بخش 8

177

مناسبت هاي ايّام حج

179

دَحْو الأرض

بيست و پنجم ماه ذي قعده روز « دَحْو الأرض » ؛ يعني گسترده شدن زمين است ، روزي كه رحمت خدا در آن منتشر شده است . اين روز يكي از روزهاي بسيار شريف است و عبادت در آن اجر و ثواب بسياري دارد و در تمام سال يكي از چهار روزي است كه روزه آن ممتاز و معادل روزه هفتاد سال است .

امام باقر ( عليه السلام ) فرمود : « آن گاه كه خداوند اراده كرد زمين را خلق كند ، باد را دستور داد تا بر آب وزيد و موجي ايجاد شد ، موج ها كف كردند و كف ها در محل كعبه چون كوه جمع شدند ، سپس زمين را از زير آن گسترانيد . » ^{( 1 )}

امام صادق ( عليه السلام ) نيز فرمود : « خداوند زمين را از زير كعبه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ « لمّا أراد الله عزّوجلّ أن يخلق الأرض أمر الرّياح فضربن وجه الماء حتي صار موجاً ، ثم أزبد فصار زبداً واحداً ، فجمعه في موضع البيت ، ثم جعله جبلاً من زبد ، ثم دحي الأرض من تحته . . . » ( كافي 4 : 190 ) .

180

به سوي منا گسترانيد ، سپس آن را از منا به سوي عرفات وسعت داد ، آن گاه زمين را از عرفات گسترانيد ، بنابر اين زمين از عرفات است و عرفات از منا ، و منا از كعبه است . » ^{( 1 )}

بر اين اساس مكه را « اُمّ القُري » نيز مي نامند .

يكي از مستحبات اين روز غسل است و ديگري خواندن دو ركعت نماز پيش از ظهر كه در هر ركعت بعد از حمد سوره والشمس بخواند .

دعاهايي نيز براي اين روز دركتب ادعيه وارد شده است .

شهادت امام جواد ( عليه السلام )

آخر ماه ذي قعده روز شهادت امام محمد تقي ( عليه السلام ) است .

آن حضرت در سال صد و نود و پنج هجري در مدينه به دنيا آمد . در نُه سالگي يا بنابر نقلي در هفت سالگي پدر بزرگوارش امام رضا ( عليه السلام ) به شهادت رسيد و امامت به ايشان منتقل شد .

در آن زمان مأمون كه خليفه وقت به شمار مي رفت ، از

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ « إنّ الله عزّوجلّ دحي الأرض من تحت الكعبة إلي مني ، ثم دحاها من مني إلي عرفات ، ثم دحاها من عرفات . . . فالأرض من عرفات ، وعرفات من مني ، ومني من الكعبة » ( كافي4 : 189 ) .

181

نفوذ امام جواد ( عليه السلام ) در مدينه بر خود ترسيد و دستور داد تا
ايشان را از مدينه به بغداد احضار كردند ، مأمون به ظاهر احترام خاصي به آن حضرت مي گذاشت و بر همين اساس دختر خود امّ الفضل را به ايشان تزويج كرد .

امام جواد ( عليه السلام ) پس از چندي اقامت در بغداد به حج مشرف شد و در مراجعت در مدينه اقامت كرد كه مرگ مأمون فرا رسيد و برادرش معتصم خلافت را غصب كرد .

معتصم نيز بر خلافت خود ترسيد و حضرت را به بغداد طلبيد و سرانجام امّ الفضل به تحريك عمويش معتصم آن حضرت را در سال دويست و بيست هجري در بيست و پنج سالگي مسموم كرد . آن حضرت جوان ترين امام است كه شهيد شد و كنار قبر جدش امام موسي كاظم ( عليه السلام ) در كاظمين دفن گرديد .

دوران امامت آن حضرت شانزده يا هيجده سال بود .

دو حديث از مواعظ گرانمايه آن حضرت :

1 ـ « از دوستي و معاشرت با فرد شرور و تبهكار بپرهيز ، زيرا كه او مانند شمشير كشيده مي ماند كه شكلش زيبا و آثارش زشت است . » ^{( 1 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ « إيّاك و مصاحبة الشرير ، فإنّه كالسيف المسلول ، يحسن منظره و يقبح آثاره » ( بحارالأنوار 78 : 364 ) .

182

2 ـ « هركس به سخن گوينده اي گوش دهد او را پرستيده است ، پس اگر گوينده از خدا دم زند ، او خدا را پرستيده است و اگر گوينده از زبان شيطان سخن بگويد ، او شيطان را پرستش كرده است . » ^{( 1 )}

دهه اول ذي حجه

پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود : « هيچ روزي در دنيا محبوب تر از اعمال و عبادات دهه اول ذي حجه نيست و هيچ شبي بافضيلت تر از شب هاي آن نيست . » ^{( 2 )}

« سه طايفه مي توانند در هر جاي بهشت كه مايل بودند منزل كنند : افرادي كه سوره توحيد را در دهه اول ذي حجه دويست مرتبه بخوانند . » ^{( 3 )}

يكي از مستحبات اين دهه خواندن دو ركعت نماز بين مغرب و عشا است كه در هر ركعت بعد از حمد يك مرتبه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ « من أصغي إلي ناطق فقد عَبَده ، فإن كان الناطق عن الله فقد عَبَدالله ، وإن كان الناطق ينطق عن لسان إبليس فقد عَبَدإبليس » ( تحف العقول : 456 ) .

2 ـ « ما من أيّام الدنيا أحبّ إلي الله من العمل في أيّام العشر من ذي الحجّة ، ولا ليالي أفضل منهنّ » ( مستدرك الوسائل 10 : 156 ) .

3 ـ « ثلاثة ينزلون من الجنّة حيث يشاؤون ، رجل قرأ { قل هوالله أحد } مأتي مرّة في أيّام العشر » ( مستدرك الوسائل 10 : 156 ) .

183

سوره توحيد و اين آيه را بخواند :

وَواعَدْنا مُوسي ثَلاثِينَ لَيْلَةً وَأتْمَمْناها بِعَشْر ، فتَمَّ مِيقاتُ رَبِّهِ أرْبَعينَ لَيْلَةً ، وَقالَ مُوسي لاَِخِيهِ هارُونَ اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي وَأَصْلِحْ وَلا تَتَّبِعْ سَبيلَ الْمُفْسِدِينَ ^{( 1 )} .

دعاهايي نيز براي اين روز در كتب ادعيه وارد شده است .

شهادت امام باقر ( عليه السلام )

هفتم ماه ذي حجّه ، روز شهادت امام محمد باقر ( عليه السلام ) است . آن حضرت در سال پنجاه و هفت هجري در مدينه به دنيا آمد و مادرش دختر امام حسن مجتبي ( عليه السلام ) بود . در سي و هشت سالگي پدر بزرگوارش امام سجاد ( عليه السلام ) به شهادت رسيد و امامت به ايشان منتقل شد .

در دوران آن حضرت كه ميان بني اميّه و بني عباس براي غصب خلافت جنگ و درگيري بود ، ايشان از اين فرصت

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ اعراف : 142 .

184

كمال استفاده را در جهت تربيت شاگرد و استحكام و گسترش تشيّع و انقلاب فرهنگي نمود .

آنچه از اخبار و آثار در علوم دين و تفسير و احكام از آن حضرت روايت شده است گوياي تسلط ايشان بر علوم اولين و آخرين است .

از محمد بن مسلم روايت شده است كه هر امر مشكلي را از امام باقر ( عليه السلام ) سؤال مي كردم تا آن كه سي هزار حديث از ايشان پرسيدم .

يكي از غلامان آن حضرت مي گويد : روزي در خدمت آن حضرت به مكه رفتيم ، چون آن حضرت داخل مسجد الحرام شد و نگاهش به كعبه افتاد و گريست ، به طوري كه صداي مباركش در ميان مسجد بلند شد ، عرض كردم : پدر و مادرم به فداي تو ، مردم شما را به اين حال نگاه مي كنند ، خوب است صداي خود را پايين بياوريد . حضرت فرمود : « واي بر تو ، چرا گريه نكنم در حالي كه اميد است خداوند به خاطر گريستن من نظر رحمتي بر من كند و فردا نزد او رستگار باشم . »

سرانجام آن حضرت پس از نوزده سال امامت ، در سال صدو چهارده هجري به دستور هشام بن عبدالملك مروان مسموم شد و در قبرستان بقيع دفن گرديد .

185

امام صادق ( عليه السلام ) پس از شهادت پدر بزرگوارش مي فرمود
كه در حجره پدرش چراغ روشن كنند .

دو حديث از مواعظ گرانمايه آن حضرت :

1 ـ « بهشت در ميان ناگواري ها و استقامت است ، پس كسي كه در دنيا بر ناگواري ها صبر كند به بهشت رود و دوزخ در ميان لذّت ها و شهوت ها است ، پس هر كس به هر گونه لذت و شهوت دلخواه رو كند وارد جهنم شود . » ^{( 1 )}

2 ـ « سه چيز كمر شكن است : الف ـ شخصي كه عمل خود را زياد پندارد . ب ـ شخصي كه گناهش را فراموش كند . ج ـ شخصي كه خود رأي و خودپسند باشد . » ^{( 2 )}

شب و روز عرفه

اين شب يكي از شب هاي بافضيلت است و كسي كه اين شب را به عبادت بپردازد اجر و ثواب صد و هفتاد سال عبادت را دارد .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ « الجنّة محفوفة بالمكاره والصبر ، فمن صبر علي المكاره في الدنيا دخل الجنّة ، و جهنّم محفوفة باللّذات والشهوات ، فمن أعطي نفسه لذّتها وشهوتها دخل النار » ( كافي 2 : 89 ) .

2 ـ « ثلاث قاصمات الظهر : رجل استكثر عمله و نسي ذنبه و أعجب برأيه » ( خصال 1 : 112 ) .

186

روز عرفه يكي از اعياد بزرگ اسلامي است و روزي است كه خداوند سفره جود و احسان خود را براي بندگانش گسترده و شيطان را خوار و ذليل كرده است .

يكي از مستحبات اين روز غسل است و سپس زيارت امام حسين ( عليه السلام ) كه ثواب آن معادل هزار حج و هزار عمره و هزار جهاد بلكه بالاتر است .

ديگر اين كه بعد از خواندن نماز عصر و قبل از خواندن دعاي عرفه دو ركعت نماز زير آسمان بجا آورد و به گناهان خود اعتراف كند تا به ثواب عرفات برسد .

شب و روز عيد قربان

شب عيد قربان يكي از چهار شبي است كه احياي آن مستحب است و درهاي آسمان در اين شب به روي بندگان باز است .

يكي از مستحبات روز عيد قربان ، غسل است و ديگر اين كه پس از پانزده نماز ( از ظهر روز عيد تا صبح روز سيزدهم ) اين تكبيرها را بخواند : « ألله أكبر ، ألله أكبر ، لا إله إلاّ الله والله أكبر ، ألله أكبر و للهِِ الْحَمْد ، أللهُ أكبر عَلي ما هَدانا ، ألله أكبرُ عَلي ما رَزَقَنا مِنْ بَهِيمَةِ الأَنْعام ، وَالْحَمْدُللهِِ عَلي ما

187

أَبْلانا » و هر چه مي تواند اين تكبيرها را تكرار كند .

دعاهايي نيز براي اين روز در كتب ادعيه وارد شده است .

ولادت امام هادي ( عليه السلام )

پانزدهم ماه ذي حجه روز ولادت با سعادت امام علي النقي ( عليه السلام ) است . آن حضرت در سال دويست و دوازده هجري در مدينه به دنيا آمد . در هشت سالگي پدر بزرگوارش امام جواد ( عليه السلام ) به شهادت رسيد و امامت به ايشان منتقل شد .

امام هادي بعد از پدرش دو سال در دوره حكومت معتصم عباسي بود ، سپس دوره هاي حكومت واثق ، متوكل ، منتصر ، مستعين ، معتز و معتمد عباسي را نيز درك كردند .

در ميان حكّام وقت ، متوكلّ عباسي بيش از ديگران ،
آن حضرت را مورد اذيت و آزار قرار داد . او كينه و
عداوتش نسبت به اهل بيت ( عليهم السلام ) بيش از ديگران بود و چون برخلافت خود ترسيد آن حضرت را از مدينه به بغداد احضار كرد .

دوره امامت آن حضرت سي و چهار سال بود . چهارده

188

سال آن را در مدينه و بيست سال در سامرا به سر بردند . تا اين كه در جمادي الاخر سال دويست و پنجاه و چهار هجري در چهل و دو سالگي به دست معتمد عباسي مسموم و در سامرا در خانه خودش دفن شد .

دو حديث از مواعظ گرانمايه آن حضرت :

1 ـ « به يادآر لحظه اي را كه در ميان خانواده ات در بستر مرگ و حال احتضار افتاده اي ، نه پزشك را توان درمان است و نه دوست را توان ياري . » ^{( 1 )}

2 ـ « عزت و شخصيت انسان در دنيا به اموال است ،
ولي در آخرت به اعمال ( كارهاي نيك و پسنديده )
مي باشد . » ^{( 2 )}

عيد غدير

هجدهم ماه ذي حجه روز عيد غدير است ^{( 3 )} ، روزي كه خداوند در آن گناهان شصت ساله مؤمنان را مي آمرزد و در

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ « اذكر مصرعك بين يدي أهلك ، فلاطبيب يمنعك ولا حبيب ينفعك » ( اعيان الشيعه 2 : 39 ) .

2 ـ « الناس في الدنيا بالأموال ، وفي الآخرة بالأعمال » ( اعيان الشيعه 2 : 39 ) .

3 ـ ماجراي اين روز در صفحه 260 گذشت .

189

اين روز آزاد مي كند دو برابر آنچه را كه ماه رمضان از آتش جهنم آزاد كرده است .

يك درهم انفاق در راه خدا در اين روز معادل هزار درهم است .

از امام صادق ( عليه السلام ) سؤال شد : آيا براي مسلمانان عيدي جز جمعه و عيد فطر و قربان وجود دارد ؟

امام فرمود : « بلي ، عيدي كه حرمتش از ساير اعياد بيشتر است و آن عيد غدير است » .

برخي از مستحبات اين روز عبارتند از :

1 ـ انجام غسل .

2 ـ خواندن زيارت امين الله و جامعه .

3 ـ خواندن دو ركعت نماز پيش از ظهر ، در هر ركعت بعد از حمد ده مرتبه سوره توحيد و ده مرتبه آية الكرسي و ده مرتبه سوره اِنّا اَنْزَلْناهُ . . .

ثواب اين نماز معادل صد هزار حج و صد هزار عمره و برآمدن حاجات دنيوي و اخروي است .

4 ـ گفتن تبريك و تهنيت با اين جمله :

« الحَمْدُللهِِ الَّذي جَعَلَنا مِنَ الْمُتَمَسِّكِين بِولايَة اَمِيرالمؤمنين وَالأَئِمَّة عَلَيهِمُ السَّلام » .

190

روز مباهله

بيست و چهارم ماه ذي حجه روز مباهله است ^{( 1 )} و نيز در اين روز حضرت علي ( عليه السلام ) انگشتر خود را در حال ركوع به سائل داد و اين آيه در شأن وي نازل شد :

 إِنَّمَا وَلِيُّكُمْ اللهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاَةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ ^{( 2 )} .

از مستحبات اين روز ، انجام غسل و خواندن نماز روز عيد غدير است .

بيست و پنجم ماه ذي حجه

در چنين روزي سوره هل أتي در شأن اهل بيت عصمت و طهارت ( عليهم السلام ) نازل شد .

حضرت علي ( عليه السلام ) و فاطمه زهرا ( عليها السلام ) براي اداي نذرشان جهت شفاي بيماري امام حسن و امام حسين ( عليهما السلام ) سه روز

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ ماجراي مباهله در صفحه 224 گذشت .

2 ـ مائده : 55

191

روزه گرفتند .

روز اوّل نزديك غروب مسكيني در خانه آن حضرت را زد و اظهار گرسنگي كرد ، آن بزرگواران غذاي خود را به او دادند و خود با آب افطار كردند .

روز دوم يتيمي و روز سوم اسيري درخواست كمك كردند و آن بزرگواران غذاي خود را به آن ها دادند و خود با آب افطار كردند .

اين آيه اشاره به اين موضوع دارد :

 وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَي حُبِّهِ مِسْكِيناً وَيَتِيماً وَأَسِيراً ^{( 1 )} .

« الحمدلله ربّ العالمين ،

وصلّي الله علي محمّد وآله الطاهرين » .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ دهر : 8 .