بخش 7

148

همايش مهدويت

چهارشنبه 15/6/85 برابر با 13 شعبان 1427 هـ . ق ساعت 30/9 دقيقه صبح ، همراه با اسكورت ، خيابان هاي سودان را پشت سر نهاده به « قاعة الشهيد الزبير للمؤتمرات » رسيديم . در اين سالن با همكاري رايزن جمهوري اسلامي ايران همايشي با نام « فِكْرَةُ المُخلِّص والمهدي في الفكر الديني والإنساني » با حضور جمعي از شخصيت هاي علمي ، فرهنگي و سياسي سودان برگزار گرديده است .

تعدادي هم از كشيشان مسيحي در اين جمع حضور داشتند . ابتدا آياتي از كلام الله مجيد تلاوت شد . سپس حجة الاسلام آقاي انصاري در سخنان كوتاهي به حاضران خير مقدم گفت و اهداف همايش را تشريح كرد . سپس استاد عبدالحافظ عبدالرؤوف كه از فرهيختگان سوداني است ، سابقه تأسيس اين مركز و اهداف اين همايش را بيان داشت . آنگاه از آية الله ري شهري دعوت شد تا مطالب خود را بيان كنند . آقاي ري شهري ضمن تشكر از برگزاركنندگان همايش اظهار داشتند :

روابط دو كشور دوست و برادر ـ سودان و جمهوري اسلامي ايران ـ روابط عميق و مستحكمي است . آن چه موجب شده تا اين روابط قوي و مستحكم باشد ، مشتركات فرهنگي ـ اجتماعي دو

149

ملت با فرهنگ ايران و سودان است . جمهوري اسلامي ايران براي روابط با آفريقا و توسعه آن اهميت ويژه اي قائل است و به همين دليل تلاش مي شود تا روزبه روز اين روابط توسعه يابد . از سوي ديگر استكبار جهاني و دشمنان اسلام توطئه هاي فراواني را تدارك ديده اند تا تماميت ارضي كشورهاي اسلامي را به خطر انداخته و با ايجاد اختلافات مذهبي و فرقه اي ، ملت هاي اسلامي را با يكديگر درگير كنند تا بتوانند منابع و ثروت هاي غني خدادادي آنها را به يغما ببرند و براي رسيدن به اين خواسته ها همواره از بيرون مرزها و با كمك عوامل و مزدوران داخلي خود تلاش مي كند تا تماميت ارضي كشورهاي مسلمان را به خطر بياندازد .

كشور دوست و برادر سودان نيز هم اكنون گرفتار چنين توطئه اي است . جمهوري اسلامي ايران از تماميت ارضي سودان حمايت مي كند و ما اميدواريم مشكلات موجود اين كشور در چارچوب منافع ملي به زودي مرتفع و دولت و ملت سودان بتوانند مراحل رشد و ترقي فرهنگي ، اقتصادي و اجتماعي را يكي پس از ديگري پشت سر بگذارند .

پس از اظهارات فوق ، آية الله ري شهري مقاله خود را با عنوان « المهدي المنتظر في المذهب الشيعي » قرائت كردند . متن مقاله چنين بود :

( هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدي وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَي الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ ) ^{( 1 )}

السلام عليكم ورحمة الله وبركاته

توفيق بزرگي است براي اين جانب كه در اولين سفرم به سودان ،

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . توبه : 23 ، صف9

150

در اين محفل علمي و فرهنگي حضور پيدا مي كنم و خرسندم كه در محضر انديشمندان اين كشور مهم اسلامي ، يكي از مهم ترين مسائل اعتقادي و سياسي جهان اسلام ، يعني مسأله مهدويت مورد بحث و بررسي قرار مي گيرد . اين مسأله از زاويه هاي مختلف قابل بحث و بررسي است . ما در مؤسسه علمي ـ فرهنگي دارالحديث در شهر قم چندين سال است كه مشغول تهيه موسوعه اي در اين زمينه هستيم . اين دانشنامه ، مسايل مربوط به مهدويت را از زواياي گوناگون مورد بحث قرار مي دهد و اميدوارم در سال آينده آماده طبع گردد . در اين فرصت كوتاهي كه در محضر شما عزيزان هستم درباره سه موضوع به طور مختصر عرايضي را تقديم مي كنم :

1 ـ مشتركات عقيده به مهدويت در جهان اسلام

2 ـ مختصات عقيده به مهدويت از نگاه پيروان اهل بيت ( عليهم السلام )

3 ـ زمينه سازي براي حكومت امام مهدي ( عليه السلام )

الف : مشتركات عقيده به مهدويت

1 ـ فراگير شدن اسلام در جهان بهوسيله امام مهدي ( عليه السلام )

نخستين وجه مشترك عقيده به مهدويت اين است كه از ديدگاه همه مذاهب اسلامي حضرت مهدي همان كسي است كه بهوسيله او اسلام بر سراسر جهان حكومت خواهد كرد . قرآن در سه آيه با صراحت وعده داده كه اسلام بر همه اديان غلبه خواهد كرد :

( هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدي وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَي الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ ) ^{( 1 )}

براساس احاديث صحيحه و متواتره ، حضرت مهدي ( عليه السلام ) همان

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . توبه : 33 ؛ صف : 9

151

كسي است كه در آخرالزمان اين وعده الهي را تحقق خواهد داد .

2 ـ انتساب به پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله )

براساس احاديث صحيحه ، همه مذاهب اسلامي معتقدند كه امام مهدي ( عليه السلام ) از خاندان رسالت ، از نوادگان پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) ، و از فرزندان امام علي ( عليه السلام ) و حضرت فاطمه زهرا ( عليها السلام ) است . براي نمونه به يكي دو روايت اشاره مي كنم :

در سنن ابن ماجه از پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) نقل شده :

المهدي منّا أهل البيت يصلحه الله في ليله . ^{( 1 )}

و در حديثي ديگر آورده :

المهدي من ولد فاطمة . ^{( 2 )}

3 ـ هم نام بودن با پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله )

بر پايه احاديث صحيحه مورد قبول همه مذاهب اسلامي ، امام مهدي ( عليه السلام ) هم نام پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) است .

سنن ترمذي روايت كرده كه پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود :

لا تذهب الدنيا حتي يملك العرب رجل من أهل بيتي يواطيء اسمه اسمي ؛ ^{( 3 )}

همچنين شيخ صدوق در كتاب كمال الدين از پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) نقل كرده :

المهدي من ولدي ، اسمه اسمي وكنيته كنيتي ، أشبه الناس بي

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . سنن ابن ماجه : 1367

2 . محمد بن سليمان الكوفي ، مناقب الإمام أميرالمؤمنين ( عليه السلام ) ، تحقيق محمد باقر المحمودي ، ص112 ؛ مسند أحمد بن حنبل ؛ سنن ابن ماجه : 4085

3 . ابن البطريق ، العمدة ، ص436 ؛ سنن ترمذي ، ج3 ، 343

152

خلقاً وخلقاً ؛ ^{( 1 )}

براساس احاديث صحيحه كه اهل سنت و پيروان اهل بيت از رسول خدا روايت كرده اند ، پس از قيام امام مهدي ( عليه السلام ) حضرت عيسي از آسمان فرود مي آيد و به آن حضرت اقتدا مي كند .

در صحيح بخاري از پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) روايت شده كه فرمود :

كيف أنتم إذا نزل ابن مريم فيكم وامامكم منكم . ^{( 2 )}

همچنين شيخ صدوق در كتاب كمال الدين از آن حضرت چنين روايت كرده است :

« لو لم يبق من الدنيا إلا يوم واحد لطوّل الله ذلك اليوم حتي يخرج فيه ولدي المهدي فينزل روح الله ، عيسي بن مريم فيصلي خلفه وتشرق الأرض بنوره و يبلغ سلطانه المشرق والمغرب . » ^{( 3 )}

4 ـ فراگير شدن عدالت بهوسيله امام مهدي ( عليه السلام )

چهارمين وجه مشترك عقيده به مهدويت در همه مذاهب اسلامي ، اعتقاد به فراگير شدن عدالت در جهان بهوسيله آن حضرت است كه در بسياري از احاديث بر اين نكته تأكيد شده و در توصيف امام مهدي ( عليه السلام ) آمده :

يملأ الأرض قسطاً وعدلاً بعد ما ملئت ظلماً وجوراً . ^{( 4 )}

همچنين در مورد شماري از علايم ظهور امام مهدي ( عليه السلام ) ، و بركاتي كه در ايام حكومت آن حضرت جهان را فراخواهد گرفت

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . ميرزا محمد تقي اصفهاني ، مكيال المكارم ، ص112

2 . متقي هندي ، كنزالعمال ، ج14 ، ص334

3 . شيخ صدوق ، كمال الدين و تمام النعمة ، ص280

4 . اويس كريم محمد ، المعجم الموضوعي لنهج البلاغة ، ص113

153

و سياست هاي اقتصادي آن حضرت احاديث مشتركي وجود دارد كه به دليل ضيق وقت از ذكر آنها صرف نظر مي كنم .

ب : مختصات عقيده به مهدويت از نگاه شيعه

و اما در مورد ويژگي هاي عقيده به مهدويت از نگاه پيروان اهل بيت ( عليهم السلام ) بايد گفت تفاوت اصلي عقيده شيعه با اهل سنت اين است كه آنها براساس مباني خود فرد خاصي را به عنوان امام مهدي معرفي مي كنند كه اكنون زنده است و اهل سنت بر اين باورند كه در آينده متولد خواهد شد .

از منظر پيروان اهل بيت ( عليهم السلام ) انتساب امام مهدي به پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) و فاطمه زهرا ( عليها السلام ) بدين ترتيب است : محمد بن حسن بن علي بن محمد بن علي بن موسي بن جعفر بن محمد بن علي بن حسين ـ بن فاطمة بنت رسول الله ( صلّي الله عليه وآله ) ـ بن علي بن ابي طالب ( عليه السلام ) .

پيروان اهل بيت ( عليهم السلام ) معتقدند آن چه در احاديث صحيحه اهل سنت آمده كه پيامبر تصريح مي كند كه پس از او دوازده نفر جانشين او هستند جز با اين دوازده نفر قابل انطباق نيست .

پيروان اهل بيت ( عليهم السلام ) معتقدند كه امام مهدي در سال 255 هجري متولد شده و به دليل فراهم نبودن زمينه لازم براي تشكيل حكومت جهاني اسلام ، تاكنون از ديده ها پنهان است و هنگامي كه زمينه لازم فراهم شود ظاهر خواهد شد و زمين را پر از عدل و داد خواهد كرد .

به نظر ما با تأمل در حديث متواتر ثقلين كه صحت آن مورد اتفاق امت اسلامي است نيز مي توان امامت امام مهدي ( عليه السلام ) و نيز غيبت آن حضرت را مطابق عقيده پيروان اهل بيت ( عليهم السلام ) اثبات نمود . من اين مطلب را در رساله اي مستقل توضيح داده ام كه در اختيار عزيزان قرار خواهد گرفت و اگر تذكري نسبت به آن چه در اين

154

رساله آمده يا به ساير مطالبي كه در اين جلسه عرض كردم دارند ، بعداً براي اين جانب بنويسند ، به صورت مكتوب پاسخ خواهم داد .

گفتني است كه برخي مسايل جزيي ديگر هم هست كه به دليل نبودن فرصت از آن صرف نظر مي كنم . همچنين نسبت هاي دروغي به پيروان اهل بيت ( عليهم السلام ) در مورد عقيده به مهدويت داده مي شود ؛ مانند اين كه آنان معتقدند امام مهدي در سردابي در سامراء زندگي مي كند ، يا از آن جا ظهور خواهد كرد ، يا هر شب در آن جا جمع مي شوند و پس از نوميدي از ظهور وي متفرق مي گردند و . . . كه كذب محض است و كساني كه از نزديك با عقايد شيعه آشنا هستند مي دانند كه دشمنان ، اين اكاذيب را جعل كرده اند .

ج : زمينه سازي براي حكومت امام مهدي ( عليه السلام )

و اما موضوع سوم ، يعني زمينه سازي براي حكومت امام مهدي ( عليه السلام ) ؛ اين مسأله در عصر حاضر از اهميت ويژه اي برخوردار است ، صرف نظر از مباحث علمي كه بدان اشاره شد ، آن چه امروز براي علماي متعهّد جهان اسلام فوق العاده مهم است ، مسأله زمينه سازي براي حكومت جهاني امام مهدي با تكيه بر مشتركات اعتقادي است .

دشمنان اسلام مي خواهند با بزرگ كردن نقاط اختلاف مذاهب ، سيطره خود را بر جوامع اسلامي تقويت كنند و تداوم دهند .

مصلحت اسلام و امت اسلامي اقتضا مي كند كه فرهيختگان جهان اسلام درست ، عكس آنها عمل كنند . يعني با كوچك كردن نقاط اختلاف و تكيه بر مشتركات ، براي تحقق وعده الهي و تشكيل حكومت جهاني اسلام به رهبري امام مهدي

155

زمينه سازي نمايند .

اگر امت اسلامي متحد بودند ، گروه اندكي به نام صهيونيزم با حمايت آمريكا و غرب نمي توانست اين گونه مردم مظلوم فلسطين و لبنان را به خاك و خون بكشند و در فاجعه قانا كودكان معصوم را قتل عام كنند .

جوانان مقاوم حزب الله لبنان نشان دادند كه با تكيه به ايمان و مقاومت ، مي توان بر سلاح هاي مدرن استكبار جهاني فايق آمد . پيروزي حزب الله لبنان درس عبرتي بود براي همه دولت مردان مسلمان و عرب .

خداوند متعال با پيروزي حزب الله لبنان حجت را بر همه مسلمانان تمام كرد كه مي توانند در برابر طاغوت هاي نوين جهان امروز بايستند و بر سلاح هاي مدرن و توطئه هاي پيچيده آنان فايق آيند و زمينه را براي گسترش فرهنگ اسلام در جهان فراهم سازند .

رسيدن به اين هدف بلند تنها يك شرط دارد و آن اتحاد كلمه جهان اسلام است و مسؤوليت اصلي تحقق اين شرط به عهده علما و فرهيختگان امت اسلامي است . به اميد آن روز و تشكيل حكومت جهاني اسلام به رهبري امام مهدي .

والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

پس از ارائه مقاله آقاي ري شهري ، آقاي صادق المهدي رئيس جمهور سابق سودان كه با لهجه فصيح عربي سخن مي گفت ، مقاله خود را با عنوان « ايدئولوجية المهدية ، تركيزاً علي التجربة السودانية » قرائت نمود .

سپس جمعي از حاضران از جمله آقاي پروفسور حسن مكي رئيس

156

پژوهشگاه و مركز تحقيقات آفريقا ، پروفسور عبدالرحيم علي ، رئيس دانشكده ادبيات دانشگاه بين المللي آفريقا و عضو شوراي عالي مجمع التقريب بين المذاهب الإسلامية ، شيخ عبدالمحمود ابو ، رئيس هيأت شئون انصار المهدي سودان ، دكتر امين بناني محقق و رئيس انجمن دوستي ايران و سودان ، دكتر عوض الطيب ، رئيس دانشكده اعتقادات دانشگاه خارطوم ، به اظهار نظر پرداختند . آقاي « تارح حرّان » كه خود كشيش مسيحي بود و استاد تاريخ در دانشگاه خارطوم است نيز نظرات خويش را پيرامون مسأله مهدويت ابراز داشت .

مقالات ديگر ارائه شده در اين همايش به اين شرح است : المخلّص في الفكر الديني المسيحي نوشته آقاي اسقف حمويل جوك ، البعد الفلسفي لمفهوم المخلّص في الفكر الإنساني ، نوشته آقاي دكتر قيصر موسي الزين ، المهدي في المذهب السنّي نوشته آقاي دكتر عصمت محمود ، ترجمه متن مقالات ارائه شده در پايان همين كتاب خواهد آمد .

پس از طرح نقطه نظرات توسط شخصيت هاي حاضر در جلسه ، تنفس اعلام شد و آقاي ري شهري و همراهان در اطاقي جنب سالن همايش ، با آقاي صادق المهدي و آقاي پروفسور مكي و برخي از حاضران به گفتگوي صميمانه پرداختند و با چاي و شيريني و ميوه پذيرايي به عمل آمده و چون ديداري از اداره اوقاف سودان داشتيم ، لذا آقاي ري شهري از حاضران خداحافظي نموده و به ديدار آقاي شيخ حسن الطيار الكباشي رئيس اداره اوقاف سودان رفتيم .

ليكن حضرات حجج اسلام والمسلمين آقايان محمد شريف مهدوي و نجم الدين طبسي در همايش ماندند و به پاره اي از شبهات و سؤالات

157

حاضران در زمينه حضرت مهدي ـ عجل الله تعالي فرجه ـ پاسخ دادند كه بازتاب مثبتي بين حاضران داشت .

در مجموع اين همايش كه با همكاري « هيئة الأعمال الفكرية » كه يكي از مؤسسات علمي معتبر سودان است تشكيل گرديد ، آن هم با موضوع مهدويت ، بسيار مثبت ارزيابي گرديد . خصوصاً كه حاضران و ارائه كنندگان مقالات نيز از سطح علمي مطلوبي برخوردار بودند .

اميد آن كه اين گونه حركت ها تداوم يابد و بتوان فكر مهدويت را در تمامي كشورها رايج ساخت .

آية الله ري شهري پيشنهاد كردند به منظور استمرار اين حركت ارزشمند ، كليه سخنراني ها و پرسش هاي مطرح شده از نوار استخراج و در فرصت مناسبي در ايران به سؤال ها پاسخ داده شود و مجموع آن به شكل كتاب چاپ و در اختيار شركت كنندگان در جلسه قرار گيرد .

ساعت 11 صبح به اداره اوقاف سودان آمديم . ساختماني ساده و قديمي داشت . آقاي شيخ حسن الطيار الكباشي رئيس اوقاف ، خانم عاتكه مدير العلاقات العامة ، آقاي احمد عبيد مدير خدمات و تني چند از ديگر مسؤولان اوقاف به گرمي از آية الله ري شهري ، آقاي عامري سفير محترم و ديگر همراهان استقبال كردند .

آقاي حسن طيار ضمن اظهار خرسندي از حضور هيأت ايراني و عرض خير مقدم ، گزارشي از چگونگي موقوفات و نحوه اداره آنان در سودان ارائه داد . وي در بخشي از سخنان خود گفت :

وقف با اسلام به سودان وارد شده و دوره هايي را پشت سر گذاشته است :

158

دوره اول : مرحله « عفْويّة » بوده كه افراد چيزي را وقف مي كردند ، ولي اوراق رسمي ثبت شده نداشته اند و عملاً سندي به جاي نمانده است ، و درنتيجه اداره اوقافي هم نبوده است .

در دوره دوم ، وقف تابع امر قضا و قضاوت گرديده است و اداره اوقاف وابسته به قضات بوده است .

در دوره سوم ، اداره اوقاف به عنوان يك اداره تابعه در مجموعه وزارت ارشاد سودان بوده است .

در دوره چهارم ، وقف مستقل گرديده و با مديريت فعلي و تشكيلات كنوني در حال اداره شدن است .

وي سپس افزود :

ما چند هدف را در اداره اوقاف داريم :

1 ـ تقويت و گسترش وقف ؛

2 ـ احيا و نشر فرهنگ وقف در جامعه ؛

3 ـ به كارگيري وقف در كارهاي عمراني و يا به تعبير ديگر عمران وقف ؛

4 ـ استفاده از وقف در راستاي مبارزه با فقر اجتماعي و فرهنگي .

وي سپس اظهار داشت :

اوقاف قانون خاص و اداره ويژه دارد . در شمال و جنوب سودان و ديگر ولايات ، اداره اوقاف در سطح رئيس اداره ، امور اوقافي را پيگيري و اداره مي كند . بخشي از موقوفات ما نيز در مكه و مدينه و جده هست كه يك نفر مسؤول سوداني آن كه در جده سكونت دارد آن را اداره مي نمايد .

75% از درآمد موقوفات طبق نظر واقف مصرف مي شود و 25% نيز براي امور اداري و مسائلي از اين قبيل هزينه مي شود كه ما

159

در تلاش هستيم تا 100% طبق نظر واقف عمل شود .

ما از طريق راديو ، تلويزيون و نشر كتاب در تلاش هستيم تا فرهنگ وقف را در جامعه گسترش دهيم .

از كارهاي ديگري كه اوقاف در سودان انجام مي دهد ، چاپ قرآن است . كارهاي اقتصادي هم داريم ، مثلاً در ولايات شمالي سودان درخت نخل كاشته و نخلستان ايجاد كرده ايم . بخشي از موقوفات نيز اختصاص به طلاب علوم دينيه دارد و ساختماني هم در دست احداث داريم كه در آينده به آن جا منتقل خواهيم شد .

اوقاف با مردم به شكل مضاربه اي نيز قرارداد بسته ، كار اقتصادي مي كند و درآمد حاصله ، نيمي از آنِ اوقاف و نيم ديگر نيز به كننده كار اختصاص مي يابد .

در بانك تعاون اسلامي 9 ميليون دلار سرمايه گذاري كرده ايم و تفاهم نامه هايي نيز با برخي از كشورهاي عربي داريم تا از تجربيات يكديگر بهره بگيريم .

درمجموع موقوفات سودان حدود 7 ميليون دلار درآمد دارد كه نسبت به حجم بالاي موقوفات بسيار كم است و ما اگر بتوانيم تمامي موقوفات را احيا كنيم اين رقم به يك ميليارد دلار هم خواهد رسيد .

پس از ارائه اين گزارش ، آية الله ري شهري ضمن تشكر از استقبال گرم آقاي رئيس اوقاف و همكارانشان اظهار داشتند :

امروز بسيار خرسندم كه در اين مكان با شما عزيزان ديدار مي كنم . بنده علاوه بر مسؤوليت هاي ديگري كه دارم ، بخشي را در شهرري با نام آستان مقدس حضرت عبدالعظيم الحسني ( عليه السلام ) مديريت مي كنم كه مرتبط با وقف و موقوفات است . توليت اين

160

مكان شريف حدود 15 سال پيش ، از سوي رهبر معظم انقلاب اسلامي به اين جانب واگذار گرديد . در طول اين مدت ، كارهاي عظيمي صورت گرفته و تجربيات گرانسنگي به دست آورده ايم كه مي توانيم آنها را در اختيار شما قرار دهيم .

ايشان سپس به تشريح وضعيت اداره موقوفات در ايران پرداخته و مطالبي را براي حاضران بيان كردند كه براي آنها بسيار جالب و جذاب بود و اظهار علاقه نمودند تا به ايران سفر نموده ، از نزديك با اين تلاش ها آشنا شوند .

بعد از ظهر چهارشنبه 15/6/85 آماده حركت به منطقه « ام ذئبان » كه معروف به قم سودان است شديم . آقاي شيخ احمد العبيد الجعفري كه يكي از روحانيون سوداني و وابسته به خاندان هاي بزرگ اين منطقه است ، از طريق رايزني فرهنگي ، آية الله ري شهري و همراهان را براي ديدار از اين منطقه دعوت كرده بود .

دقايقي قبل از حركت خبر يافتيم كه مدير روزنامه الوفاق كه فردي طرفدار انقلاب اسلامي و علاقمند به مكتب اهل بيت ( عليهم السلام ) بوده توسط گروه هاي وابسته به القاعده ترور گرديده و با قساوت تمام سر وي را از بدن جدا كرده اند !

به دنبال اين حادثه تلخ ، مقامات سوداني ميزبان توصيه كرده بودند كه سفر به منطقه ام ذئبان لغو شود كه آقاي ري شهري با آن موافقت كرده از رفتن منصرف شديم .

صبح روز پنج شنبه 16/6/85 ساعت 30/6 دقيقه صبح ، آقاي مرتضي مدينه نگاه و يكي از نيروهاي رايزني فرهنگي عازم فرودگاه شدند تا بارها

161

را تحويل داده ، كارت پرواز بگيرند .

ساعت 30/7 دقيقه صبح براي خوردن صبحانه به رستوران هتل هاليدي آمديم . آقاي انصاري هم به هيأت پيوستند و ساعت 30/9 دقيقه همراه با اسكورت ويژه به فرودگاه آمديم .

رئيس دفتر وزير ارشاد و اوقاف ، رئيس بعثه حج سودان و جمعي از ديگر مسؤولان سوداني با گرمي آية الله ري شهري و همراهان را بدرقه كردند . لوح هاي يادبود سفر كه نام هريك از اعضاي هيأت روي آن نوشته شده بود را به عنوان يادبود تقديم نموده و ساعت 15/10 دقيقه با هواپيمايي سعودي به مقصد جده حركت كرديم .

چند نكته خواندني

حجة الاسلام آقاي انصاري رايزن فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در سودان اظهار مي داشتند علاقمندي به اهل بيت ( عليهم السلام ) در سودان ريشه هاي عميقي دارد و نشانه هاي آن هم بسيار است از جمله :

1 ـ در هر قبيله اي هنگام رفتن عروس به خانه داماد اين شعر خوانده مي شود :

يا فاطمة بنت نبي * * * قومي روحي بيت علي

2 ـ هنگام گرفتن ماه ، افراد زانو زده دست ها را بر زمين مي زنند و مي گويند :

حبّينا حبّينا * * * فاطمة بنت نبينا

3 ـ هيچ دوقلوي پسري در سودان به دنيا نمي آيد مگر اين كه نامشان را حسن و حسين مي نهند .

162

4 ـ در بسياري روستاها ، وقتي كسي مورد ستم واقع مي شود مي گويد : ظلموني ظلمَ الحسن والحسين ، بدون اين كه سابقه مسأله را بدانند .

5 ـ منطقه اي در سودان به نام كَربلاء ، وجود دارد كه به احتمال قوي برگرفته از كربلاي معلّي است .

6 ـ طايفه اي در سودان به نام جَعافره وجود دارد كه مدعي هستند از فرزندان امام جعفر صادق ( عليه السلام ) هستند .

7 ـ وقتي كسي مي خواهد به مسافرت ، خصوصاً سفر حج برود براي او دف زده و مي گويند : برو ؛ پيامبر از جلو و علي از پشت سر تو را حمايت كرده و حافظ شما مي باشند ! !

پايان راه

از آنجا كه در روز پاياني سفر و فرداي آن پرواز مستقيم از سودان به تهران وجود نداشت ، لذا بار ديگر به جدّه بازگشتيم تا بعداز ظهر روز بعد به تهران برگرديم ، از اين رو توفيق يافتيم تا از جدّه به يلملم رفته و از آنجا براي عمره مفرده محرم شويم و يكبار ديگر در ضيافت الهي حضور يابيم ؛ خداوند را بر اين نعمت سپاس مي گوييم .

صبح روز بعد به جدّه بازگشتيم و روز 17/6/85 با هواپيماي جمهوري اسلامي ايران ـ هما ـ عازم تهران شده به وطن مراجعت نموديم .

پايان