بخش 1

1

3

ساختمان حرم شريف نبوي

مدينه منوّره

به كوشش : دكتر سلمي سمر دملوجي

ترجمه : محمدرضا مرواريد

6

تصوير ص6 ، نيمه اوّل

7

تصوير ص7 ، نيمه دوّم

8

پيشگفتار

هاله تقدّسي كه نام مدينه منوره را فرا گرفته است ، از مسجد پيامبر اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) سرچشمه مي گيرد ؛ مسجدي كه با فراز آمدن نداي دل انگيز اسلام و دميدن سپيده آن در جزيرة العرب شكل گرفت و در گذر زمان ، بنياد و نماد و نشانه آشكار دين اسلام و معماري اسلامي شد . براستي هر رخداد تاريخي كه به برپا شدن مسجدي انجاميده است ، نشاني از اهميت نمايان مسجدالنبي ( صلّي الله عليه وآله ) و جايگاه بلند آن دارد .

پيوند بنيادين پيامبر اسلام و مدينه منوّره ، آن شهر را نزد هر مسلماني تقدّس بخشيده و از صدر اسلام بدين سو ، اهتمام همگان را برانگيخته است .

اين كتاب ، عمليّات گسترده نوسازي حرم شريف نبوي و طرح بزرگ و پيشرفته توسعه اين مسجد باشكوه و بافت شهري پيرامون آن را بازمي تاباند . عمليات توسعه حرم ، تنها ساختن تأسيساتي جديد در كنار مسجد قديمي نيست ، بلكه نوسازي فراگير مسجد قديم نيز در چارچوب طرح و برنامه آن قرار مي گيرد و بدين ترتيب ، مسجد نبوي به بزرگترين

9

مسجد جهان بدل مي شود . براي آشنايي با اين طرح معماري ، در آغاز بايد به ساختمان اصلي مسجد ، كه به سان قلب طرح توسعه است ، نظر افكند ؛ بنابراين ، بيان فشرده اي از تحوّلات تاريخي مسجد نبوي و شهر مدينه ، از پگاه هجرت پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) تاكنون ، بايسته است و از جمله به تغيير سمت قبله از قدس به مكّه مكرّمه ، معرّفي عناصر نوين معماري افزوده به مسجد ، مدّت زمان ساخت و توسعه مسجد در زمان پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) و . . . اشاره مي شود . پرداختن به اين گونه مسائل ، از آن رو است كه تحليل كارهاي امروز و فردا و شناخت ويژگي هاي آن ، بر بنياد همين امور برپاست ، و اندكي گسترش در بحث ، موجب شده است كه همه دگرگونيهاي ساختماني و مجموعه بناي مسجد نيز مورد بررسي قرار گيرد .

ناگزيريم فروتنانه يادآور شويم كه براي سامان دادن به اين پژوهش ، بايد در تاريخ معماري جزيرة العرب و دگرگوني هاي آن در گذر روزگار تا پيشرفت هاي گسترده اخير تلاش و كوششي فراوان به عمل آيد ، امّا اين كتاب ، كه در تهيّه آن تنها از اسناد و مدارك معماري بهره گيري شده است ، به اين دليل فراهم آمده كه افزون بر سپاسگزاري از دست اندركاران اين توسعه ، زمينه ساز جستارهاي گسترده تر پيرامون عمليات جديد نوسازي حرم شريف نبوي باشد .

10

تصوير ص10 ( تصوير مسجد )

نماي داخلي مسجد النبي

نمايي عمومي از محلّ برگزاري نماز كه ستونهاي مرمري ، سرستونهاي آراسته به مس نگارين ، طاقها و سقفهاي ساخته شده از سنگ صنعتي در آن ديده مي شود . ؤ

11

تصوير ص11 ( تصوير مسجد )

12

تصوير ص12

نماي داخلي ميان مسجد قديم و توسعه جديد . سقفهاي نورگير كه به تازگي طرّاحي شده است و فضاي روباز بالاي وروديها در عكس نمايان است .