بخش 6

128

52 ـ توجه به اوقات نماز

خداوند در قرآن كريم خطاب به مؤمنان مي فرمايد :

{  حافِظُوا عَلَي الصَّلَواتِ وَالصَّلاةِ الْوُسْطي

129

وَ قُومُوا لِلّهِ قانِتِينَ } . ^{( 1 )}

« بر نمازها و نماز ميانه مواظبت كنيد ، و خاضعانه براي خدا بپاخيزيد . »

در حالات ائمه معصومين ( عليهم السلام ) آمده است كه هرگاه زمان نماز فرا مي رسيد ، اندامشان مي لرزيد ، رنگ چهره شان دگرگون مي شد ، وقتي علت آن را جويا مي شدند ، مي فرمودند :

« وقت اداي امانتي رسيده كه آسمان ها و زمين و كوه ها زير بار آن نرفتند و آن را برنتافتند . » ^{( 2 )}

و يا مي فرمودند :

« سزاوار است كسي كه در پيشگاه خداوند مي ايستد ، رنگش پريده و بند بند اعضاي بدنش بلرزد . »

امير مؤمنان علي ( عليه السلام ) در فرماني به محمد بن ابي بكر آنگاه كه او را والي مصر قرار داد ، چنين نگاشت :

« صَلِّ الصَّلاةَ لِوَقْتِهَا الْمُؤَقَّتِ لَهَا وَلا تُعَجِّلْ وَقْتَهَا لِفَرَاغ وَلا تُؤَخِّرْهَا عَنْ وَقْتِهَا لاِشْتِغَال

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ بقره : 228

2 ـ تفسير صافي ، ج2 ، ص370

130

وَ اعْلَمْ أَنَّ كُلَّ شَيْء مِنْ عَمَلِكَ تَبَعٌ لِصَلاتِكَ » . ^{( 1 )}

« نماز را در وقت تعيين شده آن به جاي آور ، نه به خاطر فراغت و بيكاري در انجام آن شتاب كن و نه به بهانه كار آن را به تأخير بيانداز ، بدان كه همه اعمال تو بسته به نماز تو است . »

در قرآن كريم نيز خداوند نسبت به كساني كه نسبت به نماز مسامحه و سهل انگاري مي كنند ، با لحني تهديدآميز سخن گفته است . در سوره ماعون مي فرمايد :

« فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ الَّذِينَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ » ^{( 2 )} .

« واي بر نمازگزاراني كه از نمازشان غافل اند ! [ و در انجام آن سهل انگاري مي كنند ] . »

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) نيز فرموده است :

« نمازهاي خود را تباه و ضايع نسازيد ؛ زيرا كسي كه نمازش را ضايع كند ، در روز قيامت

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ نهج البلاغه ، نامه 27

2 ـ ماعون : 7

131

با قارون و هامان محشور مي شود و بر خداوند است كه او را همراه با منافقان وارد آتش كند . پس واي بر كسي كه مراقب نماز و انجام سنن او نيست . » ^{( 1 )}

در حديثي ديگر امام صادق ( عليه السلام ) از رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) نقل كرده اند كه فرمود :

« شيطان از مؤمني كه مراقبت مي كند تا نمازهاي پنج گانه خود را در وقت مقرّر شده بخواند در هراس است ، پس هر گاه مؤمن نمازهاي خود را ضايع نموده [ نسبت به آن مراقبت نداشته باشد ] شيطان جرأت يافته ، آن فرد را به گناهان بزرگ مبتلا مي كند . » ^{( 2 )}

همچنين امام صادق ( عليه السلام ) در حديث مبسوطي فرمود :

« ملك الموت ، شيطان را از كسي كه نسبت به نماز خود مراقبت دارد دور مي كند ، و در لحظه حساس و خطرناك مرگ ، شهادت به وحدانيت خدا و رسالت پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) را به او تلقين مي كند . » ^{( 3 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ وسائل الشيعه ، ج4 ، ص30 ، ح4431

2 ـ همان ، ص28 ، ح4426

3 . همان ، ص29 ، ح4429

132

نيز از زبان برخي از ائمه معصومين ( عليهم السلام ) بارها نقل شده كه رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

« آن كس كه نماز را سبك بشمارد از من نيست و به خدا سوگند در حوض كوثر بر من وارد نمي شود . » ^{( 1 )}

ابا بصير گويد : بر « اُمّ حميده » وارد شدم تا رحلت امام صادق ( عليه السلام ) را به ايشان تسليت بگويم ، پس او گريست و من نيز از گريه او گريستم ، آنگاه گفت :

« اي ابا محمد ، امام صادق ( عليه السلام ) هنگام مرگ چشمانش را گشود ، سپس فرمود : هر كس ميان من و او خويشاوندي هست جمع كنيد و ما هر كس بود جمع كرديم ، آنگاه امام ( عليه السلام ) به سوي آنان نگريست و فرمود :

« إِنَّ شَفَاعَتَنَا لا تَنَالُ مُسْتَخِفّاً بِالصَّلاةِ . » ^{( 2 )}

« آن كس كه نماز را سبك بشمارد ، به شفاعت ما نمي رسد . »

با توجه به آنچه ذكر گرديد ، زائران بايد بيش از قبل از سفر به نماز اهميت داده و تلاش كنند در اول وقت آن را اقامه نمايند وهرگز هنگام نماز در كوچه وخيابان پرسه نزنند و چهره تشيع را در نگاه و منظر ديگر

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ وسائل الشيعه ، ج4 ، ص25 ، ح4417

2 ـ همان ، ص26 ، ح4423

133

مسلمانان خدشه دار نسازند . رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

« براي هر چيزي صورتي است و صورت دين شما نماز است ، پس هيچ يك از شما چهره دين خود را زشت نكند . » ^{( 1 )}

نماز ، وسيله اي براي پاك كردن روح آدمي است ، از اين رو بايد به استقبال آن شتافت و در اوّلين فرصت ، روح و جان را از آلودگي ها پاك كرد .

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) در اين زمينه در تشبيه زيبايي به برخي از اصحاب خود فرمود :

« اگر درِ خانه هر يك از شما نهري جاري باشد و هر روز پنج مرتبه در آن غسل كنيد آيا چركي در بدن باقي مي ماند ؟ »

عرض كرديم : نه

فرمود :

« مَثَل نماز نيز همچون نهري جاري است ، هر نمازي را كه بخوانيد گناهان شما در فاصله بين نمازها را پاك مي كند . » ^{( 2 )}

لقمان حكيم نيز در وصيت به فرزندش گويد :

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ وسائل الشيعه ، ج4 ، ص24 ، ح4416

2 ـ همان ، ص12 ، ح4387

134

« فرزندم ! آنگاه كه وقت نماز فرا رسيد ، آن را به خاطر چيزي به تأخير ميانداز ، نماز را به جاي آر و خود را از اين دَيْن رها ساز ، نماز را به جماعت بخوان اگر چه مكان براي نماز تنگ باشد و گويي بر نوك نيزه ايستاده اي . » ^{( 1 )}

53 ـ نماز نيكو

يكي از توصيه هاي امام صادق ( عليه السلام ) به پيروانشان اين است كه نماز را خوب و نيكو به جاي آورند : « عَلَيْكُمْ بِحُسْنِ الصَّلاةِ » ^{( 2 )}

نيكو نماز گزاردن يعني رعايت آداب ظاهري و باطني آن . برخي از آداب ظاهري نماز عبارتند از :

1 ـ مسواك زدن پيش از نماز .

2 ـ حضور در مساجد با لباس مناسب و تميز .

از رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) روايت شده :

« رنگ سفيد نزد خداوند محبوب تر است پس در آن نماز بگزاريد . » ^{( 3 )}

3 ـ عطر زدن پيش از نماز .

4 ـ در دست داشتن انگشتر عقيق هنگام نماز .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ من لا يحضره الفقيه ، ج2 ، ص194 ، ح884

2 ـ امالي مفيد ، ص186

3 ـ كنز العمال ، ج15 ، ص302 ، ح4117

135

5 ـ خواندن نماز در اول وقت .

6 ـ خواندن نماز در مساجد و به جماعت .

7 ـ شروع نماز با دعا .

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) پس از تكبير مي فرمود :

« وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّمَاوَاتِ وَالاَْرْضَ عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ حَنِيفاً مُسْلِماً وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ إِنَّ صَلاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ لا شَرِيكَ لَهُ وَبِذَلِكَ أُمِرْتُ وَأَنَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ » . ^{( 1 )}

8 ـ گفتن « اَعُوذُ بِاللّهِ مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجيم » و پناه بردن از شرّ شيطان .

9 ـ آرامش هنگام خواندن نماز .

آداب باطني نماز نيز عبارتند از :

1 ـ حضور قلب

2 ـ خضوع و خشوع

3 ـ حالت بكاء و گريه

4 ـ به گونه اي نماز بخواند كه گويي خداوند را مي بيند و بداند اگر او خدا را نمي بيند ، خداوند او را مشاهده مي كند و . . . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي ، ج3 ، ص310 ، ح7 ؛ تهذيب ، ج2 ، ص67 ، ح224

2 ـ الصلوة في الكتاب والسنة صص : 65 ـ 86

136

54 ـ شركت در نماز جماعت

بنابراين زائران تلاش كنند در طول سفر ، نمازهاي خود را در مساجد و حرم هاي ائمه به جماعت بخوانند .

طبيعي است كه اگر نمازهاي واجب را به جماعت بخوانند ، پاداشي برتر و غير قابل تصوّر خواهد داشت . در روايت آمده است : اگر نماز به جماعت خوانده شود و نماز گزاران بيش از ده نفر باشند ، شمارش پاداش آن توسط افراد بشر امكان پذير نيست . رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

« فَإِنْ زَادُوا عَلَي الْعَشَرَةِ فَلَوْ صَارَتْ بِحَارُ السَّمَاوَاتِ وَالاَْرْضِ كُلُّهَا مِدَاداً وَالاَْشْجَارُ أَقْلاماً وَالثَّقَلانِ مَعَ الْمَلائِكَةِ كُتَّاباً لَمْ يَقْدِرُوا أَنْ يَكْتُبُوا ثَوَابَ رَكْعَة وَاحِدَة » . ^{( 1 )}

« اگر [ در نماز جماعت ] بيش از ده نفر شدند ، اگر درياهاي آسمان و زمين مركّب و جنّ و انس و فرشتگان نويسنده شوند ، نخواهند توانست ثواب يك ركعت آن را بنويسند . »

امام صادق ( عليه السلام ) نيز به پيروان خود دستور داده اند تا نمازهايشان را در مساجد [ و به جماعت ] بخوانند :

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ مستدرك الوسائل ، ج6 ، ص443

137

« عَلَيْكُمْ بِالصَّلاةِ فِي الْمَسَاجِدِ . . . » . ^{( 1 )}

« بر شما باد به خواندن نماز در مساجد . »

بنابراين نتيجه مي گيريم :

1 ـ نماز خواندن به جماعت ثواب فراوان دارد .

2 ـ دستور امام صادق ( عليه السلام ) است كه نمازها را به جماعت بخوانيم .

3 ـ اگر نماز به جماعت خوانده شود ، نوشتن ثوابِ آن براي كسي مقدور نيست .

امام صادق ( عليه السلام ) از طريق پدران خود از رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) نقل كرده اند كه آن حضرت فرمود :

« كسي كه صداي اذان را در مسجد بشنود و بدون علت و بيماري از مسجد خارج شود منافق است مگر آن كه تصميم داشته باشد به مسجد برگردد . » ^{( 2 )}

بنابراين ، بر زائران لازم است هنگام اقامه نماز جماعت ، از منازل خود و يا هر جا كه هستند به طرف مساجد حركت نموده ، در اجتماعات مسلمانان شركت كنند و افزون بر بهره معنوي و پاداش الهي ، از بركات زندگي جمعي و انس با مردم نيز بهره مند شوند . امام

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافي ، ج2 ، ص635

2 ـ بحار الأنوار ، ج85 ، ص9 ، ح13

138

علي  ( عليه السلام ) در اين باره مي فرمايد :

« مَنْ سَمِعَ النِّدَاءَ فَلَمْ يُجِبْهُ مِنْ غَيْرِ عِلَّة فَلا صَلاةَ لَهُ » . ^{( 1 )}

« كسي كه صداي اذان را بشنود و بدون علّت پاسخ آن را ندهد [ يعني در مسجد حاضر نشود ] نمازش قبول نيست .

در روايت آمده است كه چون روز قيامت فرا رسد ، گروهي از مردم به محشر مي آيند ، در حالي كه چهره هايشان همچون ستاره درخشان است ، فرشتگان به آنها مي گويند :

شما چه اعمالي داشتيد ؟

پاسخ مي دهند :

هر گاه نداي اذان را مي شنيديم ، براي گرفتن وضو برمي خاستيم و هيچ چيز غير از آن ، ما را به خود مشغول نمي كرد .

گروهي نيز ، در حالي كه چهره هاي آنان همچون ماه درخشندگي دارد محشور مي شوند ، اينها نيز در پاسخ مي گويند :

ما پيش از وقت نماز وضو مي گرفتيم [ و براي نماز

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ وسائل الشيعه ، ج8 ، ص291 ، ح10694

139

آماده مي شديم ] . گروهي نيز در حالي كه چهره آنان همچون خورشيد مي درخشد محشور مي شوند . اينها نيز در پاسخ مي گويند :

ما اذان را در مسجد مي شنيديم ( يعني قبل از اذان در مسجد حاضر مي شديم ) . ^{( 1 )}

55 ـ نظم در صف هاي نماز جماعت

يكي از نكاتي كه در روايات بسيار بر آن تأكيد شده ، نظم در صف هاي نماز جماعت است . رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

« سَوُّوا صُفُوفَكُمْ فَاِنَّ تَسْوِيَةَ الصَّفِّ تَمامُ الصَّلاة » . ^{( 2 )}

صف هاي خود را منظم كنيد ؛ زيرا مرتب و برابر بودن صفوف [ شرط ] تمام و كمال بودن نماز است .

پس از آن كه صف هاي نماز مرتب شد ، اگر هنوز جايي باقي مانده ، ابتدا بايد جاهاي خالي را پر كنند و سپس صفوف بعدي را تشكيل دهند . امير مؤمنان ( عليه السلام ) در اين باره فرمود :

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ محجة البيضاء ، ج1 ، ص344

2 ـ بحار الأنوار ، ج85 ، ص20

140

« سُدُّوا فُرَجَ الصُّفُوفِ مَنِ اسْتَطَاعَ أَنْ يُتِمَّ الصَّفَّ الاَْوَّلَ وَالَّذِي يَلِيهِ فَلْيَفْعَلْ فَإِنَّ ذَلِكُمْ أَحَبُّ إِلَي نَبِيِّكُمْ وَأَتِمُّوا الصُّفُوفَ فَإِنَّ اللَّهَ وَمَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَي الَّذِينَ يُتِمُّونَ الصُّفُوفَ » . ^{( 1 )}

« جاهاي خالي صفوف را پر كنيد ، كسي كه مي تواند صف اوّل را تكميل كند و يا صف پس از آن را ، پس بايد چنين كند ؛ زيرا اين عمل نزد پيامبر دوست داشتني تر است . صفوف را تكميل و پر كنيد ، پس همانا خدا و فرشتگان او ، بر كساني كه صف ها را پر مي كنند ، درود مي فرستند . »

همچنين در حديثي ديگري فرمود :

« بهترين صفوف ، صف هاي اوّل است و آن ، صف فرشتگان است . . . » ^{( 2 )}

امام صادق ( عليه السلام ) نيز فرمود :

« صف ها را كامل كنيد و اگر كسي از شما احساس كرد در صف اوّل جا تنگ است ،

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ بحار الأنوار ، ج85 ، ص18

2 ـ همان ، ج83 ، ص18

141

زياني به شما نمي رساند كه در صف بعد بايستد ، و اگر در صف اوّل جاي خالي بود ، زياني به شما نمي رساند كه به سمت راست يا چپ حركت نموده ـ اگر جاي خالي كمي اين طرف يا آن طرف بود ـ و آن جاي خالي را پر كند . » ^{( 1 )}

و همچنين رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

« اگر مردم پاداش آنچه مربوط به اذان و صف اوّل نماز است را مي دانستند ، نسبت به آن علاقمند گرديده ، آن را انجام مي دادند . » ^{( 2 )}

حال با توجه به آنچه كه از كلام معصومين ( عليهم السلام ) نقل شد ، پيروان اهل بيت عصمت و طهارت ( عليهم السلام ) بايد در نظم صفوف جماعت تلاش نموده ، به موقع در مساجد حاضر شوند و آنگاه كه صف هاي نماز جماعت تشكيل شد و جايي براي نشستن نبود ، از آزار رساندن به مسلمانان و از روي دوش آنان عبور كردن خودداري كنند و هر كجا جاي خالي وجود داشت ، همان جا بنشينند .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ بحار الأنوار ، ج83 ، ص18

2 ـ همان ، ص20

142

56 ـ رو به قبله نشستن

زائران تلاش كنند در حرم ها رو به قبله بنشينند ، زيرا اين عمل ، پيروي از سنّت رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) است و پاداش دارد .

پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) در حديثي فرمود :

« براي هر چيزي شرف و حرمتي است و شريف ترين مكانِ نشستن ، جايي است كه رو به قبله باشد . » ^{( 1 )}

امام صادق ( عليه السلام ) فرمود :

« رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) بيشتر اوقات رو به قبله مي نشست . » ^{( 2 )}

57 ـ پرهيز از اسراف

زائران در سفرهاي زيارتي ، لازم است از اسراف و تبذير خودداري كنند . گاهي اوقات زائران بيش از نياز و مصرف خود ، خوراكي و نوشيدني تهيّه مي كنند و در نتيجه به دليل ماندن و مصرف نكردن فاسد شده ، آن ها را دور مي ريزند و يا هنگام خروج از اتاق ، كولر و

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ بحار الأنوار ، ج72 ، ص469

2 ـ مكارم الأخلاق ، ج1 ، ص66

143

چراغ ها را روشن مي گذارند و از اتاق خارج مي شوند كه مصداق اسراف است . قرآن خطاب به مؤمنان مي فرمايد :

{ وَكُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُو لاَ يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ  } ^{( 1 )}

« بخوريد و بياشاميد ولي اسراف نكنيد ، همانا خداوند اسراف كنندگان را دوست نمي دارد . »

و در آيه ديگر مي فرمايد :

{ وَ أَنَّ الْمُسْرِفِينَ هُمْ أَصْحَـبُ النَّارِ  } . ^{( 2 )}

و همانا اسراف كنندگان ، ياران آتش اند .

نيز امام علي ( عليه السلام ) فرمود :

« اسراف ، موجب هلاكت و نابودي و ميانه روي مايه زيادي ثروت است . » ^{( 3 )}

امام سجاد ( عليه السلام ) در دعاي بيستم صحيفه سجاديه ، از خداوند مي خواهد :

« بار خدايا ! مرا از زياده روي و اسراف باز

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ اعراف : 31

2 ـ غافر : 43

3 ـ بحار الأنوار ، ج59 ، ص192

144

دار و روزيم را از نابودي نگاهدار و ثروتم را با دادن بركت به آن ، زياد گردان و راه مصرف آن را در كارهاي خير به من بنمايان . » ^{( 1 )}

امام علي ( عليه السلام ) در روايتي ، اسراف را اين چنين معرفي فرموده اند :

« خرج كردن دارايي در مسير نادرست ، زياده روي و اسراف است . » ^{( 2 )}

بنابراين ، هزينه كردن مال در كارهاي غير ضروري و خريد كالاهايي كه خيلي به آن نيازي نيست و نيز خريد كالاهاي تزييني و تجمّلي را مي توان از موارد اسراف شمرد . رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) در حديث ديگري فرمود :

« اين كه هر چه دلت بخواهد بخوري ، نوعي اسراف است . » ^{( 3 )}

همچنين امام صادق ( عليه السلام ) دور ريختنِ مانده غذا در ظرف ( چه آب و چه غذا ) و استفاده از لباس بيرون ، در خانه را ، از موارد اسراف دانسته اند . ^{( 4 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ صحيفه سجاديه ، ص86

2 ـ نهج البلاغه ، خطبه126

3 ـ كنز العمال ، ح7366

4 ـ بحار الأنوار ، ج72 ، ص303

145

و در حديثي ديگر امام صادق ( عليه السلام ) در بيان معناي آيه ( وَ لا تُبَذِّرْ تَبْذيراً ) فرموده اند :

« هر كس چيزي در راهي غير از اطاعت خدا انفاق كند ، او ولخرج است و هر كس در راه خير انفاق نمايد ، صرفه جو و ميانه رو است . » ^{( 1 )}

مُعَمَّرِ بن خِلاّد گويد : از امام رضا ( عليه السلام ) شنيدم كه فرمود :

« كسي كه در منزل غذا مي خورد ، اگر چيزي از غذا [ در سفره ] ريخته و باقي مانده ، آن را بخورد . و كسي كه در صحرا و خارج منزل غذا مي خورد ، [ باقيمانده غذا را ] براي پرندگان و حيوانات وحشي بگذارد . » ^{( 2 )}

58 ـ پرهيز از پرخوري و خواب زياد

يكي از نكات مهم و قابل توجه در سفرهاي زيارتي اين است كه به دليل فراهم بودن امكانات و تغذيه مناسب ، برخي افراد بيش از ظرفيت مورد نياز بدن ، اقدام به خوردن غذا و نوشيدني ها مي كنند و در نتيجه به دليل پر شدن شكم و غلبه خواب بر آنها ، از فيض

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ بحار الأنوار ، ج72 ، ص302

2 ـ فروع كافي ، ج6 ، ص300

146

حضور بيشتر در حرم ائمّه و به ويژه بهره گيري از سحرها محروم مي شوند ، از اين رو كساني كه طالب صفاي روح و بهره گيري افزون تر معنوي از اين گونه سفرهاي معنوي هستند ، بايد غذاي كمتري بخورند و به اندازه ضرورت بخوابند و استراحت كنند . امام علي ( عليه السلام ) فرمود :

« هرگاه خداوند خوبي بنده اش را اراده كند ، كم گويي ، كم خوري و كم خوابي را به او الهام و نصيب گرداند . » ^{( 1 )}

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

« با خوردن و آشاميدن فراوان ، دل ها را نميرانيد ، پس همانا قلب [ بر اثر پرخوري ] مي ميرد ، مانند زراعتي كه زياد آبياري شود . » ^{( 2 )}

حضرت مسيح ( عليه السلام ) به پيروان خود مي فرمود :

« اي بني اسرائيل ، غذا زياد نخوريد ؛ زيرا هر كه فراوان غذا بخورد ، زياد مي خوابد و هر كس زياد بخوابد كمتر نماز گزارد و هر كه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ مستدرك الوسائل ، ج16 ، ص213

2 ـ تنبيه الخواطر ، ج1 ، ص46

147

كمتر نماز بخواند ، نامش در شمار غافلان ثبت گردد . » ^{( 1 )}

رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

« از پرخوري بپرهيزيد ؛ زيرا مايه بيماري و تباهي بدن گردد و انسان را در عبادت تنبل و سست گرداند . » ^{( 2 )}

و باز در جاي ديگري فرمود :

« نزد خداوند چيزي منفورتر از معده پر نيست . » ^{( 3 )}

در روايتي به نقل از امام صادق ( عليه السلام ) آمده است كه ، يحياي پيامبر ( عليه السلام ) ، روزي با ابليس برخورد كرد و به وي فرمود :

اين آويزها چيست كه همراه داري ؟

ابليس گفت :

اينها شهوات و تمايلاتي است كه فرزندان آدم گرفتار آن شده اند .

يحيي گفت :

آيا چيزي از آن ها براي من هست ؟

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ وسائل الشيعه ، ج24 ، ص241

2 ـ بحار الأنوار ، ج59 ، ص266

3 ـ وسائل الشيعه ، ج24 ، ص248

148

ابليس پاسخ داد :

چه بسا برخي اوقات كه از خوردن غذا سير شوي ، تو را از نماز و ياد خدا باز مي داريم .

يحيي فرمود :

با خدا عهد مي كنم كه هرگز معده خود را از غذا پر نكنم .

ابليس نيز گفت :

« . . . للهِِ عَلَيَّ أَنْ لا أَنْصَحَ مُسْلِماً أبَداً » ^{( 1 )}

« با خداوند پيمان مي بندم كه هرگز ، از اين پس مسلماني را اندرز ندهم . . . »

59 ـ مسواك زدن

مسواك زدن دندان ها مستحب مؤكد است و در روايات به مؤمنان سفارش شده با هر وضويي ، دندان ها را مسواك كنند . رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

« وضو نيمي يا پاره اي از ايمان و مسواك زدن نيمي يا پاره اي از وضو است . » ^{( 2 )}

امام صادق ( عليه السلام ) نيز مسواك زدن را از اخلاق پيامبران

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ وسائل الشيعه ، ج24 ، ص241

2 ـ كنز العمال ، ح26200

149

مي داند . ^{( 1 )}

كساني كه مي خواهند قرآن بخوانند ، شايسته است پيش از آن ، مسواك بزنند . رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) در اين باره مي فرمايد :

« دهان هاي خود را با مسواك زدن خوشبو كنيد ؛ زيرا دهان ها گذرگاه هاي قرآن است . » ^{( 2 )}

امام صادق ( عليه السلام ) در روايتي ، دوازده ويژگي براي مسواك برشمرده اند :

1 ـ از سنّت رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) است .

2 ـ دهان را تميز مي كند .

3 ـ نور چشم را زياد مي كند .

4 ـ خداوند را خشنود مي سازد .

5 ـ دندان ها را سفيد مي كند .

6 ـ پوسيدگي دندان ها را از ميان مي برد .

7 ـ لثه را قوي و محكم مي كند .

8 ـ اشتهاي به غذا را زياد مي كند .

9 ـ بلغم را از بين مي برد .

10 ـ حافظه را زياد مي كند .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ بحار الأنوار ، ج73 ، ص131

2 ـ كنز العمال ، ح2753

150

11 ـ حسنات انسان را مضاعف مي سازد .

12 ـ با مسواك زدن فرشتگان خوشحال مي شوند . ^{( 1 )}

حال با توجه به ويژگي هاي فوق و سفارش هاي پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) و ائمه معصومين ( عليهم السلام ) و به ويژه از آنجا كه سفرهاي زيارتي جمعي است و زائران در طول شبانه روز ، علاوه بر همسفران ، با ديگر مسلمانان نيز از نزديك ارتباط دارند ، شايسته است با مسواك زدن ، دهان خود را خوشبو سازند .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ خصال ، ص481