بخش 6

123

ديدار از مركز حج و عمره سودان

صبح روز سه شنبه مورخ 14/6/85 ، براساس برنامه پيش بيني شده به محل ساختمان حج و عمره سودان آمديم . فاصله از هتل تا آن مركز نسبتاً

124

طولاني بود . تعدادي از مسؤولان « منظمة الحج والعمرة السودانية » در قسمت ورودي ساختمان به استقبال آمده بودند . سپس به اطاق جلسات راهنمايي شديم و پس از معارفه ، ابتدا يكي از آقايان حاضر در جلسه به آقاي ري شهري و همراهان خير مقدم گفت . سپس مدير تشريفات آياتي از كلام الله مجيد را تلاوت كرد و بعد از آن اظهار داشت :

آقاي محمد حسن عبدالصمد رئيس منظمه ، كه فردي فاضل و دانشمند است بسيار تمايل داشت تا در اين ملاقات ، با جنابعالي و همراهان ديدار داشته باشد ، ليكن متأسفانه به دليل تصادفي كه روز گذشته اتفاق افتاد و چند تن از ميهمانان همايش ذكر و ذاكرين از دار دنيا رفتند ، ايشان به نمايندگي از طرف وزير ارشاد و اوقاف براي تسليت گويي به خانواده هاي درگذشتگان ، به مسافرت رفتند .

وي سپس ادامه داد :

ما در موسم حج ، نظم و انضباط و شور و نشاط ديني و انقلابي خاصي را در ميان زائران ايراني مي بينيم و بسيار علاقه منديم تا در تمامي زمينه ها با جمهوري اسلامي ايران روابط داشته باشيم و خصوصاً در رابطه با حج و عمره با يكديگر تبادل تجارب كنيم .

برادران ارجمند ، در قلب و فكر من سخن فراوان است . ما همه برادريم و اسلام و قرآن نقطه اتصال و ارتباط ما با يكديگر است .

وي سپس گزارشي از تعداد حاجيان و عمره گزاران سوداني ارائه داد و گفت :

125

همه ساله حدود 32500 نفر به حج و تعداد 50 تا 70 هزار نفر نيز به عمره مشرف مي شوند . شيوه حج گزاري سوداني ها و مجموعه تشكيلات آنان به اين شرح است :

اهل سودان از زمان ورود اسلام به اين سرزمين و آشنايي با مناسك حج ، سفر به سرزمين حجاز با هدف به جا آوردن حج را آغاز كردند . در آن روزگار حجاج مناطق مختلف سودان ، سوار بر چهارپايان تا « پورت سودان » ، واقع در كناره درياي سرخ سفر مي كردند و از آن جا با كشتي عازم حجاز مي شدند . كاروان هاي حج سودان ، « تايه » نام داشت كه در زبان عاميانه به معناي گروه و دسته است . « تايه » ها براساس پيوندهاي خانوادگي و خويشاوندي شكل مي گرفت و حج گزاري در سودان ، تا قرن گذشته كم و بيش به همان روش انجام مي شد .

در پي ايجاد تحول در عرصه ارتباطات و حمل و نقل و افزايش شمار حجاج ، دولت سودان در سال 1971م اداره امور اجرايي حج را به وزارت امور ديني و اوقاف اين كشور محول كرد و اين وزارتخانه تا سال 1991م عهده دار امر برگزاري حج بود .

در سال 1992م امور اجرايي حج به بعثه حج سودان واگذار گرديد . اين بعثه از دو بخش اصلي تشكيل مي شد : نخست ، بخش اداري و نظارتي ؛ كه تابع اداره حج و عمره وزارت ارشاد بود و ديگري دايره اسكان و حمل و نقل كه تحت نظارت شوراي اوقاف اسلامي سودان فعاليت مي كرد . اين روند تا سال 1994 ادامه يافت .

تشكيل شوراي عالي حج و عمره

در سال 1995م ( 1374ش ) ، دولت سودان با تصويب لايحه اي ، تشكيل « شوراي عالي حج و عمره » در وزارت برنامه ريزي

126

اجتماعي اين كشور را در دستور كار خود قرار داد تا امور اجرايي حج و عمره به اين شورا محول گردد . دوسال پس از آن ، در سال 1997م بخشنامه موقت ويژه تشكيل اين شورا صادر شد كه در بخشي از آن چنين آمده بود :

« . . . شورايي موسوم به شوراي عالي حج و عمره تشكيل خواهد شد كه ماهيت حقوقي دارد و مقر اصلي آن در خارطوم واقع است . اين شورا با موافقت وزير متبوع مي تواند دفاتر و اداراتي در داخل يا خارج از كشور داير كند » .

ساختار تشكيلاتي شوراي عالي حج و عمره عبارت است از :

الف ـ شوراي اداري : كه با انتخاب وزير و بر مبناي مصوبه هيأت وزيران تشكيل مي شود .

ب ـ اداره مركزي : كه زيرنظر مدير كل و معاون وي فعاليت مي كند . روند اجرايي امور مالي ، اداري و فني شورا برعهده اين اداره است .

ج ـ ادارات تابعه ، شامل اداره حج و عمره ، اداره امور مالي و توسعه انساني ، اداره اطلاع رساني و روابط عمومي ، اداره ارشاد و آموزش ، اداره سرمايه گذاري و دفتر هماهنگي امور حج و عمره مستقر در جده .

ضوابط و شرايط اعزام به حج

الف ـ ضوابط مالي : هزينه هاي امور اداري به طور نقدي از داوطلبان دريافت مي گردد و هزينه هاي اعزام به حج شامل هزينه اسكان ، حمل و نقل و خدمات ديگر ، به ريال سعودي و در قالب دو فقره چك دريافت مي شود .

ب ـ استطاعت بدني و مقررات شرعي : توانايي جسمي براي

127

انجام سفر حج در مردان ، و همراه بودن يكي از محارم براي بانوان زير 45 سال ضروري است .

ج ـ ضوابط و مقررات اداري : شامل مقررات خروج از كشور ، تابعيت ، اخذ گذرنامه و رواديد ، كه داوطلبان بايد از شرايط عمومي برخوردار باشند . انجام آزمايش هاي پزشكي براي تمامي داوطلبان و اخذ مرخصي براي كارمندان دولت ضروري است .

سهميه مناطق

در سال 1420 هـ . ق ( 2000م ) ، بنابر مصوبه هيأت وزيران و به منظور تمركززدايي و سهولت در انجام امور اداري ، كشور به سه ناحيه شرقي ، مركزي و غربي تقسيم شد . براساس اين تقسيم بندي ، ناحيه شرقي ايالت هاي درياي سرخ ، كسلا ، قضارف ، الجزيره و نيل ازرق را شامل مي شود . ايالت هاي خارطوم و نهرالنيل در ناحيه مركزي قرار دارند و ايالت هاي كردفان ( شمالي ، شرقي و غربي ) ، دارفور ( شمالي ، شرقي و غربي ) ، نيل ابيض و همچنين ايالت هاي جنوبي در ناحيه غربي واقع شده بودند . باتوجه به ويژگي هاي خاص مناطق جنوبي ، در سال 2002 ناحيه ديگري به اين نواحي سه گانه اضافه شد كه تمامي ايالت هاي جنوبي را دربرمي گيرد .

بعثه حج سودان

بعثه حج سودان از دو بخش تشكيل شده است :

1 ـ بخش نظارت و برنامه ريزي

2 ـ بخش امور مربوط به نواحي مختلف ، كه اجراي برنامه ها را برعهده دارد .

128

شرايط اعزام به عمره

ضوابط و شرايط كلي براي اعزام به سفر عمره ، با مقررات و ضوابط اعزام به حج تفاوتي ندارد . البته از سال 1422ق ، وزارت اوقاف و ارشاد باتوجه به مصوبه دولت عربستان ، بخش خصوصي را نيز در ارائه خدمات عمره مشاركت داده است .

موقوفات در خدمت حجاج

در عربستان سعودي و سودان ، زمين ها و املاك وقفي متعددي وجود دارد كه درآمد حاصل از آنها براي خدمت رساني به حجاج درنظر گرفته شده است . موقوفات قديمي بيشتر در شهر جده واقع هستند و در سال هاي اخير ، موقوفه هايي در شهرهاي مكه و مدينه نيز به آنها افزوده شده است .

سند چشم انداز 25ساله شوراي عالي حج و عمره

اين طرح كه در فاصله زماني 1423 تا 1448 هـ . ق ( 2002 تا 2027م ) و در چهار مرحله ( سه دوره 5 ساله و يك دوره 10ساله ) به اجرا درمي آيد ، با هدف ايجاد تحول در برگزاري مراسم حج و عمره و پربارتر شدن اين سفرهاي معنوي آغاز شده است . از جمله برنامه هاي شوراي عالي حج و عمره كه در سال هاي آينده به اجرا درخواهد آمد ، مي توان به موارد ذيل اشاره كرد :

1 ـ طرح پس انداز براي حج : براساس مصوبه هيأت وزيران و با بهره گيري از تجربه موفق كشور مالزي در برگزاري حج و عمره ، اجراي طرح « پس انداز براي حج » در دستور كار شوراي عالي حج و عمره قرار گرفته و پس از رايزني با مراجع ذي ربط در مالزي ، تفاهم نامه اي در اين زمينه با طرف مالزيايي به امضا

129

رسيده تا براساس آن ، « پس انداز مالي » به عنوان يك راهكار موفق و همگاني براي اعزام به حج به اجرا درآيد .

2 ـ احداث ساختمان مركزي شوراي عالي حج و عمره : اين مركز باتوجه به ضرورت همكاري و هماهنگي ميان ادارات و سازمان هاي مرتبط با امور حج و عمره احداث خواهد شد . هريك از ادارات و سازمان هاي مربوطه مانند اداره گذرنامه ، اداره بهداشت و . . . در اين ساختمان دفتر نمايندگي تأسيس خواهند كرد .

3 ـ كارخانه توليد لوازم احرام و ملزومات حج : اين كارخانه محصولات خود را با قيمت ارزان و كيفيت مناسب در اختيار حجاج و معتمرين قرار خواهد داد . بدين ترتيب علاوه بر صرفه جويي در هزينه ها و جلوگيري از خروج ارز از كشور ، سود حاصل از محل فروش محصولات نيز به پيشبرد اهداف شورا كمك مي كند .

4 ـ احداث درمانگاه هاي ويژه حجاج : مراكز درماني ويژه حجاج با هدف ارائه خدمات بهداشتي و درماني با هزينه اندك و كيفيت مطلوب احداث خواهد شد و درآمدهاي حاصل از اين مراكز درماني نيز در تحقق اهداف شوراي عالي حج و عمره نقش مؤثري خواهد داشت .

روند فعاليت هاي شوراي عالي حج و عمره

الف ـ برنامه ساليانه : اين شورا باتوجه به سياست هاي ابلاغ شده از سوي هيأت وزيران و سند چشم انداز 25 ساله ، برنامه فعاليت هاي سالانه خود را پيش بيني و اجرا مي كند . اين برنامه ها براساس يك دوره ساليانه ( از محرم تا ذي حجه ) به اجرا درمي آيد و به كارگيري روش هاي بهينه سازي و افزايش

130

بهرهوري همواره در دستور كار شورا قرار داشته است .

ب ـ دوره هاي آموزشي : شورا همواره به ارتقاء سطح علمي و آموزشي كاركنان توجه دارد و هريك از آنان با توجه به سطح معلومات و نوع وظيفه اي كه برعهده دارند ، در دوره هاي آموزشي ويژه مشاركت مي كنند .

سياست هاي كلي شوراي عالي حج و عمره

ـ افزايش تعداد حجاج و عمره گزاران در دوره اجراي سند چشم انداز 25ساله به منظور رسيدن به بالاترين سقف ظرفيت .

ـ تشويق به سرمايه گذاري در امر حج و عمره و افزايش درآمدهاي شورا ، متناسب با روند افزايش تعداد حجاج و معتمرين .

ـ ارتقاء سطح آگاهي حجاج و همراهي آنان با روند بيداري اسلامي .

ـ كاهش هزينه ها از طريق افزايش سرمايه گذاري .

ـ ايجاد صندوق اعتباري و پس انداز در تمامي سازمان هاي دولتي و غيردولتي به منظور ايجاد زمينه حضور افراد كم درآمد در حج .

راهكارهاي اجراي مرحله نخست سند چشم انداز

( 5ساله اول ، 1423 تا 1427 )

ـ تصويب ساختار تشكيلاتي و شرح وظايف اجرايي شورا و تعيين هيأت نظارت بر روند اجراي آن .

ـ فعال كردن دفاتر نمايندگي شورا در ايالت هاي مختلف .

ـ احداث ساختمان مركزي شوراي عالي حج و عمره .

ـ ايجاد صندوق پس انداز حج و عمره .

131

هزينه هاي سفر حج در سودان

حجاج سودان از دو مرز هوايي و دريايي ، از طريق فرودگاه هاي جده و مدينه و نيز بندر جده عازم عربستان مي شوند . هزينه ثابت سفر براي حجاج اعزامي از همه مناطق سودان ، برابر با 750 دلار است كه با احتساب هزينه هاي اجرايي ، حمل و نقل ، اسكان و . . . كل هزينه سفر حج از راه هوايي برابر با 1600 دلار ( 6100 ريال سعودي ) و از طريق دريا برابر با 1200 دلار ( 4500 ريال سعودي ) است .

تعداد حجاج سوداني در موسم حج سال 1425 هـ . ق برابر با 25569نفر و سهميه اختصاص يافته به هريك از ناحيه هاي اين كشور به شرح ذيل بوده است :

ـ ناحيه خارطوم و جنوب : 10988 نفر ؛

ـ ناحيه مركزي : 3519 نفر ؛

ـ ناحيه شرقي : 3946نفر ؛

ـ ناحيه غربي : 4677 نفر ؛

ـ ساير سهميه ها : 2549 نفر ؛

ـ جمع كل : 25569 نفر .

حدود 52% از حجاج از طريق دريا و 48% نيز از مرزهاي هوايي عازم عربستان شده اند . 70% از حجاج سودان ، « مدينه قبل » و 30% نيز « مدينه بعد » بوده اند .

گزارش حج 1425 هـ . ق

سهميه كشور سودان 26000 نفر

هزينه هر نفر هوايي 1634 دلار ( 6130 ريال سعودي )

زميني 1209 دلار ( 4535 ريال سعودي )

132

* مبادي ورودي به عربستان

بندر جده : 11350نفر

فرودگاه جده 4350نفر

فرودگاه مدينه 7312نفر

جمع 23020نفر

اعضاي بعثه و . . . 1000 نفر

اتباع خارجي و ويزاهاي شخصي 1549نفر

جمع كل : 25569نفر

تعداد پرواز 35 ( مدينه قبل ) ( هواپيمايي سودان 18 پرواز و هواپيمايي سعودي 17 پرواز )

محل اسكان در مدينه : مناطق الاجابه ، العوالي والمصانع .

تعداد آپارتمان ها و منازل مسكوني در مدينه : 68 باب ساختمان

محل اسكان در مكه : مناطق ريح بخش ، فلكه كُدي و خيابان هاي المنصور ، الزاهر ، عزيزيه و اجياد .

تعداد ساختمان هاي اجاره شده در مكه : 26 باب

تعداد چادرهاي اختصاص يافته به حجاج سودان در مني : 1941 چادر

* بهداشت و درمان

تعداد مراجعين به درمان گاه ها

مراجعاتبستريبستريتعداد كوتاه مدتفوت شدگان

مرحله اول85007561

مرحله دوم5741712320

جمع14241787921

133

* ارزيابي عملكردها در حج 1425 هـ . ق

الف ) نقاط قوت :

ـ آغاز زودهنگام عمليات اجرايي حج كه در 16 رمضان و يك ماه زودتر از سال هاي گذشته آغاز گرديد .

ـ موفقيت شركت هاي حمل و نقل دريايي و هوايي در اجراي جدول زمان بندي سفرها براساس برنامه از پيش تعيين شده .

ـ سازمان دهي مناسب روند ورود حجاج به عربستان با حضور فعال و مؤثر مسؤولان پذيرش بعثه در مبادي ورودي ( فرودگاه ها و بندر جده ) و ملبّس بودن آنها به لباس متحدالشكل كه ورود حجاج را سرعت بخشيده بود .

ـ موفقيت كارگزار خدمات حجاج در اجراي بندهاي قرارداد كه برخي از آنها براي نخستين بار به طور كامل اجرا شد و عبارت بود از :

1 ـ پرداخت مبلغ 70 ريال به جاي وعده هاي غذايي به هر زائر كه كاملاً كافي به نظر مي رسيد .

2 ـ اجراي برنامه انتقال حجاج به مشاعر ( عرفات ، مشعر ، مني ) براساس زمان بندي كه ضمن انتقال همه حجاج در روز حركت ، به ميزان 15% در هزينه هاي اتوبوس ها صرفه جويي شد كه بيش از حد پيش بيني شده بود .

ـ برگزاري جلسه مشاوره با موسسات عربستان براي ارزيابي عملكرد بعثه در مدينه منوره پيش از ديدار با مديران وزارت حج ( شاخه مدينه )

ـ موفقيت روش برپايي و حراست از چادرها توسط نيروهاي اعزامي پليس سودان كه موجب جلوگيري از ورود افراد متفرقه

134

( از جمله بازماندگان موسم عمره و حجاج غيرسوداني ) به چادرها گرديد و مشكلاتي را كه در اين خصوص در سال هاي گذشته پيش آمده بود ، برطرف كرد .

ـ مشاركت بخش آموزش و ارشاد در افزايش آگاهي زائران و انجام هرچه بهتر مناسك توسط آنان . . .

ـ ارائه خدمات درماني در مراكز مجهز و با حضور پزشكان ماهر و گروه هاي درماني باتجربه .

ـ پايبندي شركت هاي حمل و نقل هوايي و دريايي به جدول زمان بندي سفر و انعطاف پذيري كامل در ارائه خدمات درخصوص « رزرو با تأخير » براي افراد داراي شرايط خاص ( بيماران ـ سالمندان ـ افراد داراي مسؤوليت هاي خاص ) ، بهويژه توسط خطوط هوايي سودان .

ـ همكاري و هماهنگي مطلوب ميان افراد .

ـ تقسيم زائران مناطق مختلف كشور به 6 ناحيه كه از مشكلات اداري كاسته است .

ـ پرواز مستقيم به مدينه منوره ( بيش از 30 پرواز )

ب ـ نقاط ضعف :

ـ عدم رعايت ضوابط در انتخاب ساختمان ها توسط برخي از كارگزاران نواحي ، به گونه اي كه پس از مشخص شدن اشكالات ساختمان ها به جاي آن كه مطابق با قرارداد ، خواهان اصلاح و رفع مشكل شوند ، قرارداد را ملغي تلقي كرده و بدون هماهنگي با بعثه و واحد نظارت ، اقدام به شكايت از مسؤول يا پيمانكار نموده اند كه در مواردي موجب بروز تأخير در اسكان حجاج برخي نواحي گرديد .

135

ـ دوري نسبي برخي از ساختمان هاي مكه از حرم كه موجب افزايش استفاده از اتوبوس گرديد و مشكلات خاص خود از جمله بي نظمي رانندگان را در پي داشت و عده اي از حجاج ناگزير به پياده روي به سوي حرم شدند كه مشكلاتي را بهوجود آورد .

ـ اخلال در انتقال به موقع حجاج از مدينه به مكه . . .

ـ مشكلاتي كه به سبب دقيق نبودن برخي قراردادهاي اجاره ساختمان ها پيش آمد و در آنها جزئيات لازم درج نشده بود . عدم تطبيق شرايط اسكان در مني با مفاد قرارداد ، قديمي و كهنه بودن اتوبوس ها و بي تجربگي برخي رانندگان ، كيفيت پايين برخي از غذاها در مني ، عدم وصول چك هاي تضميني از مكتب وكلاء موحد سودان كه موجب تأخير در اجازه ورود به برخي از زائران در فرودگاه مدينه شد ، و نوسان نرخ ارز كه موجب افزايش بهاي خدمات گرديد از ديگر مشكلات و نقاط ضعف به شمار مي آيد .

* نظرسنجي از حجاج

براي آگاهي از نظرات حجاج در مورد كيفيت و نحوه ارائه خدمات در حج ، نظرسنجي هايي براساس روش هاي علمي و با سه شيوه صورت گرفت :

ـ پرسش نامه ؛

ـ گفتگوي مستقيم با شماري از زائران در چادرهاي مني كه به صورت تصادفي انتخاب شده بودند .

ـ گفتگو با برخي از حجاج و زائران صاحب نظر و با تجربه .

پس از بررسي نتايج با استفاده از رايانه ، خلاصه نظرسنجي ها

136

بدين شرح استخراج گرديد :

1 ـ افزايش ميزان رضايت حجاج از نحوه اسكان در چادرهاي منا كه به 64% بالغ گرديده است . اين نسبت در سال هاي گذشته حدود 20% بود و اين تفاوت ، نشانگر موفقيت نيروهاي پليس سودان در برقراري نظم بوده است .

2 ـ بيش از دوسوم حجاج رضايت خود را از نظم و انضباط در حمل و نقل ابراز داشته اند كه تفاوت زيادي با گذشته دارد ، زيرا در سال هاي قبل تنها يك سوم از حجاج از اين خدمات رضايت داشتند .

3 ـ 75% از حجاج ، از سرعت در انتقال از مدينه به مكه راضي بوده اند و 25% باقيمانده را كساني تشكيل مي دهند كه تا آخرين فرصت در مدينه مانده اند .

4 ـ عموم زائران از بهبود كيفيت خدمات در سال جاري ـ خصوصاً اقامت و خدمات رفاهي در مدينه منوره ـ ابراز رضايت كرده اند .

5 ـ نظرسنجي ها نشانگر آن است كه افزايش ميزان رضايت حجاج از خدمات رفاهي ، منوط به برنامه ريزي دقيق اداري است .

6 ـ براساس نظرسنجي ها مشخص شد كه سطح آگاهي عمومي حجاج ارتقا يافته و آنان نسبت به عملكرد بعثه و نيروهاي پليس و . . . توجه دارند . ضمناً گزارشي مبني بر عدم صحت اعمال حج زائران دريافت نشده است .

* چشم انداز آينده

باتوجه به تجربيات سنوات گذشته و پس از جلسات متعدد شوراي مشورتي بعثه كه رؤساي ادارات حج نواحي مختلف

137

كشور در آن شركت داشته اند ، چشم انداز آينده امور حج بدين صورت تدوين شده است :

1 ـ لزوم آغاز زودهنگام عمليات اجرايي حج در هر موسم .

2 ـ تثبيت حضور نيروهاي پليس سودان براي ايجاد نظم در چادرهاي منا با افزايش تعداد آنها و ارائه آموزش هاي لازم .

3 ـ گسترش و تحول روش هاي آموزش و ارتقاء سطح آگاهي حجاج با بهره گيري از مبلّغان و خطباي داوطلب همكاري .

4 ـ تأكيد بر رعايت ضوابط تعيين مديران گروه ها و اين كه تعداد مديران جديد در هر سال از 20% تجاوز نكند .

5 ـ تسريع در احداث « مدينة الحجاج » در بندر سواكن تا زمان تكميل پروژه ، منطقه اي در اين بندر به حجاج اختصاص مي يابد تا رسيدگي به امور آنان ممكن گردد .

6 ـ تسريع در ايجاد مركز پژوهش هاي حج تحت نظارت شوراي راهبردي حج و عمره .

7 ـ محاسبه هزينه سفر به مدينه منوره و بازديد از محل هاي زيارتي آن در هزينه كلي سفر حج و اختصاص وسايل نقليه براي انتقال حجاج به مدينه و پيش گيري از بروز مشكلات دراين خصوص .

8 ـ سرشماري زود هنگام براي آگاهي از تعداد حجاج « متعجّل » و « متأخّر » براي تسهيل در رفت و آمد آنان .

9 ـ تلاش براي انتقال همه حجاج از مدينه به مكه تا پيش از روز پنجم ذي حجه براي سهولت در انجام اعمال .

10 ـ بررسي ميزان رعايت مفاد قراردادها از سوي كارگزاران و شركت هاي خدماتي .

138

* جدول زمان بندي و هزينه هاي اجرايي حج 1425 هـ . ق

ر عنوان مجري تاريخ اجرا هزينه ( دينارسودان )

1 آموزش كارگزاران امور اداري و محرم تا ذي قعده ــ/550/698/5 نيروي انساني

2 منشورات و پژوهش ها اداره پژوهش و ربيع الاول تا شعبان ــ/000/000/8

برنامه ريزي

3 اطلاع رساني ، سخت افزارو . . . اداره اطلاع رساني محرم ـ ذي حجه ــ/979/884/7

4 ارزيابي حج 1424 و اداره حج و عمره شعبان ـ ذي قعده ــ/000/805 آمادگي براي حج1425

5 هزينه هاي بعثه مركزي و اداره حج و عمره ذي قعده ـ ـ/750/791/139 حق مأموريت ها ذي حجه

* هر دلار آمريكا تقريباً معادل 260 دينار است .

پس از ارائه گزارش ، آية الله ري شهري مطالبي به اين شرح بيان داشتند :

بنده بسيار خرسندم كه امروز در جمع مسؤولان حج و عمره سودان حضور يافتم . من پيش از آمدن به كشور شما ، گزارش هايي در زمينه علاقمندي مردم و مسؤولان سوداني به جمهوري اسلامي ايران و همكاري و هم فكري دولت و ملت سودان با ايران شنيده بودم ، ليكن آن چه كه در اين چند روز مشاهده كردم ، بيش از آن چيزهايي بود كه پيش از اين شنيده بودم . اميدوارم با اين علاقه و تمسكي كه مردم سودان با قرآن و خاندان رسالت دارند ، روز به روز به پيشرفت هاي بهتر و بزرگ تر نائل آيند و بتوانند بر دشمنان خود پيروز شوند .

139

دولت و ملت ايران نيز در همه زمينه ها در كنار دولت و ملت سودان خواهند بود و ما آمادگي آن را داريم تا در همه زمينه ها و از جمله حج و عمره با يكديگر همكاري كنيم .

ايشان افزودند :

در جمهوري اسلامي ايران ، حج و عمره جايگاه ويژه اي دارد . همه ساله حدود 600 هزار نفر به عمره و يكصد هزار نفر به حج مشرف مي شوند . در طول سال هاي پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران تا سال 1382 هـ . ش يك ميليون نفر به عمره مشرف شدند ، ليكن از سال 82 تاكنون ، اين رقم به دوميليون نفر افزايش يافت و اين به دليل برنامه ريزي هاي جديدي بود كه صورت گرفت و زمينه براي تشرف افراد بيشتر فراهم شد .

سپس ادامه دادند :

حضرت امام خميني ( قدس سره ) اهميتويژه اي براي حج قائل بودند . ايشان در يكي از سخنان خود فرموده اند : حج به سان قرآن است كه همه مردم مي توانند از آن استفاده كنند ، بعضي از عبارات قرآن ، بعضي با قرائت قرآن و بعضي با فهم قرآن از اين كتاب آسماني بهره مي گيرند ، اما بعضي در مراحل بالاتري قرار مي گيرند كه همچون غوّاصان به عمق درياها رفته ، گوهري ناب پيدا مي كنند . حج نيز اين چنين است و استفاده افراد از آن متفاوت است .

امام خميني ( قدس سره ) مي خواستند به ما بفهمانند كه ظرفيت هاي فرهنگي حج فوق تصور ما است و هرچه ما از آن بهره برداري كنيم باز كم بهره گرفته ايم .

140

امام بارها مي فرمودند : كليد حل مشكلات جهان اسلام ، وحدت كلمه امت اسلامي است كه بايد با تبليغ گسترده از كنار خانه توحيد آغاز شود .

همين مبارزه با استكبار جهاني و در رأس آنها آمريكا هم بايد از كنار خانه خدا آغاز شود و به همين دليل جمهوري اسلامي ايران مراسم برائت از مشركان را به عنوان يك واجب سياسي در حج مطرح كرده است .

امروز نيز خلف صالح امام ، رهبر معظم انقلاب اسلامي حضرت آية الله خامنه اي ، همان مسير را ادامه مي دهند و ما همه ساله در عرفات مراسم با شكوهي داريم و حجاج ايراني به صورت جمعي برائت خود از مشركان را اعلام نموده ، فرياد مرگ بر آمريكا و مرگ بر اسرائيل سرمي دهند و تعدادي از حجاج ديگر كشورها هم در اين مراسم حضور مي يابند .

مدير سوداني با شنيدن اين كلمات با صداي بلند « الله اكبر الله اكبر » مي گفت و شديداً تحت تأثير قرار گرفته بود .

آية الله ري شهري سپس ادامه دادند :

امور اجرائي حج را سازمان حج و زيارت و امور فرهنگي را حوزه نمايندگي مقام معظم رهبري در امور حج و زيارت برعهده دارند . ما براي گسترش فرهنگ حج در جامعه ، چند سالي است كه در ايام عمره حدود 22000 نفر دانش آموز و دانشجو را سازماندهي كرده و به عمره مي فرستيم . آمارها نيز نشان مي دهد كه اين حركت در زمينه رشد دينداري نسل جوان و تقويت بنيه ديني آنان بسيار مؤثر بوده است .

141

ما در زمينه امور فرهنگي تاكنون حدود پانصد اثر منتشر كرده ايم ؛ دو مجله پژوهشي يكي به زبان فارسي و ديگري به زبان عربي داريم و من از شما دعوت مي كنم تا هيأتي را به ايران بفرستيد تا از نزديك با فعاليت هاي فرهنگي و اجرايي حج در ايران آشنا شوند و از تجربيات ما بتوانند استفاده كنند .

با پايان يافتن سخنان آقاي ري شهري بار ديگر از استقبال صميمانه مسؤولان حج و عمره سودان تشكر نموده با آنان خداحافظي كرديم و براي ديدار بعدي عازم « جامعة القرآن الكريم والعلوم الإسلامية » شديم .

بازديد از دانشگاه جامعة القرآن الكريم والعلوم الإسلامية

سه شنبه 14/6/85 ، ساعت 11 صبح به دانشگاه « جامعة القرآن الكريم والعلوم الإسلامية » كه يكي از دانشگاه هاي معتبر اين كشور است آمديم .

رياست اين دانشگاه را پروفسور سليمان محمد عثمان برعهده دارند . ايشان داراي انديشه هاي سلفي گري بوده و تا چندي پيش ، هيچ گونه تمايلي به ايجاد ارتباط و مذاكره با دستگاه هاي وابسته به جمهوري اسلامي ايران نشان نمي داده است . ولي پس از تماس ، رايزني فرهنگي با ايشان و اعزام سه نفر از اساتيد اين دانشگاه به تهران ، نگرش آنها نسبت به جمهوري اسلامي ايران تغيير يافته و راه براي ايجاد رابطه فرهنگي هموار شده است .

آقاي عبدالمنعم رئيس دانشكده علوم قرآني با آقاي محمد بشير الهادي و چند نفر ديگر از اساتيد اين دانشگاه نيز در اين ديدار حضور داشتند . آقاي عامري سفير محترم نيز به جمع حاضران پيوستند .

142

آقاي پروفسور سليمان ابتدا به آقاي ري شهري و هيأت همراه خير مقدم گفت و توضيحات مبسوطي در رابطه با شيوه ورود و ادامه تحصيل در اين دانشگاه ارائه كرد . وي گفت :

دانشكده علوم قرآني در سال 1400 هـ . ق تأسيس گرديده و دانشجويان پيش از ورود به دانشكده بايد حافظ قرآن باشند . اما در بخش دراسات اسلاميه ( قسم الدراسات الإسلامية ) اگر ده جزء قرآن را حافظ باشند مي توانند وارد دانشكده شوند ، ليكن براي فارغ التحصيلي حتماً بايد بقيه اجزاء قرآن را حفظ كرده باشند .

در « كلية الشريعة » فقه و اصول تدريس مي شود ، و بخشي نيز به شريعت و قانون اختصاص دارد .

در كلية الدعوة والأعلام بخش هاي مختلفي دارد كه عبارتند از « قسم الدعوة ، قسم الاذاعة والتلفزيون ، قسم الصحافة ، قسم العلاقات و . . .

همچنين كلية التربية داريم كه شعبه هايي در ولايات سودان دارد . عدد دانشجويان در خارطوم پايتخت سودان و ديگر ولايات حدود 12000 نفر است كه 50% آنها مرد و 50% ديگر زن هستند .

مركزي هم به نام « البحوث القرآنية والسنة النبوية » داريم كه سيصد دانشجوي دكترا در آن جا مشغول به تحصيل اند . هزينه تحصيل در دانشكده براي كارشناسي حدود يكصد دلار ، كارشناسي ارشد يكهزار دلار و دكترا حدود سه هزار دلار است .

دانشكده نزديك به دو ميليون دلار براي آنها هزينه مي كند و حدود يك ميليون دلار هم از طريق شهريه دانشجويان تأمين مي شود . دانشگاه هاي سودان از نظر غذا و خوابگاه هيچ گونه

143

تعهدي ندارند .

از فارغ التحصيلان اين دانشكده در مساجد ، تعليم امور ديني و امثال آن استفاده مي شود .

حقوق اساتيد به طور متوسط 450 تا 500 دلار است كه براي اساتيد برتر به 700 دلار هم مي رسد .

پس از گزارش آقاي دكتر سليمان عثمان ، آقاي ري شهري از ايشان و ديگر اساتيد تشكر نموده ، همراه آقايان به محل مسجد دانشگاه آمديم .

اين مسجد در موقعيت بسيار عالي و مشرف بر رود نيل ساخته شده كه دو رود نيل ابيض و ازرق ، در جلو مسجد با يكديگر تلاقي مي كنند و سپس از سودان به كشور مصر مي رسند .

نيل ازرق به دليل گل آلود بودن به اين نام معروف شده كه از اتيوپي به سودان مي رسد و نيل ابيض از اوگاندا مي آيد .

اين مسجد كه در زمان جعفر نميري ساخته شده ، بسيار زيبا و در موقعيتي بسيار عالي قرار گرفته است . ^{( 1 )}

پس از ديدار از مسجد ، به معهد قرآن كريم رفتيم . در آن جا يك استوديو تلويزيوني ساخته اندكه از اين محل برنامه هاي قرآني براي مردم پخش مي شود . ابتدا يك فيلم كوتاه در معرفي اين مركز و خدمات آن براي حاضران پخش كردند ، سپس توضيحات مختصري توسط رئيس معهد داده شد . آن گاه با اساتيد خداحافظي كرده به هتل بازگشتيم .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . مساحت مسجد و اطراف آن دوازده هزار متر مربع است كه 2500 متر در آن بنا ايجاد شده و 2500 متر مكعب نيز گودبرداري شده است .

144

ديدار با آقاي عثمان بشير الكباشي

ساعت 30/13 بعد از ظهر به دفتر آقاي شيخ عثمان الكباشي دبير كل جديد هيئة الذكر والذاكرين رفته با ايشان ديدار كرديم .

وي با گرمي از آية الله ري شهري و همراهان استقبال كرد و گفت :

ايران تنها يك كشور و مكان جغرافيايي خاص نيست ، بلكه قلب ما و قلب جهان اسلام است . ارتباط ميان ما و انقلاب اسلامي ارتباطي صميمي و قديمي است .

وي افزود :

آن زمان كه انقلاب اسلامي به رهبري امام خميني پيروز شد من دانشجو بودم و از همان زمان به ايشان ارادت و علاقه پيدا كردم . زماني كه پيروزي حاصل شد ، تمام مردم در مساجد و كوچه و بازار از اين پيروزي شادمان و خرسند شدند .

مردم سودان اهل محبت اند . علاقمندي به اهل بيت ( عليهم السلام ) جايگاه خاصي در بين مردم سودان دارد و ما نيز درحقيقت تابع مسير و راهي هستيم كه ايران آن را پيموده و مي پيمايد .

آنگاه از نظم و انضباط ايرانيان در حج و مظلوميت اهل بيت ( عليهم السلام ) در بقيع سخن به ميان آورد و ايرانيان را ستود .

آقاي شيخ مرزوق امين ولايات و عضو مجلس وطني ، و برخي ديگر از همكاران ايشان نيز در اين ديدار حضور داشتند .

آقاي كباشي در پايان اظهار علاقه كرد تا ميان مجلس ذكر و ذاكرين با مؤسسات علمي و ديني ايران ارتباطات دوستانه برقرار و از تجارب يكديگر بهره گيري شود .

145

سپس آقاي شيخ مرزوق خرسندي خود را از حضور در جلسه ابراز داشت . آقاي عمر الشريف كه از شرفاي سودان است گفت :

پيروزي انقلاب اسلامي در ايران غبار را از چهره دين زدود و ما اميدواريم اين انقلابي كه در حمايت از اهل بيت ( عليهم السلام ) بهوجود آمده ادامه يابد و به ديگر مسلمانان هم در رسيدن به اهدافشان كمك كند . وي سپس شادماني خود را از پيروزي حزب الله كه با اتكال به خداوند توانست اسرائيل را به ذلت بكشاند ابراز داشت و اظهار اميدواري كرد تا اسرائيل هرچه زودتر نابود شود . او در پايان گفت : من معتقدم اينگونه ديدارها ، موانع بهوجود آمده از سوي استعمارگران را برمي دارد و ما را به يكديگر نزديك مي كند .

آن گاه آية الله ري شهري ضمن تشكر از ميهمان نوازي و استقبال گرم آقايان فرمودند :

من به خيلي از كشورها سفر كرده ام ، اما در هيچ كشوري تحقيقاً اين گونه حكمت آميخته با محبت را نديده ام . من پيش از اين فكر مي كردم لقمان حكيم كه اهل سودان بوده ، داراي چه حكمتي بوده است ؟ پاسخ سؤال خود را در اين سفر به دست آورده و فهميدم كه اين منطقه حكمت خيز است . كشور سودان ، مردمي مسلمان و انقلابي دارد و اميدوارم اينگونه ديدارها باعث تقويت روابط فرهنگي دو كشور شود .

يكي از ايده هايي كه حضرت امام خميني ( قدس سره ) داشتند و امروز نيز رهبري معظم انقلاب حضرت آية الله خامنه اي دارند ، بيداري و وحدت امت اسلامي است و ما در سودان به خوبي مشاهده كرديم كه اين فكر ، در حال تحقق است . ما در اين جا بسياري از

146

شعارهاي خودمان را در حال پياده شدن ديديم .

ايشان خطاب به آقاي الكباشي اظهار داشتند :

سخنراني ديروز شما و مطالبي را كه بيان كرديد بسيار خوب و جالب بود . شما « ذكر و ذاكر » را از آن چه كه برخي از متصوفه تحريف كرده اند ، تفكيك كرديد و با اين حركتي كه مشايخ شما و رئيس جمهور شما دارند ، ان شاءالله در برخورد با دشمنان موفق خواهيد شد .

من در همايش ، خطاب به آقاي عمر البشير اين آيه را خواندم : ( إن تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا لا يَضُرّكُمْ كَيْدُهُمْ شَيْئاً ) . ^{( 1 )}

ايشان افزودند :

از آغاز انقلاب اسلامي در ايران ، دشمنان اين نهضت پيوسته مي گفتند حكومت ايران پس از شش ماه سقوط مي كند ، ولي با عنايت الهي هم اكنون حدود 28 سال است كه ادامه يافته و ما اميدواريم به حكومت امام زمان ( عليه السلام ) منتهي گردد . سلاح ما ايمان به خدا است و ما هيچ نيازي به سلاح اتمي نداريم ، اما به علم آن نيازمنديم و استكبار هم از اين خوف دارد كه ما به اين علم دست پيدا كنيم .

بنده از شما دعوت مي كنم به ايران بياييد و از نزديك با كارهاي دارالحديث آشنا شويد . و بسيار علاقمندم كه همكاري ميان ما و شما استمرار داشته باشد .

پس از پايان يافتن سخنراني آقاي ري شهري ، با بدرقه گرم آقاي كباشي و همكارانشان ، با ايشان خداحافظي كرده و برگشتيم .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . آل عمران : 120

147

جولة نيلية

پس از ملاقات آقاي كباشي ، به دعوت وزير ارشاد و اوقاف سودان كنار رود نيل آمده و با يك لنچ تفريحي ، بر روي رود نيل « جَولة نيليّة » داشتيم . آقاي سيد احمد ، قائم مقام وزير حج و جمعي از مقامات « منظمة الحج والعمرة السودانية » ما را همراهي مي كردند . پس از فاصله گرفتن از ساحل ، از كنار جزيره اي به نام « توتي » گذشتيم كه گفته مي شد حدود ده هزار نفر جمعيت دارد . عمق آب در بعضي جاها 19 متر است . غذا به صورت سلف سرويس سرو گرديد ، سپس به ساحل بازگشتيم .

شب چهارشنبه ساعت 30/20 دقيقه براي شركت در « مهرجان النصر والانتظار » به محل برگزاري اين همايش آمديم . در تابلويي كه پشت جايگاه نصب شده بود اين عنوان به چشم مي خورد :

مهرجان النصر والانتظار

ليلة ثقافية مادراما ـ مسرح ـ مدايح نبوية ـ شعر

المستشارية الثقافية لسفارة الجمهورية الإسلامية الإيرانية بالخرطوم

زمان : 12 شعبان المعظم 1427 هـ .

مكان : مسرح هيئة إذاعة والتلفزيون ولاية الخرطوم

هنگام ورود به جلسه ، با سرود لا اله الا الله ، از آية الله ري شهري و همراهان استقبال شد .

آقاي مقصودي معلم مدرسه ايراني ها ، آياتي از كلام الله مجيد تلاوت كرد ، سپس مجري جلسه ، ميهمانان را معرفي كرد . سپس حجة الاسلام والمسلمين انصاري ، رايزن فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در سودان به حاضران خيرمقدم گفته ، فلسفه تشكيل جلسه را بيان داشت و در ادامه

148

جناب حجة الاسلام والمسلمين آقاي نجم الدين طبسي از همراهان آقاي ري شهري ، در زمينه امام زمان ( عليه السلام ) و شرايط قبل و بعد از ظهور مطالبي را بيان داشت . جلسه هنوز ادامه داشت كه اينجانب همراه با آية الله ري شهري به هتل بازگشتيم .