بخش 9
بخش چهارم: قرآن و حدیث فصل اول: بررسی‌های عمومی
توضيح: آيات قرآن و احاديث رسول‌الله(ص) و ائمه(ع) مهم‌ترين منبع براي بررسي جنبه‌هاي مختلف حج و زيارت است. فقها بر اساس همين آيات و روايات، از قرن نخست اسلامي، احكام حج را استخراج و حجاج را هدايت كردند. نيز مورخان، تاريخ حج و تحولات درباره مناسك حج را با توجه به همين منابع بررسي كردند. از اينرو تاكنون ده‌ها كتاب و رساله و مقاله در اين زمينه عرضه شده است.
در اين بخش فقط آثار منتشره در سال‌هاي 1358 تا 1388 عرضه مي‌شود، و تلاش كرده‌ايم در سه فصل طبقه‌بندي شوند، آثاري كه بر اساس قرآن و روايات تدوين شده، آثاري كه فقط بر اساس قرآن و آثاري كه فقط بر اساس روايات تأليف شده است. همه‌ي آثار چكيده نشده‌اند زيرا برخي آثار عنوان و اطلاعات روشني دارند و بداهت آنها مانع از چكيده‌نگاري آنها است و برخي فقط، اطلاعات برجسته و جنبه‌هاي برجسته آنها چكيده شده است. البته برخي هم به طور جامع چكيده شده‌اند.
اعتماد، محمدحسين (متولد 1339)
حج وعمره از منظر قرآن و روايات ، قم، ياس زهرا(س)، چاپ 1، ????، 276ص، رقعي.
شابك: 0 ـ 64 ـ 2843 ـ 964 ـ 978
بررسي مناسك حج و آشنايي با مكه و مدينه و ادعيه بر اساس قرآن و حديث و نيز، آداب و احكام مربوط به حج و عمره است. همچنين ضمن بيان فضيلت حج و عمره به بررسي مفهوم حرم و حدود آن و علت آن و علت تحريم آن پرداخته و اصطلاحات مربوط به آن را توضيح داده است. آنگاه به بررسي اعمال حج و عمره مانند احرام، تلبيه، ميقات، طواف، نماز طواف، سعي، تقصير، احرام، وقوف در عرفات و مشعرالحرام، ورود به منا، رمي جمره، قرباني، طواف نساء و نماز طواف نساء پرداخته شده و انواع محرمات بر زنان و مردان در حال انجام اعمال حج و كفاره آنها بيان ميگردد. نگارنده در ادامه به توصيف مسجد الحرام، كعبه، حجرالاسود، چاه زمزم، ابواب و اركان كعبه پرداخته و مستحبات حج را ذكر مي‌كند. توصيف اماكن مقدسه و مهم تاريخي و مذهبي در مكه و مدينه و زيارتگاههاي آنها نيز از مباحث پاياني كتاب است.
امين، مهدي (به كوشش)
حج از ديدگان قرآن و حديث ، با نظارت محمد بيستوني، قم، بيان جوان، چاپ 1، ????، 193ص.
شابك: 4 ـ 60 ـ 5640 ـ 964 ـ 978
اين كتاب بر اساس كتاب الميزان في تفسيرالقرآن تاليف محمدحسين طباطبايي نوشته شده است.
بزاز، محمدصالح [1]
آثار و بركات حج و عمره در پرتو قرآن و سنت معصومين ويژه حجاج بيت‌الله الحرام ، قم، مجتبي، چاپ 1، ????، 50ص، جيبي.
بررسي آثار، فوايد و بركات حج و عمره با استناد به آيات قرآن و سنت معصومين(ع) است. موضوعات كتاب از دو كتاب الحج في السنة و الحج في القرآن از انتشارات مركز تحقيقات و انتشارات حج اقتباس شده است.
بني‌هاشمي، سيدمحمد (متولد 1339)
سفري به خاكساري: پژوهشي پيرامون حج و عمره بر اساس آيات و روايات ، به قلم سعيد مقدس [2]، تهران، منير، چاپ 1، ?????، 2جلد، رقعي.
شابك: 2 ـ 145 ـ 539 ـ 964 ـ 978
عنوان ديگر: پژوهشي پيرامون حج و عمره بر اساس آيات و روايات .
بيان اسرار و فضايل حج و عمره با رويكردي عرفاني است. به باور نويسنده در اين اثر، زائران خانه خدا با دانستن اين فضايل، سفري پربارتر خواهند داشت و با دستاوردهاي معنوي بيشتري از مكه بازخواهند گشت. اين كتاب در دو بخش با عناوين «شناخت مدينه منوره» و «معرفت به حج و عمره» سامان يافته است. در بخش اول، فضائل و آداب زيارت اماكن مقدس مدينه و نيز معرفي مساجد و آثار برگزيده‌اي از اين شهر آمده است. در بخش دوم، نخست معرفت به فضائل حج و عمره بيان شده و در ادامه شهر مكه و مشاهد مشرفه آن معرفي شده است. در اين كتاب تأكيد ويژه‌اي بر امام حسين(ع) و زيارت ايشان شده چرا كه در متون اسلام بارها زيارت حج و كربلا مقايسه شده‌اند. به همين علت تشريح دليل اين مقايسه‌ها يكي ديگر از بخش‌هاي اين كتاب را تشكيل مي‌دهد.
پوراميني، محمدامين (متولد 1341)
حجر اسماعيل در نگاه قرآن، روايات، فقه و تاريخ ، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1388، 148ص، رقعي.
شابك: 9 ـ 106 ـ 540 ـ 964 ـ 978
سبحاني تبريزي، جعفر [3] (متولد 1308)
متعة الحج علي ضوء الكتاب والسنة ، قم، مؤسسة الامام الصادق ( ع)، چاپ 2، 1430ق/1387، 48ص، جيبي.
فروست: سلسلة المسائل الفقهيه؛ 10
شابك: 7 ـ 360 ـ 357 ـ 964 ـ 978
بررسي حج تمتع بر اساس آيات قرآن و روايات معصومين(ع) است. نويسنده، با معرفي اعمال و مناسك حج تمتع در همه مراحل، احكام قرآني و نيز آراء معصومين(ع) را آورده است.
فالي، سيدحسين (متولد 1330)
بيان القرآن و العترة في أسرار الحج و العمرة ، قم، دار الثقلين، چاپ 2، 1379، 263ص، رقعي.
شابك: 0 ـ 30 ـ 6823 ـ 964
ترجمه فارسي
حج در كلام قرآن و عترت ، ترجمه عبدالله محمدي مازندراني [4]، قم، دار الثقلين، چاپ 1، ????، 304ص، رقعي.
شابك: 4 ـ 56 ـ 6823 ـ 964
بررسي مسائل حج و عمره از جهات مختلف و بر اساس سيره‌ي معصومين(ع) و آيات قرآن است. مؤلف كمتر به جنبه فقهي بحث نظر داشته و بيشتر به فلسفه اعمال و مناسك توجه كرده است. وي در اين راستا از آيات قرآن و روايات معصومين(ع) استفاده كرده است. به
هنگام توضيح هر يك از مناسك حج، دعاهاي كوتاه مربوط به آن آورده شده است. در پايان اشارهاي نيز به اعمال مربوط به مدينه منوره صورت گرفته است.
كعبي اهوازي، ابومحمد
محجة الحاج ، قم، نهضت، چاپ 1، 1413ق، 143ص، جيبي، عربي.
بررسي جنبه‌هاي فريضه حج در قرآن و روايات است. همچنين كيفيت حج به همراه برخي مستحبات آمده است. اطلاعات كوتاهي نيز درباره حج در قبل از اسلام نيز آمده است.
گروه تحقيق و بررسي مسائل حج
آيات قرآن مجيد درباره حج و ابراهيم(ع) به ترتيب نزول ، تهران، شركت سهامي انتشار، چاپ 1، 1359، 72ص، رقعي.
فروست: نشريه گروه تحقيق و بررسي مسائل حج؛ 4
بررسي مسائل و جنبه‌هاي حج بر اساس آيات قرآني به ترتيب تاريخ نزول آيات است، نيز به پيوست اين اثر يكصد حديث برگزيده از حضرت رسول(ص) و ائمه بقيع(ع) آمده است.
محمدي ري شهري، محمد [5] (متولد 1325)
الحج و العمرة في الكتاب و السنة ، پژوهش دارالحديث، قم، دارالحديث، چاپ 1، 1376، 404ص، وزيري.
شابك: 0 ـ 25 ـ 5985 ـ 964
اين كتاب يك جزء از موسوعة ميزان الحكمة ميباشد.
معرفي 924 روايت و برخي از آيات قرآني درباره ابعاد و جنبه‌هاي مختلف حج است. اينها در سه بخش تنظيم شده است. بخش اول (مكه مكرمه) داراي اين سرفصلهاست: حرم، مسجد الحرام، خانه خدا، آيات و نشانههاي كعبه. عناوين بخش دوم (حج و عمره) چنين است: حج، تأخير و ترك حج، واجبات حج، آداب حج، نوادر، حج اصغر. سرفصلهاي بخش سوم (مدينه منوره) بدين قرار است: فضيلت مدينه، زيارت پيامبر، زيارت فاطمه دختر پيامبر(ص)، زيارت امامان، زيارت قبور شهدا. نويسنده، آيات قرآني مربوط به حج و خانه خدا و مكه و مدينه و نيز احاديث موجود در منابع شيعه و اهل سنت در اين زمينه را گردآوري كرده است.
حج و عمره در قرآن و حديث ، با همكاري عبدالهادي مسعودي[6] و ديگران، ترجمه جواد محدثي، تحقيق مركز تحقيقات دار الحديث، قم، دارالحديث، چاپ 1، 1420ق، 631ص، وزيري.
شابك: 1 ـ 81 ـ 5985 ـ 964
چاپ ديگر
تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1386، 408ص.
شابك: 3 ـ 083 ـ 540 ـ 964 ـ 978
عنوان اصلي:الحج و العمرة في الكتاب و السنة .
چاپ اردو
حج و عمره: قرآن اور حديث كي روشني مين ، ترجمه نورمحمد ثالثي، قم، مجمع ذخائر اسلامي، چاپ 1، 1385، 664ص.
شابك: 9 ـ 012 ـ 988 ـ 964 ـ 978
بررسي جنبه‌هاي مختلف حج با بهره‌گيري از آيات قرآن كريم و احاديثي منقول توسط محدّثان شيعه و سنّي است. بخشي از مهم‌ترين مسائل حج را با شيوه‌اي نو در اختيار خوانندگان قرار داده است. كتاب از پانزده فصل و سه بخش مكه مكرمه، حج و عمره، و مدينه منوره، تشكيل شده است. بخش اول (مكه مكرمه) داراي اين سرفصلهاست: حرم، مسجد الحرام، خانه خدا، آيات و نشانههاي كعبه. عناوين بخش دوم (حج و عمره) چنين است: حج، تأخير و ترك حج، واجبات حج، آداب حج، نوادر، حج اصغر. سرفصلهاي بخش سوم (مدينه منوره) بدين قرار است: فضيلت مدينه، زيارت پيامبر، زيارت فاطمه دختر پيامبر(ص)، زيارت امامان، زيارت قبور شهدا.
سيماي حج و عمره در قرآن و حديث ، ترجمه جواد محدثي [7]، تلخيص عبدالهادي مسعودي [8]، قم، دارالحديث، چاپ 1، 1380، 131ص، پالتويي.
شابك: 9 ـ 12 ـ 7489 ـ 964
بررسي جنبه‌هاي مختلف حج بر اساس سيره معصومين(ع) و آيات قرآن است. اين كتاب گزيده‌اي از ترجمه فارسي كتاب‌الحج و العمرة في الكتاب والسنة همين نويسنده است. در اين گزيده ويژگي‌هاي مكّه و آداب ورود و خروج به مكّه به زائران بيت اللّه الحرام نشان داده شده و در همه جا از ميقات و احرام گرفته تا طواف به گرد كعبه و سعي ميان صفا و مروه، مي تواند همراه حج‌گزار باشد و حكمت‌ها و دعاهاي مناسب هر كار و هر مكاني را به او بشناساند. ترتيب ابواب كتاب به ترتيب اعمال واجب و مستحب حج و عمره است. در بخش پاياني نيز، آداب و زيارت‌هاي پيامبراكرم(ص)، حضرت فاطمه(س)، امامان بقيع(ع) و شهداي احد را در مدينه آورده است. چند نقشه كوچك، براي توجيه مكان‌ها و اعمال حج، حج‌گزاران را ياري مي‌رساند.
مدرسي، سيدمحمد تقي [9] (متولد 1945)
ملاقات محبوب ، ترجمه سيدياسر قزويني حائري[10]، تهران، محبان الحسين(ع)، چاپ 1، 1380، 103ص، رقعي.
شابك: 6 ـ 06 ـ 7373 ـ 964
عنوان اصلي:الحج، ضيافة الله .
بررسي فضيلت حج بر اساس قرآن و روايات معصومين(ع) است. ديدگاه‌هاي معصومين(ع) نقل شده و با تكيه بر تفسيرهاي مفسران اين ديدگاه‌ها شرح شده است.
مركز تحقيقات و انتشارات حج (به كوشش)
الحج في الكتاب والسنة ، تهران، مركز الحج للدراسات و النشر، چاپ 1، ????ق/????، 496ص، وزيري.
بررسي جنبه‌ها و ابعاد حج بر اساس قرآن و احاديث معصومين(ع) است. در اين كتاب طي يازده فصل مراتب مختلف حج در روايات و قرآن مورد بررسي و تحقيق قرار گرفته است.
مصطفي، ثامر [11]
[ الحج في‌الكتاب والسنه ]، تهران، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، چاپ 1، 1375/1996م، 92ص، رقعي.
اين كتاب به زبان فرانسه است و اطلاعات مأخذشناسي آن به صورت زير است:
Le hajj en islam (le pelerinage) , by Tamer Mostafa, Teheran, Organisation de la culture et des communications islamiques?, 1996, 92p.
شابك: 8 ـ 01 ـ 6177 ـ 964
بررسي فلسفه حج و اثرات فردي و اجتماعي آن و ثمرات آن در زندگي افراد بر اساس قرآن و روايات است.
موسوي، طاهر (به كوشش)
المتعتان بين النص و الاجتهاد، من كتاب الغدير للشيخ الاميني ، قم، مركز الغدير للدراسات الاسلاميه، ????ق/1377، 178ص. عربي.
ترجمه فارسي
دو سنت فراموش شده ، ترجمه عزيز فيضي، قم، مؤسسه دايرة المعارف فقه اسلامي برمذهب اهل‌بيت(ع)، چاپ 1، ????، 168ص، وزيري.
شابك: 9 ـ 04 ـ 2730 ـ 964 ـ 978
گزيده‌اي از كتاب الغدير علامه‌اميني است وبه بررسي حج تمتع و ازدواج موقت در نگاه اهل سنت و شيعه مي‌پردازد و با تكيه بر آيات و روايات ديدگاه‌هاي‌اهل‌سنت را نقد مي‌كند.ازكتب ومستندات قرآني وروايي و فقهي مختلف بهره گرفته است. اين سنت‌ها به وسيله اجتهادات شخصي خليفه دوم فراموش شدند. نويسنده با تحليل نسبت نص و اجتهاد به اشكالات اين اجتهادها پرداخته و مسائل و احكام و مباني اين دو سنت و آثار اجتماعي و رواني و فرهنگي آنها را طرح مي‌كند سپس از مكاتب مختلف فقهي و از متون روايي ادله زيادي در مشروعيت هر دو ذكر مينمايد.
نقيبي، سيدابوالقاسم (متولد 1342)
فلسفه احكام حج از منظر قرآن كريم به ضميمه چهل حديث حج ، تهران، دفتر نشر اسلامي، چاپ 1، 1387، 238ص، رقعي.
شابك: 0 ـ 198 ـ 476 ـ 964 ـ 978
چاپ ديگر
تهران، پاتيرام، چاپ 1، ???7، 238ص، رقعي.
بررسي فلسفه احكام حج و اهداف اين احكام و تأثيرات فردي و اجتماعي آن بر اساس قرآن و حديث است. در بخش نخست اين نوشتار فلسفه احكام حج از نظر قرآن بيان شده است و در بخش دوم، چهل حديث از احاديث حج، انتخاب و همراه با ترجمه عرضه شده است.