بخش 1

7

پيش گفتار

حمد و سپاس خداي سبحان را سزاست كه با سلامتي كامل ، توفيق انجام يكي از فرايض بزرگ اسلامي ، يعني حجّ تمتّع و زيارت خانه خود و همچنين درك زيارت حرم مطهّر پيامبر عظيم الشّأن اسلام ( صلّي الله عليه وآله ) و قبور اهل بيت و صحابه را نصيب ما كرده است . حال كه خداوند منّان ما را به مهماني خود مفتخر نموده و اين سعادت بزرگ را به ما عطا كرده ، شايسته است كه به پاس اين توفيق و لطف الهي ، از آن لحظه كه آهنگ سفر مي كنيم ، عزم خود را جزم نماييم تا با روحي والا و عظيم ، رفتار و گفتار و انديشه مان را چنان سازيم كه زيبنده مهماني اوست .

بدانيد از هنگامي كه در فرودگاه جدّه يا مدينه فرود مي آييم و پا بر سرزمين وحي مي گذاريم ، رسالتي ديگر بر دوش ما گذاشته مي شود ؛ يعني از اين پس نگاه هايي كه به ما دوخته مي شوند ما را از نمايندگان ملت بزرگ ايران قلمداد

8

مي كنند . از طرفي ، فرهنگ و تمدّن كهن و درخشان ايران اسلامي ، و از سوي ديگر ملّت فداكار و عظيم الشّأن ايران و خون پاك شهيدان والامقام ، آن قدر عظيم و گران سنگ است كه يكايك ما را وا مي دارد تا در فراسوي مرزها ، آن گونه عمل كنيم كه به حق ، تابلويي زيبا و تمام نما از آن همه عظمت ، شكوه ، جهاد ، ايثار و اخلاص را در مقابل ديدگان برادران و خواهران مسلمان خود از ديگر كشورهاي جهان به نمايش بگذاريم . انشاءالله .

* * *

زائران محترم ! ضمن آرزوي سلامتي و سفري خوش براي شما ، قبولي طاعات و زيارت هايتان را از درگاه ايزد متعال خواهانيم .

حتماً مي دانيد كه عمرِ اين گونه سفرهاي معنوي بسيار كوتاه است ، پس بايد از تجربيات ديگران كه در سال هاي گذشته اين گونه سفرها را داشته اند ، استفاده نماييم . بدين منظور ، مجموعه اي را كه در پيش روي داريد ، شامل بعضي از يادداشت ها و تذكّرات لازم مي باشد كه با بهره گيري از تجربيات و راهنمايي هاي مسئولان و كارگزاران حج در طول چندين سال تهيّه و تنظيم شده است ، كه اميد است با به كارگيري آنها شما نيز همچون افراد باسابقه ، كمال لذّت و

9

استفاده را از اين سفر روحاني ببريد . توجّه داشته باشيد كه اين مجموعه ، شما را از مطالب و تذكّراتي كه مدير و روحاني محترم كاروان در جلسات مي فرمايند ، بي نياز نمي كند .

اين مجموعه در چهارده بخش تنظيم شده است :

1 ـ مقدّمات سفر ؛

2 ـ فرودگاه ؛

3 ـ مدينه و مسجدالنّبي ( صلّي الله عليه وآله ) ؛

4 ـ بهداشت ؛

5 ـ هتل ؛

6 ـ بازار ؛

7 ـ احكام ؛

8 ـ مناسك ؛

9 ـ عرفات ؛

10 ـ مشعر ؛

11 ـ منا ؛

12 ـ فرم ها و نقشه ها ؛

13 ـ زيارات ؛

14 ـ بعد از سفر .

11

1

†

مقدمات سفر

1 . پس از اعلان نوبت تشرّف شما زائر محترم از سوي سازمان حجّ و زيارت ، با در دست داشتن فيش بانكي ، به يكي از دفاتر زيارتي مراجعه نماييد تا با ارائه مدارك لازم ؛ مانند چند قطعه عكس ، اصل و فتوكپي شناسنامه ، براي گرفتن گذرنامه و ويزا اقدام كنند .

پس از طي مراحل قانوني ، گذرنامه ها صادر مي شود و براي گرفتن رواديد به سفارت اين كشور مي رود و طي مراحلي ، ويزا صادر مي گردد . آن گاه گذرنامه ها به مدير كاروان بازگردانده مي شود . و وي براي گرفتن بليت به فرودگاه يا سازمان ، مراجعه مي كند . در بليت ، علاوه بر شماره صندلي ، تاريخ ، شماره و ساعت پرواز نيز نوشته شده است . پس از صدور بليت ، بهتر است تمام مدارك نزد مدير كاروان باشد تا هنگامي كه قصد سفر داريد توسط ايشان در

12

وقت و مكان مناسب به شما تحويل داده شود .

2 . در تمام جلسات كاروان ( 10 جلسه ) كه قبل از سفر برگزار مي شود شركت نماييد و به تذكّرات مدير و روحاني محترم كاروان و مسؤولان ديگر با دقّت و توجّه كامل ، عمل نماييد .

3 . به منظور حفظ سلامت خود لازم است به پزشك كاروان مراجعه نماييد . ايشان پس از معاينات كامل ، كارت سلامتي شما را صادر مي كند . اين كارت را بايد تا آخر سفر به همراه داشته باشيد .

4 . واكسن هاي مننژيت و آنفلوانزا را در يكي از مراكز بهداشتي كه مشخّصات آن ها توسط پزشك كاروان اعلام مي شود ، تزريق و كارت واكسيناسيون را دريافت كرده و به پزشك كاروان نشان دهيد .

5 . مقدار واجب لباس احرام براي آقايان دو عدد حوله يا پارچه احرام مي باشد ، ولي اگر به سرما حساس هستيد يا مي خواهيد براي حمّام استفاده كنيد ، حداكثر سه يا چهار قطعه حوله همراه خود ببريد . دو جفت دمپايي احرامي و يك كمربند ( كه احتياطاً دوخته نباشد ) ، نيز به همراه داشته باشيد .

امّا براي خواهران محترم يك دست لباس سفيد احرام

13

كافي است . البته بايستي دقّت نماييد لباس ها نازك نباشد ، زيرا مواضع بدن در هنگام خيس شدن لباس يا عرق كردن ، نمايان مي شود .

ضمناً يكي از پارچه نوشته هاي مخصوص كاروان را در پشت چادر احرامي خود نصب كنيد تا در مواقع ازدحام كاملاً شناسايي شويد .

6 . وصيّتنامه خود را نوشته و در جاي مخصوصي كه يك نفر از اعضاي خانواده مطّلع باشد ، قرار دهيد . در وصيتنامه طلب كاري ها ، بدهكاري ها ، مسأله نماز ، روزه و ساير حقوق الهي و حقوقي را كه مردم بر گردن شما دارند ، ذكر نموده و سفارش هاي لازم را به اعضاي خانواده بنماييد .

7 . براي تأمين آسايش هرچه بيشتر زائران ، شما زائر گرامي از ابتدا تا پايان سفر تحت پوشش بيمه ويژه اي كه قرارداد آن از سوي سازمان حجّ و زيارت بسته شده است قرار داريد . بدين ترتيب علاوه بر مزاياي زياد اين كار ، طي سفر مي توانيد با مراجعه به پزشك از درمان رايگان استفاده نماييد .

8 . چنانچه به صورت دائم به ويلچر نياز داريد ، در ايران خريداري نماييد ، تا در طول سفر راحت باشيد ، امّا اگر

14

نياز هميشگي نداريد درعربستان نيز مي توانيد از ويلچر استفاده كنيد .

9 . تهيه ارز براي هزينه هاي شخصي بر عهده زائران است . با هماهنگي مديركاروان ، به شعب بانك ملّي مراجعه و ارز مورد نياز خود را دريافت نماييد .

10 . واحد پول عربستان سعودي ، ريال است ، و نرخ برابري آن با دلار تقريباً ثابت است ؛ يعني هر دلار آمريكا برابر با 75/3 ريال سعودي است . با اين حساب اگر بخواهيد 100 دلار را عوض كنيد ، در ازاي آن بايد 375 ريال سعودي دريافت نماييد .

البته در صرّافي هاي مكّه و مدينه در برابر هر 100 دلار 372 يا 373 ريال مي پردازند .

11 . شما مي توانيد با مراجعه به صرّافي هاي مورد اعتماد داخل ايران يا صرّافي هايي كه در مكّه و مدينه هستند دلار خود را با ريال عربستان عوض كنيد ، ولي انجام اين كار در داخل كشور مقرون به صرفه تر است .

در هنگام معاوضه دلار با ريال ، شماره پول خود را به خاطر بسپاريد ، چون ممكن است بخواهند پول شما را پس بدهند و آنوقت با دلار تقلّبي عوض نمايند .

12 . شايسته است براي اين سفر تقريباً يك ماهه اين

15

وسايل را به همراه داشته باشيد :

چند قرص مسكّن ( بدون كدئين ) ، سرماخوردگي ، اسهال ، چسب زخم ، پماد سوختگي ، مسواك و خميردندان ، كمي نمك ، سوزن و مقداري نخ سياه و سفيد ، ناخن گير ، قيچي ، كارد ميوه خوري ، ساعت زنگ دار ، مقداري آجيل و تنقّلات ، يك قاشق و ليوان استيل ، چند سنجاق قفلي ، ليف حمّام ، صابون كوچك بي بو ، تيغ ، خودكار و دفترچه يادداشت ، قرآن و كتاب دعاي كوچك ، مقداري طناب بند لباس ، عطر يا موادّ خوش بوكننده ، مقدار كمي دستمال كاغذي و چند دستمال پارچه اي و . . . .

13 . از لباس هاي زير ، مانند شورت و زيرپيراهني ، جوراب و زيرشلواري هر كدام حداكثر سه عدد به همراه داشته باشيد ، ولي از لباس هاي ديگر بيش تر از دو دست لازم نيست .

14 . براي ارتباط آسان با بستگان مي توانيد اطلاعات محل استقرار خود را در هتل هاي مكّه و مدينه ، از مدير كاروان پرسيده و در اختيار خانواده و بستگان خود قرار دهيد ، گرچه اين اطلاعات در كارت هاي شناسايي مخصوصي كه به هر زائر مي دهند ، نوشته شده است .

15 . اشياي فلزي ، مانند چاقو ، قيچي ، ناخن گير و . . . را در

16

ساك بزرگ بگذاريد تا بتوانيد در مكّه و مدينه از آنها استفاده كنيد . چنانچه اين وسايل را در ساك دستي يا در جيب خود بگذاريد ، در بازرسي هاي فرودگاه امكان عبور آنها نيست ، از اين جهت با مشكل روبه رو خواهيد شد .

16 . پول و جواهرات خود را در ساك ها قرار ندهيد ، بلكه به همراه خود داشته باشيد تا آن ها را در هتل ( مدينه يا مكّه ) به صندوق امانات تحويل دهيد ، گرچه بهتر است كه خواهران محترم ، جواهرات زينتي خود را از ايران به همراه نياورند .

17 . برخي از وسايلي كه خروج آنها بر اساس قانون گمرك ممنوع بوده يا ورود آنها به كشور عربستان مجاز نمي باشد ، عبارت اند از :

فرش دست باف ، اوراق بهادار ، اشياي عتيقه ، كتاب هاي خطي و قديمي ، جواهرات ( در صورتي كه مقدار آن زياد باشد ) ، مواد مخدّر ( كه بر اساس قوانين عربستان همراه داشتن آن ، مجازات اعدام دارد ) و . . . .

18 . يك يا دو روز قبل از حركت ، ساك هاي بزرگ توسط مدير و خدمه كاروان به فرودگاه عربستان و بعد به هتل هاي محل سكونت شما ارسال مي شود ، پس آنچه را لازم داريد ، در آنها گذاشته و تحويل دهيد . البته زائرين

17

مدينه بعد ، لباس احرام خود را در ساك هاي بزرگ نگذارند ، بلكه در ساك هاي دستي خود قرار دهند تا به هنگام محرم شدن از آن استفاده كنند .

19 . روي تمام ساك ها و بسته هايي كه به همراه داريد ، نام ، نام خانوادگي ، شماره كاروان و نشاني محلّ سكونت خود را در مدينه ، مكّه و ايران بنويسيد يا دست كم داخل آنها قرار دهيد .

20 . در تمام مراحل سفر مواظب عينك خود باشيد ، زيرا تعويض آن شما را با مشكل روبرو مي كند همچنين جلد و بند مخصوصِ آويزان كردن آن را به همراه داشته باشيد .

21 . كارت هاي شناسايي خود را در طول سفر بر سينه الصاق نموده يا داخل جيب خود قرار دهيد تا اگر در مواردي لازم شد به پليس يا افراد راهنما نشان دهيد .

22 . زائران عزيز ، در اين سفر كه سرشار از معنويت است ، نياز بيشتري به همكاري و صميميّت دارند ، بنابراين سعي نماييد دوستان خوبي انتخاب كنيد تا در همه جا با هم باشيد و در مسائل و مشكلات به يكديگر كمك كنيد . دوستاني كه در اين سفر پيدا مي كنيد ، ممكن است سال هاي زيادي رفاقت را با شما ادامه دهند . بنابراين از اخلاق انساني و اسلامي غافل نباشيد كه منافع بسياري براي شما

18

در دنيا و آخرت دارد . معمولاً اين شناسايي ها از همان جلسات كاروان در مسجد شروع مي شود .

23 . اعضاي كاروان همچون اعضاي خانواده اي هستند كه بايد در طول سفر به يكديگر كمك كنند ، حساسيت هاي لازم را براي حفظ آبرو و حيثيت يكديگر داشته باشند و مسؤولان را از هر حركت مشكوك آگاه نمايند .

24 . صبر و تحمّل ، مهم ترين وسيله اي است كه شما بايد از ابتداي سفر به همراه داشته باشيد . بدانيد همان طوري كه چهره افراد مختلف است ، روحيّات و اخلاق آنها نيز تفاوت دارد . بنابراين ، كوشش نماييد خود را با اخلاق همه افراد تطبيق دهيد ، و از خطاها ، لغزش ها و رفتارهاي ناشايست ديگران كه قابل گذشت است اغماض كنيد و از هرگونه درگيري و مشاجره جدّاً خودداري نماييد . البته اگر نصيحت مي نماييد يا امر به معروف و نهي از منكر مي كنيد به گونه اي باشد كه به برخوردهاي تند و نامناسب منجر نشود .

19

2

†

فرودگاه

1 . وسايلي را كه بايد در ساك هاي بزرگ گذاشته شود ، قبلاً به عوامل كاروان ها تحويل داده و فقط ساك هاي كوچك را به همراه بياوريد .

2 . طبق معمول بايد سه تا چهار ساعت قبل از پرواز ، در فرودگاه حاضر شويد . پس از آن كه همه افراد كاروان جمع شدند ، از طريق بلندگوي فرودگاه اعلام مي شود كه مسافران پرواز شماره . . . اثاثيه خود را تحويل دهند . در اين موقع ، نسبت به تحويل اثاثيه اقدام كنيد .

البته شما هم ، مي توانيد از مأموران ويژه درهاي ورودي بپرسيد كه آيا زمان ورود به سالن جهت تحويل بار فرا رسيده است يا نه ؟ پس از اين كه از بدرقه كنندگان خود خداحافظي كرديد ، وارد سالن دوم مي شويد . هنگام ورود به اين سالن بايد گذرنامه و بليت هواپيما را كه پيش از اين

20

از مدير كاروان گرفته ايد ، در دست داشته باشيد .

در باجه هاي تحويل اثاث ، نوبت را رعايت كرده و هيچ عجله اي نداشته باشيد ، چون وقت بسياري تا سوار شدن به هواپيما داريد .

بار ديگر تكرار مي شود كه اشياي فلزّي را مي بايست در ساك بزرگ بگذاريد تا تحويل قسمت بار هواپيما شود . مجدّد بررسي كنيد كه از همراه داشتن وسايل ضروري سفر و همراه نداشتن وسايل ممنوع ، مطمئن شويد . پس با ساك دستي خود حركت كرده و به سالن بعدي مي رويد .

بايستي از باجه هايي كه در اين سالن وجود دارد ، عبور كنيد . در اين باجه ها گذرنامه هاي شما كنترل مي شود و مهر خروج روي آنها مي خورد . چنانچه در يك گذرنامه ، نام افراد خانواده يا همراهيان شما نوشته شده ، بايد با هم در يك باجه حاضر باشيد .

پس از بازرسي ، وارد سالن انتظار مي شويد . وقتي همه افراد كاروان وارد سالن مي شوند ، اعلام مي شود كه براي سوار شدن به هواپيما آماده شويد . شما نيز با در دست داشتن كارت پرواز و نشان دادن آن به مأموران ، از سالن خارج و سوار هواپيما مي شويد .

هنگام ورود به هواپيما كارت پرواز را در دست داشته

21

باشيد تا مهمان داران طبق شماره صندلي ، شما را به محل استقرار ، راهنمايي كنند .

چنانچه بين شما ، دوستان و خانواده در هواپيما فاصله وجود دارد و مي خواهيد در كنار هم باشيد ، از مهمان دار هواپيما بخواهيد اين كار را انجام دهد يا با اطرافيان خود به توافق برسيد تا جابه جايي به آساني صورت گيرد . اگر اطرافيان شما موافقت نكردند ، اصراري نداشته باشيد ، زيرا زمان پرواز طولاني نيست تمام اين سفر ( از تهران تا جدّه ) بيش تر از 5/2 تا 3 ساعت نخواهد بود .

3 . علاوه بر گذرنامه و بليت ، لازم است دو كارت ديگر در اين سفر به همراه داشته باشيد :

اوّل ـ كارتي زرد رنگ كه پزشك پس از تزريق واكسن مننژيت و آنفولانزا و بررسي وضعيت جسماني و سلامتي تان به شما مي دهد .

دوّم ـ كارت ديگري كه بايد مشخصات شما به زبان عربي روي آن نوشته شده باشد . اين كارت به زبان عربي بطاقة الدّخول نام دارد . بايد اين كارت را تكميل كرده و در فرودگاه عربستان به مأموران گذرنامه تحويل دهيد . مدير و عوامل وي مي توانند در تكميل اين كارت به شما كمك كنند .

22

4 . شتاب زدگي در فرودگاه ، چه در رفت و چه در بازگشت ، به آشفتگي و بي نظمي منجر شده و در نهايت ، موجب تأخير در انجام كارهاي لازم مي گردد . پس ، آرامش و نظم را رعايت نموده و طبق دستور مأموران فرودگاه عمل نماييد . از برخورد مستقيم و مجادله با مأموران سعودي كه زبان آنها را هم نمي دانيد ، جدّاً بپرهيزيد .

5 . چنانچه نماز نخوانده ايد يا به دستشويي نياز داريد ، پيش از سوار شدن به هواپيما ( در سالن هاي انتظار ) اقدام كنيد تا در هواپيما دچار مشكل نشويد .

6 . گاهي مجبور مي شويد نمازتان را در هواپيما بخوانيد . از اين رو بهتر است پيش از سوارشدن ، وضو بگيريد . البته در هواپيما نيز مي توانيد وضو بگيريد .

همچنين هنگام رفتن به مكّه جهت قبله تقريباً به طرف جلوي هواپيما و در برگشت ، به سوي عقب هواپيما مي باشد .

7 . سعي كنيد مقررات داخل هواپيما را كه توسط مهمان داران اعلام مي شود رعايت نماييد ( مانند نكشيدن سيگار ، بستن كمربند ، خودداري از رفتوآمدهاي اضافه و بي موقع ، صحبت كردن با صداي بلند ، باز و بسته كردن صندوق هاي بالاسر و . . . ) .

23

8 . رعايت مقرّرات و نظافت در هواپيما ، بهويژه اگر مربوط به خطوط سعودي يا شركت هاي خارجي ديگر باشد ، بسيار لازم است ؛ زيرا همين رفتار مي تواند بيان كننده تربيت و اخلاق ديني و مذهبي شما باشد .

9 . پس از رسيدن به مقصد ، هنگام خروج از هواپيما عجله نكنيد ، اسباب و اثاثيه خود را جمع كرده و به آرامي و با رعايت نوبت ، خارج شويد .

10 . هنگام رسيدن به فرودگاه جدّه يا مدينه ، ابتدا به سالني وارد مي شويد كه گذرنامه ها را در آن بررسي مي كنند و كارت ( بطاقة الدّخول ) را تحويل مي گيرند . سعي كنيد پشت سر هم جلوي كيوسك هاي بازديد قرار بگيريد و تا وقتي بررسي گذرنامه نفر جلويي تمام نشده از خط قرمزي كه به فاصله يك متري باجه ها روي زمين كشيده شده است ، عبور نكنيد . در ضمن بايد افرادي كه نامشان در يك گذرنامه نوشته شده با هم باشند و چنانچه كارت مشخصات ( بطاقة الدّخول ) را پر نكرده ايد ، همان جا مي توانيد آن را تكميل كرده و تحويل باجه ها دهيد .

پس از عبور از باجه هاي كنترل گذرنامه در فرودگاه هاي جدّه يا مدينه ، معمولاً كارت زرد رنگ ( واكسيناسيون ) را بازديد مي كنند ، سپس وارد سالني مي شويد كه پيش از اين

24

ساك هاي شما رسيده يا در حال رسيدن است . ساك ها را برمي داريد و به ايستگاه هاي بازرسي اثاث مي بريد . در آن جا همه ساك هاي بزرگ و كوچك شما مورد بازرسي قرار مي گيرند . سپس منتظر خروج و حركت به سوي مدينه يا مكّه مي شويد . پس از اين كه همه اعضاي كاروان جمع شدند ، مدير و خدمه كاروان ، شما را به طرف اتوبوس ها راهنمايي مي كنند .

هر نفر بايد شماره صندلي و شماره اتوبوس خود را كه سوار شده به ياد داشته باشد تا در هنگام پياده و سوار شدن دچار مشكل نشود . البته براي دوري از هرگونه اشتباه مي توانيد اطلاعات دقيق را از مسؤول اتوبوس سؤال كنيد و سوار شويد .

اگر مدينه بعد باشيد اتوبوس ها از همان فرودگاه جدّه مستقيماً به طرف مكه حركت مي كند . امّا مدينه قبلي ها وارد فرودگاه مدينه مي شوند يا پس از ورود به فرودگاه جدّه به مدينه مي روند و سپس از مدينه محرم مي شوند .

فاصله فرودگاه مدينه تا هتل حدود نيم ساعت ، و فاصله جدّه تا مدينه 440 كيلومتر است كه تقريباً در مدت شش ساعت اين مسافت طي مي شود و در بين راه استراحت و پذيرايي مختصري در ايستگاه ساسكو انجام مي شود .

25

در صورت گم شدن يا بروز هرگونه تأخير ، نگران و مضطرب نشويد ، بلكه در فرودگاه به دفتر ستاد ايرانيان مراجعه نماييد تا شما را به كاروان برسانند يا با شماره تلفن هتل محل اقامت در مدينه يا مكّه تماس گرفته و موقعيّت خود را اعلام نماييد .

11 . هنگامي كه در وسط راه براي استراحت و پذيرايي پياده مي شويد ، به دقت محل توقّف اتوبوس ، رنگ و نشان آن را به خاطر بسپاريد ، زيرا فراواني اتوبوس ها و شباهت آنها به يكديگر موجب سرگرداني زائران مي شود .

پس از صرف غذا در زمان اعلام شده ، به سرعت برگرديد و با سرشماري مجدّد ، مطمئن شويد كه همه افراد سوار شده اند .

در بازگشت

12 . براي بازگشت به ايران بايد ده تا دوازده ساعت قبل از پرواز ، آماده حركت به سوي فرودگاه باشيد . بنابراين ، از رفتن به زيارت يا بازار كه ممكن است موجب گرفتاري شما هنگام بازگشت شود ، پرهيزكنيد .

13 . چنانچه براي بار زدن ساك ها اعلان نياز شد به مدير و خدمه كاروان كمك نماييد ، بهويژه زائران جواني كه