كربلا و حرمهای مطهر
تالیف : د.سلمان هادی آل طعمه
ترجمه: حسین صابری
ویراستار : علی ورسه
يادداشت مترجم:
كربلا كتاب تاريخ آزادگي، رادمردي، عزّت طلبي و آرمان خواهي است و هر كه تاريخ اين حقايق ماناي هستي را باز مي كاود، بايد كه اين كتاب را بنگرد; كتابي است فرا روي همه نسل ها تا باديده حق جوي در آن بنگرند و از آن درس آرمان جويي فراگيرند.
اين كتاب را خود تاريخي است كهن به كهنگي تاريخ عاشورا. از همان روز كه مرداني بي همانند بر خاك سرزمين كربلا به خون غلتيدند، نخستين سطر اين كتاب پرشكوه با چنين خونهايي پاك نگاشته شد و هر روز كه گذشت ورقي زرّين از افتخار و شكوه و عظمت بر آن افزوده گشت.
اين تاريخ، شايسته وارسي، بازنگري و درس آموزي از آن است و اين بايستگي و شايستگي را دلايل آشكار است:
آنسان كه اشاره كرديم هر كه تاريخ آزادگي را مي جويد، گريزي از نگريستن در تاريخ كربلا و آنچه در اين سرزمين روي داده و آنچه نيز بر آن گذشته است ندارد، كه كربلا و مرقدهاي پاكي كه در آن است نماد پردرخشش اين حقيقت هاست.
از همين روي در گذر تاريخ، همانگونه كه زندگاني آن مردان بزرگ، ديده حق جويان را به خود دوخته، مزار ايشان نيز ديده و دل، هر دو را، سرگشته خويش ساخته
است و دست هايي بي ريا و خالصانه دست به كار آفرينش جلوه هايي از اين دلدادگي و وفاداري شده است.
... و بدين سان بر مزار آن بزرگ مردان بناهايي استوار شده كه هم نماد پاكبازي به خاك سپردگانش شده و هم اخلاص و دلدادگي سازندگان و پردازندگان آنها را حكايت كرده است.
پس سوي ديگرِ اهمّيت و عظمت مرقد و مزار شهيدان كربلا، جلوه هاي چشم نواز هنر و معماري اسلامي است كه بيش از هر چيز انگيزه هنرمندان و آفريدگاران اين جلوه ها را باز مي تاباند هر چند اثر و هنر و دستافريده آنان نيز خود سزامند توجه و ژرفكاوي است.
تاريخ هنرهاي اسلامي، به ويژه آنچه به هنرهاي تجسّمي و معماري اسلامي مربوط مي شود، بيش و پيش از هر جاي ديگر در مسجدها و مزارها رخ مي نمايد، آنسان كه در مكّه و مدينه و با جلوه هايي متمايز در كربلا، نجف، مشهد، كاظمين و سامرا به چشم مي خورد.
پيوستگي مسجد و مزار با هنرهاي اسلامي، آن اندازه فراوان است كه مطالعه هنر و رسيدن به بهره هايي هر چند اندك، از دانش در اين زمينه، بدون مطالعه تاريخ مسجدها و مزارها امكان پذير نيست.
افزون بر اين، جلوه هاي عموميِ هنر و معماري اسلامي كه در هر مسجد و مزار كم و بيش نشاني از آن سراغ داشته شود، در مرقد و مزار امامان و امامزادگان نمادها و نمونه هايي اختصاصي هم هست كه از هنر اسلاميِ ايراني خبر مي دهد. از اين روي مطالعه در هنر ايراني هم جداي از مطالعه زيارتگاه ها امكان پذير نمي نمايد.
كربلا گهواره دو زيارتگاه پر اهمّيت است كه مطالعه تاريخ آن مي تواند همه هدف هاي پيشگفته را برآورد: مرقد پيشواي شهيدان حسين بن علي(عليهما السلام) و مرقد الگوي وفاداران، عبّاس بن علي(عليهما السلام) كه درود خدا بر اين دو پسر و آن پدر باد!
كتابي كه اكنون فرا روي داريد نگاهي است به تاريخ اين دو مرقد شكوهمند; «تاريخ مرقد الحسين والعبّاس» كه نگارنده با تكيه بر منابعي كه در اختيار داشته
و تجربه ها و دانسته هايي كه خود اندوخته، به رشته تحرير درآورده است.
نگارنده در اين كتاب در دو بخش جداي از هم و البته با ساختاري همسان و همانند، تاريخ بنا و سير رخدادهاي اين دو مرقد مطهّر را بر رسيده و به بررسي جلوه هاي هنر معماري، كاشي كاري و خط و كتابت در اين دو حرم پرداخته و افزون بر اين فهرستي از ناموران به خاك سپرده در اين حرمها و نيز فهرستي از متوليان آنها و نفايسي كه در گنجينه هر يك از اين دو حرم وجود دارد، آورده است.
مترجم كوشيده است تا جايي كه در توان دارد با امانتداري آنچه را نگارنده در كتاب خود به زبان عربي آورده به فارسي برگرداند. او چند نكته را درباره كار خود شايسته يادآوري مي داند:
ـ ترجمه آياتي از قرآن كريم كه در متن آمده، با تكيه بر ترجمه استاد محمّد مهدي فولاد وند و البته در مواردي با تغيير و تصرّف صورت پذيرفته است.
ـ در برخورد با شعرهاي موجود در متن، هر جا شعر جنبه اي تاريخي دارد و يا شاهد مثال قرار گرفته، متن شعر و همچنين ترجمه آن آورده شده و در چند مورد كه شعرهايي تنها به هدف مرثيه سرايي آمده، براي بهره جستن هر چه بيشتر خوانندگان شعرهايي از شاعران پارسي گوي جايگزين آنها شده است.
ـ وجود گسستگي و خطاهاي چاپي در متن دشواري هايي را در كار پديد آورده است، دور نمي نمايد خطاهايي برخاسته از اين زمينه و يا لغزهايي سرچشمه گرفته از كم بضاعتي مترجم در متن فارسي راه يافته باشد. مترجم آغوش خود را بر يادآوري اين خطاها از سوي اهل دانش و فضيلت مي گشايد و با سپاس از همه آنها كه در فراهم ساختن اين ترجمه و پيراستن و آراستن آن او را ياري رسانده اند. از توفيق يافتگان زيارت آن دو حرم پرشكوه التماس دعا دارد.
توفيق از اوست
حسين صابري - مشهد مقدّس
تقديم
به پيشگاه سرور شهيدان، حبيبِ رسول خدا(صلي الله عليه وآله)، امام حسين(عليه السلام). به پيشگاه تو اي امامي كه جانم به فدايت باد، اي كه به نسل ها آموختي چگونه مي توان با خون سرخ خويش بر سينه خواري و زبوني دست رد زد و از آزادگي، برجي بلند آوازه ساخت كه هميشه روزگار در اهتزاز باشد و مسلمانان و آزاديخواهان را راه نمايد.
اين كتاب را به پيشگاه تو تقديم مي كنم: تاريخ مرقد تو، سرزمين پاكي كه پيكر مطهّر تو را در ميان گرفته است، از هر طلايي گران تر، از هر مشكي خوشبوتر و از هر باراني پربهره تر و پرفيض تر، آنجا كه كعبه دل آرزومندان و دلدار همه دلدادگان است و آنجا كه دعا اجابت شود و مناجات در جان انسان نشيند.
برگ سبزي است ناچيز ... اميد كه در فرداي آن سراي، مرا دست گيري!
مؤلّف
ياد داشت مؤلّف
از زماني نه چندان كوتاه، در اين انديشه بودم كه كتابي درباره تاريخ كربلا و پرسمان هايي كه بدان باز مي گردد فراهم سازم. پس از چندي اين انديشه به يك تصميم بدل شد و توانستم پس از تلاشي فراوان بخش ها و فصل هايي از اين كتاب را بنگارم و تاريخ كربلا را; از خروج امام حسين(عليه السلام) از مدينه تا رسيدن به كربلا بنويسم و در اين ميان به دستاوردهاي فكري تازه اي برسم كه كتاب حاضر حاصل آن است.
اينك نخستين كتاب خود را درباره شهر كربلا فرا روي مي گذارم، شهري بي گمان بزرگتر و باعظمت تر از آن كه در دانشنامه اي بگنجد; چرا نه، كه كربلا شهر تاريخ پردرخشش همه افتخارات و سربلندي هاي اين سرزمين است. مگر نه آنكه زمين كربلا پرشكوه ترين انقلابي را كه در تاريخ بشر در برابر ستم و سركشي شكل گرفته; يعني انقلاب حسين بن علي(عليهما السلام) را به نظاره نشسته است؟
كربلا، نامي است آشنا و شهري است كه در گذر تاريخ هماره الگوي ايستادگي و ايثار و الهام گر هر حق جوي ستم ستيز بوده است.
نگارنده در اين كار انگيزه اي جز ابراز وفاداري خود با اين شهر و پاسخ شايسته به خير و بركتي كه از اين شهر يافته است و هيچ هدفي جز خشنودي خداوند و تقرّب به درگاه او ندارد.
اين نكته را نيز سزامند يادكردن مي داند كه براي فراهم ساختن اين كتاب تا آنجا كه توانسته به مهم ترين منابع مكتوب خطي و چاپي تكيه كرده و كوشيده است همه آنچه را كه در عرصه هاي تاريخ و علم و ادب و انديشه، به كربلا مربوط مي شود و نيز همه آداب و رسوم كهن اين شهر را باز كاود و تصويري از آن به دست دهد. البته هيچ مدعي نيست كه به همه آنچه به كربلا مربوط است رسيده و اين دريا را به كرانه رسانده و يا در اين عرصه سخني تازه آورده است. تنها مي تواند بگويد در اين راه از هيچ كوششي فروگذار نكرده است، بدان اميد كه خدمتي بر درگاه اهل بيت گزارده، خشنوديِ خداوند را جسته باشد. هم در آن آرزو كه ديگران نيز بدين عرصه گام نهند و آنچه را نگارنده بدان نرسيده است بيابند و فرا روي نهند.
نگارنده از لطف و منّت همه كساني كه در انجام اين كار او را ياري داده و راه رسيدن به جلوه هاي حقيقت را برايش هموار كرده اند سپاسگزار است و از خداوند بزرگ مي خواهد همه ما را در راه خدمت به اسلام توفيق دهد و اين تلاش نگارنده را نيز پذيرفته درگاه خويش بدارد. او خود برترين توفيق ده و ياري رسان است. تنها بر او تكيه دارم و ياري او مرا بسنده است.
كربلا ـ سلمان هادي آل طعمه
مقدّمه مؤلّف
كتابي را كه در پيشديد خود داريد «تاريخ مرقد الحسين والعباس» است كه در آن رهاورد همه آنچه را در كتاب ها و نوشته ها و يا بر زبان پيرانِ سزاوارِ اعتماد در اين باره وجود داشته خواهيد يافت. نگارنده براي پديد ساختن اين اثر، سال هاي بسياري كوشيده است و بدان اميد كه تشنگان تاريخ كربلا و تاريخ مرقد امام حسين(عليه السلام) از آن بهره برند و از رهگذر آن با جلوه هايي از تمدّن و فرهنگ اسلامي و برخي از آنچه بر كربلا و بر مرقد امام شيعيان در كربلا گذشته است آگاهي يابند.
در اين كتاب جستارهايي درباره تاريخ قيام امام حسين(عليه السلام)، تاريخ بناي حرم و دگرگوني هايي كه در گذر روزگاران بر حرم گذشته است، مجموعه نوشته هاي نظم و نثري كه بر در و ديوار حرم است، نفايس و مخطوطاتي كه در گنجينه حرم از آنها نگهداري مي شود، شهيداني كه در اين حرم به خاك سپرده شده اند، پاكان، نام آوران، عالمان، شاهان و اميراني كه به مدفون شدن در اين حرم حرمت يافته اند و سرانجام كساني كه توليت حرم را عهده دار بوده اند خواهيد يافت.
هدف از اين جستارها به دست دادن تصويري از حقيقت تاريخ اين حرم مطهّر است و نگارنده در اين راه و در جستن و باز كاويدن و وارسي كردن، رنج تلاشي فراوان بر خود هموار كرده و كوشيده است افزون بر جستن اخبار صحيحي كه در اين زمينه در
منابع موثّق وجود دارد، از دانسته هاي نانوشته اي هم كه پيران قابل اعتماد در سينه دارند آگاهي يابد و از همه آنها در اين اثر بهره جويد.
نگارنده زماني نه چندان كوتاه انديشه اين كار داشت و از اين بيم كه مباد حق اين جستار را نگزارد و كارش هدف انتقادهاي فراوان قرار گيرد، گامي پيش مي نهاد و گامي پس. امّا «آب دريا را اگر نتوان كشيد، هم به قدر تشنگي بايد چشيد.»
از اين روي، حاصل همه تلاش خود را با همه بيم و اميدش فراروي نهاد. شايد در شمار كساني آيد كه اهل بيت را خدمتي خالصانه و بي ريا گزارده و خشنودي آنان را از آنِ خود ساخته اند.
نگارنده از هر لغزشي كه بر قلم او رفته و هر خطايي كه ناخواسته در اين اثر رخ نموده باشد، از خوانندگان پوزش مي طلبد كه عصمت و بي خطايي تنها از آن خداوند و معصومان است.
با اين باور كه حقيقت تنها از رهگذر نقد و بازكاوي و بازبيني روشن و ناب مي شود، بر هر انتقاد سازنده آغوش مي گشايم و آرزو مي كنم بتوانم از رهنمودها و انتقادها در بهسازي كتاب در چاپ هاي آينده بهره جويم.
در پايان سپاس خود را از همه كساني كه در فراهم ساختن اين كتاب مرا ياري دادند ابراز مي كنم و از خداوند مي خواهم آنان را پاداش دهد و به ديده عنايت بدانان در نگرد و توفيقشان دهد. هم از خداوند مي خواهم ما را از تلاش همه آنان كه در راه او مرد عمل هستند بهره مند سازد. او خود برترين يار و ياور است.
درود بر آنان كه سخن را مي شنوند و از آنچه درست تر و پسنديده تر است پيروي مي كنند; كه حق سزامندترين چيز براي پذيرفتن و پيروي كردن است.
توفيق از خداست
|