بخش 1

ادعيه و زيارات شام

پيشگفتار

1 ـ زيارت شام

حرمهاي پاك فرزندان پيامبر خدا ( صلي الله عليه وآله وسلم ) و امامان شيعه ( عليهم السلام ) و صحابه آن بزرگواران در كشورهاي اسلامي ؛ مانند سوريه ، عراق ، ايران . . . پراكنده است و هر ساله هزاران هزار انسان شيفته اهل بيت عصمت و طهارت به زيارتشان مي شتابند .

بنا به پيشنهاد برخي از دوستان ، بر آن شديم تا دعاها و زيارتنامه هاي مورد نياز زائران سوريه را در اين مجموعه گرد آوريم و زيارتگاههاي آن ديار را معرفي اجمالي كنيم .

12

گرچه با همه قدر و منزلتي كه اين حرمها و اماكن متبركه دارند زيارتنامه مخصوصي درباره آنان از زبان امامان معصوم ( عليهم السلام ) نرسيده است ليكن بزرگان و عالمان دين ، با توجّه به عمومات و لسان ائمه در زيارتهاي وارده ، در هر موردي زيارتي را نقل كرده اند و اينك هدف ما در اين كتاب ، بيشتر جمع آوري فرمايشات و نوشته هاي آنان است . به اميد آن كه مورد الطاف خفيّه حضرت حق قرار گيريم .

2 ـ اقسام دعا و زيارت

زيارت و دعا در اصطلاحِ اهل شرع ، همان اظهار ارادت و احترام نسبت به شخصيتها و ارزشهاي اسلامي و درخواست حاجت از پروردگار مي باشد و در روايت مي فرمايد كه : « الدُّعاءُ مُخّ العبادة » ؛ ^{( 1 )} « دعا مغز و روح عبادت است » و بديهي است كه قصد قربت لازمه عبادت

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ بحار ، ج 93 ، ص 300 ، چاپ ايران و ج 90 ، ص 300 ، چاپ بيروت .

13

و دعا ، بلكه اخلاص در نيت و قصد قربت از اركان اصلي دعا است .

درخواست از پروردگار و راز و نياز با او ـ جلّ جلاله ـ اگر با اخلاص باشد ، به هر زباني بيان شود مطلوب شارع است ، ليكن اگر از زبان جامعه شناسان آگاه به امراض رواني افراد و جامعه ؛ يعني معصومين ( عليهم السلام ) باشد ، داراي فضيلت و آثار بيشتري است ؛ زيرا آنان نسبت به نيازها و امكانات جامعه و انسان ، شناخت عميق دارند و تكامل انسان ، كه هدف بعثت انبيا است ، بدون درمان امراض رواني ممكن نيست . در اين صورت دعاي مأثور ؛ يعني دعايي كه از زبان معصوم ( عليه السلام ) بيان مي شود ، بهترين دعاها است . پس دعاهايي كه از زبان غير معصوم است ، در مرحله بعد از دعاهاي مأثوره قرار دارد . اما آنچه كه مسلّم است شرط اصلي در دعا ، توجّه قلبي همراه با سوز و گداز و فهميدن مفهوم و معناي آن است .

حال دانستيم كه دعا دو گونه است ؛ « مأثوره » و

14

« غيرمأثوره » و نيز دانستيم كه اگر دعاي مأثوره نبود يا امكان دسترسي به آن را نداشتيم ، با الهام از كلمات معصومين ( عليهم السلام ) در دعاهاي مأثوره ، مي شود با زبان غير معصوم از پروردگار درخواست حاجت كرد همانگونه كه بنا و شيوه علما و بزرگان دين چنين بوده و هست . و هيچ مانعي ندارد كه انسان دعايي را بخواند يا عملي را انجام دهد ، به اميد آن كه مطلوب خداوند باشد و مورد توجّه او قرار گيرد . و « رجاء مطلوبيت » يا « به اميد ثواب » در رساله هاي عمليه فقهاي عظام ، به همين معنا است .

ما از سويي مشاهده مي كنيم كه ائمه ( عليهم السلام ) بر زيارت قبور امامزادگان ، مؤمنان و علماي دين سفارش كرده اند و از سوي ديگر مي بينيم كه جز در موارد خاصّ ، زيارتنامه اي براي آنان وارد نشده است ، و اوحديّ از علما براي دركِ فضيلتِ زيارت ، با استفاده از همان عمومات ، به زبان خودشان امامزادگان و بزرگان دين و

15

مؤمنان را زيارت مي كنند و با اين عمل خود مي فهمانند كه اين عمل كاري است خداپسندانه .

اظهار ارادت و درخواست بنده غير معصوم از پروردگار توانا ، اگر با اخلاص و تسليم باشد ، گرچه نقص و عيبي در زبان و بيان داشته باشد ، خداي متعال با فضل و كرمش جبران خواهد كرد .

3 ـ آداب زيارت و احترام به اماكن متبرّكه

زيارت ، ديدار با روان پاك بزرگان دين است . زائر با اعتراف به نقص و عيبش ، خود را به ارواح پاك پيشوايان دين متصل مي كند تا با آب زلال درياي معنويت ، همه زشتيها و ناپاكيها را بشويد و روانش را از سرچشمه گواراي معرفت سيراب سازد .

بنابراين زائر بايد زمينه پذيرش معارف الهي را در خود ايجاد كند ؛ يعني آمادگي پذيرش آداب اسلامي را داشته باشد و اخلاق و شؤون اسلامي را هرچه بيشتر

16

مراعات كند و پيش از آغاز سفر ، با خويشتن محاسبه نفس داشته باشد ، و بعد از شناخت خود ، توجّه كند بزرگاني كه به زيارت آنان مشرف مي شود ، چه سختيها و مرارتها در راه اسلام و مسلمين متحمل شده اند و همه اين رنجها و زحمتها براي شرافت و انسانيت انسان است . پس ما هم بايد به اندازه قدرت و توانمان در اين راه قدم برداريم و پيش از آغاز با آداب زيارت ، كه در كتابهاي مربوط به آن آمده است و روان ما را مهيّا مي كند ، آشنا شويم تا بتوانيم از انفاس قدسيه آنان بيشتر و بهتر بهره مند گرديم .

در وقت ورود به حرم مطهّر ، پوشيدن لباسهاي پاكيزه ، با طهارت بودن ، استفاده از عطر و بوي خوش ، با آرامش و وقار راه رفتن ، توجه به اطراف نكردن ، ذكر خدا را بر زبان آوردن ، صلوات بر پيامبر و آل او ـ صلوات الله عليه وعليهم ـ فرستادن ، حضور قلب داشتن ، اظهار علاقه و محبت به ائمه و اهل بيت ( عليهم السلام ) و

17

اولاد صالح آنان ، توبه و استغفار نمودن ، خواندن نماز و قرآن بسيار در حرم و رعايت آداب ديگر ، كه براي زيارت ذكر شده است ، به انسان كمك مي كند تا با رواني سالم از سفره گسترده نعمتهاي معنوي خداوند بهره مند گردد .

« اَللّهُمَّ ارْزُقْنـا تَوْفيقَ الطّـاعَةِ وَبُعْدَ الْمَعْصيَةِ ، وَصِدْقَ النّيَةِ ، وَعِرْفـانَ الْحُرْمَةِ ، وَاَكْرِمْنـا بِالْهُدي وَالاِسْتِقـامَةِ ، وَسَدِّدْ اَلْسِنَتَنـا بِالصَّوابِ وَالْحِكْمَةِ ، وَامْلاَْ قُلُوبَنـا بِالْعِلْمِ وَالْمَعْرِفَةِ ، وَطَهِّرْ بُطُونَنـا مِنَ الْحَرامِ وَالشُّبْهَةِ . . . »

18

صفحه خالي

19

فصل اول : ادعيه و زيارات مشتركه

فصل اول :

ادعيه و زيارات مشتركه

20

صفحه خالي

21

تعقيبات مشتركه نمازهاي يوميه

از مصباح شيخ طوسي ( قدس سره ) و غيره نقل شده هرگاه سلام نماز را دادي ، سه مرتبه « اَللهُ اَكْبَرُ » بگو ، و در هر يك دست ها را تا محاذي گوش ها بلند كن و سپس بگو :

« لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ ، اِلهاً واحِداً وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ ، وَلا نَعْبُدُ اِلاّ اِيّـاهُ مُخْلِصينَ لَهُ الدّينَ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ ، رَبُّنـا وَرَبُّ آبـاءِنَا الاَْوَّلينَ ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ ، وَحْدَهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ ، اَنْجَزَ وَعْدَهُ ، وَنَصَرَ عَبْدَهُ ، وَاَعَزَّ جُنْدَهُ ، وَهَزَمَ الاَْحْزابَ وَحْدَهُ ، فَلَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ ، يُحْيي ويُميتُ ، وَيُميتُ ويُحْيي ، وَهُوَ حَيٌّ لا يَمُوتُ ، بِيَدِهِ الْخَيْرُ ، وَهُوَ عَلي كُلِّ شَيْء قَديرٌ » ،

22

پس بگو :

« أستَغفِرُ اللهَ الَّذي لا إلهَ إلاّ هُوَ الحَيُّ القَيُّومُ وَأتُوبُ إلَيهِ » ، پس بگو :

« اَللّهُمَّ اهْدِني مِنْ عِنْدِكَ وَاَفِضْ عَلَيَّ مِنْ فَضْلِكَ وَانْشُرْ عَلَيَّ مِنْ رَحْمَتِكَ وَاَنْزِلْ عَلَيَّ مِنْ بَرَكـاتِكَ ، سُبْحـانَكَ لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ ، اِغْفِرْ لي ذُنُوبي كُلَّهـا جَميعاً ، فَاِنَّهُ لا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ كُلَّهـا جَميعاً اِلاّ اَنْتَ ، اَللّهُمَّ اِنّي اَسْئَلُكَ مِنْ كُلِّ خَيْر اَحـاطَ بِهِ عِلْمُكَ ، وَاَعُوذُ بِكَ مِنْ كُلِّ شَرّ اَحـاطَ بِهِ عِلْمُك ، اَللّهُمَّ اِنّي اَسْئَلُكَ عـافِيَتَكَ في اُمُوري كُلِّهـا ، وَاَعُوذُ بِكَ مِنْ خِزْيِ الدُّنْيـا وَعَذابِ الاْخِرَةِ ، وَاَعُوذُ بِوَجْهِكَ الْكَريمِ وَعِزَّتِكَ الَّتي لا تُرامُ وَقُدْرَتِكَ الَّتي لا يَمْتَنِعُ مِنْهـا شَيْءٌ مِنْ شَرِّ الدُّنْيـا وَالاْخِرَةِ وَمِنْ شَرِّ الاَْوْجـاعِ كُلِّهـا وَمِنْ شَرِّ كُلِّ دابَّة اَنْتَ آخِذٌ بِنـاصِيَتِهـا ، اِنَّ رَبّي عَلي صِراط مُسْتَقِيم ، وَلا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلاّ بِاللهِ العَليِّ الْعَظيمِ ، تَوَكَّلْتُ عَلَي الْحَيِّ

23

الَّذي لا يَمُوتُ وَالْحَمْدُ للهِِ الَّذي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَداً وَلَم يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ وَليٌّ مِنَ الذُّلِّ وَكَبِّرْهُ تَكْبيراً » .

پس تسبيح حضرت زهرا ( عليها السلام ) را مي گويي ، و پيش از آن كه از موضِع خود حركت كني ده مرتبه بگو :

« اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَريكَ لَهُ ، اِلـهاً واحِداً اَحَداً فَرْداً صَمَداً لَمْ يَتَّخِدْ صـاحِبَةً وَلا وَلَداً » .

و براي اين تهليل فضيلت بسيار وارد شده ، خصوصاً در تعقيب نماز صبح و شام و هنگام طلوع و غروب آفتاب .

و در صحيفه علويّه است در تعقيب هر فريضه مي گويي :

« يـا مَنْ لا يَشْغَلُهُ سَمْعٌ عَنْ سَمْع وَيـا مَنْ لا يُغَلِّطُهُ السّـائِلوُنَ وَيـا مَنْ لايُبْرِمُهُ اِلْحـاحُ الْمُلِحّينَ ، اَذِقْني بَرْدَ

24

عَفْوِكَ وَحَلاوَةَ رَحْمَتِكَ وَمَغْفِرَتِكَ » ، و نيز مي گويي :

« اِلـهي هذِهِ صَلاتي صَلَّيْتُهـا لا لِحـاجَة مِنْكَ اِلَيْهـا وَلا رَغْبَة مِنْكَ فيهـا اِلاّ تَعْظيماً وَطـاعَةً وَاِجـابَةً لَكَ اِلي مـا اَمَرْتَني بِهِ ، اِلهي اِنْ كـانَ فيهـا خَلَلٌ اَوْ نَقْصٌ مِنْ رُكُوعِهـا اَوْ سُجُودِهـا فَلا تُؤاخِذْني وَتَفَضَّلْ عَلَيَّ بِالْقَبُولِ وَالْغُفْرانِ » .

و نيز بعد از هر نماز اين دعا را كه پيغمبر ( صلّي الله عليه وآله ) براي حافظه تعليم اميرالمؤمنين ( عليه السلام ) نمود ، مي خواني :

« سُبْحـانَ مَنْ لا يَعْتَدي عَلي اَهْلِ مَمْلَكَتِهِ ، سُبْحـانَ مَنْ لا يَاْخُذُ اَهْلَ الاَْرْضِ بِاَلْوانِ الْعَذابِ ، سُبْحـانَ الرَّءُوفِ الرَّحيمِ ، اَللّهُمَّ اجْعَلْ لي في قَلْبي نُوراً وَبَصَراً وَفَهْماً وَعِلْماً ، اِنَّكَ عَلي كُلِّ شَيْء قَديرٌ » .

و از خطّ شيخ شهيد منقول است كه حضرت رسول ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود : هر كه بخواهد خدا او را در قيامت بر اعمال بدش مطّلع نگرداند و ديوان گناهانش را نگشايد ،