بخش 4

76

ب) در خصوص نشريه زائر، كه بعثه حج ايران براي حجاج خود ـ و نه ديگران ـ منتشر مي كند، بعثه حج ايران، همانگونه كه در نامه رييس خود به شماره 194/3 مورخ 2/3/2000 م منضمّ به نامه سفير جمهوري اسلامي ايران در عربستان، به شماره 4170 ـ 1235 مورخ 29/11/1420 هـ .ق. خطاب به وزير حج سعودي عنوان شده است، پايبندي كامل خود را به چارچوبها و معيارهاي حاكم بر ماهيت موضوعات مندرج در نشريه مزبور و توافقات به عمل آمده در اين خصوص، در صورت جلسات سالهاي 1422، 1421 و 1423 اعلام داشت.

2 . كليه كاركنان و دست اندركاران امور حج، آژانس ها و شركتهاي جهانگردي و جمعيتهاي خيريه در خصوص لزوم آگاه ساختن، هشدار دادن و بر حذر داشتن حجاج اعزامي به عربستان سعودي، نسبت به عواقب حمل و نگهداري و يا هرگونه اشياي ممنوعه توجيه شوند; زيرا مجازات بازدارنده اي در انتظار كساني خواهد بود كه مواد مخدر و يا هرگونه مواد ممنوعه همراه داشته باشند و مقرّرات جاري عربستان بدون هرگونه چشم پوشي و يا تسامحي در مورد آنان اعمال خواهد شد.

3 . برگزاري دعاي كميل در مدينه منوره توسط حجاج ايراني به نحو زير انجام گيرد:

الف) دعا پس از بستن مسجد شريف نبوي(صلي الله عليه وآله) قرائت شود.

ب) مدت آن از يك ساعت تجاوز نكند.

ج) شركت كنندگان بايد نظم و آرامش را هنگام ورود و خروج از محل برگزاري مراسم و هنگام قرائت دعا رعايت نمايند.

د) عزيمت حجاج به محل قرائت دعا در قالب گروه هاي كوچك صورت گيرد.

4. اما در مورد كتب همراه حجاج ايراني هنگام ورود به عربستان سعودي براي اداي مناسك تأكيد مي گردد، فقط كتب ادعيه مجاز بوده و ورود كتاب هايي كه ارتباطي به حج ندارد، مجاز نيست. طرف سعودي بر لزوم محدود شدن استفاده از اين كتابها به حجاج ايراني و عدم تجاوز تعداد آنها از حدّ نيازهاي ضروري و فردي حجاج، تأكيد كرد.

طرف ايراني بايد نمونه هايي از كتب ادعيه همراه حجاج در موسم حج 1424 هـ .ق.

77

را به طرف سعودي ارائه كند تا طرف سعودي به نوبه خود، آنها را به وزارت تبليغات ارسال نمايد تا پس از بررسي و مطالعه عناوين كتب مجاز به طرف ايراني اعلام شود.

5 . بعثه مي تواند فقط دو مقرّ داشته باشد; يكي براي بعثه اداري و ديگري براي هيأت پزشكي و برافراشتن پرچم ايران فقط برفراز اين دو مقر مجاز است و مقرّ ديگري جز آنچه گفته شد، مجاز نيست.

6 . بعثه حج ايران فقط بايد به حجاج ايراني و (نه ديگران) خدمت كند.

7 . بعثه هاي حج، ملزم به رعايت دستورالعمل هاي اعزام حجاج به مدينه منوره هستند; زيرا كساني كه قبل از حج مدينه را زيارت كرده اند، اجازه ندارند بعد از موسم حج، بار ديگر به اين شهر بازگردند. اما كاركناني كه با توجه به نياز بعثه لازم است پس از اداي مناسك حج يا براي خدمت به حجاج، مجدداً به مدينه منوره برگردند، طرف سعودي براي آنها استثنا قائل شده، مشروط به اينكه تعداد آنها از 1000 نفر تجاوز نكند و از خدمتگزاران حجاج باشند و بعثه حج حد اكثر تا پايان ذي القعده 1424 هـ .  ق. اسامي و مشخصات آنان را براي وزارت حج سعودي بفرستد تا مؤسسه مطوّفين حجاج ايران طبق روال سالهاي گذشته، مجوّز (تصريح) لازم را براي آنها ارسال نمايد.

8 . هيچ گونه تدابيري جهت اداي مناسك حج براي حجاج از تابعيتهاي ديگر و يا اتباع ايرانيِ مقيم عربستان سعودي اتخاذ نكند.

9 . مؤسسات مطوّفين و ادلاّء به تنهايي مسؤوليت هماهنگي با بعثه هاي حج جهت نصب تابلوي راهنما به تعداد كافي براي دلالت حجاج به محل اقامتشان بر عهده دارند.

10 . در صورت تمايل بعثه حج به تماس با وزارتخانه ها و ادارات رسميِ سعودي، بايد از قبل با وزارت حجّ سعودي، كه مرجع رسمي رسيدگي به امور بعثه هاي حج و ارائه تسهيلات لازم به آنها مي باشد، هماهنگي لازم به عمل آيد.

سيزدهم : تأكيد شد كه مسكن حجاج محور اصليِ خدمات بعثه حج ايران به حجاج خود مي باشد و بايد مقرّرات مسكن حجاج مندرج در دستورالعمل اجرايي حج را كه جهت تأمين آسايش حجاج هنگام اقامت در مكّه مكرمه و مدينه منوره تصويب و صادر شده، رعايت نمايد و هماهنگي لازم را با مؤسّسات مطوّفين و ادلاّء به عمل آورد.

در اجاره مسكن مورد نياز حجاج بايد براي هر نفر 3 متر مربع در مكّه مكرمه و 4

78

متر مربع در مدينه منوره در نظر گرفته شود و ميزان مسكن مورد نياز كليه حجاج به تعداد مندرج در ماده چهارم اين صورتجلسه اجاره گردد و هيچگاه تعداد حجاج هر ساختمان، از ظرفيت مجاز آن تجاوز نكند و مسكن استيجاري داراي تصريح (مجوز) اجاره در حج باشد و نمايندگان بعثه، هنگام اسكان حجاج در منازل استيجاري و در مواقع ضروري در محل حضور داشته باشند و همچنين به اطلاع بعثه رسيد كه از موسم حج (1423 هـ . ق.) اجاره مسكن حجاج بايد با اطلاع و مشاركت مؤسسات مطوّفين و ادلاّء صورت گيرد و در كليه ساختمانهاي محلّ سكونت حجاج، به تعداد ساكنين آنها تخت خواب در نظر گرفته شود.

چهاردهم : بعثه حجّ ايران موظف است قراردادهاي اجاره مسكن حجاجِ خود را به تأييد و گواهي مراجع ذيصلاح در عربستان سعودي برساند. موقعيت و نشاني آنها را اطلاع دهد و معادل 15% اجاره بهاي هر قرار داد را به مؤسّسه ذيربط مطوّفين و ادلاّء پرداخت نمايد تا آنها بتوانند در صورت عدم پايبندي و يا اخلال مالك و يا موجر ساختمان به تعهّدات خود (مندرج در قرار داد) نسبت به رفع نقايص با استفاده از مبلغ فوق اقدام و آسايش و حقوق حجاج را تأمين نمايند و وظايف خود را در خدمت به حجاج، به نحو احسن انجام دهند و همچنين بعثه حج، بايد در قرارداد اجاره مسكن، با مؤجرين شرط كند كه ساختمانهاي مورد نظر را به صندوق امانات جهت حفظ و نگهداري اموال و اشياي گران بهاي حجاج مجهز نمايند و به حجاج توصيه كند كه اموال و اشياي گران بهاي خود را از بيم مفقود شدن و يا سرقت به همراه نبرند.

پانزدهم : طرف سعودي در مورد اسكان حجاج در مشاعر مقدسه، به طرف ايراني تأكيد كرد بايد حجّاجِ خود را توجيه نمايد كه با توجه به محدوديت مساحت مشعر و منا، در مقايسه با تعداد حجاج، تعدادي از آنان در فاز (گام) سوم خيمه هاي حديد، واقع در منطقه مشعر مزدلفه اسكان داده خواهند شد و وسيله نقليه عمومي براي انتقال اين گروه از حجاج در مسير چادرهاي خود به منطقه جمرات فراهم خواهد شد. بعثه متعهّد مي گردد در خصوص اعزام حجاج خود به پل جمرات طبق جدول زمان بندي معيني كه با هماهنگي مرجع ذيربط در وزارت حج تنظيم مي گردد، همكاري نمايد تا تردّد حجاج به منطقه پل جمرات از بدو روز دهم تا پايان روز دوازدهم ذي حجه، جهت جلوگيري از

79

ازدحام، تنظيم و ساماندهي شود.

طرف ايراني اعلام كرد كه علما و روحانيون ايران بر عدم جواز بيتوته حجاج در خارج از منا اتفاق نظريه دارند.

شانزدهم : با توجه به اهميت مايه كوبي درتأمين سلامتي ميهمانان خانه خدا در مراسم حج 1424 هـ . ق. انجام مايه كوبي هاي زير الزامي و شرط اساسي صدور رواديد مي باشد:

1 . كليه حجاج موظف اند گواهينامه معتبر انجام مايه كوبي مننژيت (135 ACYW) را ارائه كنند كه نشان دهد مايه كوبي حداقل 10 روز و حداكثر سه سال قبل از ورود به عربستان سعودي انجام شده و مقامات بهداشتي كشورِ مبدأ، از انجام مايه كوبي به روش زير را تأييد كرده باشند:

الف . مايه كوبي افراد بالغ و كودكان 2 سال به بالا، واكسن چهارگانه (135 ACYW) انجام شود.

2 . وزارت بهداشت پادشاهي عربي سعودي، به بعثه هاي پزشكي حج توصيه مي كند قبل از بازگشت حجاج خود از مناطقِ حج به كشورهايشان، براي آنها درمان پيش گيرانه با داروهاي سپيرو فلوكساكسين يا ريفامبين تجويز نمايند تا معدل محل ميكرب بين آنها را كاهش دهند و در نتيجه از انتقال بيماري به اطرافيان خود، هنگام بازگشت به كشورشان جلوگيري به عمل آورند.

3 . از كشورهاي مبدأ اعزام حجاج در خواست مي گردد واكسن آنفولانزا (به طور اختياري) قبل از اعزام به عربستان جهت اداي مناسك حج، به حجاج خود تزريق نمايند. به خصوص براي افرادي كه بيشتر از سايرين در معرض ابتلا به اين بيماري هستند; مانند افراد مسن، مبتلايان به بيماري هاي مزمن تنفسي، ديابتي ها، بيماران كليوي، كبدي و قلبي.

4 . كليه حجاج اعزامي از خارج عربستان تابع مقرّرات و آيين نامه هاي بين المللي بهداشت در خصوص بيماري هاي واگيردار هستند; از جمله قرنطينه كردن افراد مظنون به بيماري و كنترل بهداشتي همراهان آنان.

هفدهم : بعثه حج موظف است با همكاري وزارت حج و مؤسسات مطوفين و ادلاء و ساير مراجع ذيربط در عربستان سعودي، طبق روال زير نسبت به پي گيري امور حجاج

80

متوفّاي خود، كه به مرگ طبيعي در گذشته اند، اقدام نمايد.

1 . بعثه حج يا كنسولگري بايد شماره فاكس ويژه اي براي اين گونه موارد معرفي كند تا بيمارستانهاي دولتي بتوانند در مورد دفن فوتي ها، به طور مستقيم با آنها تماس بگيرند و موافقت آنها را دريافت نمايند.

2 . ضرورت دارد نماينده كنسولگري و نماينده بعثه حج با اختيارات كافي از كشور متبوعه، جهت مراجعه به بيمارستانها و درمانگاه هاي دولتي عربستان و پي گيري امور حجاج متوفاي خود حضور داشته باشند و علاوه بر امور فوت شدگان، نسبت به ترخيص بيماران خود پس از بهبودي اقدام نمايند. در ضمن تأكيد مي گردد تعدادي از اعضاي بعثه جهت انجام اين وظيفه، در پايان مراسم حج و تا خروج كليه حجاج خود، در عربستان بمانند.

هجدهم : اما در مورد بر پايي و راه اندازي بيمارستانها و درمانگاه هاي هيأت پزشكي حج، بايد بعثه مجوز لازم را از وزارت بهداشت عربستان كسب و مقرّرات مربوط را رعايت نمايد. در ضمن مدت فعاليت اين مراكز از 1/11/ 83 لغايت 15/1/83 خواهد بود و مجوّز فعاليت آنها مختص شهرهاي مكه معظمه و مدينه منوره و خدمات رساني به حجاج ايراني مي باشد و در صورت تخلّف بعثه هاي پزشكي از مقررات جاري، وزارت بهداشت تدابير و اقدامات متقضي را در مورد بعثه متخلّف اتخاذ خواهد كرد.

نوزدهم : جهت رعايت سلامت و بهداشت حجاج بيت الله الحرام، بعثه حجّ ايران موظف است موارد زير را در رابطه با تغذيه حجاج خود رعايت نمايد:

الف . از انعقاد هرگونه قرار داد تغذيه و يا تهيه مواد غذايي (مگر با مؤسسات و شركتهاي سعودي مجاز و واجد شرايط بهداشتي و با هماهنگي شهرداري هاي مكه معظمه، مدينه منوره و جدّه) خودداري شود و بعثه موظف است رونوشت قراردادهاي منعقده در اين خصوص را قبل از ورود حجاج خود به وقت كافي در اختيار مؤسسه مطوّفين قرار دهد.

ب . دست اندركاران تهيّه، پخت و سرو غذا، بايد مورد معاينات پزشكي قرارگيرند و گواهي نامه انجام معاينات پزشكي را از شهرداري دريافت نمايند.

81

ج . بعثه ها متعهّد مي گردند در صورت اقدام جهت تهيّه وعده هاي غذايي براي حجاج خود، نسبت به دريافت گواهينامه بهداشتي از شهرداري هاي مكه مكرمه يا مدينه منوره براي كاركنان آشپزخانه و رستوران تابعه يا طرف قرار داد، اقدام نمايند تا از عدم ابتلاي آنها به هرگونه ميكروب يا بيماري واگيردار اطمينان حاصل شود و بايد اين كار با مسؤوليت و نظارت بعثه انجام شود و در صورت تخلّف از موارد فوق، مسؤوليت عملكرد غير بهداشتي اين گونه مراكز بر عهده بعثه خواهد بود.

بيستم : وزارت حج از تمام بعثه هاي حج توقع دارد حجاج خود را در خصوص اماكن كشتارگاه ها و چگونگي تهيّه و ذبح قرباني در منا راهنمايي و ارشاد نمايند; زيرا شرع اطهر، هيچ گونه ويژگي براي ذبح در مجرالكبش كه گاهي برخي از حجاج در آن ذبح مي كنند، قائل نشده است و از بعثه هاي حج دعوت مي شود در زمينه تماس و مذاكره با بانك اسلامي توسعه در مورد تسهيلات قرباني كه بانك به حجاج ارائه مي كند، با مؤسسه مطوّفين همكاري نمايند; زيرا پروژه بهره برداري از گوشت قرباني براي بسياري از كشورهاي اسلامي مفيد است و همچنين توافق گرديد كه ذبح گوسفندهاي ويژه حجاج ايراني، ظرف 2 روز صورت گيرد كه جدول زمان بندي آن توسط كارشناسان طرفين تهيّه و تنظيم خواهد شد.

بيست و يكم : در صورت استفاده بعثه از كارگران مقيم عربستان، بايد از طريق مؤسسه مطوّفين متبوع در مكه معظمه و مؤسسه ادلاء در مدينه منوره اقدام شود و براي كارگران مزبور كارت شناسايي با درج مشخصات فردي، شماره گذرنامه و مجوّز اقامت صادر و به تأييد و گواهي مؤسسه ذيربط برسد و فهرست مشخصات كارگران مزبور در اختيار شعبه وزارت حج در مكه مكرمه و مدينه منوره قرار گيرد.

بيست و دوم : وزارت حج از بعثه ها در خواست مي كند با توجه به اهميت فوق العاده موضوع، حجاج خود را به استفاده از دستبندهاي فلزيِ حاوي مشخصات زائر و اطلاعات پزشكيِ مورد نياز تشويق نمايند.

سطح زير بناي محل اسكان زائران در سال 82 به قرار زير است:

- در مكه مكرمه براي هر نفر 3 متر مربع

- در مدينه منوره براي هر نفر 4 متر مربع

82

بيست و سوم :

1 . پايبندي به مقرّرات ممنوعيت ورود مواد غذاييِ غير مجاز توسط حجاج، طبق فهرست مصوّب مراجع ذي صلاح سعودي.

2 . عمل به بخشنامه هاي وزارت بازرگاني به شماره هاي: 246/6/21، 2/3/1408  هـ . ق. و 274/6/21، 11/4/1408 هـ . ق. و 1183/19، 15/7/1410 هـ . ق.

3 . در مورد ورود مواد غذايي داراي جنبه تجاري.

بيست و چهارم : مكتب الوكلاي خدمات، استقبال از حجاج در مبادي وروديِ زميني، دريايي و هوايي را ارائه و هزينه خدمات مؤسسات مختلف و كرايه حمل و نقل را طبق مفاد دستور العمل اجرايي حج دريافت خواهد كرد. البته حجاج متوفّا و بيمار كه موفق به اداي مناسك حج نشده اند، از پرداخت هزينه هاي مزبور مستثني هستند.

بيست و پنجم : طرف ايراني مجدداً اطلاع و موافقت خود را در خصوص غير قابل استرداد بودن هزينه بليت حمل و نقل در مشاعر مقدسه، مورد تأكيد قرار داد.

بيست و ششم : وزارت حج تأكيد دارد كه بعثه حج ايران در انعقاد قراردادهاي تفصيلي با مؤسسات اهليه ذيربط (مطوّفين در مكه، ادلاء در مدينه و وكلاء در جدّه) و نقابه سيّارات در خصوص ارائه خدمات لازم به حجاج خود، مندرجات اين توافقنامه (صورتجلسه) را رعايت نمايد:

   طرف ايراني   طرف سعودي

   سيداحمد زرهاني   ايادبن امين مدني   
   رييس سازمان حج و زيارت   وزير حج   
   جمهوري اسلامي ايران   عربستان سعودي

همايش روحانيون كاروانها

نخستين سخنران همايش روحانيون كاروانها در عصر روز شنبه، ششم دي ماه، نماينده وليّ فقيه در امور حج و زيارت بود. ايشان در اين سخنراني، با تأكيد بر رعايت حجاب برتر از سوي زائرانِ زن ايراني گفت: از ثبت نام خواهراني كه خود را ملزم به

83

رعايت حجاب برتر نكنند، در مناسك حج; اعم از واجب يا عمره جلوگيري خواهد شد.

وي گفت: سيگار كشيدن، رعايت نكردن نظم، سر و صدا و برخي از تخلّفات رفتاري، مسائلي است كه روحانيون و مديران كاروانها بايد با دقت نظر و ارشاد لازم، مانع از بروز آنها شوند. وي افزود: بر اساس نظرسنجيِ سال گذشته، 94 درصد از زائران، مهم ترين خواسته خود را از خداوند سلامتي و خشنودي امام زمان(عليه السلام) عنوان كرده اند.

بخشي از گزارش فعاليتهاي امور روحانيون پيش از ايام حج گذشت، مقداري نيز به تفصيل خواهد آمد. به همين دليل در اينجا از ارائه آن صرف نظر مي كنيم. (تصوير 1)

همايش مديران كاروانها در ششم و هفتم دي ماه

پيش از اعزام كاروانها به حج، همايش مديران كاروانها در روزهاي 6 و 7 دي ماه، در تهران برگزار شد. در اين همايش بعد از تلاوت قرآن، ابتدا آقاي زرهاني به سخنراني پرداخته، گفت:

مدير كاوران مغز متفكر كاروان است، معتمد مردم و دولت است و طبعاً چنين فردي رسالتي سنگين بر دوش دارد و بار امانتي سنگين را بايد بكشد. اين خوشبختي را داريم كه مديران ما از افراد مجرّب هستند كه مي توانند در مسيري كه امام راحل و رهبري تعيين كرده اند، حركت كنند. موفّقيت ساير عناصر در كاروان، منوط به نگرش و همياري مديران است. موفقيت روحاني كاروان هم در گرو اين همكاري است. موفقيت پزشك و خدمه كاروان هم به همين صورت، به مديريت مدير بستگي دارد. همكاري آنها مي تواند يك جمع كاريِ كارآمد را فراهم كند.

امسال بر اساس ارزيابي هاي سال گذشته و انتقاداتي كه بوده، تغييراتي در امور اجرايي; از جمله وضع آشپزخانه پيش آمده است. توصيه ها و دستورات وزارت حج عربستان نيز سبب برخي از تغييرات شده است; از جمله آنكه در هيچ يك از هتل ها امكان پخت و پز وجود ندارد. سال گذشته تمامي زائران مدينه كه در منطقه مركزي بودند، از دو آشپزخانه متمركز استفاده مي كردند كه البته اشكالاتي در خدمت رساني بود. در مكه اين اقدام براي ده هزار زائر بود. جمعي از مديران از اينكه مسؤوليتي از

84

دوش آنها برداشته شده راضي بودند، اما برخي علاقمند بودند كه كار آشپزخانه اي به عهده خود آنها باشد. طبعاً با توجه به مقررات، راهي غير از پذيرفتن آشپزخانه متمركز نبود. زائران هم بايد توجيه شوند كه اين شرايطي بوده كه عربستان تحميل كرده است. البته اگر در بخش مركزي نباشيم، مي توانيم آشپزخانه داخلي داشته باشيم كه اين براي همه زائران پذيرفتني نيست.

در باره مسكن هم پايه همان 4 متر در مدينه و 3 متر در مكه است. ساختمانهايي هم كه در سال گذشته نمره منفي گرفت، امسال اجاره نشد. امسال هم در هر زمينه، كم و كسري وجود داشت گزارش كنيد تا سريعاً حل شود. اگر مالك به تعهّداتش عمل نكرد، به سرعت اقدام خواهد شد. در باره مخابرات هم قرار است در هر ستادي نماينده مخابرات، كه جمعاً يك تيم ده نفره هستند، حضور داشته باشد. اينان در جهت برقراري ارتباط زائران با ايران همكاري خواهند كرد. اجمالاً توافق شده كه هر كسي تلفن همراه دارد، بتواند آن را همراهش ببرد و نيازي هم به مراجعه به دفاتر تلفن همراه نيست.

(افزودني است كه سقف استفاده از تلفن همراه در داخل عربستان 200 دلار است و افرادي كه پيش از اين خدمات رومينگ را از طريق دفاتر مخابراتي گرفته اند، لازم نيست آن را تجديد كنند. سايرين مي توانند در ايران از دفاتر مخابراتي و در مدينه و مكه از دفتر مخابرات در بعثه اين خدمات را دريافت كنند.)

به دليل شيوع بيماري آنفولانزا در نقاط مختلف دنيا و نيز گستردگي اين بيماري در عربستان در سال گذشته، امسال واكسن آنفولانزا نيز، همراه با مننژيت به زائران زده شد.

ما امسال هم برنامه هاي نظارتي از سوي بعثه مقام معظم رهبري و خود سازمان داريم. مديران برگزيده خود شما، مشاوران سازمان و همين طور بازرسان بعثه، اين وظيفه را انجام خواهند داد.

رييس سازمان حج و زيارت خواستار تعامل و همكاري مديران با روحانيون و فراهم كردن زمينه تبليغ بيشتر شد تا آنان بتوانند احكام شرعي و مطالب لازم را به زائران

85

منتقل كنند. همين همكاري با پزشك هم مي تواند در بهداشتي تر شدن امور كاروان كمك كند.

سپس آقاي مسجد جامعي وزير محترم فرهنگ و ارشاد اسلامي به سخنراني پرداخت و مطالبي در اهميت خدمت به اهل ايمان در اين موقعيت بيان كرد. وي گفت:

در اين مكان و زمان مقدس، آن هم در امور ديني، خدمتي مضاعف در مضاعف است. از ائمه اطهار(عليهم السلام) نقل شده كه حتي در حمام، گاه كيسه به سياهي مي كشيدند. اينجا، محلّ خدمت كعبه، زمان خدمت ذي حجه، طرف خدمت زائرِ خانه خدا، بايد اهميت زيادي داشته باشد. اينجا مقدس ترين محل است و خدمت بالاترين خدمت است. مسجد هر محل، محل يك عبادت جمعي است كه انسجام اجتماعي را همراه دارد. در مسجد جامع، اين انسجام، انسجام در يك شهر است كه ارگ و بازار و نظام اداري شهر و خانه ها اطراف مسجد جامع است. در عيدگاه و مصلاّ اين تجمّع و طبعاً انسجام وسيع تر ملّي است. در مسجد الحرام، اين انسجام جهاني است. اهميت حج در ميان مردم ما شناخته شده بود. وقتي زائر باز مي گشت، چاووش خواني وجود داشت. اين نوعي اطلاع رساني مقدس بود كه مردم را به آمدن يك زائر از حج و براي انتقال آن معنويت به ديگران، خبر مي كرد.

مسجد جامعي گفت:

در برخي از مساجد، مثل مسجد جامع شيراز يا اردستان، محلّي براي آشنايي با فرايض حج بوده است. ايشان ابراز كرد كه حج، جهاد با نفس است كه مقدمه هر جهاد ديگري است. كار حمله دار و مدير زمينه سازي رسيدن به اين تجربه معنوي بود. حمله داران در گذشته، افراد بسيار رشيدي بودند كه مي توانستند با آن همه دشواري، زائران را به خانه خدا ببرند و سالم بازگردانند. در روايات آمده است كه كمك و دستگيري از عابد و زائر، بيش از انجام خود عبادت ارزش دارد. واقعا مديريت حج به دليل آنكه در تمام لحظات زائر سروكار دارد، در ثواب او شريك است.

بايد توجه داشت كه سطح علمي زائران بالا آمده و اين توقعات تازه اي را از مدير و

86

روحاني مي طلبد. آنها پرسش هاي زيادتري دارند. علاقمند به ديدن نقاط علمي و دانشگاهي هستند. اين بايد در مديريت حج جايگاه ويژه خود را داشته باشد. به خصوص در سنت حج، علم هم بايد جايگاه سزاوار خود را پيدا كند. فرهنگ سازي در حج يك امر اساسي است. ما پيش بيني كرده ايم كه شخص از وقتي كه متولد مي شود حساب ويژه اي براي رفتن به حج به نامش باز شود تا اين احساس در او زنده بماند. به نظر ما هرچه سطح فرهنگ در جامعه بالاتر برود، سطح درخواست حج هم زيادتر مي شود. ما بايد براي اين امر برنامه ريزي داشته باشيم. الآن سن حج بسيار جوان شده و اين نشانگر رويكرد جديدي در باورهاي نسل جوان و طبقه متوسط جامعه ماست، طبقه اي كه مبناي همه تحوّلات در دنياي جديد است.

سپس دكتر رضوي، نماينده هيأت پزشكي حج، به سخنراني پرداخت. وي با تشكر از زحمات مديران و تسليت به مناسبت فاجعه بم، به بيان تذاكرات لازم در امور پزشكي پرداخت و افزود:

خدمات پزشكي با گذشته تفاوت عمده اي ندارد. پزشك كاروان، بيمارستان و بيمارستانهاي سعودي براي كارهاي بالاتر از سه سطح كار پزشكي ما در حج است. در سال گذشته، 000 24 ويزيت عمومي و 000 10 مورد تخصّصي بوده است. 1150 مورد بستري در بخش تخصّصي داشته ايم، يك مورد هم زايمان! 000 12 مورد آزمايش و 3000 راديوگرافي و گچ گيري كه عمدتاً در وان حمام يا جريان استفاده از توالت فرنگي دست و پايشان شكسته است. بحث حاملگي و اعتياد و همچنين كارت سلامت خدمه، از مسائل مهم ماست كه با آنها درگير هستيم. افراد معتاد نبايد بيايند چون مشكل به وجود مي آورند و توقّعات عجيب دارند. همين طور بيماران رواني كه به دليل تغيير محل، بيماري خفته آنها بيدار مي شود و مشكل پديد مي آورد. ناتوانها كه ممكن است زير دست و پا لِه شوند، نبايد اعزام گردند. اين كار بايد در هيأت پزشكي دقت بيشتري شود. شما بايد اطلاعات خودتان را به هيأت پزشكي بدهيد. واكسن نزده ها هم هر ساله زياد هستند. مننژيت

87

كه اجباري است. دو مورد هم توصيه اي است كه آنفولانزا تا شصت درصد مي تواند از بيماري جلوگيري كند.

دكتر رضوي افزود:

در باره آشپزخانه متمركز، گاه به دليل سلايق غذاييِ مختلفِ استانها، دشواري هايي پيش مي آيد. به علاوه رقابت آشپزها هم، گاه مشكلاتي را پديد مي آورد. مهم براي ما بهداشت است. در ايّام تشريق، هنوز هم زناني هستند كه گوشتها را به نخ مي كشند و خشك مي كنند و خرافاتي كه دنبال آن هست. اين را سعي كنيد اتفاق نيفتد. روي پاكيزگي ذابحين هم اصرار داشته باشيد و وقتي برگشتند براي حمام رفتن آنها مقدمات را فراهم كنيد. همين مشكل در باره حلق و تراشيدن هم هست كه تمامي آشغالها را همانجا مي ريزند و نظيف نيستند.

در ادامه در اين هم انديشي (سمينار)، مسؤولان بخش هاي مختلف، توضيحاتي در باره اقدامات خود براي تسهيل امور زائران ارائه كردند; از جمله مسؤول امور حمل و نقل در باره چگونگي انتقال زائران از مناطق مسكوني به حرم توضيحاتي دادند. ايشان تأكيد كردند كه امسال در اين باره، تسهيلات بيشتري فراهم خواهد شد. براي هر منطقه اي رنگي انتخاب شده (علاوه بر شماره ها); مثلاً براي عزيزيه رنگ آبي، كه روي اتوبوس ها يا ايستگاه ها نصب مي شود و افراد كم سواد راحت تر مي توانند اتوبوس مورد نظر خود را پيدا كنند. بروشورهايي هم كه يك سوي آن نقش مكه و خطوط و روي ديگر آن تذكرات است، از طريق مراكز استان، ميان زائران توزيع مي شود.

مسؤول قرباني سخنران بعدي بود كه تأكيد كرد اقدامات ما در جهت رعايت امور شرعي و تسهيلات است. اين طرح چهار سال است كه اجرا مي شود. زائران ايراني، 6 درصد تمامي حجاج هستند. براي 45 درصد اين شش درصد، امكانات هست كه بيش از اين هم نخواهد شد. بنابر اين، تعدادي از قرباني ها روز 11 خواهد بود. برخي از مراجع اجازه دادند كه به رغم قرباني، به طور مشروط از احرام خارج شوند. البته بايد هر كسي منطبق با نظر مرجع خود عمل كند. در سال 1381، 67350 نفر

88

روز دهم قرباني خود را انجام دادند كه از حجم تعيين شده بيشتر بود و اين به خاطر همكاري شما مديران و روحانيون كاروانها است. امسال يك كاروان ذابحان داريم كه مشتمل بر يكصد نفر هستند. 94 نفر از ميان حدود 1700 نفر ذابحان شناسايي و با امتحان گزينش شده اند. شش نفر روحاني هم با معرفي بعثه به اين جمع اضافه شده اند كه در سالن ها هستند و مشكلات را حل مي كنند. روحاني كاروان و معين هم مي تواند در سالن حضور يابد. مقدار زيادي از گوشتها هم در لبنان در اختيار كميته امداد قرار خواهد گرفت. قيمت گوسفند هم امسال حدود 370 ريال است.

سخنران بعدي، مسؤول بيمه البرز بود كه تعهّدات بيمه را در قبال بيماري، مفقود شدن بار و غيره توضيح داد. البته بيمه البرز تعهّدي در قبال مفقود شدن پول نقد و جواهرات ندارد. بر اساس قرارداد سازمان حج با بيمه البرز، در سال جاري تماميِ زائران بيت الله الحرام در برابر خطرات فوت چهار ميليون تومان، نقص عضو سه ميليون تومان و هزينه هاي پزشكي بيمه هستند.

سخنران بعد، مسؤول امور مخابرات و پست بود كه تذكّراتي در باره سيستم ارتباطي امسال ارائه كرد و گفت:

امسال زائران با شرايط راحت تري مي توانند از تلفن همراه (موبايل) استفاده كنند. اين كار بدون مراجعه به دفاتر مشتركين و صرفاً از طريق اعلام نام و نام خانوادگي صاحب تلفن، از طريق مدير به نماينده مخابرات امكان پذير است. تماس از سعودي به ايران، با هزينه سعودي (دقيقه اي 1200 تومان) اما اگر از ايران با زائر تماس گرفته شود به هزينه ايران (دقيقه اي 170 تومان) خواهد بود.

در روز دوّمِ اين همايش (7/10/82)، ابتدا حضرت حجت الاسلام و المسلمين محمدي ري شهري به سخنراني پرداختند. ايشان با خواندن روايتي، به اهميت حج اشاره كرده، گفتند:

خداوند در قرآن از ابراهيم به عنوان خادم حجاج و زائران بيت الله الحرام ياد كرده است. اين نعمت كمي نيست كه خداوند نصيب شما كرده و لازم است تا شكر آن را

89

به جا آوريد. شكر اين نعمت تنها به گفتن الحمد لله نيست، بلكه انجام وظايف خادمي، به بهترين صورت است، وظايفي كه بخشي از آن ويژه روحانيون و بخشي ديگر ويژه مديران است.

ايشان افزود: من در اينجا بخشي را كه مخصوص مديران است اشاره مي كنم .

ايشان با توجه به ارزيابي ها، مهم ترين مشكلِ زائران را در رمي جمره عقبه دانسته و اظهار داشتند:

2/32 از زائران در ارزيابي گفته اند كه در رمي جمره عقبه مشكل دارند. در مرتبه بعد وقوف در مشعر و پس از آن به طور كلّي رمي جمرات است. مشكل اجراي اين مراسم بايد به طوري باشد كه آمار اين مشكلات كاهش پيدا كند.

دشواري هاي موجود ميان مردم هم عمدتاً مربوط به سيگار كشيدن، بي نظمي ها، محلّ اقامت، عدم رعايت بهداشت و در نتيجه نزاع هاي فيمابين است كه اين هم در آمارها مورد توجه قرار گرفته است. روحانيون بايد كار تبليغي بكنند و مديران هم بايد با شيوه هاي اجرايي مطلوب مانع از اين رخدادها شوند. آمار دقيق اين ارزيابي ها موجود است. بخشي از نگراني ها مربوط به حلقه درست كردن پشت مقام براي اقامه نماز طواف است كه دشواري هاي زيادي ايجاد مي كند. افراد زيادي در ارزيابي ها ابراز كرده اند كه تعدادي از حجاج وقت نماز، نشسته اند كنار مغازه ها يا در اطراف خيابانها. اينها مشكلي است كه بايد حل كنيم. عزاداري با صداي بلند در بقيع، خاك برداشتن و... نمونه هاي ديگر است. انتقادهاي زيادي هم متوجه زائراني شده كه در بازار پرسه مي زنند يا به خريد بيش از حد مي پردازند. در اين سفر لازم است كه مدير و روحاني حرمت يكديگر را حفظ كنند. در مواجهه با مشكلات، از امام و رهبري و نظام مايه نگذاريد; به اين صورت كه اين دستور بعثه رهبري است يا فلان شخص خاص گفته كه اين كار را بكنيد. سعي كنيد مشكل را خودتان يا با كمك رييس سازمان حل كنيد. تسليم خواسته ها و توقّعات بي جاي زائران هم نشويد. تنها و تنها به حرف حق توجه كنيد. ضابطه گرايي يك اصل است كه در هر حال بايد رعايت شود. برخوردهاي عاطفي و اخلاقي را كه حلاّل بسياري از

90

مشكلات است، داشته باشيد. مدير موفّق، موفقيتش در گرو حفظ برخوردهاي اخلاقيِ مناسب است.

بعد از سخنراني آقاي ري شهري، آقاي رضوي معاون سازمان حج، به سخنراني پرداخت. وي مطالبي در باره ثبت نام زائران و بحث سپرده گذاريِ وجوه آنان مطرح كرد و اينكه:

لازم است سود پول زائر پرداخت شود و لازمه اين امر آن بود كه شيوه ثبت نام و نوبت گذاري زائران مشخص شود. آنچه امسال تصويب شد اين بود كه براي پولهايي كه از سال 82 براي حج واريز مي شود و روشن است كه سه سال در نوبت خواهند ماند، سود در نظر گرفته شود. (1)

وي تعداد ويزاهاي امسال را 93580 نفر دانست كه 5000 نفر آن امسال اضافه شد. سپس افزود:

43027 نفر مدينه قبل در قالب 250 كاروان و 42832 نفر زائراني خواهند بود كه در قالب 254 كاروان به صورت مدينه بعد اعزام مي شوند. (گفتني است امسال تمام افرادي كه تا پايان شهريور 79 ثبت نام كرده بودند، امكان تشرّف يافتند) مجموع عوامل خدماتي هم 6426 نفر; عوامل خدماتي از قبيل مدير، روحاني، آشپز و عوامل كاروانها هستند كه حدود هشت درصد زائران را تشكيل مي دهند، 1700 نفر عوامل بعثه، ستادها، پزشكي و عوامل نظارتي مي باشند.(2)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . اين توافق ميان احمد مسجد جامعي، وزير محترم فرهنگ و ارشاد اسلامي با طهماسب مظاهري وزير وقت امور اقتصاد و دارايي، به هدف شفاف سازي روش هاي اجرايي و مالي صورت گرفت. بر اساس اين قانون، سود واريز شده به حساب شخص، بر اساس خواست مالك براي هزينه حج وي پرداخت شده و يا به او باز گردانده مي شود. در اين زمينه، سازمان حج و زيارت و بانك ملي ايران پي گيري اين مصوّبه را برعهده دارند.

2 . تعداد كل زائرانِ امسال; اعم از زائر و نيروي خدماتي، به ضميمه 15 كاروان افغاني، جمعاً 96 هزار نفر است. (نكـ : زائر، ش3، ص5 مصاحبه آقاي زرهاني). گفتني است كه امسال جمعاً 33 كاروان از برادران اهل سنت هستند و 53 روحاني، كار هدايت و ارشاد آنان را به عهده دارند.

91

50 در صد زائران امسال با پروازهاي سعودي، به طور مستقيم به مدينه مي روند. به همين نسبت مجدداً زائران مدينه بعد، از اين شهر به ايستگاه هاي داخل ايران مراجعت خواهند كرد. اين مسأله در سالهاي گذشته بوده كه به تدريج زيادتر شده و امسال از نُه ايستگاه داخلي پرواز به مدينه خواهد بود. 18 دي ماه = 15 ذي قعده، اولين پرواز زائران است كه اين پروازها 24 روز ادامه خواهد داشت. ششم بهمن = چهارم ذي حجه آخرين پرواز ما به عربستان است. 16 بهمن = 16 ذي قعده نخستين پرواز بازگشت ماست و آخرين آن سوم اسفند خواهد بود.

2000 زائر افغاني هم داريم كه با برگ گذر بيگانگان در 14 كاروان اعزام مي شوند. گروه هاي عراقي هم يك كاروان 180 نفر بيشتر نيست كه همراه ساير كاروانها اعزام مي شوند.

امسال 90 ساختمان در مدينه اجاره كرده ايم. 61% (53072 هزار نفر) در بخش مركزي مدينه است كه زائران گروه قيمتي 1 تا 4 در آنها قرار دارند. گروه قيمتي 3 و 4 هم باز در بخش مركزي مدينه هستند. گروه قيمتي 5 و 6 در قسمت غير مركزي ساكن اند كه 7/39 درصد (34997 نفر) جمع زائران است.

در مكه، جمع منازل 215 ساختمان است كه تركيب توزيع چنين است:

عزيزيه: 145 ساختمان، كه 321 كاروان (53409 نفر حدود 60%).

معابده و روضه: 13 ساختمان، 44 كاروان (7743 زائر، 8/8%).

منطقه قصر الضيافه نزهه و تنعيم: 50 ساختمان، 127 كاروان (21531 زائر حدود 45/24%).

ام القري و كُدي: 7 ساختمان 28 كاروان (5386 نفر 2/6 درصد).

در مكه سه گروه قيمتي و در مدينه 6 گروه قيمتي داريم. بنابر اين، ممكن است برخي از گروه هاي قيمتيِ مدينه، در مكه با هم باشند يا به عكس. اين را بايد به زائران تفهيم كرد.

روشن است كه مسكن در مدينه بهتر است و بسا زائران مدينه قبل، وقتي به مكه مي رسند، اعتراضاتي خواهند داشت. امسال تمام ساختمانها در مدينه و مكه تخت دارد و براي نخستين بار است كه اين مسأله صددرصد اجرا شده است.

92

امسال گوشت مورد استفاده كاروانها گوشت گرم خواهد بود كه اين نيز براي نخستين بار اتفاق مي افتد.

و براي نخستين بار، امسال هشتصد هزار عذاي از شركت مائده فرستاده شده و به انبارهاي مكه و مدينه رسيده است كه در هر هفته، يك وعده غذاي شب را از بسته بندي مائده استفاده مي كنيم. به علاوه در ايّام تشريق هم دست كم دو وعده را از همين بسته بندي مائده خواهيم داد. اينها قابل نگهداري است و در زمان مصرف بايد در ديگ آب جوش گرم شود كه تا دو ـ سه ساعت قابل مصرف است.

امسال هم تحويل بار مانند سابق است كه پيش از حركت بار را در مكه يا مدينه تحويل هواپيمايي ايراني يا سعودي مي دهند و تنها شش ساعت قبل از پرواز عازم فرودگاه مي شوند. حجم بار هر مسافر 40 كيلو است و اضافه بار را در همان زمانِ تحويلِ بار خواهند گرفت و اگر نپردازند، در ايران بار آنها به گمرگ خواهد رفت كه زائر مشكل جديدي هم خواهد داشت. مهمترين حسن آن اين است كه زائران تا آخرين زمان ممكن مي توانند وقت خود را به زيارت سپري كنند و تنها ساعات اندكي را در فرودگاه خواهند بود. طبعاً در ايران هم بار مسافران 24 ساعت قبل از پرواز بايد به فرودگاه منتقل شود.

سخنران بعدي حجت الاسلام و المسلمين آقاي قاضي عسكر بود كه گفت:

در هر كاروان، يك شوراي فرهنگي، مركّب از روحاني، معين و مدير و معاون كاروان وجود دارد كه شرح وظايفي هم براي آن تعيين گرديده و به مديران ابلاغ شده است. اين كار، براي هماهنگي برنامه هاي سفر است تا برخوردي پيش نيايد و بتوان امور فرهنگي را با همانگي كامل انجام داد. شايسته است مطالب مصوّب در اين جلسات، صورت جلسه شود تا كارها منظم پيش برود و اگر مشكلي پيش آمد، مقصّر معلوم باشد. طبعاً هر نوع فعاليت فرهنگي افزوده هم در اين جلسات مي تواند تنظيم شود.

يكي از وظايف شوراي فرهنگي، تشكيل گروه ارشاد است كه پيشينه چند ساله دارد. هدف از تشكيل گروه ارشاد اين بوده كه زائران به امور معنوي تشويق و از

93

تخلفات احتمالي رفتاري آنان جلوگيري به عمل آيد، ده نفر از زنان و مردان، كه توانايي انجام اين وظايف را دارند، گروه ارشاد را تشكيل مي دهند. اين شورا وقتي هم از كسي نمي گيرد. مشكلاتي وجود دارد كه بايد اين گروه حل كند. صحنه هاي ناخوشايندي وجود دارد كه كيان تشيّع را هدف قرار داده و ما بايد محكم با آنها برخورد كنيم.

كارهايي كه موجب درگيري مي شود، بايد جلوي آن را گرفت. هدف ما حفظ تشيع و نمايش وحدت امّت اسلامي است نه ايجاد درگيري. از نشستن پشت در مغازه در وقت نماز، بايد جلوگيري شود. بايد بدي اين كار بسيار گفته شود تا كسي جرأت نكند آن را انجام دهد.

آقاي قاضي عسكر افزود:

مسابقات فرهنگيِ ويژه اي براي مناسبتها در نظر گرفته ايم كه جزوات آن در اختيار روحانيون قرار گرفته است. طبعاً براي اجراي آنها بايد برنامه ريزي كنيد.

گزارش ها حاكي است كه برخي جلسات آموزشي خسته كننده است. بايد براي آن فكري كرد و اين نياز به برنامه ريزي دارد، جلسات بايد سر ساعت شروع شود و حداكثر بيش از دو ساعت و نيم ادامه پيدا نكند. تقسيم بندي ساعت برنامه را بايد دقيق حفظ كرد تا خستگي ايجاد نشود. گاه جلسه با سخنراني مدير خسته مي شود و نوبت روحاني كه مي رسد ديگر حوصله نيست. جلسات بايد به شكلي برگزار شود كه زائر خسته نشود; مثلاً چند دقيقه قرآن، يك ربع احكام عمومي، يك ربع مناسك، آن هم فقط كليات گفته شود، نه اختلاف فتاوا.

يكي از كارهاي مفيد، اطلاع رساني در مورد كتابهاي نشر مشعر است كه قرار شد فهرست آن در اختيار زائران قرار گيرد تا هر كدام را خواستند، انتخاب و توسط مدير تهيه شده براي آنها ارسال شود. اگر كسي نخواست مي تواند پولش را از مشعر پس بگيرد. هدف ما بالا بردن سطح اطلاعات زائر است نه فروش كتاب. وقتي اطلاعات زائر بيشتر شد، سؤالاتش كمتر مي شود.

نقشه هايي در قطع بزرگ هم تهيه شده تا در محل هاي آموزش بايد نصب شود و

94

زائران پيش از آمدن آن را ملاحظه كنند و آگاهانه تر به اين سفر بيايند.

وي افزود:

بيشترين موفقيتي كه مردم در نظرسنجي ها از آن نام برده اند، موفقيت در خواندن قرآن است. بهترين دعايي هم كه مردم در اين سفر داشته اند، دعا براي ظهور آقا امام زمان(عليه السلام)بوده است، در درجه بعد هم عاقبت به خيري و سلامت است.

سخنراني بعدي نماينده هواپيمايي ايران اير بود كه گفت:

نخستين پرواز، روز 18 دي ماه و بازگشت از 17 بهمن ماه خواهد بود و آخرين پرواز چهارم اسفند از عربستان است.

وي تأكيد كرد:

يك سايت اينترنتي (www.hajhoma.com) براي اطلاعات پروازي درست كرده ايم كه علاقمندان مي توانند به راحتي از آن استفاده كنند. در ايران تحويل بار 24 ساعت پيش از پرواز خواهد بود. در مكه هم از قبل بار تحويل گرفته مي شود و در جدّه مي ماند تا زائر برسد و با هواپيماي آنها برگردد. بايد به زائران تأكيد شود كه ما تنها دو ساك را مي توانيم قبول كنيم و آنان نبايد كارهاي خلافي انجام دهند; مثلاً اگر دو ساك را در يك گوني بزرگ بگذارند، بار اضافي تلقي مي شود و مي ماند تا بعداً از طريق گمرك تحويل زائر شود. در سوار شدن به هواپيما هم فقط يك ساك دستي همراه داشته باشند.

در تاريخ 10/9/82 ، از خبرگزاري نقل شد كه در سال جاري، شركت هواپيماييِ هما 275000 زائر عمره مفرده را از ايران به عربستان و به عكس منتقل كرده است.

در هم انديشي (سمينار) مديران اعلام شد: گروهي از آشپزهاي زنجاني كه براي شركت در همايش به تهران مي آمدند در مسير قزوين تصادف كرده ويكي از آنان به نام عروج علي حيدري به رحمت خدا رفته و باقي مجروح شده اند.

سخنران بعدي اين همايش، آقاي آخوندزاده، معاون اجرايي بعثه مقام معظم رهبري

95

بود. ايشان ابتدا در باره نشريه زائر سخن گفت و اظهار داشت:

سال گذشته تغييراتي در نشريه زائر ايجاد شد. آمارها نشان مي دهد كه به طور ميانگين براي هر ده نفر يك نشريه توزيع مي شود. آگاهي هاي مربوط به اماكن مقدس مكه و مدينه به صورت يك نشريه متمركز چاپ شده و در اختيار قرار گرفت. در سال گذشته شمارگان اين نشريه دو برابر شد. پيام رهبري و برنامه برائت به صورت ويژه منتشر شد. اگر در كارواني تعداد با سواد بيشتر باشد، مديران مي توانند اطلاع دهند تا تعداد زائر بيشتري در اختيار آنان قرار گيرد. در نصب آنها هم به گونه اي عمل كنند كه جنبه ضد تبليغ به خودش نگيرد. توزيع به موقع هم بسيار مهم است; زيرا اخبار كهنه مي شود.

وي سپس افزود:

مراسم دعاي كميل بايد هرچه باشكوه تر برگزار شود. در اين باره، همه بايد تلاش كنند. ما امسال سه دعاي كميل خواهيم داشت. دو دعاي كميل در مدينه قبل و يك دعاي كميل پر جمعيت در مدينه بعد; (25 دي، 2 بهمن و 23 بهمن). حدّ اقلّ جمعيت مورد نظر ما، 12000 نفر است كه البته در مدينه بعد، دو برابر مي شود. نيروي اجرايي ما از بعثه دو نفر است; يكي مسؤول مراسم و ديگري انتظامات. بقيه كارها به عهده نيروهاي شماست. مراسم كميل جزو افتخارات زائران ايراني است. امكانات برقي و بلندگويي ما دستي است و سعودي ها گفته اند كه نظم و انضباط شما براي ما شناخته شده است. دعاي كميل سر ساعت ده آغاز مي شود كه بايد نيم ساعت قبل مردم حضور داشته باشند. ما سيستم هاي فيلمبرداري داريم و نيازي به اينكه مردم هر كدام تك تك بگيرند، نيست. توصيه اين است كه از آوردن دوربين خودداري كنند. نظم دعا براي خود آنها و اطرافيانشان به هم مي خورد.

برگزاري هفته حج

براي حجّ امسال، به مناسبت هفته حج، تقريباً در 24 مركز استان، افرادي متخصص در امر حج، پيش از خطبه ها سخنراني كردند. برخي سخنرانان محلّي و برخي ديگر

96

اعزامي از تهران بودند; از جمله در خود نماز جمعه تهران، پيش از خطبه ها، جناب حجّت الاسلام و المسلمين آقاي محمدي ري شهري سخنراني كردند. محتواي سخنراني اين گروه، ارائه رهنمود در باره مسائل حج; از جمله معارف، اخلاق و آداب و فقه حج و نيز تخلّفات رفتاري زائران و توصيه به رعايت قوانين بوده است.

سخنراني نماينده ولي فقيه پيش از خطبه هاي نماز جمعه تهران

اشاره شد كه در هفته حج، بيشتر سخنراني هاي پيش از خطبه ها، اختصاص به مسائل حج داشت. در نماز جمعه تهران، آقاي ري شهري به سخنراني پرداخت و با اشاره به آغاز هفته حج گفت:

خداوند خانه كعبه را مبدأ خيزش مردم جهان به سوي همه منافع فردي، سياسي، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي قرار داده است.

ايشان افزود: اگر مسلمانان معناي حج را به درستي درك كنند، ديگر اجانب نمي توانند اينگونه بر برخي كشورهاي اسلامي تسلّط پيدا كنند. وي با اشاره به تحت فشار قرار گرفتن زنان محجّبه افزود: مسلمانان جهان بايد حج را درك كنند و براي حكومت جهاني اسلامي به رهبري حضرت مهدي (عج) زمينه سازي كنند تا دست جباران جهان و ستمگران عالم از سلطه بر كشورهاي اسلامي كوتاه شود.

نماينده ولي فقيه در امور حج و زيارت، مهم ترين مقدمه سفر حج را پاكي افراد عنوان كرد و گفت: زائران حج بايد مال، جان و زندگي خود را پاك كنند تا بتوانند با بدني پاك وارد حريم حج شوند. وي افزود: كسي نبايد مراسم معنوي حج را متكبّرانه انجام دهد، زائر درخانه خدا بايد بنده و فروتن باشد تا در زمان بازگشت از اين مراسم، مثل روزي شود كه از مادر، پاك به دنيا آمده است. آقاي ري شهري برگزاري هفته حج را آشنايي عموم مردم با فرهنگ و معنويات حج عنوان كرد و افزود: همه مسلمانان بايد با اسرار، معارف و معاني حج آشنا شوند تا وقتي به اين سفر نوراني مي روند، بتوانند به خوبي آن را درك كنند.

به جز سخنراني هاي پيش از خطبه، حدود 14 جلسه براي آموزش متمركز برقرار شد

97

كه دو جلسه آن در تهران، دو جلسه در اصفهان و در مشهد و كرمان و شيراز و بندرعباس
و گرگان و ساري و يزد و اراك و قم و رفسنجان هر كدام يك جلسه برگزار شده است. در اين مجالس، از تمامي زائران حجّ تمتع شهر و اطراف دعوت به عمل آمده و آنان هم مشاركت فعال داشته اند. از اين بابت، مسؤولان امر به طور كامل راضي هستند.

يكي از دلپذيرترين مراحل اين جلسات، اجراي عملي مناسك حج است.

ترتيب ماجرا به اين صورت است كه ماكت كعبه و مسجد الحرام و نيز صفا و مروه در ميان مجلس به صورت نمادين برپا شده، سپس تعدادي از زائران با لباس احرام وارد صحنه شده و به همراه روحاني ابتدا طواف كرده، سپس نماز طواف را مي خوانند، آنگاه سعي ميان صفا و مروه كرده و توضيحات لازم به صورت عمومي براي زائران داده مي شود.

ناگفته پيداست كه در تهران، ساير مسائل; مانند مراسم اذان و نماز جماعت مسجدالحرام برگزار شده و حتّي نماز ميت و ورود جنازه و وجود شرطه ها و روش برخورد آنان با زائران و خشب نقل و انتقال افراد سالمند براي طواف و نيز افرادي كه لباس مليتهاي مختلف پوشيده اند و... نمايش داده مي شود. اين مراسم، سبب مي شود كه زائران ايراني در جريان كامل مسائلي قرار گيرد كه در وقت اعمال مناسك در اطرافش در جريان است.

امسال به مناسب هفته حج، نمايشگاه هايي توسط ستاد هفته حج برگزار شد. پورمعين مدير اجرايي نمايشگاه هاي حج اعلام كرد:

از 4 دي ماه و طي هفته حج، چندين نمايشگاه حج در نقاط مختلف; ازجمله سازمان حج، موزه امام علي(عليه السلام) ، فرهنگسراهاي قرآن، انديشه و جوان به همت حوزه نمايندگي ولي فقيه و با همكاري سازمان فرهنگي هنري شهرداري برگزار خواهد شد.

يكي از اين نمايشگاه ها، در موزه امام علي(عليه السلام) برپاشد. عنوان اين نمايشگاه علي مولود كعبه است كه در تاريخ 3/10/82 با حضور نماينده ولي فقيه و سرپرست حجاج ايراني افتتاح گرديد.

98

وي در مصاحبه اي اعلام كرد:

اين نمايشگاه ها مي تواند پيام نوراني حج را به ذهن، فكر و جان مردم، به ويژه نسل جوان منتقل سازد و آتش عشق و محبتِ صاحب خانه كعبه را در دل آنان روشن كند.

در اين نمايشگاه بيش از 150 اثر منتشر شده در باره حج، آثار هنري برجسته; از جمله قرآنهاي نفيس خطي، فرش هاي دستباف، تصاوير حرمين شريفين در مراحل مختلف انجام مناسك حج، تابلوهاي نقاشي، عكس ها و ماكتهاي منحصر به فرد و محصولات فرهنگي به نمايش در آمد.

بر اساس خبرِ خبرگزاري جمهوري اسلامي ايران، در تاريخ 4/10/82 ، نمايشگاه هنرهاي تجسّمي حج، در مجتمع فدك شهرستان اردبيل نيز برگزار شده و در آن 25 اثر هنري از هنرمندان شهرستان ادبيل به نمايش در آمده است.

تذكرّات رفتاري به حجاج پيش از سفر

مسائل آموزشي و به خصوص مسائل رفتاري، از راههاي گوناگون، پيش از حج به زائران اعلام مي شود. علاوه بر روحاني كاروان، كه در جلسات آموزشي روي مسائل رفتاري و حيثيتي تكيه مي كند، مسؤولان بعثه هم از هر فرصتي، براي يادآوري و تذكّر به زائران بهره مي گيرند.

در واقع، اخلاق ديني زائران ايراني با ديگران تا اندازه اي متفاوت است و لازم است زائر ايراني از قبل با اين اخلاقيات آشنا باشد.

نمونه اي از اين يادآوري ها مصاحبه مسؤول امور آموزشي و پژوهشي بعثه رهبري با خبرگزاري ايرنا در تاريخ 9/10/82 است. حجت الاسلام قاضي عسكر در اين مصاحبه با تأكيد بر استفاده از اين فرصت، كه براي بسياري از زائران تنها يكبار دست مي دهد، اعلام كرد: بيشتر زائران ايراني در طول سفر حج، در نمازهاي جماعت شركت مي كنند اما بي توجهي و رعايت نكردن برخي نكات و جزئيات از سوي برخي، ممكن است خداي ناكرده لطمه به حيثيت شيعه وارد كند.

وي براي نمونه گفت: از آنجاكه زائران شيعه نماز ظهر و عصر را با هم مي خوانند،

99

به طور معمول عصر براي خريد بيرون مي روند و وقت نماز عصر، به پرسه زدن در خيابانها مي پردازند در حالي كه همه مغازه ها تعطيل است. اين امر سبب پديد آمدن صحنه هاي نامطلوب مي شود.

وي همچنين از زائران خواست تا قرآن و كتاب ادعيه همراه داشته باشند; زيرا تهيّه آنها در عربستان بسيار دشوار و بلكه ناممكن است.

ملاقات دست اندركاران حج با رييس جمهوري

در اين ديدار آقاي سيد محمد خاتمي، رياست جمهوري، با تشريح جايگاه حج و كعبه در ادبيات ديني و عرفاني ايران و تأكيد بر اين نكته كه جستجو و كاوش براي دريافتن راز و رمز عظمت حج، امري بايسته و ضروري است، گفت: حج مجموعه نمادين توحيد، وحدت امّت اسلامي، وحدت در عين كثرت، نفي تبختر، نژاد پرستي و برتري جويي و تعارف و تفاهم وحدت امّت اسلامي است كه در كنار هم عظمت اين فريضه را نمايان مي سازد.

خاتمي كاركردهاي سياسي و عبادي حج را يادآور شد و در تشريح جنبه سياسي حج، بيداري انسانها در نظر داشتن منافع جهان اسلام در عين همبستگي و مدّ نظر داشتن استقلال و پيشرفت كشورهاي اسلامي را مهم دانست.

وي با بيان اينكه خداوند مؤمنان را عزيز داشته و حج نيز جايگاه بزرگي براي به دست آوردن عزّت و مكانت مسلمانان است گفت: تعامل ها و گفتوگوها و تبادل نظر مسلمانان در طول اين فريضه بايد موجب بيداري بيشتر آنان شود.

رييس جمهوري به برخي از مشكلات مبتلا به جهان اسلام اشاره كرد و گفت:

در برهه كنوني، ملّتهاي مظلوم، كه بيشتر از همه براي آزادگي تلاش مي كنند، بيشتر مورد فشار هستند و از سوي واپس گرايي و خشونت كه نتيجه برخي ديدگاه هاي منتسب به دين است، موجب شده به بهانه مبارزه با تروريسم، به مسلمانان ستم شود، ضرورت شناخت منافع مسلمانان و جهان اسلام بيشتر احساس مي شود.

خاتمي ضمن طبيعي دانستن برخي اختلاف ديدگاه هاي موجود نزد فرق مختلف اسلامي، ضرورت احترام به اين اختلافات و تكيه بر مشتركات آنان از سوي حجاج

100

را مهم قلمداد كرد واهميت ايجاد زمينه براي برگزاري حجي مطلوب را خاطر نشان
ساخت.

فعاليت معاونت امور بين الملل

سابقه تأسيس اين معاونت به سال 1360 باز مي گردد. اين معاونت با انگيزه تحقّق آرمانهاي حج ابراهيمي(عليه السلام) كه پس از پيروزي انقلاب شكوهمند اسلامي از سوي امام راحل(قدس سره) تبيين شد، تأسيس گرديد. تبيين معارف اسلام ناب و شناساندن مكتب اهل بيت(عليهم السلام) و نيز تبيين مواضع اصولي انقلاب اسلامي براي زائران خارجي و علاقمند، از اهداف اساسي معاونت بين الملل است. در اين راستا، نيروهاي اين معاونت به ايجاد ارتباط با نخبگان و فرهيختگان جهان اسلام مي پردازند.

فعاليت اين معاونت به دو بخش اصلي تقسيم مي شود:

1 . پژوهش و اطلاع رساني.

2 . امور مبلّغان.

تمامي فعاليتهايي كه در بخش اول و در قالب سازماني اداره كلّ پژوهش و اطلاع رساني صورت مي گيرد، در جهت زمينه سازي براي ارتقاي سطح كمّي و كيفي فعاليت هايي است كه در بخش امور مبلّغان، كه در قالب سازماني اداره كلّ امور مبلّغان تعريف شده، بايد انجام گيرد.

تدوين، ترجمه و انتشار مقالات و رساله هاي مناسب به زبانها و اشكال گوناگون، متناسب با نيازهايي كه از سوي شبكه تبليغي معاونت شناسايي مي شود، جزو كارهايي است كه در بخش نخست انجام مي گيرد. يكي از آثاري كه به زبانهاي خارجي برگردان شده، شرح حال مختصر امامان مدفون در بقيع است كه به زبانهاي اردو، تركي، عربي و انگليسي ترجمه و تكثير گرديده و براي توزيع آماده است.

علاوه بر اين، در اين بخش مقدّمات برگزاري همايش هايي چند در موسم فراهم مي شود.

عناوين همايش هاي امسال عبارتند از: تقريب مذاهب اسلامي، اهل بيت(عليه السلام) ، منزلت زن، قدس، عراق، افغانستان و ايرانيان خارج از كشور، كه همگي با محوريت