بخش 4

93

بخش چهارم

ديدار با

حضرت صاحب الامر

( عجّل الله فرجه الشريف )

95

بيست حج براي ديدار

علي بن مهزيار ـ كه قبرش در اهواز و زيارتگاه عموم است و بقعه و بارگاهي دارد ـ مي گويد : نوزده سفر هر سال به مكه مشرف مي شدم تا شايد خدمت حضرت ولي عصر ( عليه السلام ) برسم ؛ ولي در اين سفرها هر چه بيشتر تفحّص مي كردم كمتر موفق به اثريابي از آن حضرت مي گرديدم ، بالاخره مأيوس شدم و تصميم گرفتم كه ديگر به مكّه نروم .

وقتي كه دوستان عازم مكّه بودند به من گفتند : مگر امسال به مكه مشرف نمي شوي ؟ گفتم : نه امسال گرفتاري هايي دارم و قصد رفتن به مكه را ندارم .

شب در عالم خواب ديدم كه به من گفته شد امسال ، سفرت را تعطيل نكن كه ان شاءالله به مقصودت خواهي رسيد .

من با اميدي مهياي سفر شدم . وقتي رفقا مرا ديدند تعجب كردند ؛ ولي به آنان از علّت تغيير عقيده ام چيزي نگفتم .

تا آن كه به مكّه مشرف شده و اعمال حج را انجام دادم . در اين مدت دائماً در گوشه مسجدالحرام تنها مي نشستم و فكر مي كردم .

96

گاهي با خودم مي گفتم : آيا خوابم راست بوده يا خيالاتي بوده است كه در خواب ديده ام .

يك روز كه سر در گريبان خود برده و در گوشه اي نشسته بودم ، ديدم دستي بر شانه ام خورد . شخصي كه گندم گون بود به من سلام كرد و گفت اهل كجايي ؟

گفتم : اهل اهواز .

گفت : ابن خطيب را مي شناسي ؟

گفتم : خدا رحمتش كند از دنيا رفت .

گفت : انّا لله وَانّا اِلَيهِ راجِعُون مرد خوبي بود به مردم احسان زيادي مي كرد ، خدا او را بيامرزد .

سپس گفت : علي بن مهزيار را مي شناسي ؟

گفتم : بله خودم هستم .

گفت : اهلا و مرحباً اي پسر مهزيار ! تو خيلي زحمت كشيدي براي زيارت مولايت حضرت بقيه الله ( عليه السلام ) . به تو بشارت مي دهم كه در اين سفر به زيارت آن حضرت موفق خواهي شد . برو با رفقايت خداحافظي كن و فردا شب در شعب ابي طالب بيا كه من منتظر تو هستم تا تو را خدمت آقا ببرم .

من با خوشحالي فوق العاده به منزل رفتم و وسايل سفرم را جمع كردم و با رفقا خداحافظي نموده و گفتم : بايد چند روزي به جايي بروم . آن شب به شعب ابي طالب رفتم و ديدم او در انتظار من است .

هر دو سوار شتر شديم و از كوه هاي عرفات و منا گذشتيم و به كوه هاي طائف رسيديم . او به من گفت : پياده شو تا نماز شب بخوانيم . من پياده شدم و با او نماز شب خواندم و با ز سوار شديم و به راه خود ادامه داديم تا

97

طلوع فجر دميد . پياده شديم و نماز صبح را خوانديم . من از جا حركت كردم و ايستادم هوا قدري روشن شده بود . به من گفت : بالاي آن تپه چه مي بيني ؟

گفتم : خيمه اي مي بينم كه تمام اين صحرا را روشن كرده است .

گفت : بله درست است ، منزل مقصود همان جاست . جايگاه مولا و محبوبمان همانجاست .

آنوقت گفت : برويم .

گفتم : شترها را چه بكنيم ؟

گفت : آنها را آزاد بگذار . اين جا محل امن و امان است . با او تا نزديك خيمه رفتم ، به من گفت : تو صبر كن . خودش قبل از من وارد خيمه شد و چند لحظه بيشتر طول نكشيد كه بيرون آمد و گفت : خوش به حالت ، به تو اجازه ملاقات دادند ، وارد شو .

من وارد خيمه شدم ، ديدم آقايي بسيار زيبا ، با بيني كشيده و ابروهايي پيوسته و برگونه راستش خالي بود كه دل ها را مي برد باكمال ملاطفت و محبت احوال مرا پرسيد و فرمود : پدرم با من عهد كرده كه در شهرها منزل نكنم ؛ بلكه تا موقعي كه خدا بخواهد در كوه ها و صحراها بسر ببرم تا از شرّ جباران و طاغوت ها محفوظ باشم و زير بار فرمان آنها نروم تا وقتي كه خدا اجازه فرجم را بدهد .

من چند روز ميهمان آن حضرت در آن خيمه بودم و از انوار و علومش استفاده مي كردم تا آنكه خواستم به وطن برگردم ، مبلغ پنجاه هزار درهم داشتم ، خواستم به عنوان سهم امام تقديم حضورش كنم . قبول نكرد و فرمود : از قبول نكردنش ناراحت نشو ؛ اين به علّت آن است كه تو راه دوري در پيش داري و اين پول مورد احتياج تو خواهد بود .

98

پس خداحافظي كردم و به طرف اهواز حركت نمودم و هميشه به ياد آن حضرت و محبت هاي او هستم و آرزو دارم باز هم آن حضرت را ببينم . ^{( 1 )}

ذكر يا حفيظ يا عليم

آيت الله آقاي حاج شيخ محمد علي اراكي ( قدس سره ) فرمودند : دخترم ـ كه همسر حجت الاسلام آقاي حاج سيد آقاي اراكي است ـ مي خواست به مكه مكرّمه مشرف شود و مي ترسيد نتواند در اثر ازدحام حجّاج طوافش را كامل و راحت انجام دهد ؛ من به او گفتم : اگر به ذكر يا حَفيظُ ياعَليمُ مداومت كني خدا به تو كمك خواهد كرد .

او مشرّف به مكه شد و برگشت . در مراجعت يك روز براي من تعريف مي كرد كه من به آن ذكر مداومت مي كردم و به بحمدالله اعمالم را راحت انجام مي دادم تا آن كه يك روز در موقع طواف جمعي از سوداني ها و ازدحام عجيبي را در مطاف مشاهده كردم .

قبل از طواف با خود فكر مي كردم كه من امروز چگونه در ميان اين همه جمعيت طواف مي كنم ، حيف كه من در اين جا محرمي ندارم تا مواظب من باشد و مردها به من تنه نزنند . ناگهان صدايي شنيدم كه به من مي گويد : متوسّل به امام زمان ( عليه السلام ) شو تا بتواني راحت طواف كني .

گفتم : امام زمان كجاست ؟

گفت : همين آقاست كه جلوتر مي روند .

نگاه كردم ديدم آقاي بزرگواري پيش روي من راه مي رود و اطراف او به قدر يك متر خالي است وكسي در آن حريم وارد نمي شود .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . مهدي موعود ، ترجمه جلد سيزدهم بحار الانوار ، ص 358 ـ 361 ( نقل از كمال الدين ) .

99

همان صدا به من گفت : وارد اين حريم بشو و پشت سر آقا طواف كن .

من فوراً پا در حريم گذاشتم و پشت سر حضرت ولي عصر ( عليه السلام ) مي رفتم و به قدري نزديك بودم كه دستم به پشت آقا مي رسيد .

آهسته دست به پشت عباي آن حضرت گذاشتم و به صورتم ماليدم و مي گفتم : آقا قربانت بروم ! اي امام زمان فدايت بشوم ! و به قدري مسرور بودم كه فراموش كردم به آقا سلام كنم .

خلاصه همين طور هفت شوط طواف را بدون آن كه بدني به بدنم بخورد و آن جمعيت انبوه براي من مزاحمتي داشته باشد انجام دادم .

و تعجب مي كردم كه چگونه از اين جمعيت انبوه كسي وارد اين حريم نمي شود . آقاي اراكي ( رحمه الله ) مي گويد : چون او تنها خواسته اش همين بود سؤال و حاجت ديگري از آن حضرت نداشته است . ^{( 1 )}

حجّت امام زمان

ابوالقاسم علي كوفي گفت : روزي در موسم حجّ در طواف بودم . در شوط هفتم نظرم به جمعي افتاد كه حلقه زده بودند و در آن ميان شخصي در كمال فصاحت تكلُّم مي كرد . به زودي طواف را تمام كرده پيش او رفتم . جواني خوش روي ديدم كه به فصاحت ، بلاغت ، خوش كلامي ، ادب ، تواضع و حسن سلوك او تا آن روز كسي را نديده بودم .

خواستم تا با او سخن گويم و سؤال كنم ، مرامنع كردند . پرسيدم : اين كيست ؟ گفتند فرزند رسول خداست . هر سال يك بار در اين جا پيدا مي شود و ساعتي با خواص اصحاب خود صحبت مي دارد . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . ملاقات با امام زمان ، ج 1 ، ص 103 و 104

2 . كفاية المهتدي ، ص 184

100

عنايت والطاف حضرت مهدي ( عليه السلام )

زماني علامّه بحرالعلوم در مكه معظّمه سكونت داشت و از بستگان و خويشانش به دور بود . او از هر گونه بذل و بخشش به مستمندان و محتاجان و نيز تأمين مايحتاج طلاب فروگذار نمي كرد .

روزي پيشكار آن بزرگ به ايشان خبر مي دهد كه ديگر دينار و درهمي اندوخته باقي نمانده و بايد فكري كرد .

سيد ( قدس سره ) به اين گفته پاسخي نمي دهند . پيشكار مي گويد : عادت ايشان در مكه چنين بود كه هر صبحگاه به طواف كعبه مشرف مي شد و پس از آن مراجعت مي فرمود و در اتاق مخصوص خود اندكي استراحت مي كرد و در همان موقع قلياني برايشان مهيا مي نمودم و ايشان عادتاً آن را مي كشيد و سپس به اتاق ديگر مي رفت تا به تدريس بپردازد . فرداي آن روز چون از طواف برگشت و من چون مثل هميشه قليان را حاضر كردم ، ناگهان صداي در آمد ، سيّد به شدت مضطرب گرديد و به من گفت : قليان را از اين جا بردار و خود با سرعت همانند پيشخدمتان به سوي در شتافت و آن را گشود . مرد جليل القدري كه به گونه اعراب بود داخل گرديد و در اتاق مخصوص سيّد نشست و سيد هم باكمال ادب و كوچكي نزديك ايشان نشست .

آن دو ساعتي باهم خلوت كردند و با يكديگر مكالمه داشتند و چون آن بزرگوار برخاست ، سيّد نيز باشتاب در را گشود و دست آن شخص را بوسه زد و سپس او را بر شتر ـ كه آن جا خوابيده ـ بود سوار كرد .

مهمان رفت و سيّد بازگشت . امّا رنگ چهره اش تغيير كرده بود ، در همان حال حواله اي را كه در دست داشت به من داد و فرمود : اين حواله را نزد فلان مرد صراف كه در كوه صفا ، دكان دارد ببر و هر چه داد بگير و

101

بياور . من حواله را گرفتم ، نزد شخص معهود رفتم . او چون آن را ديد بوسيد و گفت : چند نفر بار بر حاضر كن ، من چهار نفر حاضر كردم و آن مرد صراف به اندازه اي كه آنان قدرت داشتند ، ريال ها را در كيسه ريخت و بار برها بردوش كشيدند و به منزل رفتيم .

يكي از روزها تصميم گرفتم نزد آن صرّاف بروم تا از احوال او جويا گردم و نيز از صاحب حواله اطلاعي حاصل كنم . امّا چون به صفا رسيدم مغازه اي نديدم و از شخصي جوياي آن صراف شدم در پاسخ گفت :

در اين مكان تاكنون چنين صرافي كه مي گويي ديده نشده است . دانستم كه اين نيز يكي ديگر از اسرار الهي و عنايات و الطاف حضرت ولي عصر ( عليه السلام ) است . ^{( 1 )}

صاحب معالم امام زمان ( عليه السلام ) را در عرفات زيارت كرد

صاحب درّالمنثور آورده است : از بعضي از استادان خود و غيرايشان شنيدم كه هر گاه شيخ حسن ( صاحب معالم الاصول ) از براي حجّ رفت ، به اصحاب خود گفت : از خداي عزّوجل اميد دارم كه به زيارت جمال بي كمال حضرت صاحب العصر و الزمان ( عليه السلام ) مشرّف شوم ؛ زيرا كه آن حضرت هر سال به حجّ تشريف مي آورد . پس چون شيخ حسن در مناسك حج ، وقوف عرفه را به جا آورد و خواست كه در گوشه تنهايي به فراغ خاطر مشغول ادعيه عرفه شود ، به اصحاب خود فرمود : از خيمه بيرون رويد و بر در خيمه نشسته ، مشغول دعا باشيد .

در اين اثنا شخصي داخل خيمه شد كه شيخ حسن او را نمي شناخت و

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . نجم الثاقب ، باب هفتم ، ص 340 ؛ سيماي امام زمان ، ص 192 ؛ ملاقات با امام زمان ، ج 1 ، ص 140 و 141 ؛ فوائد الرضويه ، ص 680

102

سلام گفت و نشست . شيخ حسن گويد : از آمدن او هيبت برمن غالب شد و مبهوت شدم و قدرت بر سخن گفتن نداشتم . پس او با من سخن گفت به كلامي كه ياد ندارم ، سپس برخاست و چون از خيمه بيرون رفت ، چيزي كه اميد آن را داشتم به خاطرم رسيد . باعجله تمام برخاستم ، پس او را نديدم و از اصحاب خود پرسيدم ، گفتند : ما كسي را نديده ايم كه داخل خيمه شما شده باشد . ^{( 1 )}

يك طاقه گل سرخ

ميرزا محمد استرآبادي گفت :

شبي در حوالي بيت الله الحرام مشغول طواف بودم ، ناگاه جوان نيكورويي را ديدم كه مشغول طواف بود . چون نزديك من رسيد يك طاقه گل سرخ به من داد ( آن وقت موسم گل نبود ) من آن گل را گرفتم و گفتم : اين از كجاست ، اي سيد من ! ؟

فرمود : از خرابات براي من آورده اند . آن گاه از نظر من غايب شد و من او را نديدم ، بعداً متوجه شدم ، آن آقا ، كسي نبود جز مولاي خوبان حضرت صاحب الزمان ( عليه السلام ) . ^{( 2 )}

يا ابا صالح !

شخصي به نام شيخ قاسم بسيار به حج مي رفت و از مسافرت هايش خاطرات شيرين داشت ، مي گفت : در يكي از سفرهايم يك روز از پياده روي خسته شدم . به سايه درختي رفتم تا چند لحظه اي استراحت كنم ،

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . نجوم السماء ، ص 7

2 . منتهي الآمال ، ج 2 ، ص 474 ؛ فوائد الرضويه ، ص 465

103

خواب بر چشمانم غلبه كرد . وقتي بيدار شدم كه كاروان حج رفته بود و من تنها مانده بودم .

نمي دانستم به كدام طرف بروم ؟ وحشت سراپايم را گرفته بود . به يادم آمد آنچه را كه عالم بزرگوار سيد بن طاووس در كتاب امام نوشته كه : اگر كسي راه را گم كرد ، با صداي بلند صدا بزند : يا اباصالح پس به سمتي متوجه شدم و به آواز بلند صدا مي كردم : يا اباصالح . و مقصودم حضرت صاحب الامر ( عليه السلام ) بود . در اين كه حال فرياد مي كردم ، عربي را ديدم كه سوار برناقه اي است ؛ به من فرمود : از كاروان عقب مانده اي ؟

گفتم : آري .

فرمود : در رديف من سوار شو تا تورا به قافله برسانم . من سوار شدم ساعتي نگذشت كه به قافله رسيدم ، مرا پياده كرد و فرمود برو .

گفتم : تشنگي مرا رنجور كرده است . ديدم از زين مركب خود مشك آبي آورد و مرا سيراب كرد . به خدا سوگند ! كه هرگز لذيذتر و گواراتر از آن آب نياشاميده ام . پس به كاروان ملحق شدم و متوجه او گشتم . او را نديدم در كاروان جستوجو كردم و هر چه كوشش كردم ديگر او را نديدم . ^{( 1 )}

امام زمان هر سال در حج است

مرحوم شيخ عباس قمي حكايتي از شيخ مهدي ملاّ كتاب نقل كرده است كه : مرحوم شيخ مهدي در سال آخر عمر خود قصد حجّ كرد . به او گفتند : خوب است به كربلا مشرّف شوي و عرفه را در خدمت حضرت امام حسين ( عليه السلام ) باشي كه ثواب حجّ دارد . فرمودند : مي خواهم مكّه روم به دو جهت : يكي آن كه شايد در رفتن يا برگشتن در بين راه وفات كنم و حقّ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . منتهي الآمال ، ج 2 ، ص 474 ، حكايت 17 ؛

104

تعالي مرا داخل فرمايد در روضه و آن مكاني است در بهشت كه در اخبار وارد شده كه آن مختص به كسي است كه در راه مكّه مي ميرد و ديگر آن كه فايز و رستگار شوم به اجتماع با حضرت بقيّة الله في الارضين مولاي ما صاحب الزمان ( عليه السلام ) چون آن بزرگوار در هر سال در موسم حجّ حاضر است . پس شيخ حركت كرد و به مكّه رفت . چون از سفر حجّ برمي گشت در ميان راه وفات نمود و به دار باقي شتافت . ^{( 1 )}

مولاي ما نزد ما بود

شخصي از اهل مدائن گويد : با رفيقم به حج رفته بوديم ؛ چون به موقف عرفات رسيديم ، جواني را ديديم نشسته است . گدايي نزد ما آمد ، او را رد كرديم . نزد آن جوان رفت و از او درخواست كمك نمود . جوان چيزي از زمين برداشت و به او داد . گدا او را دعا نمود و زياد و جدّي هم دعا كرد . سپس جوان برخاست و از نظرمان ناپديد شد . نزد آن سائل رفتيم و به او گفتيم : به تو چه عطا كرد ؟ او به ما ريگ طلايي نشان داد كه قريب بيست مثقال بود . من به رفيقم گفتم : مولاي ما نزد ما بود و ما ندانستيم . آن گاه به جستوجويش پرداختيم و تمام موقف را گردش كرديم ولي او را نيافتيم . از جمعيتي از اهل مكّه كه در اطرافش بودند ، راجع به او پرسيديم . گفتند : جواني است علوي كه هر سال پياده به حجّ مي آيد . ^{( 2 )}

نصب حجر الاسود

جعفر بن محمد قولويه گويد : به قصد رفتن به مكّه و انجام مراسم حجّ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . شيخ عباس قمي ، فوائد الرضويه ، ص 684

2 . ثقة الاسلام كليني ، اصول كافي ، ج 2 ، ص 125

105

حركت كردم و در آن سال دشمنان به كعبه حمله كرده بودند و حجر الاسود را از جاي خودكنده بودند . من چون مي دانستم كه حتماً امام بايد آن را نصب كند و در اين زمان حضرت امام عصر ـ ارواحناه فداه ـ آن را نصب مي كند . از اين رو سعي داشتم ، شاهد نصب حجر به دست آن حضرت باشم . امّا همين كه به بغداد رسيدم مريض شدم و در شرف مرگ قرار گرفتم و از ادامه مسير باز ماندم . چون از ادامه سفر مأيوس شدم ، شخصي به نام ابوهشام را پيدا كرده و نامه اي را كه در آن خطاب به امام زمان نوشته بودم كه آيا از اين مرض نجات پيدا مي كنم يا نه ؟ به او دادم و از او خواستم توجّه كامل داشته باشد كه چه كسي حجرالاسود را نصب مي كند تا اين نامه را به او بدهد و جواب آن را برايم بياورد .

ابوهشام گفت : به مكه رفتم و در محلي كه كاملا مي توانستم محل نصب حجرالاسود را ببينم ، ايستادم و ديدم هر كس مي خواهد آن سنگ را سرجاي خود بگذارد ، سنگ مي لرزد و در جاي خود قرار نمي گيرد . تا اين كه جواني زيبا جلو آمد و سنگ را برداشت و برجاي خود قرار داد و سنگ همان جا باقي ماند و آن چنان محكم بر جاي خود چسبيد كه گويا اصلا كنده نشده بود . صداي مردم بلند شد و آن شخص به طرف بيرون مسجدالحرام رفت . من با عجله به سوي او دويدم و به طوري مردم را كنار مي زدم و مي رفتم كه همه خيال مي كردند ديوانه شده ام . من چشم از او برنمي داشتم تا او را گم نكنم .

وقتي از ميان مردم بيرون رفتم ، تندتر دويدم تا پشت سر او رسيدم . او ايستاد و رويش را برگردانيد و گفت : آنچه را با خود داري به من بده . من نامه را به او دادم و بدون آن كه نگاهي در آن بكند ، فرمود : به صاحب نامه بگو : كه از اين مرض شفا مي يابد و سي سال ديگر زندگي مي كند . آن گاه از

106

من دور شد و من آن چنان مات و مبهوت مانده بودم كه قدرت حركت

نداشتم تا او از ديده ام غايب شد .

وسي سال بعد جعفر مريض شد و به تهيّه قبر و وصيّت كردن پرداخت . به او گفتند : ان شاءالله خوب مي شوي ، گفت : امسال همان سالي است كه وعده من در آن داده شده است و چيزي نگذشت كه از دنيا رفت . ^{( 1 )}

از بركت امام زمان

كاروان حج آماده حركت بود ، دور هر حاجي عده اي از فاميل و بستگان حلقه زده بودند و با اشك و آه و التماس از او مي خواستند كه از آنها هم يادي بنمايد . سرانجام كاروان به قصد زيارت خانه خدا روانه شد . تپه ها و كوه ها ، دشت و صحرا و فرازها و نشيب ها ، يكي پس از ديگري طي مي شد و مسافران پياده و سواره به راه خود ادامه مي دادند .

سيد جليل القدر امير اسحاق استر آبادي مي گويد : پس از چند روز پيمودن راه ، يك روز خستگي و پياده روي مرا از پاي در آورد . كم كم از كاروان عقب ماندم و هر چه تلاش كردم ، نتوانستم خود را به كاروان برسانم . تشنگي سختي به من رو آورد . رمق از زانوهايم رفت . دست از زندگي كشيده و به حالت جان دادن روي زمين افتادم و آماده مرگ شدم . شهادتين را برزبان جاري كردم كه ناگهان متوجه شدم كه بالاي سرم كسي است ، نگاه كردم ديدم مولا و سرور ما ـ خليفه خدا بر اهل جهان ـ صاحب الزمان ( عليه السلام ) است . فرمود : برخيز ، من طبق فرمان آن حضرت از جا بلند شدم . به وسيله ، ظرف آبي مرا سيراب كرد و در رديف خود برمركبش سوار نمود

و راه افتاد . من شروع كردم به خواندن حرزيماني هر جا را كه غلط

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . الخرائج و الجرائح للراوندي ، ج 1 ، ص 475 ـ 477 ؛ محجّة البيضاء ، ج 4 ، ص 368

107

مي خواندم ، آن آقا تصحيح مي فرمود ، تا اين كه دعا تمام شد و من خود را در مكّه معظمه ديدم ، شگفت زده از مركب پياده شدم پس از نه روز كاروان رفقايم رسيد ، و همه در شگفت شدند و همه جا پيچيد كه من طي الارض دارم . غافل از اين كه آمدن و نجات من به بركت حضرت بقية الله امام زمان ( عليه السلام ) بود . ^{( 1 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . بحار الانوار ، ج 13 ، ص 146 ؛ پنجاه داستان از شيفتگان حضرت مهدي ، ص 117 و 118

109

بخش پنجم

باراهيان حرم

111

تلبيس ابليس

آمده است كه پيرمردي عازم سفر حجّ بود . او در هر قدمي كه مي گذاشت ، دو ركعت نماز مي گزارد . چنان غرق در عبادت بود كه از چيزهاي ديگر غافل ماند . او حتّي خارهايي كه به پايش فرو مي رفت ، درنمي آورد ؛ امّا در آخر امر چنان عبادت هايش را مورد پسند خود قرار داد و مغرور گرديد كه خود را بالاتر از همه چيز مي ديد . و اين زمينه اي شد كه ابليس پليد بر او نفوذ كرده و از راه الهي بدر كند .

او گرفتار عجب و غرور شد و سوگمندانه از طريق حق منحرف گرديد .

شنيدم كه پيري به راه حجاز * * * به هر خطوه كردي دو ركعت نماز

چنان گرم رو در طريق خداي * * * كه خار مغيلان نكندي زپاي

به آخر ز وسواس خاطر پريش * * * پسند آمدش در نظر كار خويش

به تلبيس ابليس در چاه رفت * * * كه نتوان از اين خوب تر راه رفت

امّا پيش از آن كه ابليس او را به چاهش فرو كشد ، رحمت حق به فريادش رسيد و نجاتش داد .

112

هاتفي از غيب آواز داد : اي مرد نيك بخت ! مپندار كه اين طاعت ها و عبادت هايت ، بخشش و احساني است به پروردگارت . تو بايد با اين كارهايت به دل آسودگي برسي و به مقام اطمينان نايل گردي .

گرش رحمت حقّ نه دريافتي * * * غرورش سراز چاه برتافتي

يكي هاتفي از غيبش آواز داد * * * كه اي نيك بخت مبارك نهاد !

مپندار اگر طاعتي كرده اي * * * كه نزلي بدين حضرت آورده اي

به احساني آسوده كردن دلي * * * به از الف ركعت به هر منزلي ^{( 1 )}

توسّل به حضرت سيد الشهدا

شخصي به نام ميرزا علي ايزدي ـ كه از ارادتمندان خاندان عترت بود ـ نقل مي كند : پدرم سخت مريض شد و به ما امر كرد كه او را به مسجد ببريم . گفتيم : براي شما بد است ، چون تجار و اشراف به عيادت شما مي آيند و در مسجد مناسب نيست . گفت : مي خواهم در خانه خدا بميرم و علاقه شديدي به مسجد داشت . ناچار او را به مسجد برديم تا شبي كه خيلي مرضش شديد شد او را به منزل برديم و براي مايقين شد كه تا فردا صبح خواهد مرد .

هنگام سحر شد ، ناگاه من و برادرم را صدا زد . نزدش رفتيم ، ديديم عرق بسياري كرده است . به ما گفت آسوده باشيد و برويد بخوابيد و بدانيد كه من نمي ميرم و از اين مرض خوب مي شوم . ما حيران و سرگردان شديم . ديگر اثري از مرض در او نبود ، ولي ما نپرسيديم كه چگونه خوب شده است و اين براي ما معمّايي باقي ماند .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . سعدي ، بوستان ، دفتر دوّم .

113

موسم حجّ نزديك شد . به تصفيه حساب و اصلاح كارهايش پرداخت و مقدمات و لوازم سفر حجّ را تدارك ديد تا اين كه با نخستين قافله حركت كرد . به بدرقه اش رفتيم و شب را با او بوديم .

در آن شب به ما گفت : از من نپرسيديد كه چرا نمردم و خوب شدم ؟ اينك به شما خبر مي دهم كه آن شب مرگ من رسيده بود و من در حالت سكرات مرگ بودم ، پس در آن حال خود را در محله يهودي ها ديدم و از بوي گند وهول منظره آنها سخت ناراحت شدم و دانستم كه تا مُردم جزو آنها خواهم بود .

پس در آن حال به پروردگار خود ناليدم . ندايي شنيدم كه مي گفت : اين جا محل ترك كنندگان حجّ است . گفتم : پس چه شد توسّلات و خدمات من نسبت به حضرت سيد الشهدا ( عليه السلام ) . ناگاه آن منظره هول انگيز به منظره فرح بخش مبدّل شد و به من گفتند : تمام خدمات توپذيرفته است و به شفاعت آن حضرت ده سال بر عمر تو افزوده شد و تأخير در مرگت افتاد تا حجّ واجب را بجا آوري و مي بينيد كه اينك عازم حج هستم .

پدرم ده سال بعد در همان روزها از دنيا رفت در حالي كه حجّ واجب خود را به جاي آورده بود . ^{( 1 )}

ناخوانده به خانه خدا نتوان رفت

يكي از توانگران عراق به مكّه معظمه رفته بود . بعد از طواف و فراغ از اعمال حجّ چنان كه رسم تاجران است در بازار منا مال و اسباب خود را گشوده ، به خريد و فروش مشغول بود . ناگاه فقيري كه زحمت گرسنگي كشيده و نان جز در سفره ديگران نديده بود ، آن سوداگر را با آن همه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . مير خلف زاده ، كرامات الحسينيه ، ص 27 ـ 29 ؛ داستان هاي شگفت ، ص 133

114

جمعيت ديد ، بر او رشك و حسرت برد و زبان به طعن او گشود و گفت : اي دنيادار بي رحم و اي مال دار از خدا دور ! فرداي قيامت مكافات من و تو چون يكسان خواهد بود كه تو با اين همه سامان و نعمت از عراق و من با اين همه رنج و محنت از بلاد هندوستان آمده ، بينوا و بي چيز باشم ؟ بازرگان چون اين سخن را شنيد ، گفت : حاشا كه مكافات ما يكسان باشد ، اي گداي فضول واي طامع بي اصول ! طرز درويشي و فقيري چنين نمي باشد كه رشك و حسد بر اموال مسلمانان برند . مطلب تو از هندوستان آمدن به اين جا گدايي و طلب است نه طواف خانه كعبه . اگر مي دانستم فرداي قيامت جزاي ما يكسان خواهد بود ، كجا روي به اين راه مي آوردم ؟ گدا گفت : اي دنيادار ! اين سخن اشتباه از كجا مي گويي ؟ بازرگان گفت : استغرالله من آنچه حق بود گفتم . من به فرمان خدا آمده ام ، آن جا كه فرمان و أذّن في الناس بالحج يأتوك رجال خطاب به ابراهيم ( عليه السلام ) شد كه كساني را كه قدرت و استطاعت داشته باشند ، ندا در ده و بطلب تا بيايند . پس مرا حكم شد و من به فرمان آمده ام و تو بي طلب و ناخوانده آمدي ، ناخوانده به خانه خدا نتوان رفت و تو خود را در هلاكت انداخته اي كه چنين راهي را بي زاد و راحله به جهت گدايي و طمع آمده اي . در جواب تو همين خواهد بود كه بگويي من طفيلي ام و اين ظاهر است كه عزّت و حرمت مهمان و طفيلي يكسان نبود و آنچه حق تعالي از روي لطف و كرم به من داده شكر او را به جاي آورم و آنچه موافق حكم شرع بر من واجب شده باشد از زكات و خمس وصله رحم همه را ادا مي كنم و از حق النّاس احتراز مي نمايم و تو فقيري و دعوي درويشي مي كني ، ولي حرص و طمع تو از همه زيادتر است و تو از قناعت و توكّل بهره اي نداري و خسر الدنيا و الآخرة شدي و مرتبه فقيري و درويشي لباس انبياست كه هر بي سرو پايي

115

را لايق آن نيست . تو درويشي را شنيده اي امّا چاشني او را نچشيده اي . پس آن درويش خجل و منفعل گشت و جماعتي كه در آن جا حاضر بودند به كلمات بازرگان آفرين گفتند و تحسين كردند و اين مثل از آن بازرگان به يادگار مانده است كه : ناخوانده به خانه خدا نتوان رفت . ^{( 1 )}

ترك حج

مرحوم حاج عبدالعلي مشكسار نقل كرد كه يك روز صبح در مسجد ، آقا احمد مرحوم عالم ربّاني آقاي حاج سيّد عبد الباقي ـ اعلي الله مقامه ـ پس از نماز جماعت به منبر رفت و من حاضر بودم . فرمود : امروز چيزي را كه خودم ديده ام ، براي موعظه شما نقل مي كنم .

رفيقي داشتم از مؤمنان ، مريض شد به عيادتش ، رفتم ؛ چون او را در حال سكرات مرگ ديدم ، نزدش نشستم و سوره يس و صافات را تلاوت كردم . اهل او از حجره بيرون رفتند و من تنها نزدش بودم . پس او را كلمه توحيد و ولايت تلقين مي كردم ؛ ولي من هر چه اصرار كردم ، نگفت ، با اين كه مي توانست حرف بزند و با شعور بود . پس ناگاه باكمال غيظ متوجّه من شده و سه مرتبه گفت : يهودي ، يهودي ، يهودي .

من بر سرخودم زدم و طاقت توقف ديگر نداشتم . از حجره بيرون آمدم و اهلش نزدش رفتند . درب خانه كه رسيدم ، صداي شيون و ناله بلند شد . معلوم گرديد كه مرده است . پس از تحقيق از حالش معلوم شد كه اين بدبخت چند سال بود كه واجب الحجّ بود و به اين واجب مهم الهي اعتنايي ننموده تا اين كه يهودي از دنيا رفت . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . كليات جامع التمثيل ، ص 234

2 . داستانهاي شگفت ، ص 132

116

نتيجه تكبّر

عمرو بن شيبه مي گويد : من بين صفا و مروه مردي را ديدم كه سوار بر اسبي شده و اطراف او را غلاماني گرفته اند و مردم را كنار مي زنند ( تا او سعي بين صفا و مروه را انجام دهد ) . مدّت ها از اين واقعه گذشت و من به شهر بغداد رفتم . در يكي از روزهاي اقامتم در بغداد ، بر روي پل معروف شهر راه مي رفتم كه مردي را ديدم كه لباس هاي مندرس پوشيده و پا برهنه است و موهاي بلندي دارد . به او نگاه كردم و در صورت او خيره شدم . او

به من گفت : چرا به من نگاه مي كني ؟ گفتم : تو را شبيه مردي ديدم كه در مكّه بين صفا و مروه او را ديده بودم كه با تفاخر و سوار بر مركب حركت مي كرد و . . . آن شخص ژوليده گفت : من همان مردي هستم كه در مكّه او را ديده اي ! گفتم : چرا به اين وضع در آمدي ؟ گفت : در آن جا كه همه مردم در برابر خدا متواضعند ، من تكبّر ورزيدم و تفاخر كردم . در اين جا كه مردم رفعت مقام دارند ( و هر كس براي خود شخصيت و شغل و زندگي آبرومندي دارد ) خداوند مرا ذليل كرد و بر زمين زد . ^{( 1 )}

همسفر حجّ

مردي از سفر حجّ برگشته بود و سرگذشت مسافرت خود و همراهانش را براي امام صادق ( عليه السلام ) تعريف مي كرد ، مخصوصاً يكي از هم سفران خويش را بسيار مي ستود كه چه مرد بزرگواري بود . ما به معيّت همچو مرد شريفي مفتخر بوديم . يكسره مشغول طاعت و عبادت بود . هيمن كه در منزلي فرود مي آمديم او فوراً به گوشه اي مي رفت و سجاده

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . محجّة البيضاء ، ج 6 ، ص 228 ؛ شنيدنيهاي تاريخ ، ص 372

117

خويش را پهن مي كرد و به طاعت و عبادت مشغول مي شد .

امام فرمود : پس چه كسي كارهاي او را انجام مي داد و حيوانش را تيمار مي كرد ؟ آن مرد گفت : البّته افتخار اين كارها با ما بود . او فقط به كارهاي مقدّس خويش مشغول بود و كاري به اين كارها نداشت .

حضرت فرمود : بنابراين همه شما از او برتر بوده ايد . ^{( 1 )}

تواضع در حريم دوست

سالي هارون به عزم حجّ حركت كرده و به كوفه رسيد . اهالي او را استقبال نمودند ، ناگاه در ميان جمعيت ، يكي فرياد برآورد : يا هارون ! يا هارون ! گفت : اين شخص گستاخ كيست ؟ جواد دادند : بهلول است . پرده هودج را بلند كرده و گفت : چه مي گويي ؟ بهلول گفت : روايت مسند است كه قدامة بن عبدالله عامري مي گويد : حضرت رسول ( صلّي الله عليه وآله ) را هنگام رمي جمره زيارت كردم در حالتي كه هيچ كس را از اطراف او ضرب و طرد نمي كردند . اي هارون ! تواضع تو در اين سفر بهتر از تكبّر است ؛ زيرا ، به حرم كبريا مشرّف مي شوي . هارون گفت : بيشتر بگوي . گفت : هر مردي كه داراي سلطنت يا مال يا جمال باشد و سلطنت خود را در عدل و مال خود را در انفال و جمال را در عفّت صرف كند ، در دفتر الهي از ابرار است . هارون خواست جايزه اي به او بدهد ، بهلول سر به آسمان كرده و گفت : من و تو هر دو عيال خدا هستيم ، محال است كه خدا تو را ياد نمايد و مرا فراموش كند . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . داستان راستان ، ص 33

2 . رنگارنگ ، ج 2 ، ص 105

118

راه طولاني

محمد بن ياسر گويد : پيرمردي را در طواف ديدم كه روي زرد شده و رنج سفر در او پيدا بود . از من پرسيد : از خانه تو تا اين جا چه قدر راه است ؟

گفتم : دو ماه . گفت : پس تو همسايه خانه اي و هر سال به زيارت مي آيي . از او پرسيدم : از خانه تو تا اين جا چقدر راه است ؟ گفت : پنج سال ، وقتي از خانه خود مي آمدم ، هيچ اثر سفيدي در سر و محاسنم پيدا نبود ، اكنون از درازي راه پير شدم و محاسن و موي سرم سفيد گرديده است .

گفتم : زهي طاعتي نيكو و محبّتي صادق ، او خنديد و اين بيت ها را گفت :

هر كه نهد در ره تو گام را * * * كي نگرد رنج سرانجام را

قبله اگر ساخته اند ناكسان * * * سنگ و گل و آتش و اصنام را

نقش كنم نام تو برجان خويش * * * سجده برم روز و شب آن نام را ^{( 1 )}

حق مادر

بزرگي گفت : عزم حجّ كردم ؛ چون به بغداد رسيدم ، نزديك ابوحازم رفتم . او در خواب بود ، صبر كردم تا بيدار شد . گفت : اين ساعت پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) را به خواب ديدم ، مرا به تو پيغامي داد و فرمود : حق مادر نگه دار ، كه تو را بهتر از حجّ كردن است . بازگرد و رضاي او را طلب كن . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . مصابيح القلوب ، 161 ، 162

2 . تذكرة الاولياء ، ص 240

119

البته ناگفته نماند كه احتمالا ، منظور حجّ مستحبي است ؛ چون حج واجب ، از فريضه هايي است كه هيچ چيز با او برابري نمي كند و هيچ عملي نمي تواند جايگزين آن باشد .

هفتاد سال حجّ

شيخي به همراهي جواني به حجّ رفتند . همين كه شيخ احرام بست و گفت : اللّهم لبيّك ، از آسمان صدايي آمد : لالبيّك . جوان همراهش به شيخ گفت : آيا اين جواب را مي شنوي ؟ جواب داد : هفتاد سال است همه ساله به حجّ مي آيم و اين جواب را مي شنوم ، ولي صبر از كف نداده و نااميد نشده ام . جوان گفت : در اين صورت نبايستي اين مدّت متمادي به خود رنج سفر را تحمل مي كردي و به حجّ مي آمدي . همان لحظه از هاتفي ندا آمد : به راستي حجّ او را قبول كرديم . ^{( 1 )}

به نوميدي منه تن گر چه در كام نهنگ افتي * * * كه دارد در دل گرداب بحر عشق ساحل ها

خدا هيچ كس را فراموش نمي كند

يكي از جمله بزرگان در موسم حجّ يك كيسه زر به غلام خود داد و گفت : برو و نگاه كن به قافله ، هر وقت مردي را ديدي كه از قافله به كنار مي رود ، اين كيسه زر را به او بده . غلام رفت و مردي را ديد كه به تنهايي به طرفي مي رفت . غلام آن كيسه زر را به او داد . آن مرد كيسه را گرفت و سر به سوي آسمان كرد و گفت : خدايا ! تو بحير را فراموش نمي كني ، بحير را

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . رنگارنگ ، ج 2 ، ص 306

120

چنان كن كه تو را فراموش نكند . غلام برگشت و به خواجه خود گفت : مردي را يافتم چنان كه گفته بودي ، زر را به او دادم . گفت : آن مرد چه گفت . غلام گفت : چنين و چنان گفت . خواجه گفت : بسيار نيكو گفته است . نعمت را حواله به آن كرده كه به حقيقت به او داده بود . ^{( 1 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . رنگارنگ ، ج 2 ، ص 328