منا تمام اميال خويش را قرباني كرده، پاكِ پاك مي گرداند، گويي دوباره متولد شده و از هر تيرگي و آلودگي پاك و مبرا گشته است. امام رضا (عليه السلام) فرمود: از آثار سفر معنوي و پرواز ملكوتي حج، اضافه شدن نعمت هاي مادي و باطني از جانب حضرت محبوب، پاك شدن از تمام گناهاني كه قبل از حج دامن حيات را آلوده كرده، مي باشد پس زائر بايد زندگي و اعمال خود را از سر گيرد مانند كسي كه تازه قدم در عرصه تكليف گذاشته است. اين سفر باعث طلوع صفت نوراني خضوع و ذلت، در وجود عبد و در افق حريم حضرت حق است. در حج، شوق به لقاي دوست و ترس از عظمت و جلال او، قلب را تسخير مي كند.

166

حج يك سلسله از درد هاي دروني و بيماريهاي باطني را به نقطه شفا مي رساند و منبع خير و بركت است.⁽¹⁾

و اينك اي عزيز كرده كه حضرت حق از باب رحمت و از خوان كرم، لباس پاكي را در بَرَت نمود و تولدي دوباره به تو داده، بر اين صدق و صفا و پاكي ببال. و براي حفظ و نگهداري آن مجاهدت و تلاش نما.

گرچه درك حظ معنوي حج و عشقبازي با خدا گواراست امّا حفظ دستاوردهاي سفر، آنقدر عظيم و بزرگ است كه در قالب سخن نمي‌گنجد. بايد كه در حفظ اين دستاوردها كوشا بوده و نيز در نقل و انتقال جاذبه‌هاي معنوي آن دريغ نورزيد.

طي نمودن اين راه، پايان دنيا و مسؤوليت هاي بنده نيست بلكه سر آغازي بر زندگي دوباره و عمل به تعهدات و عهد و ميثاقي است كه او در شجره و جحفه و مكه و مدينه با خدا بسته است. مسؤوليت حاجي پس از بازگشت،‌ خيلي سنگين تر است.

نمي‌شود آن حرم خداوند را زيارت كرد و اين حريم الهي را رعايت نكرد و به ماديگري اخلاقي و اقتصادي آلوده شد. هم آن خانه بايد پاك باشد و هم اين خانة دل. حال كه آن خانه را زيارت كردي، رعايت اين خانة دل را نيز بنما. بايد قبل از سفر با بعد از سفرت متفاوت باشد. برگشت از خانة خدا، برگشت به زندگي قبل نيست، بلكه پيشروي به يك حيات طيبه است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - بحار الانوار/ ج 96/ ص 32.

167

زيارت خانة خدا «فرار الي الله» است و برگشت از اين خانه نبايد «فرار من الله» باشد بلكه بايد «قرار مع الله» باشد و براي اينكه بر اين قرار، استقرار دائم داشته باشيم به كار بستن اين توصيه‌ها خالي از لطف نيست.

1- براي استمرار و نگهداشتن حالت‌هاي معنوي اين سفر تلاش كنيد. توصيه مي‌شود ادعيه و مستحباتي را كه در مكه و مدينه به جا مي آورديد، حتي‌الامكان و در حد وقتي كه داريد انجام دهيد. اذكار روز و دعاهاي روزانه، دعاي موقع خواب و طلوع آفتاب و ..... كه بركات بسياري دارد.

2- ارتباط خويش را با دوستان مؤمن و مخلص اين سفر ادامه دهيد و جلسات معنوي خويش را برقرار نمائيد. با هماهنگي روحاني و مدير كاروان هر از گاهي -ماهي يك بار- اين جلسات را به شكل دوره اي در خانه يكي از زائران تشكيل دهيد. تلاش كنيد اين جلسات ساده و كم هزينه باشد تا همه زائران بتوانند از عهده آن برآيند.

3- تلاش كرده محور زندگي و عملتان حق و حقيقت باشد و همانطور كه طواف خانه حضرت حق را كرده‌ايد، ديگر به گرد باطل نچرخيد.

4- حظّ معنوي سفر را به دوستاني كه هنوز مشّرف نشده‌‌اند بچشانيد و آنان را كه استطاعت دارند ولي هنوز اقدامي نكرده‌اند تشويق به رفتن نماييد.

5- در وليمه زيارت از تشريفات و برخوردهايي كه در تضاد با آمال واهداف حج هستند جداً خودداري نماييد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1-

در تقسيم سوغاتي، ايتام و مستمندان را هم در نظر بگيريد.

2- به عهد و پيمان هايي كه در مكه و مدينه با خدا و رسولش (صلّي الله عليه وآله وسلّم) و ائمه بقيع (عليهم السلام) بسته‌ايد پايدار و وفادار بمانيد. هر روز صبح، قبل از هر كار رو به قبله بايستيد، و به ياد عهد مكه و مدينه و لبيك هاي احرام،‌ لبيك بگوييد و بر پرهيز از محرمات در زندگي اهتمام ورزيد.

3- نگذاريد اشتغالات زندگي، شما را دوباره غافل كند. از خدا هرگز غافل نشويد.

4- مراقب وقت نماز باشيد. نمازها را بموقع و با آداب بخوانيد. نماز ميهماني خداي مهربان است. قدر اين ميهماني روزانه را بدانيد. نيازهاي خود را با حضور قلب از او بخواهيد و از كوتاهي‌هاي طول روز استغفار كنيد. عرفاي بزرگ، نماز بموقع و با حضور قلب را، كليد سير و سلوك و خوشبختي دانسته اند.

5- روز خود را با قرائت قرآن آغاز كنيد. حداقل ده آيه و ثواب آن را به حضرت رسول اكرم (صلّي الله عليه وآله وسلّم) و ائمه: هديه ‌كنيد.

6- در محفل‌هاي دوستانه چنانچه فرصتي دست داد، معنويت و اسرار اعمال و كراماتي كه احياناً ديده يا شنيده‌ايد را بازگو نماييد.

7- خود را مقيد كنيد به اينكه حداقل هر روز، يك كار خوب انجام دهيد و ثواب آن را به روح مطهر معصومين (عليه السلام) ، امام(ره) و ذوي الحقوق هديه كنيد.

8- از خواندن نماز شب غفلت نكنيد و رازونيازهاي شبانه را با خدا همچنان محفوظ داريد. التماس دعا