بخش 13

217

فصل پنجم : رنگ بيرنگي

219

امام خميني ( ره ) :

حجاج محترم ايران و زائران حرمين شريفين بدانند كه آنها از كشوري كه براي اهداف اسلامي و بيرون راندن ستمگران از كشور عزيز خويش قيام كرده است ، به سوي خانه خدا حرم شريف رسول الله ( صلّي الله عليه وآله ) و قبور معظم فرزندان پيامبر صلوات الله عليهم مي روند و تحت مراقبت برادران اسلامي سراسر جهان هستند و خبرگزاريها و دروغ پردازان بوقهاي تبليغاتي و دشمنان اسلام در كمين نشسته و مراقب اعمال و اقوال آنان هستند و در صددند كه از كاهي ، كوهي بسازند و سرتاسر جهان را از شايعه هاي خود پرنمايند . در اين صورت ، جزئي انحراف و خطا و لغزش آنان علاوه بر آنكه در پيشگاه خداوند بزرگ و رسول عظيم الشأنش مي باشد ، در حضور ساير زائران حرمين شرفين است كه بواسطه پيامد آن ، گناهي بزرگ و خطايي عظيم است . زيرا علاوه بر آنكه بعضي اعمال و گفتار ، خلاف حرمت حرمين است ، موجب وهن جمهوري اسلامي است كه خداي نخواسته اين جمهوري اسلامي كه براي حكومت الله و برقراري احكام مقدس آسماني قرآن و سنت تشكيل شده ، به واسطه بعض اعمال و رفتار آنان به گونه اي ديگر معرفي شود و عيب جوياني كه مراقب خرده گيري و بهانه هستند بر ضد اسلام و جمهوري اسلامي به شايعه پراكني و مشوّه نمودن چهره نوراني اسلام و جمهوري اسلامي بپردازند و گناه آن در نامه اعمال آنان كه براي عبادت و فريضه حج رفته اند ، نوشته شود .

صحيفه نور ج18 ص93

221

انقلاب اسلامي و زائران خانه خدا

در برخوردهايي كه با زائران كشورهاي خارجي صورت مي گيرد علاقه به انقلاب اسلامي و امام خميني موج مي زند . گويي ندايي انقلاب قلوب همه مسلمانان را تسخير كرده و عشق به امام كه همان عشق به اسلام و رهايي از بند ستم و استكبار است ، سراسر وجودشان را پر كرده است .

براساس گزارش يكي از برادران ، يك زائر كشميري در حالي كه در مسجد النبي براي نجات مسلمانان به ويژه مسلمانان كشمير دعا مي كرد برادر ايراني را كه در كنارش نشسته بود در آغوش گرفت و مرتب نام امام خميني را بر زبان مي آورد و مي گريست .

به نقل از يكي از برادران روحاني ، يك زائر نيجري با گفتن اينكه شما ايراني هستند ، بلافاصله نام امام خميني را بر زبان آورد و شعار مرگ بر آمريكا سر داد .

يكي از برادران با يكي از شهروندان مدينه مشغول سخن گفتن در مسجد النبي ( صلّي الله عليه وآله ) بوده است . وقتي از او سؤال مي كند كه آيا اهل سعودي هستي در جواب مي گويد من اهل مدينة النبي هستم و پس از آنكه شناخته بود طرف صحبت او ايراني است بلافاصله نفرت خود را از آمريكا ، انگليس ، و اسرائيل اعلام كرده و عقيده

222

خود را درباره وحدت مسلمانان ابراز كرده بود . او همچنين آمريكا را شيطان بزرگ خوانده بود . اين شهروند عرب با رسيدن يكي از مأموران سعودي خود را درميان جمعيت مخفي كرد .

يك مهندس زائر مصري در تاريخ 4/3/71 با يكي از برادران روحاني ملاقات كرده و گفته است كه افسر فراري ارتش مي باشد . وي خود را شيفته انقلاب اسلامي معرفي كرد اما حاضر به آمدن به محل كاروان نشد . وي گفته است كه :

كتاب تحرير الوسيله امام ، المراجعات مرحوم سيد شرف الدين و چندين مجلد از الغدير را مطالعه كرده است .

وي از مظلوميت شيعه در مصر سخن فراوان گفته و در عين حال خود را از اهل سنت و علاقمند به سيد قطب معرفي كرد .

يكي از برادران روحاني ، با يكي از اساتيد دانشگاه در ايرلند كه زبان عربي مي دانسته ، مشغول سخن گفتن در مسجد النبي ( صلّي الله عليه وآله ) بوده است . يكي از مأموران سعودي نزد آنها آمده و وي را از سخن گفتن با برادر روحاني منع كرده است و مي گويد : او تو را گمراه مي كند . پس از آن هر كدام يك جلد قرآن در دست گرفته اند و به بهانه خواند قرآن درباره انقلاب اسلامي گفتگو كرده اند .

يك زائر الجزائري در ملاقات با يكي از برادران روحاني به وي گفته است :

رهبر ما عباس مدني است . كسي كه درس انقلاب و جهاد را از امام خميني رحمة الله عليه فرا گرفته است .

يكي از اتباع چيني كه در دانشگاه مدينه تحصيل مي كند در ملاقات با يكي از برادران ، علاقه خود به انقلاب اسلامي را ابراز كرده و گفته است : برخي ديگر از

223

دانشجويان چيني نيز كه در اينجا هستند علاقمند به ايران مي باشند .

دانشجوي ديگري نيز همراه يكي از برادران روحاني به محل وي آمده و چندين ساعت درباره مسائل اسلامي و انقلاب سخن گفته است .

يك زائر مغربي نيز در ديدار با يكي از برادران ، درباره ايران سخن گفته و از مجموع صحبت وي چنين بر آمده است كه با تاريخ معاصر ايران دقيقاً آشنايي دارد و گفته است كه جنگ عراق عليه ايران توطئه آمريكا بوده است . او در حالي كه گريه مي كرده از زائر ايراني خواسته است تا سلام وي را به رهبري معظم انقلاب اسلامي برساند .

يكي از زائران مصري نيز در ديدار با يكي از برادران ما به وي گفته است كه مردم مصر وهابيت و وهابيان را قبول ندارند و هيچيك از مصري هايي كه در سعودي مشغول به كار هستند ، تأثيري از وهابيت نپذيرفته اند . وي گفت مردم مصر در جريان رخدادهاي انقلاب اسلامي ، نسبت به انقلاب احساس همدردي و وفاداري مي كنند و در جريان جنگ عراق نيز براي خاتمه جنگ دعا مي كردند . وي گفت :

پس از حمله عراق به كويت مردم مصر حقانيت ايران را درك كردند .

يك زائر سوداني از سفر آقاي هاشمي و تأثير مهمي كه اين سفر در پي داشت سخن گفت و درباره وهابي ها اظهار كرد كه : آنان مردم ظالمي هستند .

از مهمترين نكاتي كه برجذبه امام و انقلاب اسلامي افزوده و شايد براي كساني كه بيش از اصل انقلاب تأثير داشته فتواي امام در ارتباط با وجوب قتل سلمان رشدي بوده است . اين مطلب توسط بسياري از زائران خارجي در ملاقات با

224

برادران ما مطرح شده است .

يك زائر فلسطيني در يك جلسه قرائت قرآن جانبازان حضور يافت و به شدت تحت تأثير قرار گرفت . وي در پايان از يكي از برادران خواست تا دعا كند و او آمين بگويد . برادر ما براي سلامتي رهبر معظّم انقلاب دعا كرد و آن زائر فلسطيني با اشتياق و از صميم دل ، آمين گفت .

در ملاقات يكي از برادران با زائري از مسلمانان يوگسلاوي ، وي سخن را با شعار « الله اكبر خميني رهبر ، آغاز كرد و گفت كه عكس امام خميني را در منزل نگهداري مي كند .

زائري از فلسطين از اهالي حيفا به يك برادر روحاني ضمن احترام بسيار ، گفته است : تنها حامي واقعي مردم فلسطين جمهوري اسلامي است .

وي از مشكلات فلسطينيان براي آمدن به حج سخن گفت ؛ از جمله اينكه بايد با استفاده از عناوين ديگري راهي حج شوند .

يكي از برادران جانباز با دو تن از زائران تركيه سخن گفته است ، آنان از وضعيت مسلماني در تركيه شكايت داشته اند . وقتي برادر جانباز نام حضرت آية الله خامنه اي را به عنوان رهبر ذكر مي كند يكي از آنان مي گويد : ايشان رهبر ما نيز هستند .

يك جوان فلسطيني در مسجد ذوقبلتين به يكي از روحانيان مي گويد :

شما در قلب ما جاي داريد ما منتظر شما هستيم .

زائري مغربي در ديدار با يكي از برادران روحاني شديداً نسبت به ايران اظهار علاقه كرده ، صحيفه سجاديه را گرفته و در حالي كه مي گريسته گفته است : ما از نظر مذهبي سني هستيم اما از نظر سياسي جعفري . به ائمه دوازده گانه نيز عشق

225

ميورزيم .

زائر ديگري اهل مغرب با ديدن يكي از برادران روحاني دست وي را بوسيده و گفته است ما پرورش يافته مكتب خميني هستيم . او خواسته است تا براي سرنگوني شاه مغرب دعا كنند .

فراوان ديده شده كه برخي از زائران الجزائري يا اهل تركيه در ضمن طواف و يا در حجر اسماعيل به صورت گروهي حركت مي كردند و يك نفر دعا مي خواند و ديگران آمين مي گفتند . اين دعاها از لحاظ محتوا نوعاً سياسي بود و ضمن آنها پيروزي جمهوري اسلامي ، دعا براي وحدت مسلمانان و نفرين بر دشمنان به ويژه امريكا مطرح مي شد .

يكي از زائران پاكستاني كه نقشه بقيع را از يكي از روحانيان گرفته بود به نشان تشكر به زبان شكسته فارسي و با احساسي قوي گفت :

خدايا خدايا تا انقلاب مهدي خامنه اي نگهدار .

اين نمونه ها كه مشتي است از خروار ، نشانگر عمق علاقه مسلمانان ديگر كشورها به انقلاب اسلامي و رهبري آن است . اين احساس يكي از مهمترين ثمرات انقلاب اسلامي است كه بايد در تقويت آن كوشيد و از آن به عنوان ابزاري بر ضد كفر و استكبار و وهابيت بهره گرفت .

يك زائر الجزائري در ديدار با يكي از زائران ايراني از مشكلات فرهنگي الجزائر كه هنوز پس از سي سال نتوانسته است از سلطه فرانسه بدرآيد سخن گفت . وقتي مسأله اسرائيل مطرح شد گفت :

همانگونه كه امام خميني گفته است اسرائيل شرّ مطلق است و بايد از ريشه كنده شود .

226

يك زائر تونسي گفته است :

حيات اسلام مرهون امام خميني است . او به تمام مسلمانان روحي دوباره بخشيد .

وي افزود :

مردم تونس انقلاب اسلامي ايران را الگوي خود قرار داده اند و دختران دانشجو به سبك ايرانيان حجاب به سر مي كنند .

او ادامه داد :

عليرغم دستگير شدن تعداد زيادي از مسلمانان تونس ، دير يا زود آثار نهاني انقلاب امام خميني در تونس به ثمر خواهد نشست .

برادر روحاني ما از وي پرسيده بود آيا مردم تونس با درسها و تعليمات امام خميني آشنايي دارند ؟ وي پاسخ داده بود :

امام خميني در قلب همه مردم تونس جاي دارد و نوعاً در خانه هاي مسلمانان عكسهاي زيبايي از امام خميني وجود دارد .

وي پس از ديدن چند مأمور سعودي به سمت آنها مي آمده اند ، به سرعت گريخته است .

227

شيعيان مدينه

نخاوله ^{( 1 )} طايفه اي شيعه مذهب هستند كه دير زماني است در تاريخ شهر مدينة الرسول ( صلّي الله عليه وآله ) شناخته شده اند . قريب يكصد سال پيش نويسنده مرآة الحرمين از آنان ياد كرده است . آنان همواره استقلال مذهبي خويش را حفظ كرده اند ، بدين نكته نيز بايد توجه داشت كه تشيّع در قرون گذشته در حرمين شريفين گسرتده بوده است ، زماني فاطميان در اين ديار سلطه داشته اند و مدتها زيديان . شيعيان اماميه نيز تا قبل از سلطه وهابيان نفوذي چشمگير در اين نواحي داشته اند .

نكته قابل توجه آنست كه عليرغم محدوديتهايي كه در هفتاد سال گذشته همواره با آن مواجه بوده اند اين قشر همچنان پا بر جا مانده اند . اين در حالي است كه وهابيت در گذشته بدترين و تندترين دشمني را با شيعه داشته است .

فرا رسيدن ايام حج ، همه سال سبب خشنودي اين شيعيان زجر كشيده مي شود چرا كه در كنار خود ، شاهد حضور هزاران زائر ايراني هستند كه همدلي كامل با آنان دارند و تا آنجا كه ممكن باشد از هرگونه مساعدت فكري و معنوي نسبت به آنها دريغ نميورزند .

شيعيان در قسمتهاي مختلف شهر مدينه سكونت دارند . بيشتر در منطقه جنوبي و شرقي . قبل از توسعه جديد شهر ، تعدادي از آنان در بخشهاي جنوبي و شرقي در حاشيه مسجد النّبي زندگي مي كردند . در حال حاضر شيعيان مدنيه ـ كه برخي از آنان را نخاوله مي نامند ـ در محله عزيات ، خيابان علي بن ابيطالب ( عليه السلام ) ، در حوالي مسجد قبا ، خيابان قربان ، گاز و طالع ساكن هستند .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . نخاوله از نام نخل گرفته شده است و مي گويند : شيعيان مدينه از قديم تا كنون ، ماهرترين كساني بوده اند كه با گرده افشاني نخل نر بر نخلهاي بلند ماده ، آنها را بارور مي كرده اند و مي كنند .

228

بيشتر اين شيعيان شغلهايي از قبيل نجاري ، آهنگري ، رانندگي ، بقالي و دست فروشي دارند . و تعداد محدودي از آنان نيز در ادارات در پستهاي غير كليدي مشغول بكارند .

به نقل از حاج آقا « فرهنگ » از كاروان 24190 شيراز ، يكبار كه او سوار تاكسي شده است ؛ راننده پس از دانستن اينكه وي ايراني و شيعه است نه تنها پول نگرفته ، كه ده ريال سعودي هم به او داده است كه به جاي وي قبر مطهّر امام هشتم را زيارت كند .

فشارهاي زندگي و تبليغاتي ضربات سختي بر پيكر آنان وارد كرده است و تقيه سبب شده كه برخي از آنها از پيكر اصلي جمعيت خود جدا شوند . قاعدةً بايد جمعيت آنها بسيار زياد باشد اما به دليل چنين وضعيتي و براساس يك آمار غير رسمي جمعيت فعلي آنان بين 25 تا 30 هزار نفر تخمين زده مي شود .

از مجموعه گزارش هايي كه درباره موقعيت فعلي شيعيان مدينه به دست آمده مي توان اين نكته را به طور تقريبي عنوان كرد كه از سال گذشته فشار بر آنها اندكي كاهش يافته و همراه با تكاپوهاي اقتصادي جديدي كه در مجموع وجود دارد ، در سطح محدودي ، آنان نيز تكاني به خود داده اند . برخي از آنان عنوان مي كردند كه هنوز نيز در سطح ادارات براي استخدام آنان مشكل ايجاد مي كنند و با كافر قلمداد كردن آنان ، به تحقيرشان مي پردازند . حتي قبل از مراسم حج برخي از ايشان به سبب روابط با حجاج ايراني گرفتار شده اند .

حسينيه شيعيان كه محل اقامه نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء است ، در ايام حج ، مملو از جمعيت شيعيان ساكن مدينه و زائران ايراني است . محدوديت نداشتن ، در ظاهر ، نشان مي دهد كه امسال دولت كمتر سخت گيري دارد .

229

براساس اطلاعات به دست آمده ، شيعيان مدينه داراي 5 تا 6 حسينيه ^{( 1 )} هستند كه متأسفانه تنها يكي دو حسينيه فعال است و در همانها نيز اجازه پخش اذان و خواندن ادعيه از بلندگو ندارند .

در اطراف حسينيه اي كه محل اقامه نماز مغرب و عشاء است تعداد قابل توجهي از نوجوانان شيعي حضور دارند . و چون طبق سنت مرسوم و جاري عربستان زنان در نمازهاي جماعت شركت ندارند ، در نماز جماعت شيعيان نيز زنان شركت نمي كنند . امسال علاوه بر حسينيه ، يك مركز اقتصادي ( پاساژ ) نيز از طرف شيعيان ساخته شده كا نام « الصادق » را بر روي خود دارد . گويا درصدي از عوايد ساختمان مزبور به ايتام و خانواده هاي محروم شيعه در مدينه اختصاص دارد .

مشكل عمده آنان عدم دسترسي به آثار شيعه است كه در هيچ كتابفروشي در عربستان جز در منطقه شرقي به صورت مخفي ، عرضه نمي شود . در ملاقاتهايي كه برخي از شيعيان با برادران ايراني داشتند مصراً خواستار كتابهاي مرحوم آية الله شهيد مطهري و آية الله جوادي آملي و كتب ادعيه بودند .

در تعداد زيادي از كاروانها كه در حوالي مناطق شيعه نشين مدينه سكونت دارند ، يك نوع احساس همدردي خاصي وجود داشت و بسياري از آنان در نماز جماعت شيعيان مدينه شركت مي كردند . به علاوه در دفعات مكرر حجاج ايراني اقدام به جمع آوري كمكهاي نقدي براي شيعيان كرده اند كه اقدامي ستودني و شايسته است .

در يكي از شبها ، تعدادي از قاريان ايراني در حسينيه شيعيان ـ كه بيشتر

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . دولت سعودي به بهانه آنكه توليت همه مساجد در عربستان سعودي با « اوقاف » سعودي است و بايد از سوي اوقاف امام جماعت تعيين شود ؛ عملا اجازه داشتن مسجد به شيعيان را نمي دهند .

230

شبيه يك خانه آن هم پنهان شده در نخلستان است ـ حاضر شدند و قريب سيصد نفر از شيعيان نيز بدين مراسم آمدند . برنامه قرآن خواني آنان و نيز « همخواني » جالبي كه در مدح حضرت مهدي ( عج ) اجراء شد تأثير بسيار مطلوبي بر روي جوانان حاضر كه بيش از نيمي از جمعيت را تشكيل مي دادند داشت .

آنچه مهم است اينكه شيعيان در مدينه به كمك راهنمايي و استقامت رهبر مذهبي خود ، و عليرغم وجود برخي از اختلالات ، به دليل مرجعيت متعدد ، توانسته اند هويت مذهبي خويش را حفظ كنند و همچنان سرپا بمانند . ^{( 1 )}

شيعيان منطقه شرقي عربستان

در حاشيه جنوبي خليج فارس از شرق به غرب ، در محدوده بسيار وسيعي شيعيان حضور قاطع دارند . بحرين ، كويت و در كشور عربستان نيز شهرهاي قطيف و احساء از مهمترين مراكز شيعيه در اين نواحي هستند . فشارهايي كه در عربستان عليه شيعيان وجود دارد ، به هيچ روي در كاهش كاهش نفوذ شيعه در اين ديار مؤثر نبوده است و شيعيان استقلال خويش و انضباط اجتماعي خاص خود را حفظ كرده اند .

آنچه كه در اين منطقه از اهمّيت برخوردار است اينكه شيعيان از لحاظ فرهنگي در سطح مطلوبي قرار دارند و به دليل ارتباط فرهنگي خود با ساير نواحي در موقعيت بهتري نسبت به شيعيان مدينه قرار دارند . در سالهاي گذشته همواره

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . در روزهاي پاياني مراسم حجّ ، محدوديّت هاي شديدي كه از طرف اداره امنيّت شهر مدينه براي اين مسجد ، و امام جماعت آن جناب حجة الاسلام والمسلمين شيخ عمروي ، ايجاد شده و از وي خواستند تا از ورود زائران ساير كشورها ، خصوصاً ايرانيان به حسينيّه ، جلوگيري كند .

231

تعدادي از آنان در مراكز علمي شيعه در نجف و قم مشغول تحصيل بوده اند و چهره هاي علمي سرشناسي را در ميان خود داشته و دارند .

در سال گذشته و پس از جنگ خيلج فارس ، به طور محسوسي فشار بر شيعيان كاهش يافته است و جنب و جوش بيشتري در اين نواحي در ميان شيعيان ديده مي شود . گرچه هنوز نيز فشارهاي مذهبي در مراكز آموزشي از دبستان تا دانشگاه بر ضد شيعه وجود دارد و از آنان به عنوان رافضي ، مشرك و يا كافر ياد مي شود . اخيراً در يكي از كتابهاي درسي متوسطه ، شيعيان ، كافر قلمداد شده اند كه مورد اعتراض شديد شيعيان قرار گرفته است .

يك دانشجوي شيعه كه در دانشگاه محمد بن سعود تحصيل مي كند گفت :

در محرّم امسال شيعيان از آزادي بيشتري برخوردار بودند و حتي كتابهاي شيعي در برخي از كتابفروشي هاي منطقه شرقي به فروش مي رسيد .

استقلال شيعيان منطقه شرقي و اصرار آنان بر معتقداتشان سبب شده است تا در مكه و مدينه از تقيه كردن خودداري كنند و حتي در كنار بقيع نيز مكرر و به صورت دستجمعي مشغول خواندن دعا بودند . فراوان ديده شده است كه برخي از آنان با كساني كه به اصطلاح مأمور امر به معروف و نهي از منكر هستند و در كنار قبر رسول الله ( صلّي الله عليه وآله ) و بقيع حضور دارند به بحث و مجادله مي پردازند . در همان حال گزارشهايي نيز از دستگيري برخي از شيعيان منطقه شرقي رسيده و دليل آن ، ارتباط آنان با زائران ايراني ذكر شده است . اين تهديد براي زائران كويتي و بحريني نيز وجود دارد . و مكرر به آنان اخطار شده كه از داشتن روابط با زائران ايراني پرهيز كنند .

برخي از شيعيان اظهار كردند كه از برنامه تلويزيوني ايران استفاده مي

232

كنند . آنان توانسته اند از لحاظ فرهنگي داراي موقعيت نسبه مطلوب باشند و حتي به دانشگاهها نيز نفوذ كنند . نياز جدّي آنان به آثار منتشر شده در ايران در سالهاي اخير بسيار زياد است . تعدادي از دانشجويان اهل قطيف پس از اتمام دعاي كميل در كنار بقيع از برادران كتابهاي استاد مطهري را درخواست مي كردند . اين مسأله در چند برخورد ديگر نيز ابراز شده بود .

يكي ديگر از شيعيان قطيف در برخورد با يكي از برادران گفت :

با اينكه هجوم تبليغاتي وهابيها در مدارس بسيار گسترده است امّا در ميان شيعيان هيچ تأثير ندارد . وي كه براي سفر به ايران شديداً اظهار علاقه مي كرد ، گفت كه سفر به ايران ممنوع است و اگر در پاسپورت كسي مُهر سفر به ايران بخورد مشكلات زيادي براي وي به وجود خواهد آمد .

عدم استخدام در شركتها و ادارات مهم ، از مشكلاتي است كه شيعيان در گذشته و حال داشته اند و دارند . يكي از شيعان كه به دليل تشيع از ارتش اخراج شده بود گفت :

در شناسنامه ها شيعيه و سني را قيد مي كنند و به استناد همان از واگذار كردن شغل هاي مهم به آنان خودداري ميورزند .

براساس گزارش ديگري كه يكي از شيعيان منطقه در اختيار داشت شيعيان از استخدام در نيروهاي انتظامي محرومند ، خلباني براي شيعيان ممنوع است ، شركت آرامكو كه در اصل توسط نيروهاي شيعه منطقه راه اندازي شده بود ، اكنون از استخدام آنان خودداري مي كند و حتي بسياري را اخراج كرده است .

عبدالهادي فضلي يكي از اساتيد بنام شيعي است كه از دانشگاه رياض اخراج شده و اكنون در لندن بسر مي برد . بناي مسجد جديد و حسينيه جديد در منطقه

233

شرقي ممنوعيت دارد . كتابهاي شيعي بسيار گران قيمت و با محدوديت زياد بدست مي آيد به طوريكه تحرير الوسيله حضرت امام خميني ( ره ) تا پانصد ريال سعودي و كتاب ميزان الحكمه حجة الاسلام و المسلمين آقاي محمدي ري شهري نماينده محترم ولي فقيه و سرپرست حجاج تا سه هزار ريال سعودي به فروش مي رسد .

شيعيان ساير كشورها

پراكندگي شيعه در بلاد اسلامي همراه با رشد روز افزون آن ، برنامه ريزي فرهنگي خاصي را طلب مي كند . متأسفانه اين مشكل در ايام حج كه ناظر حضور هزاران شيعه از آفريقا ، آسياي دور و حتي كشورهاي اروپايي و آمريكايي هستيم ، بيشتر خود را نشان مي دهد . آنچه كه اكنون در توان ماست ارائه برنامه هاي اسلامي به زبان فارسي و عربي است كه از جهت كميت و كيفيت براي شيعيان در بلاد مختلف كافي نيست .

در همان روزهاي نخست سفر به مدينه منوره ناظر حضور يك شيعه تايلندي در بعثه مقام معظم رهبري بوديم كه هيچ كس با زبان وي آشنايي نداشت ، چه رسد به آنكه جزوه مناسك ولو به اختصار به زبان تايلندي در دست باشد .

اين تنها بخشي از مشكل است كه بايد در سالهاي آينده حل شود يعني بايد دستكم يك كتابچه حاوي عمده احكام مناسك به چند زبان زنده در اختيار داشته باشيم به طوريكه حتي برادران اهل سنت نيز از آن استفاده كنند .

مشكل ديگر مربوط به شيعياني است كه در برخي از كشورها به همراه كاروانهاي برادران اهل سنت آم ده اند و با مسائل ويژه خويش آشنايي ندارند . اين افراد دستكم در كشورهاي شناخته شده اي چون پاكستان بايد مورد شناسايي قرار گيرند و مناسك و ديگر راهنماييهاي لازم در اختيار آنان قرار گيرد .

234

يكي از برادران در مسجد النبي ( صلّي الله عليه وآله ) ناظر اعمال فردي كه در دعاهاي خود مرتب اسامي دوازده امام ( عليه السلام ) را ذكر مي كرد اما در حين نماز با تكتف ( دست بسته ) نماز مي خواند . وقتي برادر ما از مذهب وي سؤال كرد او گفت شيعه است .

يك زائر اهل تركيه كه اخيراً به مذهب جعفري درآمده و مهندس مي باشد ، اظهار كرد كه قصد داشته از طريق ايران و به همراه يكي از كاروانها به سفر حج بيايد اما با درخواست وي از طرف تركيه مخالفت شده است ، وي خواستار آن بود تا در اينجا به يكي از كاروانهاي ايراني ملحق شود .

مشكل ديگر ، سخت گيري نسبت به ساير شيعيان در مدخلهاي ورود عربستان است . در اين موارد كتاب دعا و جز آن از شيعيان گرفته شده است و اين ارفاد از جهت داشتن كتب ادعيه و مناسك مشكل دارند . در اين باره مكرر مراجعه كرده اند و خواستار اين گونه كتابها مي باشند . اين مطلب به ويژه در مورد شيعياني كه از عراق مي آيند سخت تر اعمال مي شود . بارها گزارش شده است كه آنان با اظهار اينكه در آن محيط اجازه چاپ مفاتيح و ساير كتب ادعيه را ندارند ، خواستار اين كتابها بوده اند .

شيعيان زيدي يمن كه تحت تأثير تبليغات نادرست ، به تدريج در زمينه هويت خود دچار شبهه شده اند ، فراوان در ايام حج حضور دارند . آنان بيش از هر چيز طالب كتاب صحيفه سجاديه هستند . از آنجا كه صحفيه مشتمل بر دعاهاي بسيار مناسبي است كه مي تواند مورد استفاده حجاج ما هم باشد لازم است به نحوي اين كتاب پرارج در اختيار شيعيان زيدي يمن نيز قرار گيرد .

كارواني از شيعيان كويت كه از طريق مرز خاكي وارد عربستان شده اند ، بنا به اظهار يكي از زائران ، به شدت مورد تفتيش قرار گرفته اند و يك اتوبوس به مدت

235

6 ساعت تحت بازرسي بوده است .

توجه بدين نكته نيز مي تواند مفيد باشد كه ما اصولاً جداي از شيعيان رسمي ، شيعيان غير رسمي به معناي دوستدار اهل بيت نيز در ميان زائران مصري ، سوداني و مغربي داريم ، خوشبختانه اين امري است كه مورد توجه همه مسلمانان بوده است اما در مناطق نامبرده گرايش قوي تري در اين مورد وجود دارد .

يك زائر مصري با تأييد اين امر كه روحيه تشيع در مصر بسيار گسترده است گفت كه مراسم عزاداري هر ساله با حضور شخصيت هاي مهم سياسي برگزار مي شود و سادات و ذراري پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) نيز از حرمت بالايي برخوردارند .

مشكل ديگر مربوط به زائران ايراني است كه از كشورهاي خارجي عازم حج مي شوند ، لازم است تا با احتياط براي اين گونه مراجعات ـ كه البته محدود نيز هست ـ اقداماتي صورت گيرد . در يك گزارش آمده است كه زن و مرد ايراني كه پس از محرم شدن به محل بعثه آمده بودند از گرمي استقبال برادران ذوق زده شده بودند .

در گزارش ديگر آمده است كه تعداد بيست نفر ـ 9 زن و 11 نفر مرد ـ عازم حج شده اند و تقاضا داشتند تا در يكي از ساختمانهايي كه كاروانهاي ايراني مستقر اسكان داده شوند .

يك شيعه ساكن مريلند آمريكا كه به سفر حج مشرف شده بود اظهار كرد كه در اين منطقه قريب ده هزار شيعه وجود دارد و اين افزوني عدد شيعه ها باعث برپايي مراسم عزاداري براي سالار شهيدان در اين ناحيه شده است .

يك زائر شيعه فرانسوي نيز در بقيع بر روي قبور ائمه افتاد اما توسط مأموران به عقب رانده شد .

شيعيان لبناني كه از كشور لبنان و نيز برخي از كشورهاي ديگر نظير ساحل عاج و . . . مي آيند از دوستداران انقلاب اسلامي هستند ، از رشد فرهنگي

236

برخوردارند و بايد ارتباط با آنان حساب شده تر باشد . اين افراد نيز نوعاً خواستار كتب تبليغي و ادعيه هستند . تعدادي از زائران شيعه تركيه نيز كه از اين كشور عازم حج شده اند در طبقه اي از ساختمان مستقر بودند و كتاب مناسكي هم كه سازمان تبليغات اسلامي به زبان تركي منتشر كرده بود در اختيارشان بوده است . وي گفت كه دسته هاي ديگري نيز از شيعيان به حج آمده اند كه به همراه خود روحاني تحصيل كرده در قم دارند .

تعدادي از زائران شيعه عراقي كه پس از يك سفر پر مشقت هفت روزه در تاريخ 16/3/71 به مكه رسيده بودند ، با ديدن عكس امام بدون اختيار گريه كردند و آنرا از دور مي بوسيدند . آنها از اينكه به دليل وجود جاسوسان در ميانشان نمي توانستند با ايرانيان تماس داشته باشند اظهار تأسف مي كردند .

تعدادي از شيعيان امارات متحده عربي نيز كه در بقيع ايستده بودند با ديدن استاد قرائتي وي را با دست به يكديگر نشان مي دادند و مي گفتند كه تصوير تلويزيوني وي را مي بينند . آنان اظهار مي كردند تا نوارهاي تلويزيوني ايشان با ترجمه عربي در اختيار آنان قرار گيرد .

از مشكلات شيعيان ديگر كشورها عدم امكان استفاده از مشاين هاي سرباز در حال احلام است كه مكرر مطرح شده و لازم است تا در اين باره هماهنگي هاي بيشتري با مسؤولان عربستان برقرار شود اگر موضوع با آنان در ميان گذاشته شده ، اما هنوز مشكل حل نشده است .

همانگونه كه در آغاز گفته شد پراكندگي شيعيان در كشورها و عدم اطلاع كافي از وضعيت آنان مانع از ارائه يك آمار درباره تعداد آنهاست .

تعدادي از شيعيان تانزانيا نيز كه به حج مشرف شده اند اظهار داشتند كه در

237

كشور خود فعاليت آزادانه دارند . آنان گفتند كه علاقمند هستند زن هايشان مانند زنان ايراني چادر به سر كنند .

تلاشهاي فرهنگي در معرفي شيعه

از مجموع برخوردهايي كه با افراد مختلف و از كشورهاي گوناگون صورت گرفته است اين مطلب مشخص مي شود كه تبليغات سوء و غير واقع بينانه ، چهره تشيع را به شكل بدي ترسيم كرده است . اين تصوير نادرست سبب شده است تشيع كه همان مذهب آل محمد و اهل بيت صلوات الله عليهم اجميعن است ، عليرغم خدماتي كه در طول تاريخ و در دهساله گذشته به جهان اسلام كرده ، همچنان مظلوم بماند . سياست انقلاب اسلامي ايجاد وحدت است و سر آن نيز ندارد تا به هر نداي باطلي پاسخ بدهد به ويژه كه اين حملات نه از سوي عموم اهل سنت بلكه تنها از سوي يك نگرش خاص و با اهداف مغرضانه صورت مي گيرد .

در عين حال جهت پاسخگويي به برخي از شبهات ، اقدامات محدود فرهنگي صورت گرفته است تا طالبان حقيقت را با تشيع اصيل آشنا سازد . روشن است كه به سراغ مشكلات ، اختلافات و انحرافات دروني مذاهب ديگر نيز بپردازد ، اما همانگونه كه اشاره شد ، انقلاب اسلامي در اين راستا اقدامي نكرده و اين تنها به هدف حفظ وحدت و مستحكم شدن ارتباطات دروني عالم اسلام بوده است .

در ارتباط با معرفي شيعه برخي از انديشمندان بزرگ شيعه در موسم حج در حرمين شريفين ، اقدام به نشر برخي از جزوات صرفاً تبليغي كردند و همت آنان نيز تنها و تنها معرفي تشيع بوده است . با كمال تأسف هر سال ناظر انتشار كتابهايي چند بر ضد شيعه هستيم و بسياري از مطالب آن همچون مسأله زيارت ، در رد

238

مطالبي است كه اهل سنت نيز قبول دارند . اين در حالي است كه حج مظهر وحدت فرق اسلامي است و لازم است تا تلاش سياسي ما اتحاد باشد نه تفرقه . علاوه بر معرفي شيعه ، پرداختن به مسائل جهان اسلام نيز از مسائل اصولي فرهنگي در ايام حج است . در اين مودر نيز جزواتي انتشار يافته است . زائران ايراني و انديشمندان اسلامي ، اين موضوع را كه مسلمانان را در جريان تحولات سياسي جهان و تقابل غرب با اسلام قرار دهند ، از وظايف اوليه خود به حساب مي آورند ، و فرصت موسم حج را يكي از مهمترين فرصتها براي چنين كاري مي دانند .

كتابهاي بسياري كه امسال از طرف اين انديشمندان انتشار يافته ، و در مراجعات زوار ساير كشورها در اختيار آنان قرار گرفته عبارت است از :

1 ـ طرح كلي انديشه اسلامي ( انگليسي )

2 ـ قضية فلسطين والصهيونية

3 ـ اصل الشيعة واصولها

4 ـ فرياد مظلوميت ( اردو )

5 ـ الفكر الاصيل

6 ـ دور الحج في المسيرة التاريخية

7 ـ تحريف القرآن ؟ ! ( اردو )

8 ـ الحج في السنة

9 ـ مسائل فقهيه

10 ـ زبدة الاحكام

11 ـ مصباح المتهجّد

12 ـ شيعه در اسلام ( انگليسي )

13 ـ سيماي جهان اسلام

239

14 ـ آشنايي با مناطق مسلمان نشين روسيه

15 ـ بحران آذربايجان و ارمنستان

16 ـ استفتائات حضرت امام و مقام رهبري ( اردو )

17 ـ اسنة والشيعة ( به انگليسي و عربي )

18 ـ مئة كلمة مختاره من حكم امير المؤمنين ( عليه السلام )

19 ـ تحريف القرآن ؟ ! ( عربي )

20 ـ مع الخطيب في خطوطه العريضة

21 ـ پيام امام به گورباچف ( عربي )

22 ـ فضائل القرآن

23 ـ ختم نبوت ( انگليسي )

24 ـ تعاليم اساسي اسلام ( از شهيد بهشتي به انگليسي )

25 ـ كتابسوزي ( به انگليسي )

26 ـ الحج مناسكه و واجباته

27 ـ آشنايي با مدينه

28 ـ جزوات وحدت اسلامي

29 ـ انسان در قرآن ( به انگليسي از شهيد مطهري )

30 ـ الحج علي مختلف المذاهب

31 ـ النداء التاريخي الكبير الذي وجبه الامام الخميني الي الحجاج ( 1407 )

32 ـ الفصل بين الدين و السياسيه

33 ـ الاستقلال الثقافي

34 ـ الحج موسم عبادي وملتقي سياسي

35 ـ حول زيارة قبر الرسول

240

36 ـ الوحدة الاسلامية ضرورة و هدف

37 ـ مسئولية المسلمين تجاه الاسلام

241

امام خميني ( ره )

لازم است برادران ايراني و شيعيان ساير كشورها از اعمال جاهلانه كه موجب تفرق صفوف مسلمين است احتراز كنند . و لازم است در جماعت اهل سنت حاضر شوند . و از انعقاد و تشكيل نماز جماعت در منازل و گذاشتن بلندگوهاي مخالف رويه اجتناب نمايند . و از افتادن روي قبور مطهره و كارهايي كه گاهي مخالف شرع است جداً اجتناب كنند .

حج بهترين ميعادگاه معارفه اسلامي است كه مسلمانان با برادران و خواهران ديني و اسلامي خود از سراسر جهان آشنا مي شوند و در آن خانه اي كه متعلق به تمامي جوامع اسلامي و پيروان ابراهيم حنيف است ، گردهم مي آيند و با كنار گذاردن تشخص ها و رنگ ها و مليت ها و نژادها به سرزمين و خانه اولين خود رجعت مي كنند و با مراعات اخلاق كريمه اسلامي و اجتناب از مجادلات و تجملات ، صفاي اخوت اسلامي و دورنماي تشكل امت محمّدي ـ ( صلّي الله عليه وآله ) ـ را در سراسر جهان به نمايش مي گذارند .

صحيفه نور ج2 ص131

243

مظاهر وحدت و ضد وحدت

از مفاهيم اساسي كه در انديشه ديني و سياسي امام راحل قدس سره ، جايگاه بسيار والايي داشت ، مفهوم وحدت اسلامي بود . اين مفهوم مي بايست در سطح وسيعي از جامعه اسلامي تطبيق داده مي شد و يك همسويي تحرك آفرين را در ميان امت اسلامي به وجود مي آورد . حج از مظاهر تجمع مسلمانان از هر فرقه و مسلك است . اگر قرار باشد وحدتي تحقق يابد و تجربه شود در اين جا بايد مورد عمل قرار گيرد . در اينجاست كه بايد حرفها تبديل به عمر شود و آنان كه ذهناً طرفدار وحدت امت اسلامي هستند ، عيناً تقيّد خود را به آن نشان دهند و تعصب در منفردات خود نداشته باشند .

از مصاديق بارز اين تجربه نماز جماعت و شركت در آن است . در اين باره حضرت امام در همان سالهاي نخست تأكيد فرمودند كه زائران ايراني به مساجد بروند و نماز خود را همراه با جماعت اهل سنت اقامه كنند . امسال نيز در جزوه استفتائات ويژه حج مجدداً به اين مسأله پرداخته شده بود . به عنوان نمونه دراين جزوه آمده است :

سؤال : برگزار كردن نماز جماعت توسط شيعيان در هتل ها و مسافرخانه ها در مخكه و مدينه چه حكمي دارد ؟

244

امام ( ره ) : [ در مكه و مدينه ] نبايد نماز به جماعت بخوانند و مي توانند در جماعت ساير مسلمين در مساجد شركت كنند و نماز را به جماعت بخوانند .

سؤال : شركت در نماز جماعت اهل سنت آيا اختصاص به مسجد الحرام و مسجد النبي ( صلّي الله عليه وآله ) دارد يا در مساجد ديگر هم كافي است ؟

امام ( ره ) : در مساجد ديگر هم كافي است .

گلپايگاني : اختصاص به مسجدين شريفين ندارد بلكه در تمام مساجد مستحب و مورد ترغيب و رجحان است و الله العالم .

اراكي : در مساجد ديگر هم كافي است .

سؤال : گاهي مشاهده مي شود كه هنگام برپايي نماز جماعت در مسجد النبي و مسجد الحرام بعضي از حجاج از مسجد خارج مي شوند و يا كنار ايستاده و تماشا مي كنند لطفاً نظر مبارك را در اين باره مرقوم فرماييد ؟

امام ( ره ) : وقتي كه در مسجدالحرام يا مسجد النبي نماز جماعت منعقد شده ، مؤمنين نبايد از آنجا خارج شوند و بايد از جماعت تخلف نكنند و با ساير مسلمين به جماعت نماز بخوانند .

گلپايگاني : اين عمل خوبي نيست و حجاج محترم شيعه بايد از اين گونه اعمال بپرهيزند و كاري نكنند كه انگشت نما و مورد اعتراض واقع شوند .

اراكي : احوط آنست كه در نماز جماعت شركت كنند و از آنچه موجب تفرقه مي شود بپرهيزند .

درباره سجده برفرش نيز حضرت امام قدس سره و آقاي اراكي ، اعاده را

245

اين فتوا كه در سالهاي گذشته همواره از طرف حضرت امام قدس سره مورد تأكيد بوده است طي چند سال توانسته است فضاي جديدي را در مدينه منوره و مكّه مكرمه بوجود آورد .

امسال نيز مجدداً و براي تأكيد ، نماينده مقام معظم رهبري و سرپرست حجاج ايراني طي استفتائي از حضرت آيت الله خامنه اي در اين باره سؤالي را مطرح كردند كه متن آن را همراه با جوابيه ايشان مي آوريم :

محضر مبارك رهبر انقلاب اسلامي حضرت آيت الله خامنه اي مدظله

با عنايت به توصيه هاي مؤكد امام راحل رضوان الله تعالي عليه و حضرت عالي در زمينه حفظ اتحاد و دعوت مسلمين جهان به وحدت كلمه و اجتناب از اعمال اختلاف انگيز به خصوص در ايام حج ، خواهشمند است نظر مبارك را در خصوص مسائل زير مرقوم فرماييد :

1 ـ اقامه نماز جماعت در هتل ها و مسافرخانه هاي مكه و مدينه با عنايت به اين كه اين اقدام اصولا مخالف عملي با جماعت مسلمين محسوب مي شود . آيا شرعاً جايز است ؟

2 ـ گاهي مشاهده مي شود كه بعضي از حجاج هنگام برپايي نماز جماعت در مسجد الحرام و مسجد النبي ( صلّي الله عليه وآله ) و ساير مساجد مكه و مدينه ، از شركت در نماز جماعت خودداري مي كنند و از مسجد خارج مي شوند و يا در كناري ايستاده و تماشا مي كنند ؛ اين عمل چه حكمي دارد ؟

3 ـ همراه بردن مهر ، بادبزن ، حصير و امثال آن در مساجد مكه و مدينه براي سجده برآن با عنايت به اين كه اين عمل موجب انگشت نما شدن و احياناً اهانت به شيعه مي گردد چه حكمي دارد ؟

246

4 ـ برخي از حجاج با اين ادعا كه رويت هلال نزد آنها ثابت نيست از وقوفين و اعمال روز عيد برخلاف جماعت مسلمانان عمل مي كنند . نظر مبارك در اين خصوص چيست ؟

5 ـ با عنايت به اين كه طبق تحقيقات انجام شده ، مسلخ جديد خارج از مني قرار دارد و ذبح در غير مسلخ هم از طرف حكومت ممنوع است ، ذبح در غير مسلخ با عنايت به خطرات احتمالي و تأخير ذبح از روز عيد چه حكمي دارد ؟

6 ـ حكم بوسيدن پنجره مرقد مطهر حضرت رسول ( صلّي الله عليه وآله ) يا برداشتن خاك از قبور ائمه بقيع ( عليهم السلام ) به عنوان تبرك و نماز خواندن در قبرستان بقيع يا كنار ديوار آن با توجه به ممانعت مأموران سعودي و با عنايت به اين كه اين اعمال معمولا موجب اهانت به شيعه مي گردد چيست ؟

7 ـ خواندن ادعيه ، زيارات و مرثيه هايي كه در اجتماع مسلمين وهن مذهب و تفرقه است چه صورتي دارد ؟

متن پاسخ حضرت آية الله خامنه اي رهبر معظم انقلاب به سؤالات نماينده ايشان در بعثه و سرپرست حجاج ايراني بدين شرح است :

كارهاي مذكور در سؤالات در صورتي كه وهن مذهب يا ايجاد تفرقه بين مسلمين شود و هر عمل ديگري كه اين تبعات را داشته باشد ، حرام است و مؤمنين بايد از آن اجتناب كنند و شركت در نمازهاي جماعت و تبعيت از تشخيص مسلمين در هلال ذيحجة الحرام و ذبح در مسلخ جديد و امثال آن مجزي و مبرّي ذمّه است .

247

مقايسه وضعيت امسال با سالهاي قبل به خوبي نشان مي دهد كه اين تجربه موفق بوده است و به تدريج آثار اين حركت بزرگ ظاهر مي شود . در عين حال بايد گفت كه هنوز تا مطلوب نهايي راه درازي در پيش است .

براساس گزارشي كه در تاريخ 30/2/71 بدست آمد ، يكي از كاروانها همراه با روحاني خود در مسجد محل حاضر مي شوند . در اين مسجد تنها 15 الي 20 نفر عرب وجود داشت بقيه زائران ايراني بودند . اين مسأله تأثير مطلوبي درمنطقه داشته است .

شركت گسترده زائران ايراني در نماز جماعت و نيز نماز جمعه مسجد النبي ( صلّي الله عليه وآله ) ، كاملا مشهود است . شركت برادران جانباز نيز اين حضور را نمايانتر حضور ايرانيان را در صفوف جلوي نماز مي توان به خوبي تماشا كرد .

واكنش ائمه جماعات اهل سنت در مساجد نسبت به اين حضور متفاوت است . كساني از آن ها كه متأثر از انديشه هاي ارتجاعي وهابيت اند وظيفه خود را ايجاد تفرقه مي دانند ، در سخاني كه گاهي بعد از نماز دارند ، مسائل اختلاف برانگيز و نيز توهين به شيعيان را مطرح مي كنند . در برابر ، موارد فراواني نيز گزارش شده است كه امام جماعت مسجد با گرمي برخورد كرده است .

براساس يك گزارش :

امام جماعيت يك مسجد در شهر مكّه مكرمه در حين ورود به مسجد جهت اقامه نماز جماعت مشاهده مي كند يك زائر روحاني ايراني به همراه ساير زائران در آخر صفوف نماز جماعت نشسته است ؛ امام جماعت مزبور با احترام به سمت روحاني ايراني رفته و دست وي را گرفته و او را به صف اول نماز هدايت كرده است . اين عمل وي به شدت ديگر نمازگزاران را تحت تأثي قرار داده است .

248

خبر ديگري از تاريخ 28/3/71 حاكي است كه :

پس از شركت مداوم و مستمر روحاني يكي از كاروانها در نمازهاي جماعت يكي از مساجد مكّه مكرمه ، امام جماعت و برادران نمازگزار اهل سنت درخواست كردند كه نماز مغرب را به امامت ايشان برپا دارند . اين گزارش حاكي است كه در پي اين درخواست ، نماز جماعت مغرب به امامت اين روحاني شيعه ، اقامه شد و نمازگزاران سني و شيعه به ايشان اقتدا كردند .

در گزارش ديگري نيز داشتيم كه روحاني يكي از مساجد مكّه ، پس از آشنايي با روحاني ايراني همراه كاروان ايراني به عرفات رفته است . جالب است كه اين گزارش ها صرفاً در ارتباط با ائمه جمعه مساجد مكه مكرمه است . گويا در مدينه تعصب بيشتري وجود دارد .

در ارتباط با حضور ايرانيان در مساجد ، مشكلاتي نيز وجود دارد كه بايد به آنها رسيدگي شود . از آنجا كه اكثريّت زائران هر سال ، كساني هستند كه براي اولين بار در اين وضعيت قرار مي گيرند ؛ لازم است تا آموزشهاي قبلي داشته باشند .

در رأس همه اين آموزش ها ، شركت مستمر خود روحاني در نماز جماعت مسجد محل مي باشد .

مشكل ديگر اين است كه از لحاظ اقامه نماز ، زائران ما هماهنگي لازم را با نمازگزاران در جزئيات نماز ندارند . اين مشكل چند روز اول وجود دارد و طبعاً سؤالاتي براي ساير نمازگزاران بوجود مي آورد . فرضاً نماز قصر براي توده عامي اهل سنت شناخته شده نيست گرچه مي دانيم كه بسياري از فقهاي اهل سنت به نماز قصر فتوا داده اند . ديده شده كه وقتي برخي از ايرانيان نماز را با دو ركعت تمام كرده اند ، برخي از زائران مصري از برادران روحاني در اين باره سؤال داشته اند . يا

249

مثلا قنوت در نماز براي اهل تسنن تعجب آور بوده است درصورتيكه قنوت واجب نيست و يا حداقل مي توان بدون بالابردن دست قنوت خواند . مشكل ديگر ، برخي از ائمه جماعت اهل سنت هستند كه با برخورد منفي ، زائران ايراني و نيز روحانيان را از شركت در نماز نگران مي كنند . در عين حال مواردي نيز بوده است كه به دنبال سخنراني امام جماعت مسجد ، حضور روحاني و بحث وي با امام جماعت باعث خنثي شدن تبليغات وي شده است . خطيب يكي از مساجد مهم كه كه در ضمن سؤال از وي راجع به گوشت قرباني شيعيان گفته بود : انشاء الله اشكالي ندارد ! مورد اعتراض برخي از برادران روحاني قرار گرفته است . اين برادر روحاني از حضور كفار در مكّه سؤال كرده و پس از آن نيز با اشاره به توطئه هاي استكبار از وي خواسته است تا مردم را دعوت به وحدت و اتحاد كند . وي نيز در اين باره قول مساعد داده است .

متأسفانه ائمه جماعت اهل سنت كه وابسته به فرقه وهابيت هستند ، اجازه نمي دهند تا از اين فرصت طلائي كه براي اتحاد مسلمانان فراهم شده به نحو احسن بهره گيري شود .

مشكل ديگر در مورد شركت در نمازهاي جماعت اهل سنت ، فتاواي فقهي برخي از آيات عظام است كه بايد با برقراري تماسهاي عملي به نحوي حل شود .

نكته ديگر بي توجهي برخي از روحانيان كاروانهاست . در خبري آمده بود كه افراد يك كاروان ايراني پس از نماز مغرب در مسجد قبا ، با روحاني كاروان جماعت مستقلي تشكيل داده و اقامه نماز كرده اند .

حضرت حجة الاسلام و المسلمين ري شهري درباره شركت و عدم شركت حجاج ايراني در نمازهاي جماعت در حج سال 71 اظهار داشتند :

بحمدالله گزارشهايي كه امسال داشتيم حاكي از آن است كه

250

اين مشكل به شدت رو به كاهش است يعني در مقايسه با سال قبل و سالهاي گذشته شركت زائران خانه خدا در نمازهاي جماعت اهل سنت چه در مساجد و چه در حرمين شريفين بسيار چشمگيرتر است ؛ يك عده بسيار كمي هستند كه توجه به اين مسأله ندارند و يا نمي خواهند داشته باشند و اين بي توجهي ، مسؤوليت روحانيان كاروانها و همچنين بعثه مقام معظم رهبري را براي سلهاي آينده سنگين تر مي كند تا زائران را بيشتر تحت آموزش قرار دهند .

ايشان درباره افرادي كه در كاروانها نقش هدايت دارند و در اين باره كوتاهي مي كنند گفتند :

اگر ما اطلاع پيدا كنيم كه افراد يا مديراني كه نقش هدايت يا اجرائي ، به عهده آنان است به وظيفه خويش ، خود يا در مورد زائران ، عمل نمي كنند از طرف هيأت داوران مسأله تعقيب خواهد شد . اين برخورد براي بار اول و دوم به صورت تذكر و در بارهاي بعد به صورت كنار گذاشتن از مسؤوليت خواهد بود .

غير از مسأله نماز جماعت كه مهمترين مظهر وحدت در حرمين شريفين است . برخي ديگر از اختلافات شعائر ميان شيعه و اهل سنت نيز بايد در اين محدوده مورد توجه قرار گيرد . از جمله روضه خواني و سينه زني كه در مورد اول بايد مسائل تفرقه انگيز در آن نباشد و در مورد دوّم اصولا نبايد در ملاء عام اجراء شود . زيرا براي ساير مسلمانان سؤال برانگيز است . البته در مورد زيارت قبور در شكل صحيح آن هيچ نوع كوتاهي روا نيست و جز وهابيان ، ديگر مسلمانان به اين امر معتقدند و خود در بقيع و حرم رسول الله ( صلّي الله عليه وآله ) زيارت نامه مي خوانند و از اين

251

جهت مشكلي وجود ندارد .

گاهي زائران ايراني بي توجه در كنار قبرستان بقيع نماز مي خوانند كه امسال افراد گروه ارشاد آنان را از اين كار بر حذر مي داشتند .