بخش 3

71

ث

ثروت مندان بي تفاوت

ثروت مندان در برابر درماندگان وظيفه سنگيني بر عهده دارند و نبايد به بهانه هاي واهي از اين تكليف الهي ـ وجداني شانه خالي كنند . اگر هم نمي خواهند به ديگران كمك كنند ، با برچسب هايي همچون دروغ گو ، دارا ، شيّاد ، كلاه بردار ، تنبل و مانند آن ، ديگران را نرنجانند . توانگران نبايد به ثروت هاي بي شمار خود مغرور شوند . چه بسا ممكن است در حادثه اي ، همه دارايي شان را از دست بدهند يا به دليل بيماري و از دست دادن سلامتي ، هيچ يك از سرمايه هاي دنيايي برايشان سودمند نيافتد . آيا بهتر نيست به شكرانه بازوي توانا و دارايي خدادادي ، به ياري ناتوانان بشتابند و بدانند كه اين گونه اعمال نه تنها از ثروت شان نمي كاهد ، بلكه خوش نامي دنيا و آخرت را برايشان به ارمغان مي آورد . پيامبر اكرم ( صلّي الله عليه و آله و سلَّم )

72

در نكوهش ثروت مندان بي تفاوت مي فرمايد :

وَيْلٌ لِلاَْغْنِياءِ مِنَ الْفُقَراءِ . ^{( 1 )}

واي بر توانگران [ به دليل رسيدگي نكردن به ] نيازمندان .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . همان ، ش 3187 .

73

ج

جبران نيكي

پاسخ دادن به احسان ديگران ، نشانه ادب و بزرگي آدمي است ، ولي شيوه پاسخ گويي به توان آدمي بستگي دارد . اگر كسي مي تواند ، به هداياي مالي مردم پاسخ مالي بدهد ، نبايد از آن دريغ ورزد . اگر هم توانايي اين كار را نداشت ، بايد قدرداني و سپاس گزاري خود را حتي با زبان و سخن ابراز كند . چنين پاسخي بازتاب هاي خوبي هم براي خود فرد و هم براي هديه دهنده در پي دارد . سپاس گزار با اين كار ، احساس سبكي و آرامش مي كند و احسان كننده نيز به كار خير تشويق مي شود . به طور كلي ، بايد دانست كسي كه از خوبي هاي ديگران سپاس گزاري نكند ، در مقابل نعمت هاي بي شمار الهي نيز زبان به قدرداني نمي گشايد . پيامبر اعظم ( صلّي الله عليه و آله و سلَّم ) در اين باره دستورالعمل ويژه اي صادر كرده است :

74

مَنْ اَتَي اِلَيْكُمْ مَعْرُوفاً فَكافُوهُ ، فَاِنْ لَمْ تَجِدُوا فَأَثْنُوهُ فَاِنَّ الثَّناءَ جَزَاءٌ . ^{( 1 )}

كسي كه به شما احسان كرد ، آن را جبران كنيد و اگر نتوانستيد ، تشكر كنيد ؛ زيرا سپاس گزاري ، پاداش و جبران به شمار مي آيد .

جدال هميشگي

بعضي افراد هميشه در فكر جدال و با ديگران در حال ستيزند و به بهانه هاي واهي ، محيط امن خانواده را به صحنه هاي جنگ و جدال تبديل مي كنند . از همه بدتر اينكه حتي با خود نيز درگيرند و هميشه زيرلب غرولند مي كنند . رفتار و گفتار آنان نشان مي دهد كه در درون خويش با كسي ، درگيري لفظي يا فيزيكي دارند . اينان در خواب آرامش ندارند و با داد و قال هاي كذايي از خواب مي پرند و عرصه را بر خود و همگان تنگ مي كنند . اين افراد تعادل روحي ندارند . اطرافيان بايد با كمك

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . تحف العقول ، ص 49 .

75

همديگر ، از انجام دادن كارهايي كه آنان را تحريك مي كند ، پرهيز كنند . پيامبر گرامي اسلام ، جدال هميشگي را مردود شمرده است و مي فرمايد :

كَفي بِكَ إِثْماً أَنْ لاتَزالَ مُخاصِماً . ^{( 1 )}

همين گناه تو را بس كه پيوسته در حال ستيزه جويي باشي .

جلب اعتماد مردم

بعضي ها آن قدر پاك و با ايمانند كه ديگران در امور دين و دنياي خود به آنان اعتماد مي كنند و در گرفتاري ها و سختي ها ، آنان را پشتوانه خويش مي دانند . بسيار نيكوست كه انسان به چنان مرتبه والايي دست يابد كه ديگران او را مايه دلگرمي خود بشمارند و اسرار و درخواست هاي خود را با او در ميان بگذارند . چنين فردي كه براي وجدان و شرافت انساني احترام قائل است ، در هيچ حالي ، ارزش هاي معنوي خويش را فداي خواسته هاي زودگذر دنيوي

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . نهج الفصاحه ، ش 2138 .

76

نمي كند . به يقين ، خداوند به اين افراد كه پناه گاه و تكيه گاه مردمند ، نظر لطف دارد و آنان را مشمول رحمت خويش قرار مي دهد . پيامبر اسلام ، اعتماد مردم را مايه خوشبختي انسان مي داند و مي فرمايد :

كَفي بِالْمَرْءِ سَعادَةً أَنْ يُوثَقَ بِهِ في أَمْرِ دينِهِ وَدُنْياهُ . ^{( 1 )}

در خوشبختي مرد همين بس كه در كار دين و دنيايش به او اعتماد كنند .

جلب رضايت الهي

اگر انسان تشخيص دهد كه كاري مورد رضايت الهي است ، بايد با تمام توان در انجام آن بكوشد ، هر چند ديگران را ناخوش آيد . حتي اگر ديگران به او اعتراض كنند ، وي نبايد در انجام وظيفه كوتاهي كند . آنچه اهميت دارد ، ترجيح دادن رضايت الهي بر رضايت بندگان است . چنين كرداري از اعتقاد عميق و ايمان راسخ انسان هاي وارسته ريشه مي گيرد كه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . همان ، ش 2135 .

77

دنيا را بسيار ناچيز و هر حب و بغضي را در برابر خشم و رضاي الهي ناپايدار مي دانند . جلب رضايت الهي از توصيه هاي پيامبر گرامي اسلام است . ايشان مي فرمايد :

مَنْ إِلْتَمَسَ رِضيَ اللهِ بِسَخَطِ النّاسِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ . . . . ^{( 1 )}

هر كس رضاي خدا را بر خشم مردم ترجيح دهد ، خداوند از او راضي مي شود . . . .

جواب نامه

بعضي افراد در پاسخ دادن به نامه دوستان و آشنايان درنگ مي كنند يا نامه را براي زماني طولاني يا براي هميشه بي پاسخ مي گذارند . وقتي كسي نامه اي مي نويسد ، در انتظار پاسخ است و پاسخ ندادن ، نوعي سهل انگاري و بي توجهي به نويسنده نامه است . چه بسا در نامه درخواستي داشته باشد كه با

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . نهج الفصاحة ، ش 2783 .

78

پاسخ گويي به آن ، تكليف كار معلوم شود و فرد بتواند خواسته خود را از راه ديگري تأمين كند . بر اين اساس ، پيامبر اسلام مي فرمايد :

اِنَّ لِجوَابِ الْكِتابِ حَقّاً كَرَدِّ السَّلامِ . ^{( 1 )}

به درستي كه پاسخ نامه لازم است ، همان گونه كه پاسخ سلام واجب است .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . همان ، ش 880 .

79

چ

چشم داشتن به مال ديگران

چه خوب است كه انسان به فكر كار خويش باشد و فكر و ذهنش را به كار و مال ديگران ندوزد ؛ زيرا اين كار ، نه تنها سودي براي وي ندارد ، بلكه سبب اختلال روحي او مي شود و از وقت و انرژي او مي كاهد . بدين ترتيب نيرويي را كه مي تواند در توسعه زندگي خود به كار گيرد ، در خيال ها و اوهام هزينه مي كند . موضوع اينكه فلاني چه مي كند ، چه معامله اي انجام داده ، چقدر سود برده و چقدر مال و منال اندوخته است ، نه تنها فايده اي ندارد ، بلكه مايه نگراني فرد مي شود و گاهي درصدد مقايسه برمي آيد . گاهي هم دچار ترديد در روزي رساني خداوند مي شود و به همين سبب ، خود و ديگران را سرزنش مي كند . رسول الله ( صلّي الله عليه و آله و سلَّم ) در اين باره مي فرمايد :

مَنْ مَدَّ عَيْنَيْهِ اِلَي مَا فِي اَيْدِي النّاسِ مِنْ

80

دُنْياُهم طالَ حُزْنُهُ وَسَخَطَ مَا قَسَّمَ اللّهُ لَهُ مِنْ رِزْقِهِ وَتَنَغَّصَ عَلَيْهِ عَيْشُهُ . ^{( 1 )}

كسي كه به مال و منال مردم چشم داشته باشد ، غم و اندوه او طولاني مي شود و از رزقي كه خدا براي او مقرر فرموده است ، خشم ناك مي گردد و زندگي براي او تيره مي شود .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . تحف العقول ، ص 51 .

81

ح

حفظ آبرو

آبرو براي هر انساني مسئله با اهميتي است كه براي حفظ آن حاضر است جان خود را فدا كند . آبروي انسان ، بزرگ ترين تكيه گاه شخصيت اوست ، ولي متأسفانه در بعضي موارد ، بجا يا نابجا ، چنان آبروي افراد بر باد مي رود كه تا پايان عمر از زير بار سنگين بي آبرويي خارج نمي شوند . در اين حال فكر مي كنند همه حيثيت آنان لكه دار شده است و زبانزد خاص و عام گشته اند . به اين دليل از ارتباط با مردم دست مي كشند و خود را از ديگران پنهان مي سازند . چه پسنديده است حتي در مواردي كه فرد ، اشتباهي انجام داده است ، گونه اي با او رفتار شود كه آبرويش محفوظ بماند . به يقين ، اگر كسي ، حيثيت بي گناهي را بي دليل لكه دار كند ، خود نيز به خواري خواهد افتاد . پيامبر بزرگوار اسلام درباره حفظ آبروي

82

برادران ديني مي فرمايد :

مَنْ رَدَّ عَنْ عِرْضِ اَخيهِ رَدَّ اللهُ عَنْ وَجهِهِ النّارَ . ^{( 1 )}

خدا ، آتش را از چهره كسي كه از آبروي برادر ديني خويش دفاع كند ، بازمي دارد .

حق كشي

برخي افراد ، تنها و تنها به منافع خويش مي انديشند و براي به دست آوردن سود بيشتر مي كوشند از راه هاي گوناگون ، اموال و حقوق ديگران را از چنگ آنان بيرون آورند . اين افراد ، گاهي مستقيم و زماني غيرمستقيم ، براي اجراي اين مقاصد شوم ، نقشه هاي گوناگوني طرح مي كنند تا صاحب حق را به چشم پوشي از حق خويش وادار كنند . طول دادن ، امروز و فردا كردن و به تأخير انداختن حق يا كار مردم به منظور خسته كردن و گذشتن از حق خويش

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . نهج الفصاحه ، ش 3014 .

83

از اين نقشه هاي فريب كارانه به شمار مي رود . پيامبر گرامي اسلام در نكوهش اين عمل ناپسند مي فرمايد :

وَيْلٌ لِمَنْ اسْتَطالَ عَلي مُسْلِم فَانْتَقَصَ حَقَّهُ . ^{( 1 )}

واي بر كسي كه حق مؤمني را به تدريج مي خورد .

حل اختلاف

رفع اختلاف ، از بهترين كارهايي است كه مورد رضاي خداوند و مخلوقات اوست . اين اختلاف ها ممكن است در سطح خانواده به وجود آيد كه اگر ريشه دار شود ، سبب از ميان رفتن بنيان هاي خانوادگي مي گردد . چنانچه اختلاف در سطح اجتماع باشد ، زيان هاي آن به مراتب بيشتر است . البته گاهي طرفين دعوا از كرده خود پشيمان مي شوند و انتظار دارند كسي با ميانجي گري ، آنان را آشتي دهد و محبت و مودّت پيشين را به آنان

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . نهج الفصاحة ، ش 3192 .

84

بازگرداند . رسول گرامي اسلام در اين باره مي فرمايد :

أَفْضَلُ الصَّدَقَةِ إِصْلاحُ ذاتِ الْبَيْنِ . ^{( 1 )}

بهترين صدقه ، اصلاح و آشتي ميان دو نفر است .

حلال و حرام

برخي مي پندارند براي رسيدن به مقام هاي معنوي ، بايد بسياري از نعمت هاي پروردگار را بر خود حرام كنند و از آنها بهره نگيرند . ازاين رو ، مي كوشند با پرهيز از خوردني ها و نعمت هاي گوناگون خداوند ، برخود و خانواده خويش ، سخت گيري كنند . چنين رفتاري ، آنان را به مراتب قرب معنوي نمي رساند ، بلكه به چاه كفران و گمراهي درخواهد افكند . رشد مادي و معنوي ، به سلامت مزاج و روح آدمي بستگي دارد و اين مسئله ، هنگامي براي او فراهم مي آيد كه در مسير طبيعي و در چارچوب حلال و حرام الهي ، گام بردارد . سخت گيري بي مورد ، روح و

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . همان ، ش 407 .

85

جسم انسان را بيمار و به كسالت و ملال دچار مي كند . در نتيجه ، پيمودن مسير تعالي بر او ناممكن مي شود . پيامبر رحمت در تشبيه هشدار دهنده اي مي فرمايد :

إِنَّ مُحَرِّمَ الْحَلالِ كَمُحَلِّلِ الْحَرامِ . ^{( 1 )}

كسي كه حلال خدا را حرام مي كند ، مانند كسي است كه حرام خدا را حلال مي كند .

با پيامبر مهرباني

حيا و ايمان

حيا با فلسفه وجودي انسان ، پيوندي ديرينه دارد . از نظر اسلام كسي كه حيا ندارد ، دين ندارد ؛ زيرا دين مي كوشد تا انسان ، به اخلاق و رفتار انساني آراسته شود ، در حالي كه شخص بي حيا ، از اين هدف فرسنگ ها فاصله دارد . البته حيا به اين معنا نيست كه انسان به گونه اي سر به زير باشد كه در هر جا فريب بخورد يا توان پرسش از مشكلات خود را نداشته باشد يا نتواند از حقوق خود پاسداري كند . اسلام

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . همان ، ش 902 .

86

چنين حيايي را مردود مي شمارد . انسان با حيا كسي است كه در گفتار و كردار ، ادب و نزاكت را رعايت و در زمان مناسب ، از منافع دنيوي و اخروي خود دفاع كند . پيامبر اعظم ( صلّي الله عليه و آله و سلَّم ) :

اَلحياءُ وَالايمانُ قُرِنا جَميعا فَاِذا رُفِعَ اَحَدُهُما رُفِعَ الاْخَرُ . ^{( 1 )}

حيا و ايمان قرين يكديگرند . وقتي يكي رفت ، ديگري هم خواهد رفت .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . نهج الفصاحة ، ش 1429 .

87

خ

خبر ناموثق

بعضي افراد به محض اينكه خبري را شنيدند ، بدون آگاه شدن از درستي يا نادرستي اش ، آن خبر را براي ديگران نقل مي كنند و به گونه اي رفتار مي كنند كه انگار خود شاهد ماجرا بوده اند و اين كار در پيش ديدگانشان انجام شده است . اين كار ، نشانه بي توجهي و بي دقتي گوينده است و شايد سبب پيدايش اختلاف يا ريختن آبروي ديگران شود . اگر واقعي نبودن خبر آشكار شود ، گوينده ، احترام و اعتبار خود را نزد ديگران از دست مي دهد و از آن پس ، مردم حتي اخبار صادقانه او را نيز نامستند و غيرواقعي مي پندارند . بنابراين ، انسان بايد سخنان خود را با دليل و سند و اطمينان از درستي آن نقل كند تا به پي آمدهاي منفي آن دچار نشود . حضرت

88

محمد ( صلّي الله عليه و آله و سلَّم ) ـ آن امين راست گو ـ مي فرمايد :

با پيامبر مهرباني

كَفي بِالْمَرءِ إِثْماً أَنْ يُحَدِّثَ بِكُلِّ مايَسْمَعُ . ^{( 1 )}

در گناه كار بودن فرد همين بس كه هر چه را مي شنود ، نقل كند .

خداترسي

انسان پرهيزگار در شرايط گوناگون زندگي ، خود را در محضر پروردگار متعال مي بيند و خدا را شاهد و ناظر رفتار خويش مي داند . ايمان به خداوند در اعماقِ جانِ چنين فردي ريشه دوانيده است و رشته حضور الهي را هيچ گاه گسسته نمي بيند . وي به هنگام خوشي و ناخوشي ، سختي و سادگي ، خداوند را نزديك ترين ياور خود مي داند و همچون كساني نيست كه تنها در سختي ها به درگاه ربوبي روي مي آورند و پس از حل مشكل ، به خدافراموشي و خودگرايي مبتلا مي شوند . او ، مودّت و امنيت الهي را بر جاذبه مال و مقام ترجيح

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . همان ، ش 2136 .

89

مي دهد و دار قرار را بر دار فرار نمي فروشد . پيامبر گرامي اسلام در اين باره مي فرمايد :

اِتَّقِ اللهَ فِي عُسْرِكَ وَيُسْرِكَ . ^{( 1 )}

هنگام سختي و خوشي ، خداترس باش .

خداخواهي

مردان خدا مي توانند با رفتار پسنديده خود ، ديگران را نيز با طريق قرب الهي آشنا كنند . آنان مي توانند با سخنان دل نشين و عميق خود ، وجدان خداجو و خداگراي افراد را بيدار سازند و با كردار خود ، اسوه عملي ديگران باشند . رفتار خالصانه اهل حق ، اكسيري است كه قلب بندگان را جلا مي بخشد و به محبت و مودّت خالق ، رهنمون مي كند . چه زيبا است انسان به درجه اي از ايمان و يقين برسد كه ديگران با ديدن او به ياد خداوند بزرگ بيافتند . همانا اينان رستگارانند . حضرت محمد ( صلّي الله عليه و آله و سلَّم ) ؛ بنده برگزيده خدا كه بشريت را از بربريت به معبودي يگانه ،

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . همان ، ش 33 .

90

رهنمون ساخت ، مي فرمايد :

حَبِّبُوا اللهَ إِلي عِبادِهِ يُحِبُّكُمُ اللهُ . ^{( 1 )}

خدا را نزد بندگانش محبوب سازيد تا او شما را دوست بدارد .

خدمت به مردم

بعضي از مردم براي خدمت به ديگران هيچ علاقه اي ندارند و همچون طلب كاران در انتظار كمك و ياري ديگران نشسته اند . آنان با اينكه امكانات كافي نيز دارند ، ولي همچنان منتظر مساعدت بيشتر هستند . از سوي ديگر ، با نيكاني روبه رو مي شويم كه در راه خدمت به خلق الله ، چنان شيفته و از خود باخته اند كه سر از پا نمي شناسند و هر شب به اميد آن مي خوابند كه فردا ، باري از دوش درمانده اي بردارند و دل هاي شكسته اي را آرامش بخشند . اينان نه تنها از خدمت به مردم خسته نمي شوند ، بلكه هر روز در اين راه تشنه تر مي شوند .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . نهج الفصاحة ، ش 1344 .

91

در حقيقت ، آنان محبوب خداوندند كه رفع نياز مردم دردمند به دست آنان سپرده شده است . پيامبر رحمت مي فرمايد :

إِذا اَرادَ اللهُ بِعَبْد خَيْرَاً صَيَّرَ حَوائجَ النّاسِ اِلَيْه . ^{( 1 )}

وقتي خداوند براي بنده اي نيكي بخواهد ، حاجت مردم را در دست او قرار مي دهد .

خشم

اسب سركش ، گاهي اختيار را از سوارش مي گيرد و با بي رحمي تمام ، او را بر زمين مي كوبد و براي مدتي وي را در پي دوا و درمان راهي مي كند . حتي ممكن است اين سركشي ، به قيمت جان او تمام شود . خشم و غضب نيز همين حالت را دارد ؛ يعني تعادل روحي و رواني آدم را برهم مي ريزد و ابزار تعقل او را از كار مي اندازد . در اين هنگام ، تصميم هايي مي گيرد كه پي آمدهاي جبران ناپذيري

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . نهج الفصاحه ، ش 144 .

92

خواهد داشت . چه بسا انسان هايي كه براي يك لحظه عصبانيت ، ساليان درازي ازعمر ارزشمند خود را پشت ميله هاي زندان به سر برده و حتي جان خود را از دست داده اند . افزون بر اين ، بر اثر خشم فراوان ، آدمي كارهايي انجام مي دهد يا سخناني را بر زبان مي آورد كه از وقار او مي كاهد و چهره اجتماعي و خانوادگي وي را زير سؤال مي برد . براي رهايي از چنين پي آمدهاي زيان باري ، راهنمايان ديني ، آدميان را به بردباري و مهار خشم و غضب فراخوانده اند . مردي به پيامبر اسلام گفت : مرا سفارشي بفرماييد . حضرت فرمود : خشم مكن . بار ديگر عرض كرد : باز هم توصيه اي بفرماييد : حضرت باز هم فرمود : خشم مكن . سپس پيامبر اكرم ( صلّي الله عليه و آله و سلَّم ) فرمود :

لَيْسَ الشَديدُ بِالصُّرعَةِ اِنَّمَا الشَديدُ الَّذي يَمْلِكُ نَفْسَهُ عِنْدَ الْغَضَبِ . ^{( 1 )}

نيرومند آن نيست كه ديگري را بر زمين

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . تحف العقول ، ص 47 .

93

بكوبد ، بلكه نيرومند آن است كه هنگام خشم بر نفس خود مسلط باشد .

خواب صبح گاهي

بعضي افراد ، صبح گاهان از بستر خواب برمي خيزند و با نشاطي مضاعف ، كار و تلاش را از سر مي گيرند . عده اي ديگر با گذشت زماني از روز ، همچنان در بستر خود به اين سمت و آن سمت مي غلتند و مانند بيماري رنجور ، توان برخاستن ندارند . اين سستي ، ناشي از پرخوابي آنان است كه به دليل همين عادت ناپسند ، بسياري از فرصت ها را از دست مي دهند . در حالي كه ديگران بخشي از كارهاي روزانه خود را انجام داده اند ، وي با كسالت از خواب برمي خيزد و تا پايان روز همچنان در سستي باقي مي ماند . پس شايسته است كه به توصيه هاي حضرت رسول ( صلّي الله عليه و آله و سلَّم ) عمل كنيم و از خواب بي ثمر چشم بپوشيم . ايشان مي فرمايد :

94

أَلصُّبْحَةُ تَمْنَعُ الرِّزْقَ . ^{( 1 )}

خواب صبح گاهي مانع روزي است .

خواندن نامه ديگران

از عادت هاي زشتي كه در برخي افراد وجود دارد ، اين است كه بي اجازه ، نامه ديگران را مي خوانند يا در كار ديگران تجسس مي كنند . اينان براي توجيه كار نادرست خود مي گويند : « من و او نداريم » ، « بين ما يگانگي كامل وجود دارد » . البته اين عذري ناپذيرفتني است و حتي اگر پدر و فرزند ، نامه هاي همديگر را بخوانند ، ناراحت مي شوند ؛ زيرا ممكن است مطالبي وجود داشته باشد كه صاحب نامه نمي خواهد ديگران از آن آگاه شوند . پيامبر گرامي اسلام با توصيه به ترك چنين كار نكوهيده اي ، مي فرمايد :

مَنْ نَظَر فِي كِتابِ أخيهِ بِغَيرِ إِذْنِه فَكَأَنّما يَنْظُرُ في النّارِ . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . نهج الفصاحه ، ش 1857 .

2 . نهج الفصاحة ، ش 2846 .

95

هر كس بي اجازه برادرش به نامه او نگاه كند ، مانند آن است كه در آتش نگريسته است .

خوش بويي

انسان بنا بر طبيعت خود ، بوي خوش و نيكو را دوست دارد و از بوي بد بيزاري مي جويد . ازاين رو ، همواره مي كوشد فضاي زيستگاهش عطرآگين باشد و از بوي بد پرهيز دارد . مكتب اسلام ، پاكيزگي و بهداشت فردي و اجتماعي را سرلوحه دستورهاي ارزشمند خود قرار داده است و بر رعايت آن در مكان هاي ارزشمند مانند مساجد و زيارت گاه ها بيشتر تأكيد مي كند ؛ زيرا سبب جذب بيشتر مردم به اين مكان ها مي شود . پيامبر اسلام نيز هميشه خوش بو بود و به ديگران توصيه مي فرمايد :

اِنَّ خِيارَ عِبادِاللهِ المُوفوُنَ المُطيبُونَ . ^{( 1 )}

بهترين بندگان خدا كساني هستند كه به وعده وفا مي كنند و عطر به كار مي برند .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . همان ، ش 850 .

96

خوش رفتاري با خانواده

اعضاي خانواده در برابر يكديگر ، وظايف و حقوقي دارند ، مانند : تأمين امكانات رفاهي و آسايش و خوش رفتاري متقابل . متأسفانه افرادي يافت مي شوند كه در بيرون از محيط خانه ، بسيار خوش اخلاق و خوش برخورد هستند ، ولي زماني كه وارد محيط خانواده مي شوند ، بسيار سخت گيرند و مانند انسان هاي خودخواه و پرتوقع ، انتظار دارند كه ديگران مطيع دربست آنان باشند . اينان هرگز با كسي مشورت نمي كنند و براي اعضاي خانواده ارزشي قائل نيستند . به سخنان ديگران گوش نمي دهند و بي حوصله و زورگو هستند . گويي اين فرد همان انسان خوش رو و خوش اخلاق بيرون از خانه نيست . اسلام اين خصلت ناپسند را بسيار نكوهش كرده است و پيامبر گرامي اسلام براي تأمين ثبات و آسايش خانواده و توصيه به بهترين رفتارها در محيط خانواده مي فرمايد :

97

خِيارُكُمْ خَيْرُكُمْ لاَِهْلِهِ . ^{( 1 )}

بهترين شماكساني هستندكه براي اهل خود بهترند .

خيرخواهي

انسان مسلمان خود را در غم و شادي ديگران شريك مي داند ؛ يعني آنچه را براي خود مي خواهد ، براي ديگران نيز خواهان است و آنچه را براي خود آرزو مي كند ، براي ديگران نيز آرزومند است . در اين حال ، اگر موفقيت و كمالي نصيب ديگران شود ، لذت مي برد و اين ، اوج خيرخواهي است . مسلمانان عضو خانواده بزرگ اسلامي اند و بايد در غم و شادي يكديگر شريك باشند . پس بكوشيم به فرمايش رسول اكرم ( صلّي الله عليه و آله و سلَّم ) جامه عمل بپوشانيم و چنين احساسي را در خويشتن پديد آوريم ، آنجا كه مي فرمايد :

اَحْبِبْ لِلنّاسِ ما تُحِبُّ لِنَفْسِكَ . ^{( 2 )}

آنچه براي خود مي پسندي ، براي ديگران نيز بخواه .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . همان ، ش 1477 .

2 . همان ، ش 87 .