بخش 1
دیباچه ناشر درآمد پیش‌گفتار مقدمه آشنایی اجمالی با جزیرةالعرب اوضاع جغرافیایی و اقتصادی وضعیت سیاسی و اجتماعی دین و فرهنگ
ديباچه ناشر
مراتب معنوي حج، كه سرماية جاودانه است و انسان را به افق توحيد و تنزيه نزديك مي‌نمايد، حاصل نخواهد شد مگر آنكه دستورات عبادي حج به طور صحيح و شايسته و مو به مو عمل شود. (امام خميني، صحيفه نور، ج 19، ص 25)
حج نمايشي باشكوه از اوج رهايي انسان موحد از همه چيز جز او و عرصة پيكاري فرا راه توسن نفس و جلوة بي‌مانندي از عشق، ايثار، آگاهي و مسئوليت در گسترة حيات فردي و اجتماعي است. پس حج تبلور تمام عيار حقايق و ارزش‌هاي مكتب اسلام است.
مؤمنان زنگار دل را با زمزم زلال توحيد مي‌زدايند و با حضرت دوست تجديد ميثاق مي‌كنند و گرچه ميراث ادب و فرهنگ ما، مشحون از آموزه‌هاي حيات‌بخش حج است، اما هنوز ابعاد بي‌شماري از اين فريضة مهم، ناشناخته و مهجور مانده است.
پيروزي انقلاب اسلامي ايران، در پرتو انديشه‌هاي تابناك امام خمينيقدس سره حج را نيز همچون ديگر معارف و احكام اسلامي، در جايگاه واقعي خويش نشاند و سيماي راستين و محتواي غني آن را نماياند. اما هنوز راهي دراز در پيش است تا فلسفه، ابعاد، آثار و بركات آن شناخته
|
|
|
و شناسانده شود.
در راستاي تحقق اين هدف بزرگ، با الهام از انديشه‌هاي والا و ماندگار امام راحل ـ احياگر حج ابراهيمي ـ و با بهره‌گيري از رهنمودهاي ارزشمند رهبر عزيز انقلاب اسلامي، حضرت آيت الله خامنه‌اي ـ مدظله ـ معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبري، تلاش مي‌كند با كاربردي كردن متون آموزشي، فصل جديدي فرا راه كارگزاران حج و زائران حرمين شريفين بگشايد.
از اين رو، پس از كارشناسي‌هاي متعدد و بهره‌گيري از اساتيد و متخصصان فن، تلاش گرديده تا براي تهيه درسنامه‌ها و محتواي مورد نياز در سفر حج و عمره، عناوين، موضوعات، سرفصل‌ها و منابع هر درس را مشخص و جلسات آموزشي آنها زمان‌بندي گردد تا به نحو بهينه مورد استفاده قرار گيرد.
عناوين اين درسنامه‌ها عبارتند از:
1. مناسك حج
2. آداب سفر حج
3. اسرار و معارف حج
4. آشنايي با تاريخ اسلام (1و2)
5. آشنايي با تاريخ و اماكن مقدس مكه و مدينه
6. اخلاق معاشرت
7. احكام مبتلابه حج
8. آشنايي با كشورهاي اسلامي
|
|
|
9. گزيده سيماي عقايد شيعه
10. شناخت عربستان
11. محاوره عربي
بي‌ترديد آغاز هر كاري با كاستي‌ها و نواقص احتمالي همراه است. لذا انتظار مي‌رود با بهره‌گيري از نظرات خوانندگان ارجمند، نقاط قوت و ضعف اين مجموعه شناسايي و به تقويت داشته‌ها و زدودن كاستي‌هاي آن اقدام شود.
در پايان ضمن تشكر از همه كساني كه ما را در تهيه و تنظيم اين مجموعه ياري كرده‌اند، توفيق همگان را از خداوند منان خواهانيم.
معاونت آموزش و پژوهش بعثه
اداره كل آموزش
|
|
|
درآمد
ستايش بي‌پايان ويژة پروردگار بي‌همتاست كه انسان را از گِل مانده آفريد و سپس از روح خود در كالبد بي‌جان او دميد و براي هدايت وي به سوي سعادت دنيا و آخرت پيامبران را فرستاد كه نخستين آنان حضرت آدم عليه السلام و آخرينشان حضرت محمد بن عبدالله خاتم انبياء صلي الله عليه و آله است.
كتاب پيام‌آور رحمت كه به پيشنهاد و دستور سرور ارجمند جناب حجة الاسلام و المسلمين دكتر احمد احمدي سرپرست سازمان سمت و با پيگيري مستمر و خردمندانه دوست گرانمهر حجة الاسلام دكتر سيد طه مرقاتي قائم مقام سازمان سمت براي تدريس در دانشگاه‌هاي كشور سامان يافت، پس از چاپ و انتشار با استقبال بعضي از دانشمندان و برخي از مجامع علمي و فرهنگي روبه‌رو گرديد.
در اين‌جا لازم است از توجه و لطف همه عزيزان تشكر و قدرداني نمايم و از مرحمت و عنايت كريمانه دو دوست بزرگوار به خصوص ياد كنم. نخست اويس زمان و سقراط خراسان، متفكر عدالتخواه استاد محمدرضا حكيمي كه خداوند رحمان بر درازاي عمر مباركش بيفزايد.
|
|
|
معظم له چندين بار در جلسات عمومي و خصوصي ذرّه‌پروري كرده و از كتاب تجليل و به نيكي ياد نمودند. ديگري استاد عظيم الشأن، دانشمند فرهيخته و اديب توانمند جناب دكتر احمد مهدوي دامغاني استاد برجسته دانشگاه هاروارد ايالات متحده آمريكا كه پروردگار مهربان همواره وجود نازنيش را در ديار غربت به سلامت دارد. استاد نامه‌اي بس ارزشمند و پرمحتوا در تجليل و نقد كتاب همراه با پيشنهادات و ملاحظات اصلاحي براي اينجانب ارسال كردند.
همچنين كتاب پيام آور رحمت به قلم مترجم شهير و برجسته ايران سركار خانم دكتر فريدة مهدوي دامغاني به زبان فرانسه و به قلم دو نفر از نويسندگان فاضل پاكستان آقايان محمد كاظم سَليم و سيد عمار ياسر همداني به زبان اردو ترجمه شد. قرار است به زبان‌هاي عربي، انگليسي، روسي، تركي آذري و اسپانيولي نيز ترجمه گردد.
اخيراً نيز از سوي معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبري در سازمان حج و زيارت براي آموزش در بين روحانيون اعزامي به حج و عمره، كتاب به صورت زيبايي در قالب پانزده درس، به نام درسنامه آشنايي با تاريخ اسلام در دو جلد تنظيم گشته است. ويژگي و ارزش كار مذكور در اين است كه هيچ‌گونه دخل و تصرفي در متن كتاب صورت نگرفته و اصالت آن صد در صد حفظ شده است. اينجانب متن آماده شده را به دقت ملاحظه و مطالعه كردم و طي آن مواردي را نيز اصلاح و اضافه نمودم.
|
|
|
اميدوارم كتاب پيام‌آور رحمت در شكل و لباس جديدش نيز مورد عنايت حضرت حق جلّ و علا و آخرين سفيرش محمد مصطفي كه بر او و خاندان پاكش هزاران درود و سلام خدا باد واقع شود و نيز مورد استفاده دوستداران و علاقه‌مندان سيره نبوي قرار گيرد.
قم ـ سيد علي ميرشريفي
17 دي 1388
21 محرم 1431
|
|
|
پيش‌گفتار
درود و رحمت بي‌پايان خداوند بر روان پاك و تابناك يگانه منجي عالم انسانيت، پيام‌آور رحمت، رسول خدا، محمد مصطفي صلي الله عليه و آله كه آفرينش نظام هستي ظل و طفيلي وجود مقدس آن بزرگوار بود و همان بزرگ قافله سالار قافله بشري و رسول مهر و محبت بود كه جهان تاريك و فرورفته در ظلمت و خشونت و فساد و تباهي را با نور و رحمت و مهر و عطوفت خود روشنايي بخشيد و نجات داد.
مدت هفت سال بود سرور ارجمند و دوست دانشمند حجةالاسلام والمسلمين آقاي دكتر احمد احمدي ملايري مسؤول محترم سازمان سمت و عضو برجسته شوراي عالي انقلاب فرهنگي ميفرمود كتابي مختصر در باره سيره رسول خدا صلي الله عليه و آله در حد دو واحد براي تدريس در دانشگاه‌هاي كشور بنويسم. اينجانب به لحاظ اشتغالات زياد از جمله نگارش سيره جعفر طيّار عليه السلام نميتوانستم بپذيرم. وانگهي نگارش و ترسيم زندگاني و بعثت خاتم پيامبران و برترين فرد انسان به دست كوچك‌ترين فرد بشر كاري است بس دشوار. تا آنكه در تابستان هزارو سيصد و هشتاد جناب آقاي دكتر احمدي به اتفاق معاون خود
|
|
|
برادر گرانقدر حجةالاسلام دكتر سيد طه مرقاتي به روستاي ييلاقي ما واقع در ضلع غربي شهرستان قم تشريف آوردند و امر فرمودند بايد اين كار را شروع كنيد و تشخيص اولويت كارها را بر عهده ما بگذاريد.
اينجانب به ناچار پذيرفتم و از خداوند حكيم و رسول اكرم صلي الله عليه و آله استمداد طلبيدم. آن‌گاه با اساتيد و بزرگان اين فن در داخل و خارج كشور مشورت و رايزني نمودم و از تجربيات و راهنماييهاي ارزشمند آنان بهره بردم. استاد مسلّم و متخصص سيرة نبوي دوست گرانمهر و استاد بزرگوار ما مورخ محقق حجةالاسلام والمسلمين استاد سيد جعفر مرتضي عاملي در حال حاضر در جنوب لبنان به سر ميبرد، در زمستاني سرد به روستاي استاد واقع در نزديكي مرز فلسطين اشغالي رفتم. ايشان با آغوش باز مرا پذيرفت و خونگرمي استاد از شدت سرما كاست. پارهاي از مشكلات و معضلات كار را با معظمله در ميان گذاشتم و او راهنماييهاي لازم را مبذول داشت و لوح فشردة مجلدات چاپ نشده كتاب ارزشمند الصحيح من سيرة النبي الأعظم را در اختيار اينجانب قرار داد كه در اين‌جا فرصت را مغتنم شمرده و از ايشان تشكر ميكنم.
براي تحقيق ميداني در باره جنگ موته به كشور اردن سفر نمودم و از شهرهاي موته، مَزار، مَعان، منطقه بَلْقا و بندر عَقَبَه در نزديكي مرز عربستان ديدن كردم. اين سفر به دعوت مدير مؤسسة آلالبيت اردن، دوست ارجمند جناب استاد دكتر ابراهيم شَبُّوح انجام شد كه واجب است از زحمات و همچنين رهنمودهاي ايشان در باره نحوة نگارش كتاب تشكر كنم. بسيار مشتاق بودم و لازم مي‌دانستم به عربستان نيز سفر
|
|
|
كنم و تحقيقات ميداني خود را ادامه داده و تكميل نمايم ولي برخلاف تلاش زياد موفق به اخذ ويزا نشدم.
در شيوه كار از اصل معمول و مورد قبول مورخان و محققان عرصة تاريخ كه كشف حقيقت مبتني بر نصوص تاريخي در پرتو قراين و شواهد است، پيروي شد و از استحسان و حدسيات بيپايه و اساس خودداري گرديد. بيشتر عنايت اينجانب بر اين بود كه ناگفتهها و كمگفتهها و مشكلات و معضلات سيره را در حد وسع و توان خود بيان كنم. در نقل مطالب نيز متن مباحث و گفتگوها درج گرديد تا اساتيد و دانشجويان با ذوق و سليقه خود از آن برداشت نموده و تفسير و تحليل نمايند. در روش ترجمه و انتخاب الفاظ و اصطلاحات هم اهتمام بر اين بود كه حال و هواي روزگار صدر اسلام ترسيم گردد.
در انتخاب مطالب و گزينش مصادر صرفاً به منابع سيره و تاريخ اسلام بسنده نشد بلكه از صدها كتاب گوناگون از جمله تفسير، حديث، رجال، فضايل، ادبيات و غير آن استفاده گرديد. تأليفات ارزشمند معاصران نيز از نظر دور نبود.
با توجه به آموزشي بودن كتاب اصل ايجاز و گزيدهنويسي مد نظر بود، با اين وصف كوشش شد تا از جامعيت آن كاسته نشود. براي رعايت اختصار و يكنواختي مطالب از نوشتن پابرگ و ارجاع به مصادر در پاورقي خودداري گرديد و گزيده منابع در همان متن كتاب ذكر شد كه توضيح آن در فهرست منابع آمده است. اگر توفيق يار گرديد و كتابي به عنوان منبع و مرجع اين درس تدوين گشت، تفصيل مطالب
|
|
|
همراه ارجاع به مصادر به طور گسترده در آن‌جا ذكر خواهد شد.
تعداد زيادي از دوستان فاضل و اساتيد بزرگوار اوراق اين متن را پيش از چاپ مطالعه كردند و برخي در بعضي از دانشگاهها تدريس نمودند و سپس توضيحات و پيشنهادهاي سودمندي را متذكر شدند كه از تمامي آن عزيزان سپاسگزارم. در صدر اين بزرگواران دو فرزانه هستند كه بر خود فرض ميدانم از آنان با عظمت و نيكي ياد نمايم؛ يكي دانشمند نادرالمثال جناب حجةالاسلام والمسلمين شيخ محمدرضا حكيمي كه خداوند عمر پربركتش را بلند گرداند، استاد پارهاي از اين اوراق را كريمانه و با دقت اعجابانگيز از نظر گذراند و تذكرات بسيار ارزشمندي را ارائه داد. ديگري سرور مكرم جناب آقاي دكتر احمد احمدي كه توفيقش در خدمت به فرهنگ اين مرز و بوم افزون باد، با دقت خاص خويش كتاب را ملاحظه و اصلاحات مفيدي را اعمال كرد. اجر و پاداش همه اين دانشوران با صاحب كتاب باد.
بيشك همه اين نعمتها لطف و مرحمت پروردگار بود كه بر حقير ارزاني داشت، پس در هر حال سپاس و تشكر از آن اوست.
قم ـ عيسيآباد
سيد علي ميرشريفي
شهريور 1385 / شعبان 1427
|
|
|
مقدمه
آشنايي اجمالي با جزيرةالعرب
اوضاع جغرافيايي و اقتصادي
جزيرة العرب به صورت شبه جزيرهاي است بزرگ كه به گفته اطلس السيرة النبويه /18 با مساحتي بيش از سه ميليون كيلومتر مربع در انتهاي جنوب غربي آسيا قرار دارد. از غرب به خليج عَقَبَه و درياي سرخ و از شرق به درياي عُمان و خليج فارس و از جنوب به خليج عدن و از شمال به سرزمين عراق و اردن (بادية الشام) محدود است. جزيرة العرب داراي سه بخش اصلي است؛ بخش مركزي كه وسيعترين قسمت جزيرة العرب را تشكيل ميدهد و به صحراي عرب معروف است، بخش شمالي به نام حجاز است كه شهرهاي مهم مكه و مدينه در آن قرار دارد و بخش جنوبي كه شامل منطقه يمن است. جزيرة العرب داراي بيابانهاي خشك و بيآب است و به جز در برخي مناطق مانند يمن، طائف و مدينه كشاورزي رونق چنداني ندارد.
كار عمدة ساكنان جزيرة العرب در صدر اسلام دامداري، بازرگاني و داد و ستد بود. چون اين منطقه بين كشورهاي آسيا و اروپا قرار داشت از
|
|
|
نظر تجارت حائز اهميت بود. در روزگاران قديم چينيها و هنديها كالاهاي خود را از اين طريق به اروپا و مصر حمل ميكردند. وجود كعبه كه مطاف و مورد احترام مردم جاهليت بود اهميت آن را دو چندان ميكرد. با اين وصف جزيرة العرب منابع اقتصادي و درآمد قابل اعتنايي نداشت، به همين سبب هيچ يك از كشورگشايان آن روزگار مانند امپراتوريهاي روم و ايران، جز در برخي موارد، چشم طمع بدان ندوخته بودند.
وضعيت سياسي و اجتماعي
دو طايفه بزرگ در جزيرة العرب زندگي ميكردند، قحطانيان در جنوب و عدنانيان در شمال. قحطانيان عرب اصيل بودند كه به آنان عرب عاربه ميگفتند و عدنانيان عرب مستعربه يعني عرب غير اصيل بودند، هر چند برخي از نويسندگان عرب مانند مؤلف اطلس السيرةالنبويه /24 در وجود عرب مستعربه تشكيك كرده و منكر آن شدهاند و عصر حضرت ابراهيم عليه السلام را عصر عربي ميدانند. مردم اين سرزمين خصوصاً شمال آن خشن، متكبر، خونخوار و چپاولگر بودند و گاهي براي مسألهاي بسيار جزئي جنگي بس طولاني برپا ميداشتند. در جزيرة العرب به جز يمن، يمامه، عمان و بحرين نظام پادشاهي و حاكميت دولت مركزي وجود نداشت. حاكمان قسمتي از اين سرزمين همان رؤساي قبايل بودند كه تدبير امور به دست آنان انجام ميشد. در شهر مكه نيز سران طوايف در مسجدالحرام يا دارالنَّدْوَه انجمني تشكيل ميدادند و
|
|
|
مشكلات بازرگاني، اختلافات قبيلهاي و ديگر مسائل و معضلات را حل ميكردند. در هر طايفهاي از قريش رئيسي بود و به نوشته محمد بن حبيب بغدادي در كتاب المُنَمَّق /331 رياست قريش با عبد مناف بود و سپس به فرزندانش هاشم و عبدالمطلب رسيد. عبدالمطلب در فضل و بزرگواري و شرافت از همه بالاتر و برتر بود. يعقوبي 2/11 مينويسد: قريش ميگفتند عبدالمطلب ابراهيم دوم است.
در حجاز جز همان پيمانهايي كه بين قبايل منعقد ميگشت و به موجب آن حقوق هر قبيله و وابستگان آن محترم شمرده ميشد قانون ديگري وجود نداشت و اگر فردي جزء قبيلهاي نبود و يا پيوندي با ديگر قبايل نداشت كسي از او دفاع و حمايت نميكرد. بهطور طبيعي قبايل بزرگتر از حقوق بيشتري برخوردار بودند و ميتوان گفت زور و شمشير يگانه قانون آن ديار بهشمار ميآمد.
دين و فرهنگ
گويند عربهاي حجاز در قديم تابع دين حنيف يعني پيرو آيين حضرت ابراهيم عليه السلام بودند ولي بعدها به بتپرستي گرايش پيدا كردند. دين مسيح در نجران و آيين يهود در مدينه پيرواني داشت با اين وصف اين دو دين هم چندان رونقي نداشت. بنابه بعضي اقوال آيين صابئي، مانوي و زرتشتي در برخي قبايل عرب رواج داشته كه از نظر تاريخي چندان قابل اثبات نيست. به هر حال مقارن ظهور اسلام بيشتر مردم جزيرة العرب بتپرست بودند.
|
|
|
مردم حجاز به طور عموم از نظر سطح معلومات و فرهنگ تقريبا در حد صفر بودند و به طور نيمهوحشي زندگي ميكردند. تودهاي از خرافات و افسانه سراپاي آنان را پوشانده بود تا آن‌جا كه دختران خود را زنده به گور ميكردند! قرآن در سورة تكوير آية هشت و نه ميفرمايد: (وَإِذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَتْ * بِأَيِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ) و آن‌گاه كه از دختر زنده به گور شده پرسيده شود كه به كدام گناه كشته شده است؟
اميرالمؤمنين علي عليه السلام در نهجالبلاغه /68 ميفرمايد: «شما اي گروه عرب بدترين آيين را داشتيد و در بدترين سرزمين بوديد، در بين سنگهاي سخت و مارهاي گزنده ميخوابيديد، آب تيره مينوشيديد و غذاي ناگوار ميخورديد، خون يكديگر را ميريختيد و پيوند خويشاوندي را قطع ميكرديد، بتها در ميان شما برپا و گناهان سراپاي شما را فرا گرفته بود».
تمامي اين مشكلات، نابسامانيها و بيفرهنگيها را قرآن در يك جمله كوتاه در آيه صدوسه آلعمران چنين بيان كرده است: (وَكُنْتُمْ عَلَي شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْهَا) بر لب پرتگاهي از آتش بوديد كه خدا شما را از آن رهانيد. و از اين روست كه در آيه صد و شصت و چهار همين سوره نيز ميفرمايد:
(لَقَدْ مَنَّ اللهُُ عَلَي الْمُؤمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلاَلٍ مُبِينٍ).
|
|
|
هر آينه خداوند بر مؤمنان منّت نهاد آن‌گاه كه از خودشان فرستادهاي در ميانشان برانگيخت كه آيات او را برايشان ميخواند و پاكشان ميسازد و به آنان كتاب و حكمت ميآموزد، هر چند پيش از اين در گمراهي آشكار بودند.
|
|
|
بخش اول
دوران
قبل از بعثت
|
|
|
بخش اول: دوران قبل از بعثت
|
|
|
درس اولولادت رسول خدا ...و آيين پيامبر قبل از بعثت
هدف‌هاي آموزشي
انتظار مي‌رود با مطالعه اين درس:
ـ تاريخ ولادت پيامبر صلي الله عليه و آله را بدانيم.
ـ به وقايع همزمان با ولادت پيامبر صلي الله عليه و آله پي ببريم.
ـ با دوران شيرخوارگي پيامبر صلي الله عليه و آله آشنا شويم.
ـ ماجراي پيمان جوانمردان را بدانيم.
ـ با سفر تجاري پيامبر صلي الله عليه و آله به شام آشنا شويم.
ـ به چگونگي ازدواج پيامبر صلي الله عليه و آله با حضرت خديجه عليها السلام پي ببريم.
ـ تاريخ ولادت حضرت علي عليه السلام را بدانيم.
ـ چگونگي تأمين معاش پيامبر صلي الله عليه و آله را بدانيم.
ـ از آيين پيامبر صلي الله عليه و آله قبل از بعثت مطلع شويم.
|
|
|
در اين درس دوران قبل از بعثت پيامبر را بررسي خواهيم كرد، به طوري كه از ولادت رسول خدا، دوران شيرخوارگي، كودكي، جواني، شغل و معيشت، آيين حضرت قبل از بعثت، ولادت اميرالمؤمنين علي عليه السلام و پرورش ايشان در كنار پيامبر مطلع شويم.
ولادت رسول خدا
در اين‌كه رسول خدا محمد مصطفي صلي الله عليه و آله در ماه ربيعالاول عام الفيل به دنيا آمده اختلافي نيست فقط اختلاف در روز آن است، اكثر قريب به اتفاق علماي شيعه روز جمعه هفدهم ربيعالاول را و عموم مورخان اهل سنت دوشنبه دوازدهم ربيعالاول را نوشتهاند. البته از شيعيان كليني در كافي 1/439 و فَتّال نيشابوري در روضة الواعظين /52 دوازدهم ربيعالاول و به نقل المَواهِبُ اللَّدُنِّيَّه 1/75 و تاريخ الخميس 1/196 برخي از محدثان سنيمذهب نيز هفدهم ربيعالاول را گفتهاند.
ولادت رسول خدا مانند ديگر پيامبران همچون حضرت موسي و عيسي عليهما السلام همراه با پارهاي از امور خارقالعاده بود. به روايت يعقوبي 2/8 و طبرسي در اِعلام الوري /11 شياطين از آسمانها رانده شدند، طاق كسري شكاف برداشت و چند كنگره آن فرو ريخت، آتشكده فارس خاموش شد، بتها همگي سرنگون شدند و نوري از وجود مقدس آن حضرت بهسوي آسمان ساطع گشت و شعاع وسيعي را در فضا روشن كرد. حلبي 1/57 گويد نخستين جملهاي كه هنگام ولادت بر زبان آن حضرت جاري شد اين بود:
|
|
|
«اَللهُ أَكْبَرُ، اَلْحَمْدُ للهِ كَثِيراً وَسُبْحانَ اللهِ بُكْرَةً و أَصِيل».
خدا بزرگ است، سپاس فراوان براي خداست و خداوند منزه است صبحگاهان و شبانگاهان.
اين امور زنگ خطري بود براي ستمگران، مژدهاي براي ستمديدگان و بشارتي بر ظهور خاتم پيامبران و برچيده شدن بساط بتپرستي و شرك مشركان. مشهور مورخان ميگويند هنگامي كه آمنه بنت وَهْب به او باردار بود، شوهرش جناب عبدالله در راه بازگشت از سفر تجاري شام در مدينه پس از يك ماه بيماري درگذشت ولي يعقوبي 2/10 مينويسد هنگام تولد پدرش زنده بود. گويند روز هفتم ولادت پيامبر جد وي عبدالمطلب گوسفندي سر بريد و طي مراسمي نام او را «محمد» گذاشت. وقتي پرسيدند چرا اين نام را براي او انتخاب كردي؟ پاسخ داد خواستم در آسمان و زمين ستوده باشد.
دوران شيرخوارگي
رسول خدا هفت روز نخست را از مادرش آمنه شير خورد، سپس او را به ثُوَيْبَه كنيز ابولهب سپردند، او نيز مدت كمي به آن حضرت شير داد. آن‌گاه به روايت ديار بكري در تاريخ الخميس 1/223 بنابر رسم ديرين عرب كه خانوادههاي اعيان و اشراف و بانوان شرافتمند و بزرگوار براي فرزندان خود دايه ميگرفتند، يتيم عبدالمطلب را به حليمه سعديه سپردند و او كودك را همراه خود به صحرا برد. در اين‌كه چرا بزرگان مكه در آن روزگار فرزندان خود را به باديه ميفرستادند وجوهي گفته