بخش 4

89

فصل سوم : سودان

91

آغاز سفر به سودان

ساعت 30/2 دقيقه بعد از ظهر روز يكشنبه 12/6/85 وارد فرودگاه شهر خارطوم پايتخت سودان شديم . آقاي ازهرتجاني وزير ارشاد و اوقاف سودان ، آقاي محمد حسن رئيس بعثه حج و عمره سودان ، آقاي عامري سفير محترم جمهوري اسلامي ايران در سودان ، حجة الاسلام والمسلمين آقاي انصاري رايزن محترم فرهنگي و جمعي ديگر از مسؤولان سوداني از آية الله ري شهري و همراهان به گرمي استقبال كردند .

پس از خروج از فرودگاه در حالي كه توسط يك موتور سوار پليس اسكورت مي شديم ، ما را به سالن ورزشي هاشم ضيف الله هدايت نمودند . در اين سالن مسابقه كاراته ويژه جشنواره انتظار در حال برگزاري بود .

پس از استقرار در جايگاه ، چند نفر از مربيان به حاضران و به ويژه آية الله ري شهري و همراهان خير مقدم گفتند . آقاي عامري سفير محترم

92

جمهوري اسلامي ايران نيز چند دقيقه اي به زبان عربي براي حاضران سخن گفت . سپس ورزشكاران به جايگاه دعوت شدند تا جوايزشان را از نماينده محترم ولي فقيه دريافت كنند . كاراته كاران جوان به ترتيب در جايگاه حضور يافته ، مدال هايشان را دريافت كردند و در پايان نيز جام « النصر والانتظار » به برندگان اين مسابقه اهدا گرديد .

پس از خاتمه مراسم از سالن بيرون آمده تا به هتل محل اقامت خود برويم . در محوطه پاركِ مقابل سالن ورزشي ، مراسم عروسي برپا بود و اين رسمي است كه در برخي كشورها از جمله هند و پاكستان وجود دارد كه در بخشي از چمن پارك ها ، چادر مي زنند و مراسم جشن عروسي را برپا مي كنند و بعد از پايان مراسم چادرها را جمع مي كنند و از اين رهگذر زوج هاي جوان كمتر هزينه مي كنند !

سپس همراه با اسكورت به « هاليدي هتل » كه در كنار رود نيل واقع شده و توسط مالزيايي ها اداره مي شود آمديم و چون در هواپيما غذا خورده بوديم ، از فرصت استفاده كرده و باتوجه به خستگي راه ، به استراحت پرداختيم .

آقاي مدينه نگاه پس از ترخيص بار متوجه شده بود كه دو بسته چاي يك كيلويي را كه از كنيا خريداري كرده بوديم ، در فرودگاه از داخل كارتن برداشته اند ! و اين مشكلي است كه متأسفانه در برخي كشورها ، خصوصاً كشورهاي توسعه نيافته وجود دارد و گاهي هم اتفاق مي افتد كه ساك همراه مسافر را مي دزدند و ديگر پيدا نمي شود !

93

سودان در يك نگاه

اطلاعات عمومي

جمهوري سودان با مساحت 2505810 كيلومتر مربع از نظر مساحت دهمين كشور دنيا و بزرگترين كشور قاره آفريقاست كه در منطقه شرق و شاخ آفريقا و در همسايگي نُه كشور آفريقايي مصر ، ليبي ، چاد ، آفريقاي مركزي ، كنگو ، اوگاندا ، اتيوپي و اريتره واقع گرديده و در شمال شرق خود داراي 800 كيلومتر ساحل در درياي سرخ است .

برآورد جمعيت اين كشور براساس آخرين سرشماري ، بالغ بر 35 ميليون نفر و با تركيب 70% مسلمان و 30% مسيحي و آنيميست و متشكل از 597 قبيله از تيره هاي عرب و آفريقايي مي باشد . قبايل عرب عمدتاً در شمال و شرق و تيره هاي آفريقايي در جنوب و غرب سودان متمركز هستند . ميانگين عمر در مردان 57 سال و در زنان 60 سال است . بيش از 40 درصد از مردم سودان زير خط فقر زندگي مي كنند .

مسلمانان اين كشور اكثراً مالكي مذهب و بخش قابل توجهي از آنان تابع فرقه هاي تصوف و مقيد به آداب و رسوم آنان مي باشند . وجود خلاوي قرآن يا همان مكتب خانه هاي قرآني كه به كودكان خردسال ، تلاوت و حفظ قرآن را آموزش مي دهند ، از ويژگي هاي جامعه سنتي و مذهبي سودان شمرده مي شود .

زبان و پول رايج

زبان رسمي كشور عربي و زبان انگليسي به عنوان زبان دوم در بخش هاي اداري و آموزشي كشور رايج مي باشد . زبان رسمي ايالت هاي

94

جنوبي ، انگليسي است .

واحد پول سودان ، دينار است و هر دلار آمريكا در حال حاضر 213 دينار مي باشد . هر دينار نيز به 10 جنيه سوداني تقسيم مي شود ( هر دلار آمريكا معادل 2130 جنيه است ) و علي رغم آن كه واحد پول رسمي كشور دينار است ، ولي مردم كوچه و بازار و مغازه ها ، قيمت هاي خود را به جنيه عرضه مي كنند . براساس موافقت نامه صلح جنوب ، در آينده نزديك ، واحد پول سودان تغيير خواهد كرد .

تقسيمات جغرافيايي

سودان داراي 26 ايالت است و آن چه به عنوان جنوب سودان شناخته مي شود ، شامل 10 ايالت از مجموع 26 ايالت است كه حدود 41 مساحت اين كشور را دربرگرفته و داراي جمعيتي بالغ بر 10 ميليون نفر است كه بيش از 3 ميليون نفر از جنوبي ها به دنبال كار و نيز بر اثر جنگ داخلي گذشته ، به شمال سودان كوچ كرده و عمدتاً در حاشيه شهر خارطوم ساكن شده اند . بخش زيادي از مردم جنوب ، آنيميست و تعدادي ديگر نيز كه طبقه تحصيل كرده را تشكيل مي دهند مسيحي هستند . مسلمانان نيز در جنوب سودان به عنوان اقليت ، از ديرباز ساكن بوده اند .

آب و هوا

آب و هواي سودان در شمال كه پايتخت نيز در آن واقع شده ، خشك و گرم و سوزان و تنها دوماه از سال در آن بارندگي محدود وجود دارد ، ولي جنوب سودان داراي آب و هواي معتدل استوايي و پوشيده از مناطق

95

سرسبز و جنگلي است و 6 ماه از سال نيز در آن بارندگي جريان دارد . موسم بارندگي در سودان از ماه آوريل تا ماه سپتامبر است و نصيب شمال از اين بارندگي نسبت به جنوب آن بسيار كمتر است . آب و هواي خارطوم از اواخر مردادماه تا اوائل اسفند ، معتدل بوده ، ولي از اسفند تا تيرماه ، گرم ترين فصل سال است .

رود نيل بيشترين بستر و درازاي خود را در سرزمين سودان مي پيمايد و پس از آن به سوي مصر روانه مي شود . دو رود نيل آبي و نيل سفيد در ادامه مسير خود در شهر خارطوم به همديگر پيوسته و ادامه مسير خود را در يك بستر مي پيمايند و از اين رو برخي از صاحبنظران سوداني بر اين باورند كه آيه مباركه ( مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ ) ناظر به برخورد دو رود بزرگ نيل در شهر خارطوم است و به راستي در فصل بارندگي كه ارتفاع رود نيل به بالاترين سطح آن ـ يعني عمقِ حدود 20 متر ـ مي رسد ، به دريايي روان مي ماند .

رودخانه نيل ، محل تلاقي فرهنگ هاي مختلف قبايل آفريقايي مي باشد و نيل نه تنها قبايل نزديك به خود ، بلكه از كشورهاي دوردست خود نيز ، قبايل مختلفي را دور خود جمع كرده است ؛ حتي قبايل عرب جزيرة العرب نيز از ديرباز براي رسيدن به نيل ، درياي سرخ را پشت سر گذاشته و در اطراف اين رودخانه مأوي گزيده اند .

رسانه هاي سودان

علاوه بر راديو ملي سودان كه بر روي موج هاي MW و FM ، پخش مي شود ، هفت راديو ديگر بر روي امواج FM به نام هاي قرآن ، رابعه ،

96

مانگو ، كوثر ، اقتصادي ( خارطوم اف ام ) ، قوات مسلحه و ام درمان 100 FM پخش مي گردد . تقويت و پخش راديو مونت كارلو فرانسه ، راديو بي بي سي لندن و راديوي DW آلمان در پايتخت بر روي موج FM تنوع ويژه اي به موج FMداده است . سه شبكه تلويزيون دولتي به نام هاي سودان ، نيل الازرق و ايالت خارطوم وجود دارد و در اين ميان كانال السودان بر روي ماهواره هاي عربسات ، نيل سات و هاتبرد ، قابل دريافت است . اخبار سراسري تلويزيون سودان بهوقت محلي در ساعت هاي 10 صبح ، 16 ، 19 و 22 بعد از ظهر پخش مي شود .

16 روزنامه صبحگاهي و بعضاً با تيراژ 50 هزار نسخه به زبان عربي منتشر مي شود كه عبارتند از : الرأي العام ، الصحافه ، الحيات ، اخبار اليوم ، الأيام ، الوفاق ، الوطن ، الخرطوم ، السوداني ، رأي الشعب ، الوان ، الشارع السياسي ، الأضواء ، القوات المسلحة و سودان اليوم ، الخبر ؛ همچنين دو روزنامه به زبان انگليسي به نام هاي خارطوم مانيتور و سودانويژه منتشر مي شود . روزنامه چاپ عصر در خارطوم وجود ندارد .

براساس گزارش شوراي ملي مطبوعات و رسانه هاي سودان ، براي هر 88 نفر سوداني يك روزنامه چاپ مي شود .

بازار و مراكز سياحتي سودان

سودان نيز همانند مصر ، داراي اهرام هايي است كه در بخش شمالي آن در منطقه « مروي » و « بجراويه » واقع شده است كه بازمانده فراعنه مصر قديم است كه گستره آن ، بخش هايي از سودان را نيز دربرمي گرفت . در پايتخت ، موزه اي در ام درمان است كه به بيت الخليفه ( منزل

97

عبدالله التعايشي رهبر مبارزات مردم سودان عليه استعمار انگليس در اواخر قرن 18 ميلادي ) معروف است و ادوات جنگي آن دوره به نمايش گذاشته شده است . موزه ملي سودان واقع در شهر خارطوم و موزه تاريخ طبيعي واقع در دانشگاه خارطوم ، از ديگر مراكز ديدني مي باشد . رود نيل هم با وجود قايق ها و زورق هاي مختلف براي جابه جايي مسافرين ، مناظر زيبايي براي تفرج و ديدن دارد . محل تلاقي دو رود بزرگ نيل آبي و سفيد هم ديدني مي باشد .

شايان ذكر است پايتخت سودان از سه شهر و منطقه بزرگ و جداي از هم تشكيل شده است : ام درمان ، خارطوم بحري و شهر خارطوم كه دو رود بزرگ نيل آبي و نيل سفيد حد فاصل اين سه بخش پايتخت را تشكيل مي دهد . فرودگاه بين المللي و نيز مراكز دولتي در شهر خارطوم و تنها ساختمان مجلس ملي سودان ( پارلمان ) نيز در شهر ام درمان واقع شده است .

مراكز خريد پايتخت را بازارهاي ام درمان ، بحري ، سوق الشعبي و سوق العربي و شارع جمهوري در خارطوم و نيز مركز بزرگ تجاري عفرا تشكيل مي دهند . كالاهاي چيني ، بازارهاي سودان را فراگرفته است . صنايع دستي سودان شامل ساخته هايي از عاج فيل ، استخوان شتر و چوب آبنوس در شكل هاي مختلف تزييني همچون تسبيح و عصاي آبنوس و نيز كيف هاي دستي زنانه ساخته شده از پوست مار ، تمساح و سوسمار است . چاي ترش مكه كه در سودان به چاي كركدي معروف و از كيفيت بي نظيري برخوردار است بهترين سوغاتي سودان محسوب مي شود كه به صورت فله و بسته بندي شده به وفور يافت مي شود .

98

در بازار ميوه بيش از 30 نوع مانگو ( انبه ) در فصل هاي مختلف سال يافت مي شود . ميوه هاي موز ، گريب فوروت ، پرتقال ، جفافه و ميوه هاي صيفي سودان از كيفيت بالايي برخوردار است و موز ارزان ترين ميوه در بازار است كه هركيلو آن 1200 جنيه مي باشد .

خارطوم از مراكز تفريحي قابل ذكري برخوردار نيست . دو پارك بزرگ در سطح شهر وجود دارد كه ورودي آن دو دلار است . هتل هاي قديمي پالاس ، هيلتون ، مريدين و ويلا هتل از بهترين هتل هاي شهر خارطوم است كه كيفيت هتل هيلتون به عنوان پنج ستاره و گران ترين هتل ، در حد يك هتل درجه سه در بحرين است . هزينه تماس با ايران در سودان دقيقه اي 160 دينار ( 75 سنت آمريكا ) است كه اين هزينه در هتل از 20% افزايش برخوردار است .

تاريخ سياسي

تاريخ سياسي سودان را مي توان به سه دوره حاكميت عثماني ها ، استعمار انگليس و حاكميت مشترك انگليس و مصر و دوره پس از استقلال تقسيم نمود . سودان در سال 1956 از حاكميت مشترك انگليس و مصر بر اين كشور ، استقلال يافت و روز اول ژانويه به عنوان روز ملي و سالروز استقلال ، رسماً جشن گرفته مي شود . دوره هاي حاكميت از زمان استقلال سودان تاكنون عبارتند از :

حكومت اسماعيل الأزهري ( حزب اتحاد دموكراتيك ) 1956 ـ 1958 ، حكومت ژنرال ابراهيم عبود 1958 ـ 1964 ، حاكميت احزاب 1964 ـ 1969 ، حكومت ژنرال جعفر نميري 1969 ـ 1985 ،

99

كودتاي ژنرال سوارالذهب در 1985 و تشكيل دولت انتقالي توسط وي تا 1986 ، حاكميت احزاب ( حزب امت ) 1986 ـ 1989 و كودتاي نجات ملي انقاذ ( جنبش اسلامي سودان ) توسط ژنرال عمر حسن احمد البشير و به قدرت رسيدن نظاميان در 30 ژوئن 1989 و اداره شورايي كشور تا سال 1993م و منصوب شدن ژنرال عمر البشير از سوي شوراي نجات ملي به عنوان رييس جمهور در سال 1993م ؛ كه ادامه رياست جمهوري البشير يك بار در سال 1996م و بار ديگر در سال 2000م با برگزاري انتخابات رياست جمهوري و كسب اكثريت آراء ادامه يافت . به دنبال امضاي موافقتنامه صلح با جنوب ، طرفين صلح توافق كردند تا البشير تا پايان دوره شش ساله انتقالي تا سال 2009م ، رياست جمهوري را همچنان برعهده داشته باشد .

با نگاهي به دوره هاي حاكميت درمي يابيم كه قدرت در سودان همواره ميان نظاميان و احزاب سياسي در گردش بوده است و اين پديده ، ويژگي تاريخ سياسي سودان را تشكيل مي دهد . كودتاهاي صورت گرفته در اين كشور ، معمولاً بدون خون ريزي و يا بازداشت هاي گسترده ، همراه بوده است .

نظام سياسي و ساختار حاكميت

براساس موافقتنامه صلح جنوب معروف به موافقت نامه « نيواشا » كه ميان حزب كنگره ملي به عنوان حزب حاكم و جنبش مردمي آزادي بخش سودان ( SPLA ) به رهبري جان گارانگ در نهم ژانويه 2005م به امضا رسيد ، حاكميت در سودان با اختصاص 52 درصد به حزب موتمر ملي

100

( حزب حاكم ) ، 28 درصد به جنبش جنوب ، 14 درصد به احزاب سياسي شمال و 6 درصد باقيمانده به احزاب و گروه هاي جنوبي تقسيم شده است . براساس اين موافقتنامه ، نوع حكومت همچنان جمهوري است . امضاي اين موافقتنامه كه به موجب آن ، جنگ داخلي 21 ساله ميان دولت و شورشيان جنوب پايان يافت ، مهم ترين تحول سياسي سودان طي سال هاي اخير تلقي مي شود .

رييس جمهور داراي دو معاون است ؛ معاون اول رئيس جمهور كه براساس صلح نامه جنوب ، رييس جنبش آزاديبخش مردمي سودان است و در حال حاضر بعد از مرگ « جان گارانگ » ، « سالواكيير ميارديت » مرد شماره دو جنبش ، عهده دار اين منصب مي باشد ، ضمن آن كه وي همزمان ، رييس حكومت جنوب نيز محسوب مي شود . ديگر معاون رييس جمهور از شمالي ها انتخاب مي شود كه در حال حاضر آقاي علي عثمان محمد طه مي باشد .

به دنبال امضاي موافقتنامه صلح دارفور معروف به موافقتنامه ابوجا ، « مني آركوميناوي » رييس جنبش آزاديبخش سودان در دارفور ، كه طرف دولت در صلح دارفور است ، به عنوان دستيار ارشد رييس جمهور كار خود را اخيراً آغاز كرده است . دولت وحدت ملي ، به رياست ژنرال البشير ، داراي 30 وزير فدرال و 34 وزير مشاور است كه 9 تن از وزراي فدرال ، جنوبي بوده و 3 تن نيز ، از تجمع ملي دموكراتيك ( به رياست محمد عثمان ميرغني ) هستند .

براساس توافقنامه صلح جنوب ، قانون اساسي جديد كه براي دوره 6ساله انتقالي ، تدوين و به تأييد كميسيون قانون اساسي در ماه جولاي

101

2005م رسيده است ؛ كشور در دو سطح ايالتي و فدرالي با 26 ايالت در دو بخش شمال و جنوب اداره مي شود . بخش جنوب با 10 ايالت ، داراي حكومت خودمختار فدرالي و نيز قانون اساسي مستقل است . هر ايالت داراي يك والي ، چندين وزير و يك مجلس مستقل است . والي و وزراي ايالتي در شمال از سوي رييس جمهور و در جنوب از سوي رييس دولت جنوب كه معاون اول رييس جمهور است ، با مشورت رييس جمهور برگزيده مي شود . در حال حاضر بودجه جنوب توسط وزارت دارايي شمال ، براساس پروتكل تقسيم ثروت تعيين مي شود . شعبه اي از بانك مركزي سودان در جنوب راه اندازي شده كه با سيستم بانكداري اسلامي شمال متفاوت مي باشد . قرار است واحد پول جديد هم در كشور رايج گردد .