بخش 1

بسم الله الرحمن الرحيم

هدف از تأليف اين كتاب

    يقينا كميت و كيفيت برگزاري سفرهاي زيارتي در جوامع اسلامي به عنوان يكي ازشاخص‏ها و محورهاي توسعه اعتقادي، فرهنگي، اقتصادي و . . . به شمار مي‏آيد كه
پيامدها و دستاوردهاي آن چنانچه به درستي صيانت و ترويج شود، تأثير ويژه‏اي دربخش‏هاي اجرايي كشور به جا خواهد گذاشت.

    رشد فزاينده زائران و متقاضيان سفرهاي زيارتي، سازمان حج و زيارت را بر آن داشت تا نسبت به ارتقاي سطح ارشاد و آموزش دست‏اندركاران خدمت به زائران
گام‏هاي مؤثر و مناسب بردارد تا از اين رهگذر جمع كارآمد و كادر ورزيده و آگاه در
كسوت خدمت‏گذاري به زائران گرامي وارد اين عرصه مقدس شود. بنابراين با توجه به
ضرورت تأمين و پرورش نيروي انساني كارآمد و ماهر به عنوان خادمان امور زيارتي،
تهيه و تدوين و تأليف متون آموزشي علمي و كاربردي متناسب با نيازهاي فراگيران در
سطوح مختلف را كاملاً ضروري مي‏نمايد. لذا تنظيم و ارايه سلسله انتشارات توسط اداره
آموزش كارگزاران معطوف به همين امر مي‏باشد كه اميدواريم مورد توجه خوانندگان
قرار گيرد.

اداره آموزش كارگزاران سازمان حج و زيارت  

15

مقدمه

   امروزه اهميت سفر به كشور عربستان به دليل تقاضاي روزافزون مردم ايران به منظور
زيارت كعبه مكرمه، مدينه منوره و ائمه بقيع: بر كسي پوشيده نيست. از آنجا كه مردم اين
كشور عرب زبان هستند، اطلاع از مقررات و دستورالعملهاي آنان امري ضروري و
اجتناب‏ناپذير است. زيرا اغلب ديده مي‏شود مديران، عوامل حج، و زائران به علت
ناآشنايي با اين زبان، دچار سوء تفاهم شده، در رفع نيازهاي خود با دشواري‏هاي
فراواني روبرو مي‏شوند. و چه بسا از اين رهگذر زمينه‏هاي برداشت ناصحيح از مردم
ايران و ارزشهاي والاي انقلابي كشورمان را در اذهان ديگران فراهم سازند.

   از اين رو بنا به پيشنهاد مدير محترم آموزش حج مقرر شد كتابي جامع و مصور،
مشتمل بر قوانين و مقررات ضروري عربستان همچون قوانين پولي و ارزي، گمركات،
كالاهاي ممنوعه، احكام قضايي، مقررات پليس، قانون برپايي جشنها و يادبودها، هتلها،
فرودگاهها، شركتهاي مسافربري، هيأت امر به معروف و نهي از منكر، قانون مبارزه با
مواد مخدر، مؤسسات عهده‏دار امور طواف، قوانين دفاع شهري، مقررات بقيع و دهها
موضوع ضروري ديگر گردآوري شود. در اين زمينه ذكر چند نكته ضروري است:

   1ـ قوانين و مقررات عربستان مشتمل بر قوانين شوراي وزيران، و مجلس شورا است،
پس از تصويب، در روزنامه‏هاي رسمي اين كشور به چاپ مي‏رسد؛ و معمولاً دو ماه پس
از انتشار بدان عمل مي‏شود.

   2ـ در اين كتاب نگاهي كلي به قوانين و مقررات كشور عربستان شده، به طوري قوانين

17

مفصل، به صورت خلاصه، همراه با متن عربي در انتهاي كتاب به رشته تحرير درآمده تا
عزيزان بتوانند در جهت يادگيري زبان عربي نيز از آن بهره گيرند.

   3ـ كتاب حاضر دستاورد چندين سفر مؤلف به كشور عربستان است كه قوانين اين
كشور به صورت منسجم تقديم علاقه‏مندان مي‏گردد. لازم به ذكر است كه اغلب تصاوير
موجود در كتاب توسط نگارنده در زمان حضور در عربستان گرفته شده است. البته چاپ
عكس‏هاي رنگي كتاب به صورت سياه و سفيد و نيز كوچكتر از اندازه واقعي تا حدود
زيادي از وضوح و شفافيت آنها مي‏كاهد.

   اميد است اين اثر بتواند نياز حجاج، مديران و عوامل كاروانهاي حج و نيز
علاقه‏مندان زبان عربي مخصوصا دانشجويان رشته‏هاي عربي و الهيات و نيز طلاب
حوزه‏هاي علميه را برطرف سازد. در خاتمه نگارنده بر خود لازم مي‏داند از زحمات
جناب آقاي نجفيان رياست محترم سازمان حج و زيارت كرمانشاه، جناب آقاي بشير
سليمي مدير محترم آموزش سازمان مركزي حج و زيارت و نيز مدير كل محترم خليج
فارس و خاورميانه وزارت امور خارجه كه با زحمات فراوان و پيگيري‏هاي بي‏وقفه،
زمينه نگارش اين اثر را فراهم نمودند، صميمانه تشكر و قدرداني نمايد.

مؤلف

18

فصل اول

1ـ اطلاعات عمومي

   الف) مناطق اداري

   ب) جمعيت، روز ملي، تاريخ، ساعت، اوزان

   ج) تعطيلات رسمي

   د) تلفن‏هاي ضروري

   ه ) مرخصي كارمندان

   و) رؤساي كشور

   ز) ساعات كاري

   ح) ساعات كار بازارها و فروشگاههاي تجاري

   ط) اوقات نماز

   ي) روزنامه ‏هاي عربستان

2ـ موادي از قانون اساسي

19

1ـ اطلاعات عمومي

الف) مناطق اداري

عربستان به 13 منطقه اداري تقسيم مي‏شود:

1ـ رياض⁽¹⁾ پايتخت (7/4 ميليون نفر سال 2000 م). 2ـ مكه مكرمه. 3ـ مدينه منوره. 4ـ قصيم و مركزش: بريده. 5ـ منطقه شرقيه و مركزش: دمام. 6ـ عسير و مركزش: أبها. 7ـ تبوك. 8ـ حائل. 9ـ حدود شمالي و مركزش: عرعر. 10ـ جيزان. 11ـ نجران. 12ـ الباحه. 13ـ جوف و مركزش: سكاكا.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- رياض جمع «روضه» به معناي باغ‏ها و بستان‏ها است. علت نامگذاري، حاصلخيزي و سرسبزي اين
سرزمين است. هواي اين شهر در تابستان بسيار گرم، و در زمستان بسيار سرد است.

21

   هر منطقه از اين مناطق يك حاكم محلي با رتبه وزير دارد كه مسؤول امور داخلي است.

ب) جمعيت، روز ملي، تاريخ، ساعت، اوزان:

   جمعيت عربستان 844/293/24 ميليون نفر است.

   روز ملي: اين كشور 23 سپتامبر (ايلول) را به عنوان يادبود يكپارچه‏سازي كشور و
تأسيس آن به دست ملك عبدالعزيزبن عبدالرحمن آل سعود در سال 1351 ه 1932 م،جشن مي‏گيرد.

   تاريخ: براساس تقويم هجري است. سال قمري 354 روز است.

   ساعت: ساعت عربستان سه ساعت از وقت گرينويچ بيشتر است.

   اندازه و وزن: اندازه براساس نظام متري، و وزن براساس كيلوگرم است.

ج) تعطيلات رسمي:

   1ـ تعطيلي پايان هفته پنج‏شنبه و جمعه. 2ـ تعطيلي عيد فطر: از بيست و پنجم رمضان تا
پنجم شوال به مدت ده روز. 3ـ تعطيلي عيد قربان: از پنجم ماه ذيحجه تا پانزدهم همان
ماه به مدت ده روز. 4ـ تعطيلي روز ملي: 23 سپتامبر.

22

د) تلفنهاي ضروري:

كد تلفنهاي برخي از شهرهاي عربستان

شماره تلفنهاي ضروري و برخي از وزارتخانه ‏هاي مهم

23

تلفن مهمترين بيمارستان‏ها

24

ه ) مرخصي كارمندان:

   كارمندان معادل 30 روز در سال، حق استفاده از مرخصي همراه با مزد را دارند. (اعياد و تعطيلي‏هاي رسمي كه در ميان يك ماه مرخصي وجود دارد به عنوان مرخصي،
محاسبه نمي‏شود). كارمندان معادل 2/5 روز در ماه، حق استفاده از مرخصي را دارند.

و) رؤساي كشور:

   ملك عبداللّه‏ پادشاه عربستان و رئيس شوراي وزيران است. و برادرش امير سلطان‏ بن
عبدالعزيز ولي‏عهد، وزير دفاع، هواپيمايي، و بازرسي كل است. وي از 26 جمادي‏الثاني 1426 ه . تا كنون نايب رئيس شوراي وزيران است.

25

   امير نايف ‏بن عبدالعزيز از تاريخ 8/10/1395 ه . وزير كشور و از تاريخ 30/3/1430 ه . معاون دوم رئيس شوراي وزيران است.

ز) ساعات كاري

   ادارات دولتي: از صبح شنبه تا چهارشنبه از ساعت 30:7 صبح تا 30:2 بعد از ظهر باز هستند.

   بخش خصوصي: از 8 صبح تا 12 ظهر، و 30/4 بعد از ظهر تا 8 شب به كار اشتغال دارند.

   بانكها: از ساعت 30:8 صبح تا 12 ظهر و 5 عصر تا 7 شب به كار اشتغال دارند.

   ادارات دولتي و مؤسسات بخش خصوصي، روزهاي پنج‏شنبه و جمعه تعطيل هستند. زيرا اين دو روز در عربستان، تعطيل رسمي است.

ح) ساعات كار بازارها و فروشگاههاي تجاري

   بازارها و فروشگاهها از 8 صبح تا 10 شب باز هستند. همچنين فروشگاههاي بزرگ و
تجارتخانه‏ ها 24 ساعته باز هستند. همه فروشگاههاي تجاري و تجارتخانه‏ها و ديگر
مراكز مانند (پمپهاي بنزين، بانكها، دفاتر پست، خدمات كارگزاري) كه با مردم در ارتباط
هستند، ملزم هستند در اوقات پنجگانه نماز، به مدت 30 دقيقه موقتا محل را تعطيل كنند.

ط) اوقات نماز

   معمولاً اوقات نمازهاي پنجگانه، يعني نماز صبح، ظهر، عصر، مغرب و عشاء
براساس اوقات محلي، هر روز در روزنامه به چاپ مي‏رسد. در اين ساعات مؤسسات
دولتي موقتا تعطيل مي‏شوند؛ و مردم در اماكن عمومي براي اداي نماز اجتماع مي‏كنند.

26

ي) روزنامه‏ هاي عربستان

   بارزترين روزنامه ‏هايي كه در عربستان منتشر مي‏شوند عبارتند از:

   روزنامه ‏هاي: الجزيره (در رياض منتشر مي‏شود)، المدينه (در جده منتشر مي‏شود)،
الندوه (در مكه مكرمه منتشر مي‏شود)، عكاظ (در جده منتشر مي‏شود)، الوطن (در أَبْها
منتشر مي‏شود)، الشرق الاوسط (در لندن منتشر مي‏شود)، اليوم (در دمام منتشر مي‏شود)،
الحياه (در لندن منتشر مي‏شود) الرياض (در رياض منتشر مي‏شود)، الصباح (در تبوك
منتشر مي‏شود)، البلاد؛ و روزنامه هاي انگليسي: سعودي جازيت، و آراب نيوز.

2ـ موادي از قانون اساسي⁽¹⁾

   ماده 1: كشور عربستان سعودي دولتي عربي و اسلامي با حاكميت تام است. دينش
اسلام، و قانونش كتاب خداوند متعال و سنت رسول خدا ( صلَّي اللّه عليه و آله و سلم ) است. و زبانش فقط عربي، و پايتختش رياض است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- نيمه افراشته كردن پرچم و يا تماسش با زمين، يا آب به دليل احترام به جمله شهادت نوشته شده بر
روي پرچم، جايز نيست.

27

   ماده 2: دو عيد كشور عبارتند از عيد فطر و قربان. و تقويم كشور هجري قمري است.

   ماده 3: پرچم كشور به شرح زير است:

الف) رنگش سبز است. ب) عرض آن برابر دو سوم طول آن است. ج) در وسط
آن جمله (لا إله إلا اللّه‏ محمد رسول اللّه‏) قرار مي‏گيرد. در زير جمله، شمشير بدون غلافي
وجود دارد. اين پرچم هيچگاه نيمه افراشته نمي‏شود.⁽¹⁾

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- اين قانون براساس فرمان ملوكانه به شماره أ/90 در تاريخ 27/8/1412 ه . صادر گرديد، و در روزنامه
أم ‏القري به شماره 3397 در تاريخ 2/9/1412 ه . به چاپ رسيده است.

28

   ماده 4: آرم عربستان:

آرم عربستان مركب از دو شمشير متقاطع است كه در قسمت خالي آن يك درخت
خرما قرار دارد.

سيستم حكومتي

   ماده 5:الف) سيستم حكومتي در عربستان، پادشاهي است. ب) حكومت فقط در
انحصار پسران پادشاهِ مؤسس، عبد العزيزبن عبدالرحمن فيصل آل سعود و پسرانِ پسرانِ
او است. و با صالح‏ترين آنها براساس كتاب خدا و سنت رسول خدا ( صلَّي اللّه عليه و آله و سلم ) بيعت مي‏شود. ج) ولي‏عهد را پادشاه انتخاب مي‏كند و او را به امر ملوكانه از ولايت عهدي معاف
مي‏كند. د) ولي عهد به صورت تمام وقت به ولايت عهدي مي‏پردازد و نيز كارهايي را كه
پادشاه بر عهده او مي‏گذارد، انجام مي‏دهد. ه ) در صورت فوت پادشاه، ولي‏عهد تا زمان
اخذ بيعت، قدرت پادشاه را در دست مي‏گيرد.

   ماده 20: مالياتها و عوارض ـ جز در صورت ضرورت و براساس عدل ـ گرفته
نمي‏شود. و لذا تحميل ماليات، يا اصلاح، يا لغو، يا بخشودگي بخشي از آن جز به موجب
قانون جايز نيست.

   ماده 21: زكات در مصارف شرعي هزينه مي‏شود.

29

   ماده 44: قدرت در كشور متشكل از: قوه قضائيه، قوه مجريه، و قوه تنظيميه⁽¹⁾ (مقننه) است. و پادشاه مرجع اين سه قوه است.

   ماده 45: منبع فتوي در عربستان، كتاب خدا و سنت رسول او ( صلَّي اللّه عليه و آله و سلم ) است. و قانون،
ترتيب هيأت علماي بزرگ، اداره تحقيقات علمي، فتوا و تخصصهاي آن را تعيين مي‏كند.

   ماده 52: تعيين قضات و پايان دادن به خدمتشان در اختيار پادشاه، و براساس پيشنهاد
شوراي عالي دادگستري براساس آنچه كه در قانون آمده است مي‏باشد.

   ماده 56: پادشاه، رياست هيأت وزيران را بر عهده دارد و اعضاي هيأت وزيران، وي
را در اداي اين وظيفه ياري مي‏كنند.

   ماده 57: الف) نايب رئيس شوراي وزيران، و وزيران عضو در شوراي وزيران را
پادشاه تعيين مي‏كند و با فرمان ملوكانه به كارشان خاتمه مي‏دهد.

                 ب) نايب رئيس شوراي
وزيران، و وزيران عضو در شوراي وزيران همگي در برابر پادشاه مسؤول اجراي
شريعت اسلامي و قوانين و سياستهاي عمومي كشور هستند.

                 ج) پادشاه مي‏تواند هيأت
وزيران را منحل كند، و يا مجددا تشكيل دهد.

   ماده 60: پادشاه، فرمانده كل نيروهاي مسلح است و اوست كه افسران را تعيين، و يا به
خدمتشان پايان مي‏دهد.

   ماده 61: پادشاه، حالت فوق‏العاده، بسيج عمومي و جنگ را در كشور اعلام مي‏كند.

   ماده 66: پادشاه در صورت سفر به خارج از كشور، طي صدور فرمان ملوكانه،
ولي‏عهد را جانشين خود در اداره امور كشور براساس رعايت مصالح ملت مي‏كند.

   ماده 67: وضع قوانين و لوايح در جهت مصحلت، و يا رفع مفسده در امور كشور
براساس قوانين شريعت اسلامي بر عهده قوه تنظيميه (مقننه) است. اين قوه، اختيارات يا
حوزه تخصصهاي خود را براساس اين قانون و قوانين شوراي وزيران و مجلس شورا اعمال مي‏كند.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- در عربستان به معناي مصطلح قوه مقننه وجود ندارد. مجلس عربستان هم مجلس قانونگذاري نيست بلكه جنبه مشورتي دارد.

30

   ماده 68: مجلسي براي شورا تأسيس مي‏شود؛ قانون و طريقه ايجاد آن و شيوه كارش
در تخصصهايش و انتخاب اعضايش بيان خواهد شد. پادشاه مي‏تواند مجلس شورا را
منحل، و يا بازسازي كند.

   ماده 69: پادشاه مي‏تواند مجلس شورا و شوراي وزيران را براي جلسه مشترك
فراخواند. همچنين مي‏تواند هر كه را صلاح مي‏داند براي گفتگو در اموري كه ضرورت
دارد، در اين جلسه دعوت كند.

31

* پرسش

فصل 1 بخش 1

1ـ عربستان به چند منطقه اداري تقسيم مي‏شود؟

2ـ تاريخ و ساعت عربستان بر چه اساسي است؟

3ـ تعطيلات رسمي عربستان چه روزهايي است؟

4ـ بارزترين روزنامه‏هايي كه در عربستان منتشر مي‏شوند كدامند؟

فصل 1 بخش 2

1ـ تعيين قضات و پايان دادن به خدمتشان در اختيار چه كسي است؟

2ـ اخذ زكات در عربستان چگونه است؟

3ـ فرمانده كل نيروهاي نظامي كيست؟

4ـ رياست هيأت وزيران بر عهده كيست؟

32