بخش 10
فصل دوم: حج از منظر قرآن
باشا، مرتضی علی [1]
الاسفار عن آیات الحج و الاسرار ، قم، باقیات، چاپ 1، 1426ق، 227ص، رقعی، عربی.
شابک: 8 ـ 07 ـ 6168 ـ 964
بررسی حج و اهمیت و منزلت آن از دیدگاه قرآن است. نگارنده پس از توضیحاتی اجمالی و كلّی درباره حج و توجّه ویژه قرآن به این فریضه بزرگ الهی به آیاتی از سوره بقره كه در آنها به مكان مقدّس كعبه و مقام ابراهیم اشارت رفته می‌پردازد. و آنگاه آیات سوره آلعمران و سورههای مائده، انعام، انفال، توبه، ابراهیم و اسراء را همراه با شرح و توضیح و تفسیر می‌آورد؛ و دقایق و ظرایف این اعمال متعالی را به حجگزاران گوشزد مینماید. وی در ادامه آیات سورههای حج تا قریش را كه به گونهایی تصریحی و تلویحی با اعمال حج مرتبط است مورد بررسی قرار داده و در ادامه آن در باب اسرار حج و علت‌های هریك از آداب و اعمال با استناد به آیات و احادیث سخن گفته است.
بهرام‌پور، ابوالفضل (متولد 1320)
پیمان پارسایی ، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1387، 215ص، پالتویی، رقعی.
شابک: 6 ـ 107 ـ 540 ـ 964 ـ 978
منتخبات و برگزیده‌ای از تفسیر قرآنی نسیم حیات از همین مؤلف است. مؤلف تلاش نموده با استفاده از آیات قرآنی مرتبط با حج، نکات زیبا و قابل استفاده‌ای و بعضاً تازه‌ای را در اختیار خوانندگان قرار دهد. از آنجایی که قدم به قدمِ اعمال حج، پیمان خاصّی با خداوند است. کتاب، «پیمان پارسایی» نام گرفته است.
بهشتی، سیدمحمد [2] (1307 ـ 1360)
حج در قرآن: تفسیر آیات 196 ـ 203 سوره بقره ، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ 5، 1378، 142ص، رقعی.
شابک: 2 ـ 799 ـ 430 ـ 964
بررسی تفسیری درباره آیات
حج در سوره بقره است.
نویسنده این مباحث را طی
سال‌های 1351 ـ 1352 نوشته است. وی
با استفاده از
روایات، درصدد تبیین
ابهامات پیرامون ابعاد
مختلف حج است. ابتدا
آیات 196 ـ 203 سوره بقره همراه
با ترجمه فارسی آن آورده
شده
و آنگاه پیشینه حج بررسی
شده است. برخی موضوعات
مطرح شده
در كتاب عبارت‌اند از:
ابراهیم(ع) و بنای كعبه، حج
و بهرهبرداریهای
اقتصادی، ابعاد اجتماعی
حج، قربانی، ابعاد سیاسی
حج، تأكید ائمه(ع)
بر رفتن به حج، حج و
خودسازی، واجبات احرام،
جمرات و
سمبل شیطان.
بی‌آزار شیرازی، عبدالكریم [3] (متولد 1323) و حجازی، فخر الدین [4] (متولد 1305)
قرآن و احكام، حج كانون همبستگی ، تهران، بعثت، بی‌تا، 53ص، رقعی.
بررسی و تحلیل آیات قرآنی مربوط به حج است. نویسندگان، تلاش کرده‌اند ابعاد سیاسی ـ اجتماعی را از متن آیات قرآنی استخراج و به خوانندگان عرضه کنند.
تقدسی نیا، خسرو (متولد 1346)
جلوههای حج در قرآن، تفسیر و پیام آیات حج ، قم، ائمه(ع)، چاپ 1، 1376، 367ص، وزیری.
شابک: 6 ـ 6 ـ 91088 ـ 964
فروست: مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی ائمه(ع) ـ 7
بررسی و تفسیر 179 آیه از آیات قرآن در زمینه ابعاد حج است. نویسنده با هدف آشنا كردن مردم با اسرار و احكام حج و با استناد به منابع حدیثی و تفسیری شیعه امامیه كوشیده است تمام نكات پراهمیت مربوط به حج را از آنها استخراج و تفسیر نماید. این نوشته به ترتیب سورههای قرآن و به شیوه موضوعی تنظیم گشته و نویسنده پس از ذكر هر آیه و ترجمه آن، با عنوان تفسیرها و پیامها، انواع نكات لغوی، فقهی، تاریخی و اخلاقی آن را بازگو مینماید. نویسنده معتقد است حج یكی از عبادات پر رمز و راز اسلام است كه هزاران جلوه دارد و هر كدام از آنها میتواند عاملی برای به سامان رسیدن زندگی فردی و اجتماعی انسان به حساب آید.
حسینی كشكوئیه، سیدمحمد [5]
نگرشی اجتماعی به كعبه و حج از دیدگاه قرآن ، تهران، امیرکبیر، چاپ 1، 1372، 323ص، رقعی.
شابک: 0 ـ 0904 ـ 00 ـ 964
بررسی آیات قرآنی درباره حج و گردآوری شده در سه فصل است. فصل اول پیرامون کعبه و ویژگی‌های آن و مباحثی از قبیل طهارت و پاکی بیت، پناهگاه و مرجع‌بودن آن، امنیت حرم، تعمیر و تولیت خانه است. در فصل دوم بحث از مسائل کلی مربوط به حج، نظیر: معنای حج، وجوب و اعلان حج، منافع و آثار آن و برائت است. و در نهایت فصل سوم به تحلیل اجتماعی مناسک حج اختصاص یافته است.
حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت ، معاونت آموزش و تحقیقات
الحج فی القرآن، تحقیق معاونیه شئون التعلیم و البحوث الاسلامیة فی الحج، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1414ق/1372، 616ص، وزیری.
بررسی و تفسیر موضوعی بر اساس نقل‌ها و روایات در زمینه ابعاد حج است. نویسنده تمام آیات مرتبط با ابعاد مختلف تاریخی، فقهی، معرفتی و عرفانی حج را یكجا گرد آورده و بر اساس احادیث و آثار تفسیر کرده است. نقل‌ها یكسر مستند است به منابع كهن فریقین كه چگونگی آنها در پایان كتاب آمده است. کتاب در بیست و شش فصل سامان داده شده است، این فصول بر اساس سوره‌هایی است كه در آنها آیات حج آمده و نه چینش موضوعی آیات است.
دهقان، اکبر (متولد 1344)
با قرآن در مکه و مدینه ، به کوشش حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، معاونت امور روحانیون، تهران، بعثه مقام معظم رهبری، چاپ 1، 1388، 480ص، وزیری.
فروست: درسنامه.
بررسی آیات قرآنی مربوط به
مکه و مدینه و حج است. در فصل
اول، آیات مربوط به حج و
مکه و در فصل دوم، آیات
مربوط به
مدینه منوره و مسائل
تاریخی مانند برخی جنگ‌ها
و برخی آیاتی
که مربوط به پیامبر اکرم
است، آمده است. در آعاز متن
آیه شریفه و ترجمه بیان
شده و بعد ازآن واژه‌های
مشکل آن معنا گردیده و سپس
تفسیر آیه شریفه بیان شده
و در پایان نکته‌های مختلف
ادبی، اخلاقی، تربیتی،
اجتماعی و عرفانی با
بهره‌گیری از منابع مختلف
شیعه و اهل سنت، بیان شده
است.
سیصد و سیزده نکته از قرآن کریم پیرامون حج ، قم، مؤسسه انتشارات حرم، چاپ 1، 1384، 304ص، رقعی.
شابک: 7 ـ 77 ـ 7585 ـ 964
بررسی سیصد و سیزده نکته
درباره حج است که از آیات
قرآن و
روایات معصومین(ع) استخراج
شده و در قالب پنج فصل بیان
شده
است. عناوین فصول
عبارت‌اند از: برخی از
لطایف و اسرار حج؛
آیات حج و برخی از
نکته‌های آن؛ حج در آینه
احادیث؛ شرح
کوتاهی از اماکن مکه و
مدینه؛ تذکرات اخلاقی و
عبادی و اجرایی در سفر حج.
سیدین، سیدمحسن (متولد 1345) و افتخاری توکلی، مهشید (متولد 1346)
حج: امت وسط: مروری بر فلسفه حج در قرآن ، تهران، آوامتن، چاپ 1، 1388، 91ص، رقعی.
شابک: 2 ـ 16 ـ 2673 ـ 964 ـ 978
عنوان دیگر: مروری بر فلسفه حج در قرآن .
بررسی ابعاد مختلف حج با استفاده از آیات قرآن و دیدگاه‌های مفسران است. نویسنده در مقدمه می‌نویسد: از آنجا که مناسک و اعمال حج هر کدام مربوط به یکی از بنیادهای «امت وسط» یعنی جامعه نمونه برگرفته شده از الگوی حج است و هر کدام نیز به صورتی نمادین است می‌توان گفت که کلیت حج و مناسک آن و آنچه مستطیعان می‌توانند از مطالعه در این عبادت بزرگ درک کنند همچون آیاتی متشابه‌اند که فهم آن به قول آیه هفت سوره آل عمران نیازمند رسوخ است.
شکریان، ناصر
ابعاد حج در قرآن ، تهران، نشرمشعر، چاپ 1، 1388.
بررسی ابعاد معنوی و
عرفانی و نیز بُعد فرهنگی
و اقتصادی حج با
توجه به آیات قرآن است.
نویسنده در بخش «بعد معنوی
و عرفانی
حج» با اشاره به اینكه
مقصود اصلی از تشریع حج و
سایر
عبادات، تقویت بعد روحانی
انسان است نوشته است:
«تكالیف و فرائض الهی از
نظر خاصیت اثرگذاری در روح
و جان انسان مختلف‌اند؛
بعضی اثر تطهیر و تخلیه را
دارند كه ظلمت را از فضای
روح و جان بشر دور می‌كند و
بعضی دیگر موجب تزیین جان
و وسیله جلب نورانیت
می‌گردد و دسته دیگر جامع
هر دو اثر(تخلیه و تحلیه)
هستند و حج از این دسته سوم
است».
طراویان، مینا
حدیث یکتایی و یکرنگی: نگاهی قرآنی به حج ، اصفهان، خاتم‌الانبیاء، چاپ 1، ۱۳۸۶، 311ص،
شابک: 0 ـ 29 ـ 8378 ـ 964 ـ 978
علوی، سیدعادل[6] (متولد 1955م)
رساله مختصر دلیل الحاج، قم، المؤسسة الاسلامیة العامة للتبلیغ و الارشاد، چاپ 1، ۱۴۲۳ق/ ۱۳۸۱، 36ص.
شابک: 3 ـ 81 ـ 5915 ـ 964
فروست: موسوعة رسالات اسلامیة
بررسی جنبه‌های مختلف حج
بر اساس آیات قرآن و آراء
مفسران
است.
رسالة من لطائف الحج و الزیارة ، قم، المؤسسة الاسلامیة العامة للتبلیغ و الارشاد، چاپ 1، ۱۴۲۳ق/ ۱۳۸۱، 28ص.
شابک: x ـ 18 ـ 5915 ـ 964
فروست: موسوعه رسالات اسلامیة
بررسی ابعاد و جنبه‌های مختلف حج و مکه و مدینه و زیارات اماکن متبرکه این شهرها بر اساس قرآن و تفاسیر قرآن است.
علوی مقدم، سیدمحمد (متولد 1311)
حج در قرآن ، ویرایشِ علی ورسه‌ای، به کوشش حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، تهران، نشر مشعر، 1381، 183ص، رقعی.
شابک: 3 ـ 10 ـ 7635 ـ 964 ـ 978
بررسی آیات مربوط به حج است. نویسنده ابتدا آیات هر موضوع را گردآوری کرده، آنگاه نظریه‌ی برخی از قدمای مفسران را در ذیل آن آورده است.
قاضی عسكر، سیدعلی (متولد 1325)
حج و حرمین شریفین در تفسیر نمونه ، قم، نشر مشعر، چاپ 2، 1384، 728ص، وزیری.
شابک: 9 ـ 41 ـ 7635 ـ 964
مجموعه آیات قرآنی مربوط
به حج و حرمین شریفین مكه و
مدینه است. نویسنده با
تفحص و مطالعه در تفسیر نمونه، هر موضوع
را تفسیر کرده است. این
آیات به طور عمده درباره
اعمال حج، طواف، سعی،
وقوف، بنای كعبه به دست
ابراهیم خلیل، قربانی
فرزند و ... است. در تفسیر نمونه، این لطایف
به طور پراكنده و در
مجلدات مختلف آمده است.
نویسنده با گردآوری این
مطالب، آنها را به صورتی
منظم در این مجلد ارائه
كرده است. عناوین بخش‌های
کتاب عبارت‌اند از: 1 ـ
زندگانی حضرات ابراهیم
بنیانگذار حج ابراهیمی؛ 2
ـ حج و مسائل مربوط به آن؛ 3 ـ
مکه و رویدادها و موضوعات
مرتبط با آن؛ 3 ـ مدینه،
رویدادها، جنگ‌ها و
حوادثی که در آن رخ داده
است.
قرائتی، محسن (متولد 1324)
با قرآن در سرزمین وحی ، به کوشش حوزه نمایندگی ولی‌فقیه در امور حج و زیارت، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، 1383، 216ص، جیبی.
شابک: 0 ـ 68 ـ 7635 ـ 964
بررسی جنبه‌های فردی و اجتماعی حج و سرزمین وحی بر اساس قرآن و تفاسیر است. مؤلف که صاحب تفسیر نور است، از این اثر خود برخی از آیات را برای زائران و روحانیون دست اندرکار در امور حج گزینش کرده و این اثر را سامان داده است. از جمله عناوین مورد بحث در کتاب این موارد است: قبل از سفر، اهمیت و ضرورت حج، اخلاص، حکمت‌های حج، مدینه، اهل‌بیت(ع)، مسجد النبی و مساجد دیگر، میقات و احرام، مکه، مسجد الحرام و کعبه، مقام ابراهیم، سعی و صفا و مروه، عرفات و مشعر، منی و قربانی و حلق، بازگشت به مکه، پایان حج.
قربانی لاهیجی، زین العابدین [7] (متولد 1314)
تفسیر جامع آیات الاحكام: خمس، حج ، تهران، سایه، چاپ 1، 1377، 348ص، وزیری.
شابک: 9ـ21ـ5918ـ964
بررسی آیات قرآنی مربوط به خمس و حج است. نویسنده در این اثر به تفسیر آیات مربوط به خمس و حج پرداخته است. وی در مجموعه توانسته بیست و هفت آیه شریفه: پنج آیه در باب خمس و بیست و دو آیه در باب حج تفسیر کند.
م.الف، عبدالله
شریعت، طریقت و حقیقت حج
، دانشیاران ایران، چاپ 1،
1387، 128ص،
وزیری.
شابک: x ـ 9 ـ 96931 ـ 964
بررسی جنبه‌ها و ابعاد مختلف حج از دیدگاه قرآن است. خداوند در آیات مختلفی از قرآن به موضوع حج پرداخته است. در آیات، به روشنی وجوب حج برای كسانی كه استطاعت آن را داشته باشند، بیان و انواع حج ـ عمره و تمتع ـ تشریح شده است. علاوه بر آن در آیاتی، به شرط قبول حج اشاره شده است؛ بدین معنا كه هر فرد زائر خانه خدا باید اعمال و آداب حج را درك كرده و به طور صحیح انجام دهد و در غیر این صورت حج وی مقبول نخواهد بود. نگارنده در كتاب حاضر در دو بخش به تشریح حج در دو حیطه عملی و علمی می‌پردازد. بخش عملی شامل شریعت، احكام، طریقت و آداب حج و بخش علمی مشتمل بر حقیقت حج و اسرار آن است. وی علاوه بر آن رویت قلبی یكی از حاجیان را به تصویر می‌كشد.
محمدپور ملاطی، محسن (متولد 1346)
حج در آینه وحی، بوشهر، دریانورد، چاپ 1، 1381، 245ص، رقعی.
شابک: x ـ 4 ـ 93515 ـ 964
بررسی آیات قرآنی حج و بررسی و تحقیق جنبه‌ها و ابعاد مختلف فردی و اجتماعی حج است.
محمدی، رمضان
پرسمان قرآنی حج ، تهران، نشر مشعر، چاپ 1، ۱۳۸۸، 264ص، وزیری.
شابک: 4 ـ 198 ـ 540 ـ 964 ـ 978
بررسی اهمیت و فلسفه‌ی اعمال و مناسک حج و نیز فلسفه زیارت، از منظر آیات قرآنی است. نویسنده طی شش فصل، در قالب پرسش و پاسخ نگاه قرآن را به موضوعات درباره حج بررسی کرده است. عناوین فصول عبارت‌اند از: اهمیت حج از نگاه اسلام و دیگر ادیان (برررسی اهمیت حج و قدمت و حرمت خانه کعبه)؛ اعمال و مناسک حج؛ فلسفه حج؛ آداب سفر حج؛ اماکن حج؛ زیارت و اهمیت آن از منظر قرآن.
مركز تحقیقات و آموزش حج (به کوشش)
الحج فی القرآن ، قم، نشر مشعر، چاپ 1، 1414ق، 616ص، وزیری.
شابک: ندارد
بررسی آیاتی از قرآن است که به موضوع حج و مسائل مختلف آن پرداخته است، با استفاده از 1424 حدیث در شرح این آیات گرد آوری شده و به روش روایی مورد تفسیر قرار گرفته است. عناوین برخی سورهها و برخی موضوعات مطرح شده در آنها عبارت‌اند از: بقره (علت طواف، حدود مقام، سعی بین صفا و مروه، حج، عمره و عرفات)؛ آل عمران (آداب دخول حرم)؛ مائده (محرمات حج و كفاره آنها)؛ انعام؛ اعراف؛ انفال؛ توبه؛ هود؛ نحل؛ حج (ملاقات امام در حج و معنای مناسك)؛ قصص؛ احزاب؛ سبأ؛ فاطر؛ فتح؛ ذاریات؛ منافقون و نصر.
موسوی غروی، سیدمحمدجواد [8] (متولد 1282)
فلسفه حج، بخش چهارم خورشید معرفت در گناه و طاعت پیرامون حج و عمره مأخوذ از قرآن مجید ، تهران، اقبال، چاپ 1، 1361، 388ص.
بررسی فلسفه و اسرار حج با استفاده از آیات قرآن است.