بخش 17

بخش ششم

فقه و حقوق

فصل اول: فقه استدلالی

آزاد قزوینی، علی [1]

آراء فقهیه فی المواضیع التالیة: ـ مسائلة رویة الهلال بالاجهزة المتطورة، ـ مسالة وحدة الافق و اختلافها، ـ مسالة الطواف من الطابق العلوی، ـ مسالة ... ، قم، آل‌فاضل، چاپ 1، 1386، 256ص، وزیری.

شابک: 2 ـ 6 ـ 94570 ـ 964

جلد دوم از این مجموعه به تحلیل فقهی درباره چند موضوع مثل رؤیت هلال با چشم مسلح و ابزار تكنیكی جدید و از جمله به طواف از مكان مرتفع و بالاتر از كعبه می‌پردازد.

فقه الجمرات ، قم، آل فاضل، چاپ 1، 1424ق، 190ص، وزیری.

شابک: 3 ـ 0 ـ 9457 ـ 964

بررسی فقهی رمی جمرات به عنوان یکی از مناسک حج است. نویسنده، در صدد است با تحلیل نظریات فقها و عبارات روایات محل جمره، معانی جمره و حدود رمی جمرات را شناسایی کند. او تعاریف لغوی ''جمره'' را در کنار دیدگاه‌های شهید اول تحلیل کرده و با استناد به متون تاریخی، تاریخ ساختن ستون جمرات را مشخص و احکام فقهی آن را به صورت استدلالی ارائه داده است. کتاب حاضر در حقیقت حاصل نظریات فقهی نویسنده است و تحقیقات او درباره این موضوع، مورد اختلاف میان فقیهان شیعه و اهل سنت است.

احمدی زنجانی، زین‌العابدین [2] (متولد 1308)

بیان تحریر الوسیلة للامام ‌الخمینی: کتاب ‌الحج ، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ 1، ۱۳۸۶، 748ص.

شابک: 7 ـ 973 ـ 335 ـ 964 ـ 978

شرح کتاب تحریر الوسیه از امام خمینی است. خود کتاب تحریر الوسیله، شرح کتاب وسیلة النجاة از ابوالحسن اصفهانی است. فقط کتاب حج در اینجا معرفی شده و شامل شرح و بررسی احکام حج است.

احمدی فقیه یزدی، محمد حسن [3]

رسالة وجیزة فی حدود المطاف فی الواجب من الطواف ، قم، آیات بینات، چاپ 2، 1383، 72ص، وزیری، عربی.

شابک: 2 ـ 5 ـ 95427 ـ 964

بررسی استدلالی احکام طواف حج است. این رساله کوتاه، تقریر درس‏های آیت‌الله احمدی فقیه در زمینه مناسک حج درباره کیفیت، آداب و واجبات طواف و به ویژه حدود و مقدار مكان طواف در حج عمره و تمتع است. در هر بحث ابتدا آیات و کیفیت استنباط از آن آمده و سپس برداشت و اقوال دیگر فقیهان تحلیل و نقد شده است. نویسنده علاوه بر بحث قرآنی و فقهی، سند روایات را هم بررسی و نقد می‏کند.

امینی، عبدالحسین [4] (1281 ـ 1349)

المتعتان بین النص و الاجتهاد من كتاب «الغدیر» ، گزیده‏ی سیدطاهر موسوی، قم، الغدیر، چاپ 1، 1419ق، 178ص، رقعی، عربی.

عنوان اصلی: الغدیر فی الكتاب و السنة و الأدب .

بررسی ادله و مستندات و نیز آراء و تحلیل‌های فقهی در زمینه دو متعه یعنی ازدواج متعه و حج تمتع است. نویسنده اجتهادات شخصی خلیفه دوم عمربن‌خطاب و تحریم دو متعه‌ی فوق را نقد کرده و آن را موضع‌گیری در برابر دستورات صریح پیامبر اسلام(ص) نسبت به حج عمره و متعه (ازدواج موقت با زنان) و مسائلی مانند طلاق می‌داند. او این نوع اجتهادات را نوعی اعتراض به اوامر و نواهی خدا و رسول او(ص) می‏داند و آن را موجب از میان رفتن اصل دین می‏شمارد. برخی از عناوین كتاب چنین است: عوامل تحریم متعه توسط عمر، مخالفت صحابه و تابعان با عمل عمر، و احادیث صریح دال بر جواز متعه و حج عمره.

انصاری، مرتضی بن محمد امین [5] (1214 ـ 1281ق)

كتاب الحج ، به كوششِ لجنة تحقیق تراث الشیخ الاعظم، با همکاری مؤسسة آل‏‏البیت(ع) لإحیاء التراث، قم، مجمع الفكر الإسلامی، 1425ق، 136ص، وزیری، عربی.

شابک: 1 ـ 62 ـ 5662 ـ 964

بررسی استدلالی مناسک حج بر اساس فقه شیعه امامیه است. این کتاب در اصل تعلیقات شیخ مرتضی
انصاری بر مباحث کتاب حجارشاد الاذهان علامه
حلی است. درارشاد الاذهان، این باب شامل چهار مبحث انواع حج، شرایط حج، افعال حج و لواحق حج است اما شیخ فقط بر دو مبحث اولْ تعلیقه نگاشته و به بررسی جوانب مختلف هر مسئله و ذكر تحقیقات و استدلال‏های فقهی خود پرداخته است. این کتاب یک تحریر فارسی هم دارد که به قلم خود شیخ است و در قسمت دوم این اثر، بر اساس نُسخ خطی متعددی چاپ
شده است. تحریر فارسیکتاب الحج، بر اساس گفته شیخ انصاری به گونه‏ای نوشته شده که موافق احتیاط باشد. به همین سبب، فقهای بزرگی چون میرزا محمدحسن شیرازی و آخوند خراسانی و محمدکاظم یزدی بر آن حاشیه نوشته‏اند. حواشی این بزرگان در پاورقی صفحات منعکس شده است.

بروجردی، سید‌حسین [6] (1253 ـ 1340)

شرح رساله آیت‌‏الله سید‌محمد‌حسین بروجردی ، شرح ‏و ‏حاشیه‏ی سید‌محمد‌جواد موسوی غروی^[7] ، ویرایشِ سید‌علی‌اصغر موسوی غروی، تهران، نگارش، چاپ 1، 1382، 641ص، وزیری.

شابک: 8 ـ 4 ـ 91354 ـ 964

شرح و تبیین و تعلیقه بر رساله فارسی آیت‏الله بروجردی است. نویسنده هر یك از مسائل متن را آورده و در زیر آن ضمن بیان فتاوای خود، در مواردی هم به شرح موضوع پرداخته است. از جمله مسائل و مباحث حج را به تفصیل آورده زیرا آیت‌الله غروی در مسائل حج تبحر ویژه دارد. از آنجایی كه شرح‌نگاری بر رساله فارسی در بین علما چندان معمول نبوده، این شرح در نوع خود ابتكاری است كه اخیراً صورت پذیرفته و در واقع همان تعلیقات شارح بر متن اصلی رساله است. در مواردی كه نظریات و فتاوای شارح با ماتن از یك مبنای فقهی و اصولی سرچشمه می‏گیرد، هیچ‏گونه شرحی بر متن رساله نوشته نشده و در واقع همان متن، فتاوای شارح نیز محسوب می‏شود. این رساله در قالب 2840 مسئله فراهم آمده است.

تبریزی، جواد [8] (متولد 1305)

التهذیب فی مناسك العمرة و الحج ، قم، دارالتفسیر، چاپ 1، 1423ق، 3 جلد، وزیری، عربی.

شابک: 5 ـ 99 ـ 6398 ـ 964

پژوهشی است درباره مناسك حج و عمره. نویسنده به شیوه فقه
استدلالی امامیه و با استناد به آیات قرآن و روایات اهل‌بیت(ع) به بررسی مناسك حج و عمره بر اساس دیدگاههای سیدمحمد كاظم یزدی در عروة الوثقی پرداخته است و ضمن تشریح دیدگاههای سید، دیدگاههای خود و مسائلی را كه سیدبه آنها نپرداخته، تبیین كرده است. محور مسائل مورد نظر عبارت‏اند از: وجوب حج، شرایط وجوب حج، استطاعت، نذر و عهد و سوگند در حج، نیابت در حج، وصیت در حج، حج مستحبی، اقسام عمره، اقسام حج، حج تمتع، مواقیت حج و شرایط و محرمات احرام.

تنقیح مبانی العروة: کتاب الحج ، قم، دارالصدیقة الشهیدة(س)‏‫، چاپ 1، ۱۳۸۸، وزیری.

شابک: 2 ـ 22 ـ 8438 ـ 964 ـ 978

شرح کتاب العروة الوثقی از سیدمحمدکاظم طباطبایی یزدی است. این جلد به شرح استدلالی احکام حج بر اساس فقه شیعه می‌پردازد.

حسینی‌، سیدجعفر (متولد 1323) (مقرر)

منهاج‌ الناسک‌ الی ‌ادلة المناسک تقریرا لابحاث‌ آیة‌الله‌ الشیخ‌ علی‌ المروجی‌ القزوینی ، تقریر توسط سیدجعفر حسینی، قم، پرهیزگار، چاپ 1، ۱۴۲۲ق‌/ ۱۳۸۰، 4 جلد، وزیری.

شابک: 6 ـ 01 ـ 7688 ـ 964

جلد سوم در سال 1388 توسط دارالتفسیر منتشر شده است.

چاپ دیگر

قم، بهمن آرا، چاپ 1، ۱۴۲۷ق/۱۳۸۵.

تقریرات درس آیت‌الله علی مروجی قزوینی در باب احکام و مناسک حج است. بررسی قسمتی از احكام و مناسك حج است. نویسنده به شیوه فقه استدلالی امامیه و با استناد به روایات اهل‌بیت، مباحث حج از جمله وجوب حج و شرایط وجوب آن را مورد نقد و بررسی قرار داده است. مؤلف، شرایط وجوب حج را بلوغ عقل و استطاعت می‏داند و قلمرو استطاعت را امری عرفی دانسته و بر آن است كه هرگاه كسی عرفاً توانایی بدنی و زاد و توشه و امنیت داشته باشد حج بر او واجب است. احتمالاً متن
درس استاد، کتابمناسک الحج از آیت‌الله خوئی است.

خوئی، سیدابوالقاسم [9] (1278 ـ 1371)

المعتمد فی شرح المناسک: کتاب الحج ، محاضرات ابوالقاسم الموسوی الخوئی، به کوشش محمدرضا موسوی خلخالی، قم، لطفی، ‎1410‎ق/ 1369، وزیری.

فروست: منشورات مدرسة دارالعلم؛ ‎17

چاپ دیگر

قم، مؤسسه‌ احیاء آثار الامام‌ الخوئی‌، شرکة‌ التوحید للنشر، جلد 27، چاپ 3، 1377، 558ص، وزیری.

شابک: x ـ 15 ـ 6084 ـ 964

تقریر درس‌های آیت‌الله خوئی توسط محمدرضا خلخالی است. محور درس‌های
استاد، مناسک حج کتابالعروة الوثقی است و در واقع این کتاب شرح مناسک می‌باشد.

دستغیب حسینی شیرازی، سیدعلیمحمد [10] (متولد 1313) (شارح)

الهادی الی مناسك الحج: الجزء الثالث من كتاب الحج ، قم، فلاح، چاپ 1، 1384/1426ق، 436ص، وزیری، عربی.

شابک: 2 ـ 55 ـ 7208 ـ 964

عنوان عطف: الهادی الی طريقة الوسطی فی شرح العروة الوثقی.

مجموعه فقه استدلالی در احكام حج است. نویسنده این جلد را از
تروك احرام آغاز كرده و در آن، با ارائه فتوای خویش، به شرح فقهی
و استدلالی آن پرداخته و با بررسی روایات و آیات از كتاب‌های
معتبر روایی شیعه، مسئله را بررسی كرده و دلایل این فتوا را ارائه
كرده است. تروك احرام، طواف و شرایط آن، نماز طواف، عنوان فصلها و موضوعات كتاب است. در واقع
این کتاب شرحالعروة الوثقی شرح کتاب الحج است.

روحانی، سیدمحمد [11] ( ۱۲۹۸ ـ ‎1376)

المرتقی الی الفقه الارقی، کتاب الحج ، تقریرا لابحاث محمد الحسینی الروحانی، به کوشش محمد صادق الجعفری، باهتمام مؤسسه الجلیل للتحقیقات الثقافیه، تهران، دار الجلی، مؤسسة الجلی، ‎1419ق، 2 جلد، وزیری.

بررسی استدلالی احکام حج بر اساس فقه جعفری و آراء فقهای شیعه است.

سبحانی تبریزی، جعفر [12] (متولد 1308)

الحج فی ‏الشریعة الإسلامیة الغراء ، قم، مؤسسة الإمام صادق(ع)، جلد اول، چاپ 1، 1424ق/1385، 736ص، وزیری، عربی.

شابک: 7 ـ 132 ـ 357 ـ 964

بررسی فقهی مسائل و احکام عبادی حج است که بر اساس آموزه‏های فقه شیعی و مستند به ادله اجتهادی عرضه شده است. نویسنده در این اثر با مبنا قرار دادن
کتاب فقهیالعروة الوثقی سیدمحمدکاظم یزدی، مجموعه مطالب و فروع مباحث خود را در سه فصل کلی زیر ارائه کرده است. فصل اول درباره وجوب شرعی و رکن بودن حج؛ فصل دوم در شرایط وجوب حَجة الاسلام؛ فصل سوم در حج واجب به واسطه نذر و عهد و قسم.

جلد دوم : قم، مؤسسة الإمام صادق(ع)، چاپ 1، 1384/1426ق، 846ص، وزیری.

شابک: 5 ـ 195 ـ 357 ـ 964

بررسی برخی احکام حج بر اساس فقه امامیه و به روش استدلالی است. این جلد فصل چهارم تا بیست و سوم را شامل می‌شود و عناوین برخی از فصول آن عبارت‌اند از: حج زیبایی، وصیت حج، الحج المندوب، اقسام عمره، اقسام حج، چگونگی حج تمتع، مواقیت، احکام المواقیت، مقدمات الاحرام، کیفیت احرام.

جلد سوم: قم، مؤسسة الإمام صادق(ع)، چاپ 1، 1385، 624ص، وزیری.

شابک: 4 ـ 240 ـ 357 ـ 964

بررسی برخی از مسائل و احکام حج بر اساس فقه شیعه و به روش استدلالی است. این جلد فصل بیست و چهارم از کتاب را شامل می‌شود و عنوان فصل عبارت است از: القول فی تروک الاحرام والمحرمات.

جلد چهارم: قم، مؤسسة الإمام صادق(ع)، چاپ 1، 1385/1427ق، 483ص، وزیری.

شابک: 4 ـ 240 ـ 357 ـ 964

شرح مسائل و احكام باب حج از کتاب العروة الوثقی تألیف سیدمحمدكاظم یزدی است. در شرح موضوعات و بیان هر مسئله فقهی، جوانب مختلف مطلب به همراه نقل آراء فقیهان و تحلیل و نقد آنها آمده و مستندات گوناگون از ادله اربعه ذكر شده است. این جلد به مباحث طواف، سعی، تقصیر، وقوف در عرفات و مشعر الحرام اختصاص دارد.

جلد پنجم : قم، مؤسسة الإمام صادق(ع)، چاپ 1، 1386، 612ص، وزیری.

شابک: 4 ـ 240 ـ 357 ـ 964

بررسی احکام فقهی پیرامون مناسك و مسائل حج به روش استدلالی است. جلد پنجم از فصل 20 تا 29 را پوشش داده و در آن جزئیات و فروعات مربوط به احكام و مسائل منی، قربانی، رمی جمرات، عمره مفرده، شرایط و اجزاء اعمال منی تشریح شده است. توضیح مسائل و مناسك منی علاوه بر مسائل فقهی، مبانی روایی، آیات و ادله هر مسئله با تفصیل كنكاش و نحوه استنباط احكام تبیین شده است.

سهلانی، حیدر

فقه ‌العتبات ‌المقدسة، قم‏‫، دلیل ما، چاپ 1،۱۳۸۷، 483ص، وزیری.

شابک: 1 ـ 384 ـ 397 ـ 964 ـ 978

مجموعه بررسی‌هایی در زمینه زیارت عتبات مقدس و زیارتگاه‌ها است. اصل این کتاب، رساله کارشناسی ارشد نویسنده در رشته فقه دانشگاه کوفه(جامعة الکوفه) بوده است. نویسنده در این کتاب مباحث فقهی مربوط به حدود مکانی، اداره و تولیت، امور مالی، تصرفات شخصی اماکن مقدس عتبات عالیات را بررسی کرده است.

شیرازی‌، عبدالله [13] ‌ (1271 ـ ۱363)

محاضرات فی الفقه الاسلامی: کتاب الحج ، بقلم محمدتقی الطبسی، مشهد، بی‌نا، 1399ق، 239ص، وزیری.

تقریر درس‌های آیت‌الله شیرازی به قلم محمدتقی الطبسی است. بررسی احکام حج و وظایف حجاج بر اساس فقه امامیه است.

صابری همدانی، احمد [14]

کتاب الحج ، قم، مطبعة الخیام، چاپ 1، 1358، وزیری.

بررسی مسائل و احکام حج بر اساس فقه شیعه امامیه و به ویژه استدلالی است.

طباطبائی، محمدرضا (متولد 1327)

تحریر شرح اللمعة: کتاب الحج و العمرة ، تحقیق محمد رضا الطباطبائی و کمال‌الدین الخدامی، قم، دارالعلم، ‎1427ق، 300ص، وزیری.

شابک: 8 ـ 18 ـ 9972 ـ 964

بازنگاری و تجدید متنشرح اللمعة است. کتاباللمعة از شهید اول وشرح اللمعة از شهید ثانی است. این کتاب به روش استدلالی و بر اساس فقه امامیه به احکام و وظایف مکلفین پرداخته و در این مجلد فقط وظایف حجاج را بررسی کرده است.

طباطبائی‌ قمی‌، حسن‌ [15] (متولد 1292)

کتاب‌ الحج‌ ، بی‌جا، باقری، ۱۴۱۵ق‌/ ۱۳۷۳، 3 جلد، وزیری.

بررسی مسائل و احکام حج بر اساس فقه شیعه امامیه و به ویژه استدلالی است.

طباطبائی قمی، سیدتقی [16] (متولد 1301)

مصباح الناسك فی شرح المناسك ، تصحیحِ غالب سیلاوی، قم، محلاتی، چاپ 1، 1425ق، 518ص، وزیری، عربی.

شابک: 4 ـ 19 ـ 7455 ـ 964

چاپ دیگر

به کوشش عباس حاجیانی، قم، مطبعة الخیام، 1402ق‌، وزیری.

شرح و توضیح مسائل مورد ابتلا در حج به روش استدلالی است. شارح، بیان
مسائل حج را بر اساس کتابالمناسک آیت ‏الله خویی قرار داده است. در توضیح و تشریح هر مسئله، مستندات قرآنی و روایی آن، همراه اقوال فقیهان شیعه گزارش شده و مجموعه‏ای از مناسک حج شامل اقسام حج، مواقیت، واجبات، تروک احرام و مستحبات حج در آن مورد بحث قرار گرفته است. آیت ‏الله خویی کتاب خود را به شکل رساله‏های عملیه نگاشته است، اما شرح آن حالتی کاملا استدلالی دارد. بعلاوه، شارح آراء او را در بسیاری از موارد مورد نقد قرار می‏دهد

عطائی ‏اصفهانی، علی (متولد 1317)

تحقیق‌ دقیق‌ حول‌ الجمرات‌ ، ترجمه به عربی علی‌ الدریع[17] ‌، قم‌، امیرالعلم‌، چاپ 1، ۱۳۸۳، 155ص، پالتویی.

شابک: 03 ـ 07 ـ 7955 ـ 964

عنوان‌ روی‌ جلد:التحقیق‌ العمیق‌ فی‌ الجمرات‌ و الرمی‌ الیها .

عنوان اصلی: تحقیق ‏دقیق ‏دربارهً ‏جمرات ‏و رمی‏ بر آنها .

تحقیقی ‏دقیق ‏دربارهً ‏جمرات ‏و رمی‏ بر آنها ، قم، امیرالعلم، چاپ 2، 1382، 171ص، پالتویی.

شابک: 0 ـ 7 ـ 93089 ـ 964

بررسی احکام رمی جمرات (سنگ زدن به شیطان) از جمله ضرورت یا عدم ضرورت اصابت سنگ‌ها به ستون‌ها در هنگام رمی جمرات است.

قربانی در كشتارگاه‌های فعلی منی ، قم، مطبوعاتی امیر، چاپ 1، 1378، 184ص، رقعی.

چاپ دیگر

قم، امیرالعلم‌، چاپ 1،۱۳۸۳، 210ص.

شابک: 0 ـ 03 ـ 7955 ـ 964

نویسنده با استفاده از آیات سوره حج و بقره، روایات و فتاوای امام خمینی درباره هدی به حل شبهه اسراف پیرامون قربانی در كشتارگاههای فعلی منی می‏پردازد. وی به شیوه استدلالی و تحقیقی در صدد پاسخگویی به مطالب كتاب الفقه علی المذاهب الخمسة است. در بخش پایانی، آیات و روایاتی آورده شده كه مضمونشان گویای آن است كه خود عمل قربانی در منی مطلوب خداوند و نشانه قبولی اعمال است.

غریفی بحرانی‌، سیدمحمود [18]

الدمی والعرائس المجسمة ، قم، مؤسسة السیدة ‌المعصومة، چاپ 1، 1427ق، 16ص، پالتویی.

شابک: 3 ـ 66 ـ 8975 ـ 964

فروست: کوثر الشریعة 2

بررسی احکام خرید سوغاتی برای کودکان مثل عروسک و برخی اشیاء شبیه مجسمه، در سفرهای زیارتی و به ویژه سفر حج است. بر اساس فقه شیعه به ادله و مبانی و نیز تحلیل احکام خرید اسباب بازی به ویژه عروسک می‌پردازد.

فاضل لنکرانی، محمدجواد

الطواف بالکعبة المشرفته من المطایق الاول ، قم، مرکز فقه الائمه الاطهار(ع)، بی‌تا، 35ص، جیبی.

بررسی مسائل و احکام طواف کعبه بر اساس آراء فقهای امامیه و به روش استدلالی است.

فاضل‌ موحدی‌ لنکرانی‌، محمد [19] (متولد 1310)

سیری كامل در خارج فقه معاصر: كتاب الحج: با استفاده از دروس خارج فقه حضرت آیت‌الله العظمی فاضل لنكرانی ، به کوشش محمد دادستان، قم، انتشارات فیضیه، جلد 2، چاپ 1، 1386، 624ص، وزیری.

تقریر دروس خارج فقه آیت‌الله محمد فاضل لنكرانی در باب حج است. بررسی احکام حج به روش فقه استدلالی به ویژه مسائل و احکام استطاعت در حج، اختلاف ورثه میت در نیابت حج او، قضای حج، اجیر گرفتن در حج، احكام نذر و شروط مستطیع شدن از لحاظ مالی و جانی بیان شده است. نگارنده با استفاده از روایات فقهی و همچنین با بهره‏گیری از مباحث و قواعد اصول فقه به تجزیه و تحلیل مباحث فقهی در باب حج می‏پردازد.

فیاض، محمد اسحاق [20] (متولد 1934م)

تعالیق‌ مبسوطه‌ علی‌ مناسک‌ الحج‌، لسیدنا و استاذنا ... ابوالقاسم‌ الخوئی ، قم، محلاتی، 1418ق/1376.

شرح کتاب مناسک حج آیت‌الله سیدابوالقاسم خوئی توسط آیت‌الله فیاض (از شاگردان آیت‌الله خوئی ) است. ایشان بر اساس فقه امامیه به شرح و توضیح احکام حج می‌پردازد. فیاض از مراجع کنونی شیعه و ساکن نجف اشرف است.

قبیسی‌عاملی، احمد اسعد

کتاب‌الحج: تقریر ابحاث سماحة ‌الاستاذ ‌الشیخ ‌محسن‌ الوحید ‌الخراسانی ، قم، مدرسة ‌الامام باقرالعلوم، 1386، وزیری.

5 ـ 410 ـ 269 ـ 964 ـ 978

تقریر درس‌های آیت‌الله محسن وحید (فرزند آیت‌الله العظمی وحید خراسانی) است. این کتاب به شرح و توضیح احکام حج بر اساس فقه امامیه می‌پردازد.

گلپایگانی‌، سیدمحمدرضا [21] (۱۳۷۲ ـ ۱۲۷۷)

کتاب‌ الحج‌، تقریر ابحاث سیدمحمدرضا موسوی‌ کلپایگانی ، به کوشش احمد صابری‌ همدانی‌، قم، دار القرآن‌ الکریم‌، 1400ق/1358، 2 جلد، وزیری.

تقریر درس‌های آیت‌الله گلپایگانی در زمینه شرح احکام حج است.

اللویم، عبدالهادی شیخ محمد

بحوث فی فقه الحج: تقریرا لبحث ‌العلامة الحجة ‌السید منیر الخباز ، قم، دار التفسیر، چاپ 1، ۱۳۸۸، 568ص، وزیری.

شابک: 7 ـ 193 ـ 535 ـ 964 ـ 978

تقریر دروس آیت‌الله خباز و نیز شرح و تعلیقه بر این درس‌ها است. محور این
درس‌ها کتاب حجالعروة الوثقی سیدمحمدکاظم یزدی است. متن کتاب شرح احكام و مناسك حج به روش فقه استدلالی است. ابتدای كتاب ادله وجوب حج و نهی از ترك آن در صورت داشتن شرایط وجوب بررسی شده و در ادامه شرایط وجوب حج از قبیل استطاعت مالی و جانی، بلوغ، حریت، نیابت گرفتن در انجام حج، وصیت كردن بر حج و سایر شروط وجوب حج مورد تجزیه و تحلیل فقهی قرار گرفته و ادله روایی، قرآنی و عقلی آنها تبیین می‏گردد. شارح در پاورقی به شرح متن مربوط به مؤلف پرداخته است

محقق داماد، سیدمحمد [22] (درگذشت 1347)

كتاب الحج ، بازنویسی عبدالله جوادی آملی، به کوشش حسین آزادی، قم، اسراء، جلد دوم، چاپ 1، 1425ق، 816ص، وزیری، عربی.

شابک: 0 ـ 89 ـ 5984 ـ 964

تقریرات درس‌های حج آیت ‏الله محمد محقق داماد است. مرحوم آیت ‏الله محقق
داماد، كتابشرایع الاسلام محقق حلی را مبنای بحث و تدریس قرار داده و به تشریح مناسك حج شامل احرام، غسل احرام، تروك احرام و مقدمات آن پرداخته است. در هر موضوع،
ابتدا عبارات متنشرایع الاسلام نقل شده و سپس نتیجه‏گیری‏ها و آراء آیت ‏الله محقق ذكر گردیده است. آنگاه تحلیل مباحث و مستندات آن از میان آیات، روایات و اجماع آمده است. فهارس پایانی، ارزش كتاب و سهولت دستیابی به مباحث را دو چندان كرده است.

مدنی‌کاشانی‌، رضا [23] (1282 ـ 1371)

براهین ‌الحج‌ للفقهاء و‌الحجج‌ ، کاشان‌، مرسل‌‏‫، چاپ 3، 1411ق، 4جلد، وزیری.

شابک: 5 ـ 30 ـ 8288 ـ 964

بررسی‌مسائل واحکام حج بر اساس فقه امامیه و به روش استدلالی است.

مروارید، علی‌اصغر (به کوشش)

الحج‌ ، اشرف‌ علی‌ جمع‌ اصولها الخطیه‌ و ترتیبها حسب‌ التسلسل‌ الزمنی‌ و علی‌ تحقیقها و اخراجها و عمل‌ توامیسها علی‌اصغر مروارید، تهران، مرکز بحوث‌ الحج‌ و العمرة‌، ۱۴۰۶ق‌/ ۱۳۶۵، 944ص.

فروست: سلسلة‌ الینابیع‌ الفقهیة‌

بخشی از مجموعهالینابیع الفقهیة است. این بخش شامل رساله‌های کوتاه و متوسط درباره حج است که از قرون گذشته در فرهنگ شیعه تگارش یافته است. آقای مروارید این رسائل و کتب را گردآوری و تحقیق کرده است.

مظفری قزوینی‌، محمد (متولد 1304)

قربانی‌ در منی‌ در حج‌ تمتع‌ ، بی‌جا، محمد مظفری‌ قزوینی‌، 1418ق/1376، 120ص، جیبی.

بررسی مشکلات قربانی در منی است. این نوشتار به دنبال یافتن راه حلی فقهی برای حل مشکل انجام قربانی در منی است. نویسنده بر همین اساس جواز انجام قربانی در ایران را بررسی کرده است.

مكارم شیرازی، ناصر ^[24] (متولد 1305)

پرشكوه‏‏ترین مراسم عبادت و قربانی: مطابق با فتاوای فقیه اهل‌بیت(ع) آیت‏الله ناصر مكارم شیرازی ، به كوششِ عبدالكریم
بی‏آزار شیرازی^[25]، قم، مدرسه امام علی بن ابیطالب(ع)، چاپ 1، 1379، 148ص، وزیری.

شابک: 2 ـ 60 ـ 6632 ـ 964

بررسی احكام و آداب حج به ویژه مراسم قربانی است كه با هدف آشنایی بیشتر مردم با اسرار و فلسفه حج و پیدا كردن راه حلی برای مشكل قربانی نگارش یافته است. نویسنده با استناد به كتاب‌های تفسیری و
مناسك، به ویژهتفسیر نمونه و كتابحكم الاضحیة فی عصرنا تألیف آیت‌الله مكارم شیرازی به شرح موضوع پرداخته است. سرفصلهای كتاب عبارت‏اند از: تاریخچه مكه و مراسم حج؛ مسئله استطاعت و گستره آن؛ مناسك عمره؛ مناسك حج؛ مراسم قربانی و راه حل فقها و فتوای جدید آیت‌الله مكارم شیرازی در این زمینه.

تحقیقی‌ جدید درباره‌ رمی‌ جمرات‌ ، به کوشش‌ گروه‌ معارف‌ و تحقیقات‌ اسلامی‌ حوزه علمیه قم، قم، مدرسه‌ الامام‌ علی بن‌ ابی‌طالب‌(ع‌)، چاپ 1، ۱۳۸۱، 60ص، پالتویی.

شابک: 4 ـ 90 ـ 6632 ـ 964

عنوان دیگر: بحث‌ تازه‌ای‌ درباره‌ جمرات‌ در گذشته‌ و حال‌ .

بررسی مسائل و مشکلات رمی جمره از نظر فقهای شیعه است. آیت الله مکارم شیرازی این جزوه را به منظور رفع یکی از مشکلات مهم حاجیان فراهم آورده است. این مشکلات رمی جمرات و زدن سنگ‌ها به ستون‌های مخصوص در ازدحام بیش از حد حاجیان است. وی پس از بیان مفهوم جمره با استناد به فتاوای علمای شیعه و سنی، احادیث و روایات برخی منابع تاریخی چنین استدلال می‌کند که این ستون‌ها نه در عصر پیامبر(ص) وجود داشته و نه در اعصار ائمه(ع) بلکه نشانه‌هایی است که بعداً برای محل جمرات گذاشته شده است. علاوه بر این اصابت سنگ‌ها به ستون مخصوص، واجب نیست بلکه همین اندازه که سنگ‌ها به سوی جمره پرتاب شود و در دایره محل اجتماع سنگ‌ها بیفتد، کافی است.

حكم الاضحیة فی عصرنا ، بازنویسی احمد قدسی، قم، مدرسة الإمام علی بن ابیطالب(ع)، چاپ 3، 1418ق، 48ص، رقعی، عربی.

شابک: 7 ـ 29 ـ 6632 ـ 964

گویا تقریرات درس آیت‌الله مکارم شیرازی در زمینه قربانی در مکه است. مشکلات قربانی در منی بررسی شده است.

رمی‏ جمرات ‏در گذشته ‏و حال ، گردآوری گروه ‏معارف ‏و تحقیقات ‏اسلامی، قم، مؤسسه ‏امام‏ علی(ع)، چاپ 2، 1382، 112ص، رقعی.

شابک: 4 ـ 90 ـ 6632 ـ 964

چاپ قبلی این کتاب تحت عنوان بحث تازه‌ای درباره جمرات در گذشته و حال در سال ۱۳۸۲ منتشر شده است.

چاپ دیگر

جمرات بین الماضی و الحاضر ، قم، مدرسه امام علی بن ابیطالب(ع)، چاپ 1، 1425ق، 80ص، رقعی، عربی.

شابک: 5 ـ 95 ـ 6632 ـ 964

عنوان دیگر:الجمرات‌ فی‌ الماضی‌ و الحاضر.

بررسی مختصر و مستند درباره موضوع رمی جمرات در مراسم حج است كه با تكیه بر آراء فقهی شیعه و سنی عرضه شده است. نویسنده به شیوه فقه اجتهادی، مباحث خود را در سرفصل‏های ذیل سامان داده است: ماهیت و ویژگی جمره؛ تفسیر جمره در كتب لغت؛ دیدگاه‏‏های فقها و دانشمندان اسلام درباره جمره؛ جمرات در روایات اسلامی؛ بررسی مناقشات و پرسش‏هایی پیرامون جمرات و حكم فقهی آن.

موسوی سبزواری، علی

الدروس الفقهیه: الحج ، قم، دارالتفسیر، چاپ 1، 1387، 120ص، جیبی.

شابک: 4 ـ 110 ـ 535 ـ 964 ـ 978

مجموعه‏ای فقهی است كه در آن احكام و فروعات ابواب فقه شیعه بیان شده است. در این جلد از مجموعه، به بررسی احكام و مناسك حج پرداخته شده است. شروط و اقسام حج، اعمال حج تمتع، احكام احرام، اعمالی كه در حال احرام باید ترك شوند، احكام طواف، نماز طواف، احكام سعی، حلق و تقصیر، اعمال حج تمتع، وقوف در عرفات، وقوف در مشعر، اعمال منی، احكام رمی جمرات، اعمال واجب در مكه، بیتوته كردن در منی و عرفات و احكام حیض در اعمال حج، از مهم‌ترین مباحث مطرح شده در این كتاب است. تمرینات و پرسش‎هایی برای فهم بیشتر مطالب فوق در پایان هر بخش ارایه شده است.

موسوی‌ غروی‌، سیدمحمدجواد [26] (1301 ـ 1366)

قربانی‌ در منی ، تهران، سیدمحمدجواد موسوی‌ غروی‌، چاپ 1،۱۳۶2، 182ص، وزیری.

در این نوشتار موضوع قربانی در منی از جنبه‌های مختلف با استفاده از آیات و روایات مورد بررسی قرار گرفته است. برخی عناوین مورد بحث نویسنده عبارت‌اند از: رابطه عقل با احکام؛ اسراف از نظر قرآن؛ انفاق و اسلام؛ سیره پیامبر و ائمه در قربانی؛ زمان و مکان قربانی؛ صدقه دادن بهای قربانی؛ حکم جلد و قلائد؛ تقسیم گوشت قربانی؛ ذخیره گوشت قربانی؛ روزه به جای قربانی؛ اطلاق اضاحی بر هدی.

نجمی، محمد صادق [27] (متولد 1315)

تجلی وحدت؛ تبیین حكم امام بر حضور شیعیان در نمازهای حرمین شریفین ، تهران، نشر مشعر، چاپ 3، 1381، 80ص، پالتویی.

عنوان دیگر: تبیین حكم امام بر حضور شیعیان در نمازهای حرمین شریفین .

شابک: 2 ـ 83 ـ 6293 ـ 964

چاپ دیگر

خوی، معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی، چاپ 1، 1387، 65ص، رقعی.

بررسی حكم امام خمینی مبنی بر حضور شیعیان در نمازهای حرمین شریفین در كتار اهل سنت و سایر مسلمانان در ایام حج تشریح
و تبیین شده است. كتاب با اشاره به افكار امام خمینی آغاز
می‏شود و سپس حكم هشت ماده‏ای امام به سرپرستان حجاج درج می‏گردد. آنگاه دلایل مختلف دینی و سیاسی این حكم توضیح و تبیین می‏شود.

وجدانی‌فخر، قدرت‌الله [28] (1311 ـ 1375)

الجواهر الفخریة فی شرح الروضة البهیة: الحج ، قم، سماء قلم، چاپ 2، 1384، 640ص، وزیری.

شابک: 5 ـ 15 ـ 8536 ـ 964

توضیح بخش حج کتابشرح اللمعة است. کتاباللمعة ‌الدمشقیة از
شهید اول (734 ـ 786ق) و کتابالروضة ‌البهیة ‌فی شرح ‌اللمعة ‌الدمشقیة از شهیدثانی( 962 ـ 911 ق)است.این کتاب ازمتون اصلی فقه جعفری است.

یثربی‌ کاشانی‌، محمد (متولد 1333)

المدارج الفقهیه الحج ، قم، علامه بهبهانی، چاپ 1، 1388/1430ق، 3جلد.

شابک: 9 ـ 18 ـ 9135 ـ 600 ـ 978

بررسی احکام و مسائل حج بر اساس فقه امامیه است.

---