درس دهم :راه دل

درس دهم :راه دل

دلی کز معرفت نور و صفا دید بهر چیزی که دید اول خدا دید

« گلشن راز»

واژه «معرفت» به معنای شناخت است که برای نیل بدان برای آن سه راه وجود دارد راه علم ، راه عقل و راه علم

راه علم که از طريق مشاهده و تجزيه سيستم‌هاي علمي است، تنها روابط بين اجزاي مادي را کشف مي‌کند .

راه عقل،که از راه دلیل وبرهان واستدلال عقلی است ونقش اساسي در به دست آوردن آن را عقل، ايفاء مي کند

راه دل که از راه کشف و شهود و ارتباط مستقيم و بي‌واسطه بين روح انساني و حقايق ايجاد مي کند وانسان حقايق را با چشم دل و بدون وساطت صورت و مفهوم ذهني مشاهده مي‌کند و بدان معرفت مي‌یابد

معارف علمی وعقلی اگر مقدمه برای رسیدن به معرفت شهودی قرار نگیرد حجاب اکبر و حتی گاهی موجب انحراف هم می شود.

کمال دل در معرفت شهودی است که آن را ارتقاء وقرب به حق حاصل می گرداند وسایر علوم حکم مقدمه را دارند واگر در راستای عمل و تهذیب نفس وپرورش جان قرار نگیرند مفاهیم و قواعدی بیش نیستند

چه بسا فرد ی که مفاهیم ارزشی مانند رحیم و رؤف ، مهر ومحبت ، عفو وگذشت را خیلی خوب بداند، اما در وقت عمل وهنگام حادثه مثل پلنگ درنده بر هم نوع خود حمله کند و شکمها بدرد وآدمها بکشد. چنین شخصی در حقیقت حیوان درنده است نه نسان

پيغمبر اكرم( ص) فرمود [1]

دانش بر دو قسم است:دانشى كه بر زبانست اين علمى است كه حجت خداست برفرزند آدم، و دانشى كه در دل جا گرفته دانش مفید است

معرفت شهودي را فرد با تلاش و خودسازي مي تواند بدست آورد اما حد و اندازه آن نيز به مقدار تلاش و ظرفيت فرد بستگی دارد. صورت کامل واعلای چنين شناختي را در امامان و پيامبران مي توان ديد که خداوند با توجه به ظرفيت و توانشان به انها اعطا فرموده است

«معرفت شهودي، يافتني است نه خواندني؛ يعني اين‌گونه از معرفت با خواندن و نوشتن حاصل نمي‌شود بلکه حقيقتي است که در عالِم حضور دارد و سالک مي‌بايد با سلوک خود بدان دست یابد عرفاي اسلامي به خوبي واژه «کشف» را براي اين‌گونه از معرفت به کار برده‌اند. در واقع علم لدّني و شهودي، علمي است که در ظاهر عالم هويدا نيست و در باطن وی وجود دارد و بنابراين رسيدن به آن، به معني «کشف‌کردن» آن است» ([2] )معرفت شهودي درميان انواع معارف از جايگاه ويژه اي برخوردار است چنان که خداوند در قرآن کریم به انسان ها توصيه مي كند كه جهت دست یابی بدان در تکاپو باشند. خداوندمي فرمايد ([3] )چرا اينها فقط به عالم ملك بسنده كرده اند؟ چرا به باطن عالم نظر نمي كنند؟ خداوند در اين آيه ما را تشويق و عده اي را سرزنش مي كند كه چرا به باطن عالم نظر نمي كنند؟ اگر رويت و ديدن ممكن نبود كه خداوند ما را به آن دعوت نمي كرد

آیات الهی آن گاه وسیله رشد وترقی انسان می گردد که درجان ودل انسان ریشه دواند وجزء بافت وجود او شود نه صرف دانایی لفظی و مفهومی برای او باشد.زیرا آن که فقط بر اساس دانایی حرف زند نه دارائی ، چه بسا در عمل به راهی بر خلاف علم خود حرکت کندوبه گمراهی رود وسقوط نماید .

در اصول کافی از امام صادق (ع) روایت شده است: " شخصی همراه حضرت عیسی (ع) بود تا به دریا رسیدند و با حضرت بر روی آب راه می رفتند و از دریا می گذشتند آن شخص که دید بر روی آب مثل زمین هموار عبور می کنند. در حال عبور به این فکر افتاد که حضرت چه می گوید و چه می کند که بر روی دریا اینگونه راه می رود دید حضرت می گوید، بسم الله، از روی عجب به این گمان افتاد که اگر خودش از تبعیت کامل بیرون آید و مستقلآ بسم الله بگوید مانند حضرت می تواند بر آب بگذرد، از کامل بریدن همان و غرق شدن همان. استغاثه به حضرت روح الله نمود، آن جناب نجاتش داد". آن بسم الله در آب تصرف می کند و شخص بر روی آن راه می رود که از جان برخیزد وگرنه از صرف تلفظ بدان و لقلقه زبان تصرفات تکوینی صورت نمی گیرد می گویند: قیصر روم را دردسری پدید آمد هرچند طبیبان به معالجه آن کوشیدند فایده نداد آخر نامه نوشت به مکه نزد امیرالمؤمنین (ع) و صورت حال به عرض رسانید. حضرت (ع) "بسم الله الرحمن الرحیم" را نوشته در بسته ای نهاد و نزد او فرستاد فرمود تا آنرا بر سر نهد تا شفا یابد قیصر چون آنرا بر سر نهاد فی الحال شفا یافت وی از آن متعجب شده فرمود تا آن بسته راباز کردند در آن کاغذی یافت که بر آن نوشته "بسم الله الرحمن الرحیم"، دانست که شفای او در این کلمه بوده فی الحال
مسلمان شد. ( [4])

مقام محمود انسان که حامد آن دانشمندان و فرشتگان بلکه خدای سبحان است، ادراک وشهود حقایق نورانی است و دارایی صفات الهی است نه دانایی مفهومی . آن اسمی که موجب ارتقاء و اعتلای گوهر انسان است حقیقت آن است نه لفظ ومفهوم آن ، هر اسمی از اسماء الهی را که انسان دارا شود خواص آن هم در او ظاهر می شود .

ای عزیز:برای رسیدن به قله بلند معرفت و چشیدن اسرار عالم، همت و صبر و استقامت و پایداری لازم است تا قابلیت در یافت و رسیدن به مقامات عالیه راپیدا کرد لذباید نام حق را به زبان آورد و در خلوت با او انس گرفت و درتنهائی با او راز ونیاز کرد ودائم الذکر بود چون دل بی ذکرودعا بهاء ندارد، و دل بی بهاء بها ندارد

خدایا ! معرفت پرواز را به ما عطاکن ٫تادلمان را به بسوی دلداربه پرواز در آوریم و جسم سنگینمان را در این وادی جای گذاریم.