بخش 5
سنت بیتوته در منا در شب یازدهم و دوازدهم رمی جمرات سه گانه « پس از بازگشت از منا » الف . طواف ب . نماز طواف ج . سعی صفا و مروه 12 . فرم ها و نقشه ها « فرم 1 » « فرم 2 » 13 . بعد از سفر اسرار حجّ
|
|
101 |
|
رمي جمرات سه گانه
1 . بعد از ظهر روزهاي يازدهم و دوازدهم ذي حجّه مي بايست براي رمي جمرات سه گانه برويد . در برگشت به چادرها نيز حتماً با افراد كاروان خود باشيد تا دچار نگراني و اشتباه در مسيرها نشويد .
2 . چنانچه بعضي از مديران كاروان ها مصلحت دانستند در روز دوازدهم پس از رمي جمرات از طريق تونل ها به صورت پياده به منازل خود مي روند . اين كار نيز بايد تحت نظارت مدير و روحاني محترم كاروان باشد .
3 . بعد از ظهر روز دوازدهم ، كوچ از منا شروع و تا قبل از صبح روز بعد بايد از منا خارج شويد كه عملاً اين كار صورت مي گيرد و چنانچه كسي بماند ، احكامي دارد كه بايد از روحاني محترم كاروان پرسيد .
« پس از بازگشت از منا »
الف . طواف
1 . پس از بازگشت از منا به منازل رفته و استحمام كامل نماييد . از همان شب تا روزها و شب هاي آينده ، فرصت انجام باقي اعمال حج را داريد . مدير و روحاني محترم كاروان وضعيت را مي سنجند و تصميم مي گيرند ،
|
|
102 |
|
شما هم تابع باشيد .
2 . بعد از اعمال منا و طواف زيارت ـ طواف وداع ـ مي ماند كه قبل از سفر به وطن بايد انجام گيرد .
ب . نماز طواف
پس از انجام طواف در محوّطه پشت مقام ابراهيم يا هر كجاي ديگر مسجدالحرام دو ركعت نماز طواف مي خوانيم .
ج . سعي صفا و مروه
پس از نمازِ طواف ، مستحب است مقداري از آب زمزم نوشيده و كمي هم به سر و بدن خود بريزيد .
طواف وداع سعي ندارد .
|
|
103 |
|
12
†
فرم ها و نقشه ها
« فرم 1 »
زائران محترم ، اين فرم را براي آگاهي خود هنگام ورود به مدينه منوره ، تكميل نموده و در دسترس داشته باشيد .
جدول اوقات شرعي به ساعت رسمي عربستان
صبح
اذان اوّل ( براي نماز نافله شب ) ، ساعت : …
اذان دوم ( براي اعلام وقت اذان صبح ) ، ساعت : …
اقامه نماز ( اقامه نماز جماعت صبح ) ، ساعت : …
طلوع آفتاب ، ساعت : …
ظهر
اذان اوّل ( براي اعلام وقت ظهر ) ، ساعت : …
اقامه نماز ( اقامه نمازجماعت ظهر ) ، ساعت : …
|
|
104 |
|
عصر
اذان اوّل ( براي اعلام وقت عصر ) ، ساعت : …
اقامه نماز ( اقامه نمازجماعت عصر ) ، ساعت : …
مغرب
اذان اوّل ( براي اعلام وقت مغرب ) ، ساعت : …
اقامه نماز ( اقامه نمازجماعت مغرب ) ، ساعت : …
عشا
اذان اوّل ( براي اعلام وقت عشا ) ، ساعت : …
اقامه نماز ( اقامه نمازجماعت عشا ) ، ساعت : …
برنامه سالن غذاخوري
صبحانه ، از ساعت … تا … ناهار ، از ساعت … تا … شام ، از ساعت … تا …
* تذكّر : از آن جا كه غذاي تمامي كاروان ها در مدينه و 60 درصد كاروان هاي مكه در آشپزخانه مركزي تهيه و طبخ مي شود ، لذا وقت صرف غذا را طبق آنچه از طرف مديريت كاروان اعلام مي شود ، تنظيم نماييد تا هم خود در رفاه باشيد و هم خدمه محترم بتوانند سرويس بهتري ارائه دهند .
|
|
105 |
|
برنامه فرهنگي كاروان
ساعات جلسات كاروان كه شامل تذكّرات لازم ، بيان احكام ، معارف حج و تاريخ اماكن مقدسه مي باشد .
از ساعت … تا … عصر
ازساعت … تا … شب
برنامه زيارت دوره
اين برنامه ، شامل بازديد و زيارت از قبرستان اُحد ، مسجد ذوقبلتين ، مساجد سبعه و مسجد قباست .
روز : … ساعت : …
برنامه بازديد دسته جمعي از مساجد داخل مدينه
شامل مسجد مباهله ، مسجد غمامه ، مسجد بلال ، مسجد اباذر و . . . مي باشد .
ساعت … تا … عصر
محلّ اتاق مدير كاروان در مدينه
هتل : … طبقه : … شماره اتاق : … شماره تلفن : … ساعات تماس : …
|
|
106 |
|
محلّ اتاق روحاني كاروان در مدينه
طبقه : … شماره اتاق : … شماره تلفن ساعات تماس : …
محلّ مديريت هتل در مدينه
طبقه : … شماره اتاق : … شماره تلفن دفتر : … شماره تلفن لابي هتل : …
اتاق يا محلّ حضور پزشك كاروان ( در مدينه )
هتل : … طبقه : … شماره اتاق : … شماره تلفن : …
مركز پزشكي ايران در مدينه
شارع : … هتل : … طبقه : … شماره تلفن : …
محلّ بعثه مقام معظم رهبري ( در مدينه )
نشاني ، شارع : … شماره تلفن : …
|
|
107 |
|
محلّ مديريت اهل سنّت
بعثه مقام معظم رهبري
طبقه : … شماره اتاق : … تلفن : …
مركز ستاد اجرايي حج منطقه ( در مدينه )
نشاني ، شارع : … شماره تلفن : …
روز آخر در مدينه
زيارت و وداع : … ساعت : … خروج از مدينه ، روز : … ساعت : …
|
|
109 |
|
« فرم 2 »
زائران محترم ! اين فرم را براي آگاهي خود هنگام ورود به مكّه مكرّمه تكميل نموده و در دسترس قرار دهيد .
جدول اوقات شرعي به ساعت رسمي عربستان
صبح
اذان اوّل ( براي نماز نافله شب ) ، ساعت : …
اذان دوم ( براي اعلام وقت اذان صبح ) ، ساعت : …
اقامه نماز ( اقامه نماز جماعت صبح ) ، ساعت : …
طلوع آفتاب ، ساعت : …
ظهر
اذان اوّل ( براي اعلام وقت ظهر ) ، ساعت : …
اقامه نماز ( اقامه نمازجماعت ظهر ) ، ساعت : …
عصر
اذان اوّل ( براي اعلام وقت عصر ) ، ساعت : …
اقامه نماز ( اقامه نمازجماعت عصر ) ، ساعت : …
مغرب
اذان اوّل ( براي اعلام وقت مغرب ) ، ساعت : …
اقامه نماز ( اقامه نمازجماعت مغرب ) ، ساعت : …
|
|
110 |
|
عشا
اذان اوّل ( براي اعلام وقت عشا ) ، ساعت : …
اقامه نماز ( اقامه نمازجماعت عشا ) ، ساعت : …
برنامه سالن غذاخوري
صبحانه ، از ساعت … تا …
ناهار از ساعت … تا …
شام ، از ساعت … تا …
برنامه فرهنگي كاروان
ساعات جلسات كاروان كه شامل تذكّرات لازم ، بيان احكام ، معارف حج و تاريخ اماكن مقدسه مي باشد . از ساعت … تا … عصر از ساعت … تا … شب
برنامه بازديد دسته جمعي از مساجد داخل مكّه ، شامل : مسجد جن ، مسجد الاجابه ، مسجد الرّايه ، شعب ابيطالب ، محلّ تولّد پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) ، خانه حضرت خديجه ( عليها السلام ) و محلّ تولّد حضرت زهرا ( عليها السلام ) مي باشد .
از ساعت … تا …
|
|
111 |
|
محلّ اتاق مدير كاروان در مكّه
هتل : … طبقه : … شماره اتاق : … تلفن : ساعات تماس : …
محلّ اتاق روحاني كاروان در مكّه
طبقه : … شماره اتاق : … شماره تلفن اتاق : … ساعات تماس : …
محلّ مديريت هتل در مكّه
طبقه : … شماره اتاق : … شماره تلفن دفتر : … شماره تلفن لابي هتل : …
اتاق يا محلّ حضور پزشك كاروان ( درمكّه )
هتل : … طبقه : … شماري اتاق : …
تلفن : …
مركز پزشكي ايران در مكّه
شارع : … هتل : … طبقه : …
تلفن : …
|
|
112 |
|
محلّ بعثه مقام معظم رهبري ( در مكّه )
شارع : …
تلفن : …
مديريت اهل سنّت بعثه مقام معظم رهبري ( مكّه )
طبقه : … شماره اتاق : …
تلفن : …
مركز ستاد اجرايي حج منطقه ( در مكّه )
شارع : …
تلفن : …
روز آخر در مكّه
طواف و وداع دسته جمعي در مسجدالحرام يا هتل روز : … ساعت : … خروج از مكّه ، روز : … ساعت : …
|
|
113 |
|
13
†
بعد از سفر
دستاورد اين سفر معنوي آن قدر عظيم است كه گفتار گويندگان و آثار نويسندگان ، عاجز از بيان واقعيت آن است . آنچه مي توان گفت اين است كه حالات و خاطرات اين سفر دريافتني است ، نه گفتني .
اينك شما زائر محترمي كه پس از تحمل مشقت هاي فراوان ، اين سفر عبادي را به پايان رسانيده ايد ، لازم است بركات اين سفر را از دست ندهيد .
در اين زمينه مواردي را در حد تذكر اشاره مي كنيم اميد است در اين باره ، از محضر روحانيون محترم كاروان و گويندگان مذهبي استفاده نماييد :
1 . سعي نماييد در جلساتي كه دوستان و اقوام به ديدار شما مي آيند ، از كارهاي خوب و بركات و جاذبه هاي سفر معنوي حج تعريف كنيد و از بيان مسائلي كه موجب ريا و
|
|
114 |
|
خودنمائي مي گردد اجتناب نماييد .
يقيناً در اين سفر ، دوستاني مخلص كه شرايط برادري ديني را دارند پيدا خواهيد كرد تلاش كنيد اين دوستي ها را پايدار كنيد .
شما كه در مسجدالحرام به دورخانه حضرت حق طواف كرديد بايد از اين پس ، محور زندگي و عمل شما حق و حقيقت باشد . و ديگر به گرد باطل نگرديد .
يقيقاً در مكان ها و زمان هاي مختلف با خداي بزرگ خلوت كرده ايد و پيمان هايي با خدا بسته ايد . آنچه مهم است وفاداري به قول و قرارهايي است كه با خدا نموده ايد . در اين صورت خداوند نيز به عهد خود وفا خواهد كرد .
اكنون كه لذت معنوي اين سفر را احساس كرديد ، پس ديگران را كه استطاعت رفتن به اين سفر را دارند تشويق كنيد .
حال كه لقب حاجي را پيدا نموديد موقعيت ديگري غير از سال هاي سابق داريد ، پس مواظب اعمال و رفتار و گفتار خود بوده و به گونه اي باشيد كه اسلام از شما خواسته است .
از بركات دنيايي اين سفر انشاءالله دوري از فقر و تنگ دستي است ، به شرط آن كه شما نيز واسطه فيض خدا به بندگان فقير و بي بضاعت باشيد . بياييد از تشريفات سنگين
|
|
115 |
|
در زندگي خود بكاهيد و به مستمندان رسيدگي كنيد و ثابت كنيد زائر خانه خدا و در پي رضاي صاحب خانه هستيد .
ايتام و افراد ضعيف را در فاميل و همسايگان و دوستاني كه نياز به كمك هاي شما دارند فراموش نكنيد ، توجه به آنها بركات بيشتر خداوند را موجب مي شود و گرفتاري و شرور دنيايي را از شما دور مي كند .
مهم خاطرات جالبي است كه از صفا و معنويت بندگان شايسته خدا با رنگ ها و ملّيّت هاي مختلف ديده ايد ؛ آنها را براي دوستان تعريف كنيد و با بيان مناسك و فلسفه اعمال و حكايات و احياناً كراماتي كه شنيده يا ديده ايد مجالس را معطر نماييد .
|
|
117 |
|
اسرار حجّ
عالم بزرگوار سيّد عبدالله از نوادگان مرحوم محدّث جزائري در كتاب شرح نخبه مي نويسد :
در منابع متعدّد ، كه مورد تأييد من است ، به خط بعضي از بزرگان در حديث مرسل چنين نقل شده است كه : شبلي پس از حجّ با امام زين العابدين ( عليه السلام ) ديدار كرد ، حضرت به او فرمود :
( آقاي شبلي ! ) آيا حج گزاردي ؟ گفت : آري فرزند پيامبر خدا ، فرمود : آيا به ميقات فرود آمدي و لباس هاي دوخته خويش را از تن بدر كرديوغسل نمودي ؟ شبلي پاسخ گفت : آري .
امام ( عليه السلام ) : آنگاه كه به ميقات درآمدي نيت كردي كه لباس معصيت و نافرماني را از تن درآورده ، و جامه طاعت و فرمانبري خداوند را بجاي آن پوشيده اي ؟ شبلي : نه .
امام ( عليه السلام ) : هنگامي كه لباس هاي دوخته را درآوردي ، آيا
|
|
118 |
|
نيت كردي كه خود را از ريا و دورويي و ورود در شبهه ها برهنه و دور سازي ؟ شبلي : نه .
امام ( عليه السلام ) : به هنگام غسل كردن ، نيّت كردي كه خود را از اشتباهات و گناهان شستشو دهي ؟ شبلي : نه .
امام ( عليه السلام ) : [ پس تو در حقيقت ] نه به ميقات درآمده اي ، و نه لباس هاي دوخته را از تن كنده اي و نه غسل كرده اي . . ! سپس از او مي پرسند : آيا خود را تميز كردي و احرام پوشيدي و پيمان حج بستي ؟ شبلي : آري .
امام ( عليه السلام ) : آيا اين نيت را داشتي كه خود را با نور توبه خالص پاكيزه مي سازي ؟ شبلي : نه .
امام ( عليه السلام ) : به هنگام محرم شدن ، نيت آن كردي كه هر چه را خداوند بر تو روا نداشته ، بر خود حرام بداري ؟ شبلي : نه .
امام ( عليه السلام ) : به هنگام بستن پيمان حج ، آيا قصد آن كردي كه هر پيمان غير الهي را گشوده اي ( رها كرده اي ) ؟ شبلي : نه .
امام ( عليه السلام ) : نه احرام بسته اي ، نه پاكيزه شده اي و نه نيت حج كرده اي ! آنگاه چنين پرسيد : آيا به ميقات داخل شدي و دو ركعت نماز احرام بجاي آوردي و لبيك گفتي ؟ شبلي : آري .
امام ( عليه السلام ) : به هنگام خواندن دو ركعت نماز ( طواف ) ، نيت آن داشتي كه به بهترين كارها و بزرگترين نيكي هاي بندگان ( كه همان نماز است ) ، خود را به خدا نزديك مي كني ؟
|
|
119 |
|
شبلي : نه .
امام ( عليه السلام ) : آنگاه كه لبيك گفتي ، نيّت آن كردي كه به هر چه فرمانبرداري محض خداوند است سخن مي گويي و از هر نافرماني و معصيتي سكوت مي كني ؟ شبلي : نه .
امام ( عليه السلام ) : نه در ميقات داخل شده اي ، نه نماز گزارده اي و نه لبيك گفته اي !
و باز پرسيد : آيا به حرم داخل شدي و كعبه را ديدي و نماز خواندي ؟
شبلي : آري .
امام ( عليه السلام ) : به هنگام ورود به حرم نيت آن كردي كه هر غيبت و بد گويي مسلماني از جامعه اسلامي را بر خود حرام مي كني ؟ شبلي : نه .
امام ( عليه السلام ) : به هنگام رسيدن به مكه ، نيت كردي كه فقط خدا را مي خواهي [ و مي جويي ] ؟ شبلي : نه .
امام ( عليه السلام ) : پس نه به حرم وارد شده اي و نه كعبه را ديده اي و نه نماز گزارده اي ! و ادامه داد : گرداگرد خانه خدا طواف كردي ؟ واركان خانه را لمس نمودي ؟ وسعي انجام دادي ؟ شبلي : آري .
امام ( عليه السلام ) : به هنگام سعي ، نيّت آن داشتي كه ( از شرّ شيطان ونفس ) به خدا پناه مي بري و او كه آگاه به پنهان هاست ،
|
|
120 |
|
نسبت به اين مسأله داناست ؟ شبلي : نه .
امام ( عليه السلام ) : پس نه طواف خانه كرده اي ، نه اركان را لمس نموده اي و نه سعي نموده اي !
سپس فرمود : آيا با حجرالاسود دست دادي ، كنار مقام ابراهيم ايستادي ، و دو ركعت نماز خواندي ؟ شبلي : نه .
در اين هنگام امام فريادي برآورد چونانكه گويي نزديك است از دنيا برود ، سپس فرمود : آه ، آه . . . آنگاه فرمود : كسي كه با حجرالاسود دست داده ، مصافحه كند ، در حقيقت با خداوند متعال دست داده است ، پس اي نادار ناتوان بنگر و بيانديش ، و پاداش آنچه راحرمت قائل شده و بزرگ داشته اي ، ضايع مگردان و همچون معصيت كاران ، دستي كه به خدادادي ( و پيماني را كه با خدا بستي ) نگسل و نشكن .
سپس فرمود : آنگاه كه نزد مقام ابراهيم قرار گرفتي آيا نيّت كردي كه مصمّم بر انجام همه دستورهاي الهي و فرمان برداري از آن و مخالف با هر معصيت و نا فرماني خدا باشي ؟ گفت : نه .
امام فرمود : آنگاه كه دو ركعت نماز طواف را به جاي آوردي آيا نيّت كردي كه با ابراهيم ( عليه السلام ) نمازگزاردي و با نمازت بيني شيطان را به خاك ماليدي ؟ گفت : نه .
امام فرمود : پس در حقيقت ، نه با حجرالاسود دست
|
|
121 |
|
داده و مصافحه كرده اي ، و نه در مقام ابراهيم توقّف كرده و ايستاده اي ، و نه دو ركعت نماز آنجا خوانده اي !
سپس فرمود : آيا بر سر چاه زمزم رفتي و از آب آن نوشيدي ؟ گفت : آري .
امام فرمود : آيا نيّت كردي كه بر فرمانبرداري خداوند اشراف يافته ، و از گناه و معصيت چشم پوشيده و روي گردانده اي ؟ شبلي گفت : نه . امام فرمود : پس در حقيقت بر چاه زمزم اشراف نيافته اي و از آب آن ننوشيده اي !
امام سپس فرمود : آيا سعي صفا و مروه را انجام دادي ؟ و پياده بين آن دو كوه رفت و آمد داشتي ؟ گفت : آري .
امام فرمود : آيا نيّت كردي كه ميان خوف و رجاء و ترس و اميد در حركتي ؟ گفت : نه .
امام فرمود پس سعي صفا و مروه انجام نداده اي و ميان آن دو كوه تردّد نكرده و راه نرفته اي ! !
سپس فرمود : آيا سوي منا رفتي ؟ گفت : آري .
امام فرمود : آيا نيّت كردي كه مردم را از زبان و قلب و دست خود ايمن سازي ؟ گفت : نه . امام فرمود : پس به منا نرفته اي ! سپس پرسيد : آيا در عرفات وقوف كردي ؟ و بالاي جبل الرحمه رفتي و واديِ نَمِره را شناختي و كنار جَمَره ها ، خداي سبحان را خواندي ؟ گفت : آري .
|
|
122 |
|
امام فرمود : آيا با وقوف در عرفات آگاهي خداوند را بر شناخت ها و دانش ها دريافتي ؟ و دانستي كه خداوند نامه عمل تو را مي گيرد و از درون و فكر و قلب تو آگاهي دارد ؟ گفت : نه .
امام فرمود : آيا در بالا رفتن از جبل الرّحمه نيّت آن را داشتي كه خداوند به هر زن و مرد با ايمان رحمت آورد ، و هر مرد و زن مسلمان را سرپرستي مي كند ؟ گفت : نه .
امام فرمود : آيا در واديِ نَمِره نيّت آن را داشتي كه فرمان ندهي تا خود فرمان بري و نهي نكني تا زماني كه خود نهي پذير باشي ؟ گفت : نه .
آيا هنگامي كه نزد نشانه و دو نَمِره وقوف كردي ، نيّت كردي كه آنها بر عبادات و طاعات تو گواه باشند و همراه با نگهبانان خداوند و به امر او از تو حفاظت كنند ؟ گفت : نه ، حضرت فرمود : پس تو در عرفات وقوف نكرده اي ! واز جبل الرحمة بالا نرفته اي ! ونَمِره را نشناخته اي ! و دعا نكرده اي و نزد دو نمره وقوف نكرده اي !
آنگاه پرسيد : آيا از ميانِ دو نشانه عبور كردي و پيش از گذشتنِ از آنجا ، دو ركعت نماز گزاردي ؟ و پياده به مزدلفه رفتي و از آنجا سنگريزه جمع كردي ؟ و از مشعر الحرام گذشتي ؟ گفت : آري .
|
|
123 |
|
امام فرمود : وقتي دو ركعت نماز خواندي ، نيّت كردي كه آن نماز ، نماز شكرِ در شب دهم است ، كه هر سختي را دور و كارها را آسان مي كند ؟ گفت : نه .
امام فرمود : هنگامي كه از ميان دو نشانه عبور كردي و به چپ و راست منحرف نشدي ، آيا نيّت كردي كه از دين حق به چپ و راست منحرف نشوي ، نه با قلبت ، نه با زبانت و نه با اعضاي بدنت ؟ گفت : نه .
امام فرمود : هنگامي كه به مزدلفه رفتي و از آنجا سنگريزه جمع كردي ، آيا نيّت كردي كه هر معصيت و جهل را از خود برداري و هر علم و عمل صالحي را در خود پايدار سازي ؟ گفت : نه .
امام فرمود : وقتي كه بر مشعر الحرام گذر كردي ، آيا نيّت كردي كه دلت را به بينش اهل تقوي و خوف از خدا بيارايي ؟ گفت : نه .
امام فرمود : پس نه از دو كوه عبور كرده اي ، نه دو ركعت نماز خوانده اي ، نه به مزدلفه رفته اي ، نه از آنجا سنگريزه برداشته اي و نه از مشعر الحرام عبور كرده اي ! و همچنين پرسيد : آيا به منا رسيدي و آيا جمره را رمي كردي ؟ و سرت را تراشيدي ؟ و قرباني ات را سر بريدي ؟ و در مسجد خيف نماز گزاردي ؟ و به مكّه بازگشته « طواف افاضه » را انجام
|
|
124 |
|
دادي ؟ گفت : آري .
امام فرمود : وقتي به منا رسيدي و رمي جمرات كردي ، آيا احساس كردي كه به خواسته ات رسيده اي و خداوند همه حاجت هايت را برآورده است ؟ گفت : نه .
امام فرمود : وقتي سنگريزه به جمرات زدي ، آيا نيّت كردي كه دشمنت ابليس را رمي كرده اي ؟ و با تمامي حج گرانبهايت ، او را به خشم آورده اي ؟ گفت : نه .
امام فرمود : وقتي سرت را تراشيدي ، آيا نيّت كردي كه از آلودگي ها و از گناهان بني آدم پاك شده اي و از گناهانت بيرون آمدي همچون روزي كه از مادر زاده شدي ؟ گفت : نه .
امام فرمود : وقتي در مسجد خيف نماز خواندي ، نيّت كردي كه جز از خداي متعال و گناهت نترسي و جز به رحمت خدا اميدوار نباشي ؟ گفت : نه .
امام فرمود : آنگاه كه قرباني ات را سربريدي ، آيا نيّت كردي كه با تمسك به حقيقتِ ورع و پرهيزكاري گلوي طمع را ببري و از ابراهيم ( عليه السلام ) ، كه فرزندش و ميوه دلش و گُل قلبش را به قربانگاه آورد و آن را سنّتي براي آيندگان و وسيله اي براي تقرّب به خداوند براي نسل هاي بعد قرار داد ، پيروي كني ؟ گفت : نه .
|
|
125 |
|
امام فرمود : چون به مكّه بازگشتي و « طواف افاضه » كردي ، آيا نيّت كردي كه از رحمت خدا كوچ كرده به طاعت او بازگردي و به دوستي او چنگ زده و واجبات الهي را ادا كرده اي و به خدا نزديك شده اي ؟ گفت : نه .
امام فرمود : پس نه به منا رسيده اي ، نه سنگريزه پرتاب كرده اي ، نه سرت را تراشيده اي ، نه اعمال حجّ خود را انجام داده اي ، نه در مسجد خيف نماز خوانده اي ، نه « طوافِ كوچ » به جاآورده اي و نه به قرب خدا رسيده اي !
برگرد ! زيرا تو حجّ بجا نياورده اي !
سپس شبلي سخت به گريه افتاد و از اينكه نتوانسته حجّ را آن گونه كه هست بشناسد و مناسك حج را عارفانه انجام دهد از شدّت ناراحتي به خود پيچيد و از آن پس به دنبال فراگيري اسرار و معارف حج بود تا بتواند حج سال بعد را از روي شناخت و يقين به جاي آورد .