بخش 3

51

مستحبات طواف:

مستحب است حاجي در حال طواف، با كمال خلوص وتوجّه به خدا، در هر دوري از طواف هاي هفت گانه، راز و نيازي آهسته و آرام، با حضرت حق داشته باشد، پس علاوه بر اذكاري كه دارد، مي تواند در هر شوط اين ادعيه را بخواند:

 

دعاي اشواط طواف:

براي اينكه طواف كننده در تعداد دورهاي طواف شك نكند، مي تواند دعاهاي وارده را تقسيم كرده و در هر دور طواف بخشي از آن را به قصد رجاء بخواند، واگر تكرار شد مانعي ندارد.

 

دعاي دور اوّل:

«اَللّهُمَّ إِنّـِي أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي يُمْشي بِه عَلي طَلَلِ الْماءِ،
   «خداوندا! از تو مسألت مي كنم به آن نامت كه با ذكر به وسيله آن بر روي آب راه مي روند،

52

كَما يُمْشي بِه عَلي جَدَدِ الاَْرْضِ، وَأَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي يَهْتَزُّ
چنانچه بر روي زمين سخت و هموار، و از تو مي خواهم به حق آن نامت كه عرش براي آن
لَهُ عَرْشُكَ، وَأَسْأَلُكَ بِاِسْمِكَ الَّذِي تَهْتَزُّ لَهُ أَقْدامُ مَلائِكَتِكَ،
به لرزه مي افتد، و از تو مي خواهم به حق آن اسمت كه گام هاي فرشتگان به لرزه مي افتد،
وَأَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي دَعاكَ بِهِ مُوسي مِنْ جانِبِ الطُّورِ،
و از تو مي خواهم به حق آن نامت كه موسي ترا با آن از سوي كوه طور خواند
فَاسْتَجَبْتَ لَهُ، وَأَلْقَيْتَ عَلَيْهِ مَحَبَّةً مِنْكَ، وَأَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي
و دعايش را مستجاب كردي و محبت خويش را به او القا كردي، و از تو مي خواهم به آن نامت كه
غَفَرْتَ بِهِ لِمُحَمَّد صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَما
گناه گذشته و آينده حضرت محمد(صلي الله عليه وآله) را بخشيدي
تَأَخَّرَ، وَأَتْمَمْتَ عَلَيْهِ نِعْمَتَكَ ، أَنْ تَرْزُقَنِي خَيْرَ الدُّنْيا وَالاْخِرَةِ»
و نعمت خود را بر او تمام كردي كه مرا از خير دنيا و آخرت بهره مند سازي.»
و حاجات خود را مي خواهي.

دعاي دور دوم:

«اَللّهُمَّ إِنّـِي إِلَيْكَ فَقِيرٌ، وَإِنّـِي خائِفٌ مُسْتَجِيرٌ، فَلا تُغَيِّرْ
   «خداوندا! من به تو نيازمندم، و من بيمناك و پناه جويم، پس جسمم را دگرگون

53

جِسْمِي وَلا تُبَدِّلِ اسْمِي».

مساز و نامم را تبديل مكن»

سپس مي گويي:

سائِلُكَ فَقِيرُكَ مِسْكِينُكَ بِبابِكَ، فَتَصَدَّقْ عَلَيْهِ بِالْجَنَّةِ. اَللّهُمَّ
   گداي تو، مسكين تو به در خانه ات آمده، بهشت را
الْبَيْتُ بَيْتُكَ، وَالْحَرَمُ حَرَمُكَ، وَالْعَبْدُ عَبْدُكَ، وَهذا مَقامُ الْعائِذِ
به او عطا فرما، خداوندا! خانه، خانه تو و حرم، حرم تو و بنده، بنده تو است،
الْمُسْتَجِيرِ بِكَ مِنَ النّارِ، فَأَعْتِقْنِي وَ والِدَيَّ وَ أَهْلِي وَوُلْدِي
و اين است جايگاه پناهنده تو از آتش دوزخ، مرا و پدر و مادرم را و خانواده ام و فرزندانم
وَإِخْوانِيَ الْمُؤْمِنِينَ مِنَ النّارِ، يا جَوادُ يا كَرِيمُ».

و برادران ايماني ام را از آتش آزاد ساز، اي بخشنده واي كريم.»

دعاي دور سوم:

«اَللّهُمَّ أَدْخِلْنِي الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِكَ، وَأَجِرْنِي بِرَحْمَتِكَ مِنَ
   «خداوندا! مرا به بهشت وارد ساز به رحمتت از آتش پناهم ده، و از بيماري
النّارِ، وَعافِنِي مِنَ السُّقْمِ، وَأَوْسِعْ عَلَيَّ مِنَ الرِّزْقِ الْحَلالِ، وَادْرَأْ
عافيتم بخش، و از روزي حلال وسعتم ده، و دور كن از من شرّ

54

عَنّـِي شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ، وَشَرَّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَالْعَجَمِ، يا ذَا
تبهكاران جنّ و انس را، و شرّ فاسقان عرب و عجم را، اي صاحب نعمت
الْمَنِّ وَالطَّوْلِ، وَالْجُودِ وَالْكَرَمِ، اِنَّ عَمَلِي ضَعِيفٌ فَضاعِفْهُ لِي،
و فضل، اي بخشنده كريم، عملم ضعيف است آن را مضاعف ساز،
وَتَقَبَّلْهُ مِنّـِي، إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ».

و آن را از من بپذير كه تو شنوا و دانايي.»

دعاي دور چهارم:

«يا اَللهُ يا وَلِيَّ الْعافِيَةِ، وَخالِقَ الْعافِيَةِ، وَرازِقَ الْعافِيَةِ،
   «اي خدا! اي صاحب عافيت و خالق عافيت و رازق عافيت
وَالْمُنْعِمَ بِالْعافِيَةِ، وَ الْمَنَّانَ بِالْعَافِيَةِ، وَالْمُتَفَضِّلُ بِالْعافِيَةِ عَلَيَّ
و بخشنده عافيت و دهنده نعمت عافيت و افزاينده عافيت
وَعَلي جَمِيعِ خَلْقِكَ، يا رَحْمانَ الدُّنْيا وَالاْخِرَةِ وَرَحِيمَهُما، صَلِّ
بر من و همه آفريده هايت، اي خداي رحمان و رحيم در دنيا و آخرت، درود فرست
عَلي مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَارْزُقْنا الْعافِيَةَ، وَ دَوَامَ الْعَافِيَةِ، وَتَمامَ
بر محمّد و خاندانش، و عافيت را روزي گردان; تمام عافيت
الْعافِيَةِ، وَشُكْرَ الْعافِيَةِ فِي الدُّنْيا وَالاْخِرَةِ، يا أَرْحَمَ الرّاحِمِينَ».
و شكر عافيت را در دنيا و آخرت اي مهربان ترين مهربانان.»

55

دعاي دور پنجم:

«اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِي شَرَّفَكِ وَعَظَّمَكِ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِي بَعَثَ
   «حمد خدايي را كه تو(كعبه) را شرف و عظمت بخشيد، و حمد خدايي راست كه محمّد(صلي الله عليه وآله) را
مُحَمَّداً نَبِيّاً، وَجَعَلَ عَلِيّاً إِماماً. اَللّهُمَّ اهْدِ لَهُ خِيارَ خَلْقِكَ، وَجَنِّبْهُ
به نبوت برانگيخت و علي(عليه السلام) را امام قرار داد، خداوندا نيكان خلقت را به زيارت كعبه رهنمون باش، و تبهكاران
شِرارَ خَلْقِكَ».

را از آن دور گردان.»

آنگاه مي گويي:

"  رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِي الاْخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ    پروردگارا! در دنيا به ما نيكي و در آخرت نيكي بخش و از عذاب آتش
النّــارِ "  .

بازمان دار.»

دعاي دور ششم:

«اَللّهُمَّ الْبَيْتُ بَيْتُكَ، وَالْعَبْدُ عَبْدُكَ، وَ هذا مَقامُ الْعائِذِ بِكَ مِنَ
   «خداوندا! خانه، خانه تو، و بنده، بنده تو و اين جايگاه پناهنده به تو از
النّارِ. اَللّهُمَّ مِنْ قِبَلِكَ الرَّوْحُ وَالْفَرَجُ وَالْعافِيَةُ. اَللّهُمَّ اِنَّ عَمَلِي
آتش است، خداوندا! از سوي تو است رحمت و گشايش و عافيت، خداوندا! عملم

56

ضَعِيفٌ فَضاعِفْهُ لِي، وَاغْفِرْ لِي مَا اطَّلَعْتَ عَلَيْهِ مِنّـِي وَ خَفِيَ
ضعيف است، آن را مضاعف ساز، و آنچه را بر تو آشكار و بر خلقت پنهان است
عَلي خَلْقِكَ، أَسْتَجِيرُ بِاللهِ مِنَ النّارِ».

بر من ببخش، از آتش به خدا پناه مي برم.»

دعاي دور هفتم:

«اَللّهُمَّ إِنَّ عِنْدِي أَفْواجاً مِنْ ذُنُوب، وَ أَفْواجاً مِنْ خَطايا
   «خداوندا! مرا انبوهي از گناه و انبوهي از لغزش است
وَعِنْدَكَ أَفْواجٌ مِنْ رَحْمَة، وَ أَفْواجٌ مِنْ مَغْفِرَة، يا مَنِ اسْتَجابَ
و ترا انبوهي از رحمت و انبوهي از مغفرت، اي آنكه مستجاب كردي دعاي دشمن ترين
لاَِبْغَضِ خَلْقِهِ إِلَيْهِ إِذْ قالَ أَنْظِرْنِي إِلي يَوْمِ يُبْعَثُـونَ، اِسْتَجِبْ لِي».
خلقت (شيطان) را، آنگاه كه گفت: «مرا تا روز رستاخيز مهلت ده» دعايم را مستجاب گردان.»

سپس حاجاتت را بخواه و آنگاه بگو:

«اَللّهُمَّ قَنِّعْنِي بِما رَزَقْتَنِي، وَبارِكْ لِي فِيما آتَيْتَنِي».

«خداوندا! مرا به داده ات قناعت بخش، آنچه را داده اي برايم بركت ده.»

و هنگامي كه مقابل مقام حضرت ابراهيم رسيدي، بگو:

57

«اَللّهُمَّ أَعْتِقْ رَقَبَتِي مِنَ النّارِ، وَوَسِّعْ عَلَيَّ مِنَ الرِّزْقِ الْحَلالِ،
   «خداوندا! مرا از آتش آزاد ساز و از روزي حلال بر من وسعت بخش
وَادْرَأْ عَنّـِي شَرَّفَسَقَةِ الْعَرَبِ وَالْعَجَمِ وَشَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ».
و شرّ فاسقان عرب و عجم و جنّ و انس را از من دور كن.»

وامام سجّاد(عليه السلام) هنگام طواف، به ناودان نگاه مي كرد، و عرضه مي داشت:

«اَللّهُمَّ أَدْخِلْنِي الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِكَ، وَأَجِرْنِي بِرَحْمَتِكَ مِنَ
   «خداوندا! به رحمت خويش مرا به بهشت وارد ساز و از آتش
النّارِ، وَعافِنِي مِنَ السُّقْمِ، وَأَوْسِعْ عَلَيَّ مِنَ الرِّزْقِ الْحَلالِ، وَادْرَأْ
پناهم ده، و از بيماري عافيتم بخش و از روزي حلال بر من وسعت ده و شرّ
عَنّـِي شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ، وَشَرَّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَالْعَجَمِ».

فاسقان جنّ و انس و عرب و عجم را از من دور كن.»

مستحبات نماز طواف:

در نماز طواف مستحب است بعد از حمد، در ركعت اوّل سوره «توحيد» ودر ركعت دوّم سوره "  قُلْ يا أَيُّهَا الْكافِرُونَ "   را بخواند، وپس از نماز، حمد وثناي الهي را بجا

58

آورده وصلوات بر محمّد وآل محمّد بفرستد، واز خداوند عالم طلب قبول نمايد، وبگويد:

«اَللّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنّـِي، وَلا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنّـِي، اَلْحَمْدُ لِلّهِ
   «خداوندا! از من بپذير و اين را آخرين ديدار و زيارتم قرار مده، حمد همه آن ويژه
بِمَحامِدِهِ كُلِّها عَلي نَعْمائِهِ كُلِّها، حَتّي يَنْتَهِيَ الْحَمْدُ إِلي ما
خداوند است، بر تمام نعمت هايش، تا حدّي كه موجب حبّ و
يُحِبُّ رَبّـِي وَيَرْضي. اَللّهُمَّ صَلِّ عَلي مُحَمَّد وَآلِهِ، وَتَقَبَّلْ مِنّـِي،
رضاي او باشد، خداوندا! درود فرست بر محمّد و خاندانش، و از من قبول كن، دلم را پاك
وَطَهِّرْ قَلْبِي، وَزَكِّ عَمَلِي».

و عملم را پاكيزه ساز.»
   و در روايت ديگر چنين آمده است:

«اَللّهُمَّ ارْحَمْنِي بِطَواعِيَتِي إِيّاكَ، وَطَواعِيَتِي رَسُولِكَ صَلَّي اللهُ
   «خداوندا! مرا به واسطه اطاعتم از تو و پيامبرت(صلي الله عليه وآله) مورد رحمتت
عَلَيْهِ وَآلِهِ. اَللّهُمَّ جَنِّبْنِي أَنْ أَتَعَدّي حُدُودَكَ، وَاجْعَلْنِي
قرار ده، و از تجاوز از مرزهاي اطاعت بازم دار، و از كساني قرارم ده
مِمَّنْ يُحِبُّكَ وَيُحِبُّ رَسُولَكَ وَمَلائِكَتَكَ وَعِبادَكَ الصّالِحِينَ».
كه تو و پيامبرت و فرشتگانت و بندگان شايسته ات را دوست بدارم.»
   و در بعضي از روايات است كه حضرت صادق(عليه السلام) بعد از

59

نماز طواف به سجده رفته و چنين مي گفت:

«سَجَدَ وَجْهِي لَكَ تَعَبُّداً وَرِقّاً، لاإِلهَ إِلاّ أَنْتَ حَقّاً حَقّاً،
   «از سر بندگي و بردگي، برايت چهره بر زمين مي نهم، معبودي به حق جز تو نيست تو نخستين
اَلاَْوَّلُ قَبْلَ كُلِّ شَيْء، وَالاْخِرُ بَعْدَ كُلِّ شَيْء، وَها أَنَا ذا بَيْنَ
موجود، پيش از هر چيز و آخرين موجود پس از هر چيزي مي باشي و اينك من كه برابرت قرار دارم،
يَدَيْكَ ناصِيَتِي بِيَدِكَ، فَاغْفِرْ لِي، إِنَّهُ لا يَغْفِرُ الذَّنْبَ الْعَظِيمَ
سرنوشتم بدست تو مي باشد، پس بيامرز مرا كه گناه بزرگ جز تو كسي نمي آمرزد،
غَيْرُكَ، فَاغْفِرْ لِي، فَإِنّـِي مُقِرٌّ بِذُنُوبِي عَلي نَفْسِي، وَلا يَدْفَعُ
مرا بيامرز كه به گناهم اقرار دارم و گناه بزرگ را
الذَّنْبَ الْعَظِيمَ غَيْرُكَ».

جز تو ازمن دور نمي كند.»
   و بعد از سجده، روي مبارك آن حضرت از گريه چنان بود كه گويا در آب فرو رفته باشد.

مستحبّات سعي:

مستحب است پس از خواندن نماز طواف وپيش از سعي، مقداري از آب زمزم بياشامد و به سر و پشت و شكم خود بريزد و بگويد:

60

«اَللّهُمَّ اجْعَلْهُ عِلْماً نافِعاً، وَرِزْقاً واسِعاً، وَشِفاءً مِنْ كُلِّ داء
   «خداوندا! آن را وسيله آموختن دانشي سودمند، و روزي فراخ، و شفاي درد و بيماري
وَسُقْم».

قــرار ده .»

پس از آن نزديك حجرالأسود بيايد، ومستحب است از دري كه روبروي حجرالأسود است به سوي صفا متوجه شود، و با آرامش دل وبدن بالاي صفا رفته، وبه خانه كعبه نظر كند، و به ركني كه حجرالأسود در آن است رو نمايد، وحمد وثناي الهي را بجا آورد، ونعمت هاي الهي را به خاطر بياورد، آنگاه اين ذكر را بگويد:

«اَللهُ أَكْبَرُ» هفت مرتبه.

«خداي بزرگ است.»

«اَلْحَمْدُ لِلّهِ» هفت مرتبه.

«ستايش مخصوص خدا است.»

«لا إِلهَ إِلاَّ اللهُ» هفت مرتبه.

«معبودي جز الله نيست.»

«لا إِلهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ،
   «معبودي جز خداي يگانه بي همتا نيست، هستي او را است و ستايش ويژه او است

61

يُحْيِي وَيُمِيتُ، وَهُوَ حَيٌّ لا يَمُوتُ، بِيَدِهِ الْخَيْرُ، وَهُوَ عَلي كُلِّ
زندگي مي بخشد و مي ميراند، و او خود زنده فنا ناپذير است، خير بدست او است، و او بر
شَـيْء قَـدِيـرٌ» (سه مرتبه).

هر چيز توانا مي باشد.»

پس صلوات بر محمّد وآل محمّد بفرستد، وسه مرتبه بگويد:

«اَللهُ أَكْبَرُ عَلي ما هَدانا، وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلي ما أَبْلانا، وَالْحَمْدُ
   «خدا بزرگ است كه ما را هدايت كرد، ستايش مخصوص او است كه ما را آزمود ستايش
لِلّهِ الْحَيّـِ الْقَيُّومِ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ الْحَيّـِ الدّائِمِ».
ويژه خداوند زنده قائم بذات است و ستايش او راكه زنده جاويداست.»

پس سه مرتبه بگويد:

«أَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إِلاَّ اللهُ، وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، لا
   «گواهي مي دهم كه خدايي جز خداي يكتا نيست، و گواهي مي دهم كه حضرت محمّد بنده و فرستاده اوست جز او
نَعْبُدُ إِلاّ إِيّاهُ، مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ، وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ».

را عبادت نمي كنم، دين خود را براي او خالص كرده ام گرچه مشركان ناخوش دارند.»

پس سه مرتبه بگويد:

62

«اَللّهُمَّ إِنّـِي أَسْأَلُكَ الْعَفْوَ وَالْعافِيَةَ وَالْيَقِينَ فِي الدُّنْيا
   «خداوندا! من از تو بخشش، عافيت و يقين در دنيا و
وَالاْخِــرَةِ».

آخرت مي طلبم.»

و سه مرتبه بگويد:

«اَللّهُمَّ آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَفِي الاْخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنا عَذابَ
   «خداوندا! در دنيا نيكي ودر آخرت نيكي به ما عطا فرما، و از عذاب آتش
الـنّـــارِ».

نگاهمان دار.»

پس بگويد:

«اَللهُ أَكْبَرُ» صد مرتبه.

«لا إِلهَ إِلاَّ اللهُ» صد مرتبه.

«اَلْحَمْدُ لِلّهِ» صد مرتبه.

«سُبْحانَ اللهِ» صد مرتبه.

پس بگويد:

«لا إِلهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ، أَنْجَزَ وَعْدَهُ، وَنَصَرَ عَبْدَهُ،
   «نيست معبودي جز خداي يكتاي يكتا كه به وعده اش وفا كرد و بنده اش را ياري داد

63

وَغَلَبَ الاَْحْزابَ وَحْدَهُ، فَلَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَحْدَهُ. اَللّهُمَّ
و بر احزاب به تنهايي پيروز شد، مُلك هستي او راست، و تنها ستايش براي او است خداوندا!
بارِكْ لِي فِي الْمَوْتِ وَفِيما بَعْدَ الْمَوتِ. اَللّهُمَّ إِنّـِي أَعُوذُ بِكَ مِنْ
مرگ، و پس از مرگ را بر من مبارك گردان، خداوندا به تو پناه مي برم از
ظُلْمَةِ الْقَبْرِ وَوَحْشَتِهِ. اَللّهُمَّ أَظِلَّنِي فِي ظِلِّ عَرْشِكَ يَوْمَ لا ظِلَّ
تاريكي و وحشت قبر، خداوندا! مرا در سايه عرش در روزي كه سايه اي جز سايه رحمت تو
إِلاّ ظِـلُّـكَ».

نمي باشـد جـايـم ده.»

و بسيار دعاي بعد را كه سپردن دين و نفس و اهل و مال خود به خداوند عالم است، تكرار كند، بگويد:

«اَسْتَوْدِعُ اللهَ الرَّحْمنَ الرَّحِيمَ الَّذِي لا تَضِيعُ وَدائِعُهُ دِينِي
   «به خداي رحمان و رحيم كه امانتي نزد او تباه نگردد، دينم
وَنَفْسِي وَأَهْلِي. اَللّهُمَّ اسْتَعْمِلْنِي عَلي كِتَابِكَ وَسُنَّةِ نَبِيِّكَ،
و جانم و خانواده ام را مي سپارم، خداوندا! مرا بر طبق كتاب و سنت پيامبرت توفيق عمل ده
وَتَوَفَّنِي عَلي مِلَّتِهِ، وَاَعِذْنِي مِنَ الْفِتْنَةِ».

و مرا بر دين او بميران و از فتنه پناهم ده.»

64

   پس «اَللهُ أَكْبَرُ» سه مرتبه بگويد.

بعد دعاي سابق را دو مرتبه تكرار كند، آنگاه يك
بار ديگر تكبير ودعا را بخواند، واگر تمام اين عمل را
نتواند انجام دهد هر قدر كه مي تواند بخواند.

و مستحب است كه رو به كعبه نمايد، واين دعا را بخواند:

«اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِي كُلَّ ذَنْب أَذْنَبْتُهُ قَطُّ ، فَإِنْ عُدْتُ فَعُدْ عَلَيَّ
   «خداوندا! هر گناهي كه تا كنون كرده ام بيامرز، اگر گناه را از سر گرفتم تو آمرزش را برايم
بِالْمَغْفِرَةِ، فَإِنَّكَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ. اَللّهُمَّ افْعَلْ بِي ما أَنْتَ
اعاده كن كه تو بخشنده و مهرباني، خداوندا! با من چنان رفتار كن كه شايسته
أَهْلُهُ، فَإِنَّكَ إِنْ تَفْعَلْ بِي ما أَنْتَ أَهْلُهُ تَرْحَمْنِي، وَإِنْ تُعَذِّبْنِي
توست كه اگر آنگونه كه شايسته توست با من رفتار كني به من رحم كرده اي و اگر عذابم كني
فَأَنْتَ غَنِيٌّ عَنْ عَذابِي، وَأَنَا مُحْتَاجٌ إِلي رَحْمَتِكَ، فَيا مَنْ أَنَا
تو بي نياز از عذاب من هستي و من نيازمند به رحمتت پس اي كسي كه من
مُحْتاجٌ إِلي رَحْمَتِهِ اِرْحَمْنِي. اَللّهُمَّ لا تَفْعَلْ بِي ما أَنَا أَهْلُهُ،
محتاج به رحمتش هستم رحم كن خدايا! با من چنان رفتار مكن كه در خور آن
فَإِنَّكَ إِنْ تَفْعَلْ بِي ما أَنَا اهْلُهُ تُعَذِّبْنِي، وَلَمْ تَظْلِمْنِي،
مي باشم اگر با من بدانگونه كه سزاوار آنم رفتاركني در اين صورت مرا عذاب خواهي كرد بي آنكه به من ستمي رواداري

65

أَصْبَحْتُ أَتَّقِي عَدْلَكَ ، وَلا أَخافُ جَوْرَكَ، فَيا مَنْ هُوَ عَدْلٌ لا
كه من از عدل تو بيمناكم و از ستمت در امان، اي عادلي كه ستم روا نمي داري
يَجُورُ اِرْحَمْنِي».

به من رحم فرما.»

پس بگويد:

«يا مَنْ لا يَخِيبُ سائِلُهُ، وَلا يَنْفَدُ نائِلُهُ، صَلِّ عَلي مُحَمَّد
   «اي آنكه گدا را نوميد نمي كني و عطايت را پاياني نيست، بر محمّد
وَآلِ مُحَمَّد، وَأَعِذْنِي مِنَ النّارِ بِرَحْمَتِكَ».

و آل محمّد درود فرست، و به رحمتت مرا از آتش پناه ده.»

و در حديث شريف وارد شده است: ايستادن بر صفا را طول دهد، وهنگامي كه از صفا پايين مي آيد رو به خانه كعبه كند و بگويد:

«اَللّهُمَّ إِنّـِي أَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذابِ الْقَبْرِ وَفِتْنَتِهِ وَغُرْبَتِهِ
   «خداوندا! من به تو پناه مي برم از عذاب و فتنه قبر و تنهايي
وَوَحْشَتِهِ وَظُلْمَتِهِ وَضِيقِهِ وَضَنْكِهِ. اَللّهُمَّ اَظِلَّنِي فِي ظِلِّ عَرْشِكَ
و ترس و تاريكي و تنگي و فشار آن، خداوندا! مرا در سايه عرشت قرار ده روزي كه

66

يَـوْمَ لا ظِلَّ إِلاّ ظِلُّكَ».

سايه اي جز سايه لطف تو نيست.»

سپس مي گويي:

«يا رَبَّ الْعَفْوِ، يا مَنْ أَمَرَ بِالْعَفْوِ، يا مَنْ هُوَ أَوْلي بِالْعَفْوِ،يامَنْ
   «اي پروردگاربخشنده، اي آنكه دستوربخشش دادي، اي آنكه سزوارترين فرد به عفو و بخششي،اي آنكه
يُثِيبُ عَلَي الْعَفْوِ، اَلْعَفْوَ اَلْعَفْوَ اَلْعَفْوَ، يَا جَوادُ يَاكَرِيمُ يَا قَرِيبُ،
بر بخشيدن پاداش مي دهي، بخشش، بخشش، بخشش، اي بخشنده اي كريم، اي نزديك (به ما)
يَا بَعِيدُ، اُرْدُدْ عَلَيَّ نِعْمَتَكَ ، وَاسْتَعْمِلْنِي بِطاعَتِكَ وَمَرْضاتِكَ».

نعمت هاي از دست رفته را به من بازگردان، و در جهت اطاعت و خوشنوديت به كارم گير.»

و مستحب است پياده سعي نمايد، و از صفا تا مناره ميانه، راه رود، واز آنجا تا جايي كه محل بازار عطاران بوده است (اين فاصله با چراغ سبز مشخص شده)، (هَرْوَلَه كند)، و اگر سوار باشد اين فاصله را كمي تند نمايد، و از براي زنها هَرْوَلَه نيست، و مستحب است در هنگامي كه به اين محل مي رسد، بگويد:

«بِسْمِ اللهِ وَاللهُ أَكْبَرُ. اَللّهُمَّ صَلّـِ عَلي مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد،
«بنام خدا و با استعانت از او، خداوند بزرگ است، درود بر محمّد و

67

اَللّهُمَّ اغْفِرْ وَارْحَمْ وَتَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمُ، إِنَّكَ أَنْتَ الاَْعَزُّ
خاندان او، خداوندا! بيامرز و رحم فرما و از آنچه مي داني در گذر كه تو بسيار عزيز
الاَْكْرَمُ، وَاهْدِنِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ. اَللّهُمَّ إِنَّ عَمَلِي ضَعِيفٌ
و جليل و كريم مي باشي، و مرا به راهي كه درست است هدايت كن، خداوندا! عملم ضعيف است
فَضاعِفْهُ لِي، وَتَقَبَّلْ مِنّـِي. اَللّهُمَّ لَكَ سَعْيِي، وَبِكَ حَوْلِي
تو مضاعفش گردان و از من بپذير، خداوندا! سعي من براي تو است، و توان
وَقُوَّتِي، تَقَبَّلْ عَمَلـِي، يا مَنْ يَقْبَلُ عَمَلَ الْمُتَّقِينَ».
و نيرويم از تو مي باشد، عملم را قبول فرما، اي آنكه عمل پرهيزكاران را مي پذيري.»

و چون از اين قسمت گذشتي بگو:

«يا ذَا الْمَنِّ وَالْفَضْلِ وَالْكَرَمِ وَالنَّعْماءِ وَالْجُودِ، اِغْفِرْ لِي
   «اي صاحب نعمت و فضل و كرم و جود، بيامرز
ذُنُوبِي، إِنَّهُ لا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاّ أَنْتَ».
گناهانم را كه كسي جز تو گناهان را نمي آمرزد.»

   و هنگامي كه به مروه رسيد بالاي آن برود، وبجا آورد آنچه را كه در صفا بجا آورد، وبخواند دعاهاي آنجا را به ترتيبي كه ذكر شد. وپس از آن بگويد:

68

«يا مَنْ أَمَرَ بِالْعَفْوِ، يا مَنْ يُحِبُّ الْعَفْوَ، يا مَنْ يُعْطِي عَلَي
   «خداوندا! اي آنكه به بخشش دستورداده اي، اي آنكه بخشش را دوست داري، اي آنكه بربخشش
الْعَفْوِ، يا مَنْ يَعْفُو عَلَي الْعَفْوِ، يارَبَّ الْعَفْوِ، اَلْعَفْوَ اَلْعَفْوَ اَلْعَفْوَ».
پاداش مي دهي، اي آنكه هركس را كه عفو كند، او راعفومي كني، اي پروردگاربخشنده، اَلْعَفْو،اَلْعَفْو، اَلْعَفْو.»

و مستحب است در گريه كردن بكوشد و خود را به گريه وا دارد، ودر حال سعي دعا بسيار كند، وبخواند اين دعا را:

«اَللّهُمَّ إِنّـِي أَسْأَلُكَ حُسْنَ الظَّنِّ بِكَ عَلي كُلِّ حَال، وَصِدْقَ
   «خداوندا! از تو مي خواهم كه در هر حال مرا نسبت به خود حسن ظن عنايت كني، و نيت
النِّيَّـةِ فِي التَّوَكُّلِ عَلَيْكَ».

صـادق در تـوكـل بر تو را خواستـارم.»

آداب تقصير عمره:

واجب است پس از اتمام دور سعي بين صفا و مروه، قسمتي از مو يا ناخن خود را به نيّت تقصير كوتاه كند، وبهتر آن است كه اكتفا به گرفتن ناخن نكند بلكه از موي خود هم قدري كوتاه كند، كه موافق احتياط است، وتراشيدن سر در تقصير عمره تمتع كفايت نمي كند، بلكه حرام مي باشد.

و هنگام تقصير مناسب است اين دعا را بخواند:

69

«اَللّهُمَّ أَعْطِنِي بِكُلِّ شَعْرَة نُوراً يَوْمَ الْقِيامَةِ».

«خداوندا! به هـر مـويي، نـوري در قـيـامت بـه مـن عـطـا فرمـا!»

 

اقسام حجّ:

حجّ بر سه قسم است:

1 . «حجّ تمتّع» وآن وظيفه كساني است كه 48 ميل(يعني شانزده فرسخ) از مكّه دور باشند، وحجّ تمتع همراه عمره تمتع است.

2 . «حجّ افراد» كه عين حجّ تمتع است با اين فرق كه در حجّ تمتّع قرباني واجب است و در حجّ إفراد واجب نيست.

3 . «حجّ قِران» مانند حجّ افراد است با اين تفاوت كه در حجّ قِران، همراه آوردن قرباني لازم است. تفصيل مسائل اقسام حجّ را در مناسك مطالعه كنيد.

واجبات حجّ تمتع:

واجبات حجّ تمتّع 13 عمل است:

1 . احرام بستن در مكّه.

2 . وقوف در عرفات.

70

3 . وقوف در مشعرالحرام.

4 . زدن سنگ بر جمره عقبه در روز عيد.

5 . قرباني در منا.

6 . تراشيدن سر يا تقصير كردن در منا.

7 . طواف زيارت در مكّه.

8 . دو ركعت نماز طواف.

9 . سعي بين صفا ومروه.

10 . طواف نساء.

11 . دو ركعت نماز طواف نساء.

12 . ماندن در منا شب يازدهم ودوازدهم (ودر بعضي موارد شب سيزدهم).

13 . رمي جمرات در روز يازدهم ودوازدهم.

ودعاهاي وارده ضمن اين اعمال از قرار زير مي باشد:

 

مستحبات إحرام حجّ تا وقوف به عرفات:

اموري كه در احرام عمره مستحب بود در احرام حجّ نيز مستحب است، وپس از اين كه شخص احرام بست واز مكه بيرون آمد، همين كه بر «أَبْطَح» مشرِف شد، به آواز بلند تلبيه

71

گويد، وچون متوجّه منا شود بگويد:

«اَللّهُمَّ إِيّاكَ أَرْجُو وَإِيّاكَ أَدْعُو، فَبَلِّغْنِي أَمَلِي، وَأَصْلِحْ لِي
   «خداوندا! تنها بتو اميدوارم و فقط ترا مي خوانم پس مرا به آرزويم برسان و عملم را
عَـمَـلِي».

اصلاح فرما.»

و با وقار و دل آرام، و در حال گفتن سبحان الله و ذكر حق تعالي حركت كند، وچون به منا رسيد بگويد:

«اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِي أَقْدَمَنِيها صالِحاً فِي عافِيَة وَبَلَّغَنِي هذَا
   «حمدمخصوص خدايي است كه مرابه شايستگي وتندرستي به منا رساند و به اين مكان
الْمَكانَ».

وارد ساخت.»

پس بگويد:

«اَللّهُمَّ هذِهِ مِنًي وَهِيَ مِمّا مَنَنْتَ بِهِ مِنَ الْمَناسِكِ،
   «خداوندا! اينك منا است كه بر ما نسبت به توفيق انجام مناسك منّت نهادي
فَأَسْأَلُكَ أَنْ تَمُنَّ عَلَيَّ فِيها بِما مَنَنْتَ بِهِ عَلي أَوْلِيائِكَ، فَإِنَّما أَنَا
پس از تو مي خواهم كه به آنچه كه به پيامبرانت داده اي بر من نيز منّت نهي كه من بنده تو و
عَبْدُكَ وَفِي قَبْضَتِكَ».

در اختـيــار تـو مـي بـاشــم.»

72

ومستحب است شب عرفه را در منا بوده، وبه اطاعت الهي مشغول باشد، وبهتر آن است كه عبادات وخصوصاً نمازها را در مسجد خَيفْ بجا آورد، وچون نماز صبح
را خواند تا طلوع آفتاب تعقيب نماز بخواند، پس
به سوي عرفات روانه شود، واگر خواسته باشد بعد از طلوع
صبح برود مانعي ندارد، ولي سنّت آن است كه تا آفتاب طلوع
نكرده از وادي مُحَسَّر رد نشود، وروانه شدن پيش از صبح
مكروه است، وچون به عرفات متوجّه شود، اين دعا را
بخواند:

«اَللّهُمَّ إِلَيْكَ صَمَدْتُ، وَإِيّاكَ اعْتَمَدْتُ، وَوَجْهَكَ أَرَدْتُ،
   «خداوندا! آهنگ ترا كرده ام و به تو اعتماد نموده ام، و تقرّب به ترا خواسته ام،
أَسْأَلُكَ أَنْ تُبارِكَ لِي فِي رِحْلَتِي، وَأَنْ تَقْضِيَ لِي حاجَتِي، وَأَنْ
و از تو مي خواهم كه سفرم را مبارك گرداني و حاجتم را برآورده سازي
تَجْعَلَنِي مِمَّنْ تُباهِي بِهِ الْيَوْمَ مَنْ هُوَ أَفْضَلُ مِنِّي».

و مرا قرار دهي از جمله بهترين كساني كه به وجودشان مباهات مي كني.»

73

مستحبات واعمال شب عرفه:

شب نهم ذي حجه كه شب عرفه است در فضيلت و احيا و دعا وعبادت مانند روز عرفه است، و مستحب است كه در آن شب اين دعاها خوانده شود.

 

دعاي شب عرفه:

«اَللّهُمَّ يا شاهِدَ كُلِّ نَجْوي، وَمَوْضِعَ كُلِّ شَكْوي، وَعالِمَ كُلِّ
   «خدايا اي آگاه هر راز و مرجع هر شكايت و داناي هر
خَفِيَّة، وَمُنْتَهي كُلِّ حاجَة، يا مُبْتَدِئاً بِالنِّعَمِ عَلَي الْعِبادِ،يا كَرِيمَ
پنهان و منتهاي هر حاجت اي آغازنده نعمت ها بر بندگان اي بزرگ گذشت
الْعَفْوِ، يا حَسَنَ التَّجاوُزِ، يا جَوادُ، يا مَنْ لا يُوارِي مِنْهُ لَيْلٌ داج،
اي نيكو درگذر اي بخشنده اي كه نه شب تار چيزي را از تو پنهان كند
وَلا بَحْرٌ عَجّاجٌ، وَلا سَماءٌ ذاتُ أَبْراج، وَلا ظُلَمٌ ذاتُ ارْتِتاج، يا
و نه درياي مواج و نه آسمان پرستاره و نه تاريكيهاي پيچيده درهم اي
مَنِ الظُّلْمَةُ عِنْدَهُ ضِياءٌ،أَسْأَلُكَ بِنُورِ وَجْهِكَ الْكَرِيمِ، الَّذِي
كسي كه تاريكي در پيش او روشن است از تو خواهم به حق نور ذات بزرگوارت كه

74

تَجَلَّيْتَ بِهِ لِلْجَبَلِ، فَجَعَلْتَهُ دَكّاً وَخَرَّ مُوسي صَعِقاً، وَبِاسْمِكَ
بدان وسيله بر كوه تجلي فرمودي و آنرا متلاشي كردي و موسي مدهوش بر زمين افتاد و به همان نامت
الَّذِي رَفَعْتَ بِهِ السَّماواتِ بِلا عَمَد، وَسَطَحْتَ بِهِ الاَْرْضَ عَلي
كه آسمانها را بدون ستون برافراشتي و زمين را بر روي آبي
وَجْهِ ماء جَمَد، وَبِاسْمِكَ الْمَخْزُونِ الْمَكْنُونِ الْمَكْتُوبِ الطّاهِرِ
منجمد شده پهن كردي و بدان نام مكتوب و محفوظ و پاكت كه
الَّذِي إِذا دُعِيتَ بِهِ اَجَبْتَ، وَإِذا سُئِلْتَ بِهِ أَعْطَيْتَ، وَبِاسْمِكَ
هرگاه بدان ترا بخوانندت اجابت كني و هرگاه بدان از تو خواهند عطافرمائي و به حق نام
السُّبُّوحِ الْقُدُّوسِ الْبُرْهانِ الَّذِي هُوَ نُورٌ عَلي كُلّـِ نُور، وَنُورٌ مِنْ
منزه و مقدس و روشنت كه آن نور است بر هر نوري و نور است
نُور، يُضِيْءُ مِنْهُ كُلُّ نُور، إِذا بَلَغَ الاَْرْضَ انْشَقَّتْ، وَإِذا بَلَغَ
از نوري كه روشني گيرد از آن هر نور چون به زمين رسد شكافته شود و چون به
السَّماواتِ فُتِحَتْ، وَإِذا بَلَغَ الْعَرْشَ اهْتَزَّ، وَبِاسْمِكَ الَّذِي تَرْتَعِدُ
آسمانها رسد گشوده شود و چون به عرش رسد بلرزد و به حق آن نامت كه بلرزد
مِنْهُ فَرائِصُ مَلائِكَتِكَ، وَأَسْأَلُكَ بِحَقِّ جَبْرَئِيلَ وَمِيكائِيلَ
از آن اندام فرشتگانت و از تو خواهم به حق جبرئيل و ميكائيل
وَاِسْرافِيلَ، وَبِحَقّـِ مُحَمَّد الْمُصْطَفي صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَعَلي
و اسرافيل و به حق محمد مصطفي كه درود خدا بر او و آلش و بر

75

جَمِيعِ الاَْنْبِياءِ وَجَمِيعِ الْمَلائِكَةِ، وَبِالاِْسْمِ الَّذِي مَشي بِهِ الْخِْضرُ
جميع پيمبران و همه فرشتگان و به حق آن نامي كه حضرت خضر بوسيله آن
عَلي طَلَلِ الْماءِ كَما مَشي بِهِ عَلي جَدَدِ الاَْرْضِ، وَبِاسْمِكَ
بر روي امواج آب دريا راه مي رفت چنانچه بر روي زمين هموار راه مي رفت و به حق آن نامت
الَّذِي فَلَقْتَ بِهِ الْبَحْرَ لِمُوسي، وَأَغْرَقْتَ فِرْعَونَ وَقَوْمَهُ،
كه شكافتي بدان دريا را براي موسي و غرق كردي فرعون و قوم او را
وَأَنْجَيْتَ بِهِ مُوسَي بْنَ عِمْرانَ مِنْ
و نجات دادي بدان موسي بن عمران و همراهانش را و به حق آن نامت كه
جانِبِ الطُّورِ الاَْيْمَنِ، فَاسْتَجَبْتَ لَهُ وَاَلْقَيْتَ
موسي بن عمران بوسيله آن تو را خواند از جانب راست كوه طور و اجابتش كردي
عَلَيْهِ مَحَبَّةً مِنْكَ، وَبِاسْمِكَ الَّذِي بِهِ أَحْيا عِيسَي بْنُ مَرْيمَ
و محبت خود را بر دلش انداختي و به حق آن نامت كه عيسي بن
الْمَوْتي، وَتَكَلَّمَ فِي المَهْدِ صَبِيّاً، وَأَبْرَءَ الاَْكْمَهَ وَالاَْبْرَصَ
مريم بوسيله اش مردگان را زنده كرد و در گهواره در زمان كودكي سخن گفت و كور مادرزاد و مبتلاي به مرض برص را
بِإِذْنِكَ، وَبِاسْمِكَ الَّذِي دَعاكَ بِهِ حَمَلَةُ عَرْشِكَ وَجَبْرَئِيلُ
به اذن تو شفا داد و بدان نامت كه خواند بوسيله آن تو را حاملين عرشت و جبرئيل
وَمِيكائِيلُ وَأِسْرافِيلُ، وَحَبِيبُكَ مُحَمَّدٌ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ،
و ميكائيل و اسرافيل و حبيبت محمد(صلي الله عليه وآله)