بخش 17

400

مي‌كند. اگر سن زائران زياد است و پزشكان كاروان نتوانسته‌اند بيماري آنان را كنترل كنند، آن‌ها را به مركز پزشكي بفرستند تا در اينجا تحت نظر بخش‌هاي تخصصي ريه، داخلي، قلب، گوش و حلق و بيني و ... مداوا شوند. منتها هيچ درماني به جز صبر و داروهايي كه علائم را تا حدودي كاهش مي‌دهند، توصيه نمي‌كنم.

چون مدت اقامت زائران در مدينه، يك سوم حضور آنان در مكه است، مراقبت از سلامت و بهداشت آنان در اين شهر، آسان‌تر از مكه است. از طرفي، پيك اقامت زائر در مدينه از سي هزار نفر تجاوز نمي‌كند. خدا را شكر، وضعيت در مدينه منوره، كاملاً آرام و ثابت بود و هيچ موردي كه موجب نگراني شود، مشاهده نشد. در چند روزي كه هواي اين شهر رو به سردي گذاشت، تعداد افراد مسن و سيگاري مبتلا به سرماخوردگي و بيماري‌هاي تنفسي و ريوي هم زياد شد كه همه تحت درمان قرار گرفتند. همين الآن هم شانزده نفر در بيمارستان هيأت پزشكي و يك نفر در بيمارستان سعودي بستري هستند. چهار مورد فوتي در مدينه داشتيم كه دو موردش قلبي بوده است. يكي از آن‌ها در حرم درگذشت و يكي ديگر كه معاون آشپزخانه دخيل بود، پس از بازگشت از مكة مكرمه از دنيا رفت. يكي ديگر دچار نارسايي كليه بود و به دليل عفونت خوني فوت كرد. يكي ديگر از زائران هم كه به سرطان مبتلا بود، ريه‌هايش از كار افتاد و درگذشت. اميدواريم آمار فوتي‌هايمان اضافه نشود.

سال گذشته(1385) جمعاً چهل و سه زائر در مكه و مدينه از دنيا رفته‌اند كه اين آمار تاكنون كه حدود دو هفته ديگر از ايام حج باقي مانده، سي و دو نفر است. امسال، تمهيدات مناسبي به ويژه براي زائران سالمند در نظر گرفته شد. گروه‌هاي تخصصي كه امسال با ما اعزام شده‌اند، كاملاً متغيرند. كارهايي كه در ايران براي زائران انجام شده، بسيار متفاوت بوده است. غير از اين‌ها، اختصاص درمانگاهي براي سالمندان، يكي از ويژگي‌هاي هيأت پزشكي امسال بود. در مدينه به تمام پزشكان كاروان‌ها اعلام كرديم

401

كه اگر زائري، سابقه بيماري قلبي و ريوي دارد، به ما معرفي كنند تا او را معاينه كرده، برايش پرونده تشكيل بدهيم.

دو بيمارستان صحرايي در عرفات ومنا

به گفتة رييس بيمارستان مركز پزشكي حج كشورمان در مكه مكرمه: براي خدمات‌دهي مناسب به حجاج كشورمان در ايام تشريق، دو بيمارستان صحرايي مجهز در عرفات و منا داير شده است. در اين بيمارستان‌ها امور بستري ، موارد آزمايشگاهي و راديولوژي با حضور پزشكان مجرب صورت مي‌گيرد. امسال با توجه به بالا بودن ضريب سني حاجيان، وقوف اضطراري در بيمارستان از دو روز به چهار روز افزايش داده شد و در اين ايام زائراني كه به لحاظ بيماري توانايي حضور در مناسك را نداشتند، شناسايي شدند. اين افراد در مدت يادشده بوسيله اتوبوس‌هاي مجهز به امكانات احياي قلبي و عروقي و به‌همراهي پزشك و روحاني كاروان به عرفات ومنا منتقل و پس از مراسم مجددا به بيمارستان برگردانده مي‌شدند. به موازات اين وقوف اضطراري در بيمارستان، براساس دستورالعمل جديدي در محل كاروان‌ها هم اين وقوف اضطراري در نظر گرفته شد و در قالب اين طرح زائران در معرض خطر با همكاري مدير، پزشك و روحاني كاروان انتخاب مي‌شدند. افراد شناسايي شده در قالب كاروان ويژه وقوف اضطراري سازماندهي و مناسك را انجام مي‌دادند. به اين ترتيب خطر مرگ و مير زائران ناتوان و مسن به حداقل ممكن خواهد رسيد.

دكتر نادري، آمار نهايي مراجعه‌كنندگان به واحدهاي عمومي و تخصصي بيمارستان مركز پزشكي حج در مكة مكرمه را تا حدود پانزده‌هزار نفر اعلام كرد. وي همچنين ميزان فوتي زائران امسال را تا 25 آذر حدود 11 نفر ذكر كرد كه از اين تعداد دو نفر بر اثر تصادف و مابقي عمدتا به دليل بيماري‌هاي قلبي عروقي درگذشته‌اند. اما

402

خوشبختانه كسي در اين بيمارستان فوت نكرده و هر بيماري كه وارد بيمارستان شده به كمك متخصصين از مرگ رهايي يافته است.

طرح پزشك كاروان

در طرح پزشك كاروان 604 نفر پزشك عمومي به عنوان پزشكان همراه كاروان‌ها مراحل اوليه امور درماني زائران را در محل استقرار آن‌ها انجام مي‌دهند.

طبق اطلاعات مركز پزشكي حج حدود 95 درصد زائران ايراني بين‌50 تا 94 سال سن دارند. براي جلوگيري از بروز نگراني درميان بستگان زائران كشورمان موارد فوتي بلافاصله از طريق بخش‌هاي مرتبط به‌طور مستقيم به خانواده‌هاي آن‌ها اطلاع داده مي‌شود. خوشبختانه در حج امسال هيچ مورد حاد و پيش بيني نشده‌اي در خصوص مسائل مربوط به سلامت زائران وجود نداشت.

گروه پزشكي حج جمهوري اسلامي متشكل از 335 نفر پزشك، داروساز، پرستار و خدمه بيمارستاني است كه در دو بيمارستان در مدينه و مكه مستقر هستند. علاوه بر اين 604 نفر پزشك عمومي به عنوان پزشكان همراه كاروان‌ها، مراحل اولية امور درماني زائران را در محل استقرار آن‌ها انجام مي‌دهند.

بيمارستان‌هاي گروه پزشكي حج با دارا بودن بخش‌هاي مختلف درمانگاهي به صورت شبانه روزي فعاليت دارند.

امسال با اجراي طرح پزشك كاروان ميزان مراجعه زائران بيمار به بيمارستان و درمانگاه‌هاي تخصصي در مدينه و مكه كاهش يافته است. اين وضع موجب شده است كه پزشكان و كادر تخصصي بيمارستان‌هاي حجاج امكانات خود را صرف معالجه بيماراني كنند كه نياز به مراقبت‌هاي تخصصي دارند.

403

بهداشت منا و عرفات

مركز پزشكي حج جمهوري اسلامي ايران به بخش اجرايي توصيه كرد:

1. چادرها و فرش‌ها قبل از شروع ايام تشريق توسط عوامل پيشرو، گردگيري و شسته شوند.

2. فيلتر تمام كولرها بازبيني و شستشو داده شود.

3. به منظور رعايت بهداشت چادرها، حتي‌المقدور از نايلون به عنوان زيرانداز فرش‌ها استفاده گردد.

4. توصيه مي‌شود كليه زائران محترم در ايام تشريق از ملحفة شخصي و سجاده اختصاصي استفاده نمايند.

5. تأكيد مي‌گردد: زائران عزيز از صعود به جبل‌الرحمه و پياده‌روي بيش از حد در ايام تشريق به خصوص ‌در ساعات گرم روز خودداري كنند.

6. انداختن يخ در داخل ظروف به منظور تهيه شربت خاك‌شير و آبليمو و... ممنوع بوده و استفاده از يخ صرفاً جهت خنك كردن بطري‌هاي آب بهداشتي مجاز مي‌باشد. پيشنهاد مي‌گردد مديران محترم كاروان‌ها براي تأمين يخ بهداشتي خود پيشاپيش بطري‌هاي آن را در داخل فريزر قرار داده و يخ موردنياز خود را تأمين نمايند.

7. ضمن آموزش به زائران گرامي و توصيه به رعايت بهداشت حلق، حتي‌الامكان ازافراد‌حرفه‌اي‌براي‌حلق‌زائران‌استفاده‌گردد. (استفاده‌از عوامل‌خارجي‌ممنوع‌مي‌باشد).

8 . به منظور كاهش موارد گم‌شدگي در ساعات اوليه ورود به منا، عوامل محترم كاروان در مشعرالحرام، از زائران خود مؤكداً مراقبت نمايند.

توجه: پزشكان محترم كاروان‌ها ضمن همكاري با عوامل كاروان بر اجراي صحيح موارد فوق نظارت خواهند داشت.

404

اعلام آمار متوفيان ايراني تا روز چهارم دي

رييس بيمارستان مركز پزشكي حج جمهوري اسلامي ايران در مكه مكرمه، روز سه‌شنبه(چهارم دي) آخرين آمار فوتي‌هاي حجاج كشورمان را مجموعا 24 نفر اعلام كرد.

دكتر مصطفي نادري در گفتگو با خبرگزاري جمهوري اسلامي با اشاره به اين‌كه موارد فوتي به اطلاع خانواده‌هاي آنان در ايران مي‌رسد، افزود: با توجه به افرايش نسبي جمعيت و متوسط سني زائران ايراني در سال جاري، كشورمان در مقايسه با كشورهاي مشابه از نظر تعداد افراد فوتي وضعيت بهتري دارد.

به گفته وي از موارد فوتي تنها يك نفر در بيمارستان فوت كرده و پنج مورد ايست قلبي نيز در بيمارستان احيا شده است.

وي گفت: در حج امسال با راه‌اندازي بيمارستان‌هاي صحرايي و مجهز به خصوص در صحراهاي عرفات، مشعر و منا، تقويت خدمات دهي با استقرار پزشك در كاروان‌ها و همچنين كارهاي پيشگيرانه و نظارت‌هاي دقيق بهداشتي تلاش شده‌ است كه خدمات بهداشتي و پزشكي مناسب به حجاج ارائه شود.

دكتر نادري آمار مراجعه‌كنندگان به واحدهاي عمومي و تخصصي بيمارستان مركز پزشكي حج جمهوري اسلامي ايران را بيش از 11 هزار مورد اعلام كرد كه شش هزار و 965 نفر در درمانگاه تخصصي اين بيمارستان معاينه شده‌اند.

وي معاينه 2 هزار و 926 نفر در درمانگاه‌هاي عمومي، 638 مورد خدمات دندانپزشكي، 285 مورد بستري در بخش‌هاي مختلف، 96 مورد بستري در اورژانس، 11 مورد بستري در سي.سي.يو را از ديگر كارهاي انجام شده دراين بيمارستان عنوان كرد.

دكتر مصطفي نادري با اشاره به اعزام يكصد و 11 مورد از زائران بيمار به بيمارستان‌هاي سعودي جهت انجام معالجات تكميلي، افزود: علاوه بر اين آمار 18 نفراز

405

زائران كه 10 نفرشان اعمال حج را انجام داده بودند، براي تكميل معالجات به كشورمان اعزام شده‌اند.

به گفته وي علاوه بر اين آمار كه مربوط به مراجعات بيمارستاني زائران است در موارد معمولي بيماران از سوي پزشكان كاروان‌ها معاينه شده‌اند.

شيوع برخي بيماري‌ها در موسم حج و هشدار وزارت حج عربستان

وزارت حج عربستان سعودي خبر از شيوع برخي بيماري‌هاي واگيردار در موسم حج امسال داد. به نوشته روزنامه‌هاي عربستان اين وزارتخانه طي بيانيه‌اي با اشاره به احتمال وقوع برخي بيماري‌هاي واگيردار از حجاج خواست حتي‌الامكان از حضور در مكان‌هاي بسيار شلوغ خودداري كنند. اين بيانيه افزود: از جمله بيماري‌هاي واگيردار آنفلوآنزا، سرماخوردگي و التهاب مجاري تنفسي ، عفونت معده و روده ، ترك پا و گرمازدگي است.

اين منبع گفت: حجاج بايد از غذاها و مايعات و لبنيات بهداشتي استفاده كنند و در معرض مستقيم تابش آفتاب قرار نگيرند.

وزارت بهداشت عربستان همچنين از آمادگي كامل جهت خدمت‌رساني به زائران خانه خدا خبر داد و اعلام كرد: سه هزار و‌500 تخت در هفت بيمارستان و 82 مركز بهداشتي در مشاعر مقدسه براي اين منظور تجهيز و آماده‌سازي شده ‌است.

با اين حال، رييس گروه پزشكي حج كشورمان به خبرنگار خبرگزاري جمهوري اسلامي در مكه گفت: تاكنون هيچ مورد حاد و پيش‌بيني نشده‌اي در ميان زائران ايراني وجود نداشته است.

406

حمل‌ونقل

حمل‌ونقل زائران در مكه

در موسم حج،550 اتوبوس، وظيفة انتقال زائران ايراني را از 16 مسير به مسجدالحرام بر عهده داشتند. تمام منازل حجاج ايراني در شهر مكه در فاصلة 3 تا 8 كيلومتري مسجدالحرام واقع شده و از اين رو مسئلة حمل و نقل درون شهري اهميت فراواني داشت. كوهستاني بودن شهر و باريك بودن خيابان‌هاي منتهي به حرم و كمبود مساحت ايستگاه‌هاي اطراف حرم براي تردد و توقف اتوبوس موجب شده بود كه همواره خيابان‌ها و ايستگاه‌هاي اطراف مسجدالحرام بار ترافيكي سنگيني داشته باشد. گاهي گره‌هاي ترافيكي تا چند ساعت ادامه مي‌يافت؛ به‌خصوص در ساعت‌هاي قبل و بعد از نماز. از طرفي حدود80 درصد حجاج ايراني در منطقة عزيزية مكه ساكن بودند كه مي‌بايست از طريق خيابان‌هاي اصلي منتهي به حرم و عبور از تونل‌هاي«طريق مشاة» به ايستگاه باب علي انتقال مي‌يافتند.

سازمان حج و زيارت با اجاره كردن 550 دستگاه اتوبوس از سه شركت معتبر حافل، تاسكو و قوافل، با هماهنگي دواير ذي‌صلاح دولتي عربستان در 16 خط و مسير، حجاج را به‌طور شبانه روزي از منازل به حرم و بالعكس جابه‌جا مي‌كردند.

همچنين دفتر نمايندگي سازمان حج و زيارت در عربستان با مكاتبات و جلسات

407

متعدد با دستگاه‌هاي ذيربط عربستان سعودي و برگزاري جلسات مختلف تلاش كرد تا در سطح مكه مجوز استفاده از 5 ايستگاه اطراف مسجدالحرام به نام‌هاي مظله (محبس الجن)، باب علي، سليمانيه و رواسي و باب ملك را براي استفادة حجاج ايراني از مسئولين انتظامي عربستان بگيرد. ايستگاه‌هاي مذكور در مجموع و نسبت به ايستگاه‌هاي ساير كشورها از وضعيت بهتري برخوردار بود.

به‌طور كلي فقط 180 دستگاه اتوبوس از تمام شركت‌ها، مجوز تردد به ايستگاه باب علي را از راهنمايي و رانندگي شهر مكة مكرمه گرفته‌ بودند و نسبت تعداد ماشين‌هاي در اختيار حجاج ايراني در حد فاصل سايبان تا ايستگاه حرم، بيش از نسبت كل اتوبوس‌هاي اين مسير بود. از طرفي‌كلّ ‌مساحت پاركينگ باب‌علي 6000 متر مربع است كه حدود 2000 متر آن مختص توقف و تردد اتوبوس‌هاي حجاج ايراني بود.

در مجموع وضعيت عمومي ايستگاه باب علي براي تردد حجاج ايراني نسبت به سال گذشته بهتر بود، اما ازدحام جمعيت به خصوص در اوقات نماز، موجب كندي چرخش اتوبوس‌ها مي‌شد. بسياري از زائران ايراني به تصور اين‌كه ترافيك شهر مكه همانند شهر مدينه روان است، براي حضور در حرم، از قبل برنامه‌ريزي نمي‌كردند و براي رسيدن به نماز جماعت دچار مشكل مي‌شدند.

برابر مقررات شركت‌ها در ساعات نماز، رانندگان ملزم به جابجايي مسافر نيستند. لذا زائران ايراني براي تشرف به حرم، بايد يك ساعت قبل از اذان حركت مي‌كردند. تأخيرها نيز عموماً به علت ايجاد گره‌هاي ترافيكي و كمبود فضاي ايستگاه و باريك بودن عرض خيابان‌ها بود. متأسفانه گاهي مشاهده مي‌شد كه جمع محدودي از حجاج ايراني به هنگام اقامة نماز و يا دقايقي قبل از اقامه نماز جماعت به ايستگاه مراجعه مي‌كردند تا به منزل بازگردند! اين امر تأثير نامناسبي در نظر حجاج ساير كشورها داشت؛ زيرا در اين دقايق معمولاً زائران رو به سوي مسجدالحرام مي‌روند تا نماز خود را به جماعت برگزار كنند.

408

خدمات حمل و نقل قبل از ايام تشريق، تا غروب روز پنجم ذي‌الحجه تداوم داشت و بعد از آن برابر مقررات، تمام اتوبوس‌ها مي‌بايست به پاركينگ‌هاي مركزي اعزام شوند تا براي توزيع بين كاروان‌ها در روز 7 ذي‌الحجه، كنترل فني و سازماندهي شده و در اختيار مديران محترم كاروان‌ها قرار گيرند. بعد از ايام تشريق نيز با بازشدن راه‌ها و صدور مجوز از سوي پليس، از بامداد 14 ذي‌الحجه، فعاليت سرويس‌هاي درون شهري مجدداً آغاز ‌شد.

حمل و نقل برون‌شهري و مشاعر

بر اساس برنامه‌ريزي ها و هماهنگي‌هاي انجام شده، اتوبوس‌هاي ويژه انتقال و اعزام زائران ايراني هفتم ذي‌الحجه آمادة تحويل به مديران كاروان‌ها شد. به گفتة معاون حمل و نقل برون‌شهري و مشاعر(غلامرضا رضايي): مكان تحويل اتوبوس‌هاي ويژه زائران ايران در پاركينگ‌هاي دو شركت طرف قرارداد(حافل و تاسكو) واقع در منطقه شميسي (30 كيلومتري مكه) است و مديران كاروان‌ها بايد اتوبوس‌ها را از پاركينگ‌هاي دو شركت مذكور تحويل گرفته، زائران را به مشاعر مقدسه انتقال دهند.

پس از اذان مغرب روز هشتم ذي‌الحجه،‌ حركت زائران كشورمان به سوي عرفات آغاز شد و تا صبح فرداي روز نهم ادامه يافت؛ به‌گونه‌اي كه تا قبل از ظهر روز نهم ذي‌الحجه، همة حجاج ايراني وارد چادرهاي عرفات شدند. سپس در غروب همان روز، به سمت مشعرالحرام كوچ كردند.

انتقال حجاج به مشاعر مقدس توسط 2232 دستگاه اتوبوس انجام گرفت و هزينة صندلي هر زائر در اين ايام 360 ريال، معادل 96 دلار محاسبه شد.

در مدت وقوف در عرفات ظرفيت اسكان در هر چادر 10 نفر بود و در مدت وقوف درمنا، با توجه به حدود شرعي منا و مساحت كم و محدوديت‌هايي كه در مورد همة كشورها اعمال مي‌شود، به ازاي هر زائر 1/1 فضاي لازم، تعيين شد كه به اين

409

ترتيب در هر خيمه 14 نفر اسكان يافتند.

به منظور اطلاع‌رساني و آشنايي بيشتر مديران كاروان‌ها با مناطق مشاعر مقدسه(عرفات، مزدلفه ومنا) و نيز مسيرهاي رمي جمرات (رفت و برگشت) كه در ساعت‌هاي مختلفي تغيير مي‌كند، پليس راهنمايي و رانندگي منطقه مشاعر مقدس جلسه آموزشي ـ توجيهي برگزار كرد كه حضور مديران كاروان‌ها در آن الزامي بود؛ زيرا با توجه به محدوديت‌هاي ايجاد شده در مسيرهاي رفت و برگشت رمي جمرات و نيز تسهيل در رفت و آمد زائران و كاهش مشكلات، آموزش و توجيه مديران كاروان تأثير به‌سزايي دارد. اين كلاس آموزشي‌ـ توجيهي روز جمعه(پنجم ذي‌الحجه) در محل قصر الافراح واقع در خيابان عبدالله عريف برگزار شد.

برابر تاريخ ابلاغ شده، از روز 14 ذي‌الحجه، اولين كاروان‌هاي مدينه بعد از مكه مكرمه به سمت مدينة منوره حركت كردند. در همين حال گروه پيشرو همه كاروان‌هاي مدينه بعد، چهل و هشت ساعت قبل از اعزام كاروان براي تدارك مقدمات ورود اين گروه از زائران، راهي مدينة منوره شدند.

مسئولان حمل‌ونقل، زمان بازگشت زائران ايراني را به كشور از طريق فرودگاه جده روز پانزدهم ذي‌الحجه اعلام كردند. بر اساس هماهنگي‌هاي صورت گرفته و برنامة دو شركت هواپيمايي ايران‌اير و سعودي، بخش نقليه اين شركت‌ها 24 ساعت قبل از پرواز برگشت زائران، بار استاندارد توافق شده حجاج ايراني را بدون محاسبة وزن از محل اسكان زائران تحويل گرفتند؛ اما در مورد اضافه‌بار زائران كه خارج از ساك‌هاي استاندارد است، به ازاي هر كيلوگرم اضافه‌بار مبلغ 20 ريال سعودي اخذ كردند.

حمل‌ونقل هوايي

حجاج ايراني با 323 پرواز به كشور بازگشتند. به رغم اوضاع حادّ جوّي در

410

روزهاي بازگشت حجاج، عمليات حج از كيفيت مطلوبي برخوردار بود و به مدد انسجام مديريتي، عمليات حج 86 با كمترين مشكلات مواجه شد. به گفتة مدير كل فرودگاه‌هاي استان تهران: پنجاه‌درصد پروازها را شركت هواپيمايي جمهوري اسلامي و پنجاه‌درصد ديگر را شركت هواپيمايي سعودي از 17 فرودگاه كشور شامل مهرآباد، شيراز، اصفهان، مشهد، اهواز، يزد، كرمان، اردبيل، بوشهر، گرگان، اروميه، تبريز، ساري، زاهدان، رشت، كرمانشاه و بندرعباس انجام دادند. در عمليات رفت، بيش از 102 هزار زائر با 336 پرواز به سرزمين وحي اعزام شدند كه به لحاظ تأخير پرواز، همة عمليات رفت با متوسط 15 دقيقه در كل فرودگاه هاي كشور انجام شد.

حمل و نقل شهري مكه به گزارش معاون حمل‌ونقل

تمام منازل حجاج ايراني در شهر مكه در فاصلة 3 تا 8 كيلومتري مسجدالحرام واقع شده است؛ بنابراين، مسئله حمل و نقل درون‌شهري اهميت زيادي دارد. كوهستاني بودن شهر و باريك بودن خيابان‌هاي منتهي به حرم و كمبود مساحت ايستگاه‌هاي اطراف حرم براي تردد و توقف اتوبوس و استفاده ميليوني از اتوبوس‌هاي مشخص موجب شده است همواره خيابان‌ها و ايستگاه‌هاي اطراف مسجدالحرام بار ترافيكي سنگيني داشته و به خصوص در ايام پر ازدحام موسم حج، گره‌هاي ترافيكي چند ساعته به ويژه در يك ساعت قبل و يك ساعت بعد از نماز ايجاد شود، كه زائران و حجاج ايراني نيز از اين ترافيك سنگين مستثني نيستند، به خصوص اين كه 80 درصد حجاج ايراني در منطقه عزيزيه مكه ساكن هستند و بايد از طريق گذر از خيابان‌هاي اصلي منتهي به حرم، با عبور از تونل‌هاي طريق مشاة به ايستگاه باب علي انتقال يافته تا بتوانند به حرم مشرف شوند. «غلامرضا رضايي» معاون حمل ونقل درون شهري مكه در گفت‌وگو با زائر به تشريح تدارك گسترده خدمات حمل‌ونقل شهري پرداخت.

411

بخش خدمات حمل و نقل شهري با چه تدارك و تعداد اتوبوس به زائران ايراني خدمات ارائه مي‌كند؟

ـ سازمان حج و زيارت با اجاره كردن 550 دستگاه اتوبوس از سه شركت معتبر حافل، تاسكو و قوافل با هماهنگي دواير ذيصلاح دولتي عربستان در 16 خط و مسير، حجاج را بطور شبانه روزي از منازل به حرم منتقل مي‌نمايد و باز مي‌گرداند. تا كنون 36 هزار زائر ايراني در مكه مكرمه حضور دارند و حدود 414 دستگاه اتوبوس براي جابجايي زائران به خدمت گرفته شده است كه تعداد اين اتوبوس‌ها نهايتاً به 550 دستگاه خواهد رسيد.

گويا امسال در وضعيت ايستگاه‌هاي اتوبوس‌راني براي زائران كشورمان، تغييراتي ايجاد شده است. اين تغييرات شامل چه مواردي است؟

- دفتر نمايندگي سازمان حج و زيارت در عربستان با مكاتبات و جلسات متعدد با دستگاه‌هاي ذيربط عربستان سعودي و برگزاري جلسات مختلف تلاش كرده تا در سطح مكه مجوز استفاده از 5 ايستگاه اطراف مسجدالحرام به نام‌هاي مظله (محبس الجن)، باب علي، سليمانيه و رواسي و باب ملك را براي استفاده حجاج ايراني از مسئولين انتظامي عربستان كسب نمايد. مساحت و موقعيت ايستگاه‌هاي در اختيار از شرايط چندان مطلوبي برخوردار نيست، هر چند بطور كلي با عنايت به محدوديت‌هاي موجود از حيث مكان و مسيرهاي دسترسي به حرم، ايستگاه‌هاي مورد استفاده حجاج ايراني نسبت به ساير كشورها از وضعيت بهتري برخوردار است. فضاي محدود ايستگاه باب علي و مظله و كثرت تعداد استفاده كنندگان از كشورها به هر حال ما را با دشواري‌هايي در تردد به حرم روبرو مي‌سازد.

دولت عربستان همه ساله زائران ايراني را به لحاظ نظم و انضباط و رعايت مقررات، در صدر جدول معرفي مي‌كند. رعايت نظم در تردد شهري از سوي زائران ايراني چگونه است؟

- بر اساس اطلاعات موجود 275 هزار نفر زائر از كشورهاي تركيه، ايران، عراق،

412

اندونزي، سودان و هند به صورت رسمي با چند شركت حمل و نقل قرارداد بسته‌اند كه اگر هر روز در سه نوبت هر يك از زائران به حرم مشرف شوند، حداقل 825 هزار نفر تردد در ايستگاه‌هاي باب علي و مظله در روز انجام مي‌شود. زائران ايراني 25 درصد از اين جمعيت را تشكيل مي‌دهند. شيوه انتقال حجاج بين عزيزيه و حرم چنين است كه 50 دستگاه اتوبوس بدون شماره، حجاج ايراني مقيم در منطقه عزيزيه را از مظله (سايبان) به باب علي منتقل مي‌نمايند. بطور كلي فقط 180 دستگاه اتوبوس از تمام شركت‌ها، مجوز تردد به ايستگاه باب علي را از راهنمايي و رانندگي شهر مكه مكرمه اخذ كرده‌اند و ملاحظه مي‌شود كه نسبت تعداد ماشين‌هاي در اختيار حجاج ايراني در حد فاصل سايبان تا ايستگاه حرم، بيش از نسبت كل اتوبوس‌هاي اين مسير است. از طرفي كل مساحت پاركينگ باب علي 6000 متر مربع است كه حدود 2000 متر آن مختص توقف و تردد اتوبوس‌هاي حجاج ايراني است. اميدواريم مشاركت زائران ايراني در روان شدن حجم ترافيك مؤثر باشد.

به‌طور كلي شرايط عمومي ايستگاه باب علي براي تردد حجاج ايراني در وضعيت بهتري نسبت به سال گذشته است، اما ازدحام جمعيت به خصوص در اوقات نماز، موجب كندي چرخش اتوبوس‌ها مي‌شود. بايد دانست در روزهاي آينده محدوديت‌ها بيشتر خواهد شد و ما در تمام مسيرها و به خصوص در مسير عزيزيه به حرم، بار سنگين ترافيك خواهيم داشت. بيشترين بار ترافيك هم بعد از نمازظهر و بعد از نماز عشاء است كه زائرين عزيز حتما بايد حداقل يك ساعت بعد از اقامه نماز جماعت، مسجدالحرام را ترك نمايند تا ايستگاه كمي خلوت‌تر شده باشد.

بسياري از زائران ايراني به تصور اين‌كه ترافيك شهر مكه همانند شهر مدينه روان است، براي حضور در حرم از قبل برنامه‌ريزي نمي‌كنند.

تنظيم وقت چقدر در تسهيل تردد زائران مؤثر است؟

ـ برابر مقررات شركت‌ها در ساعات نماز، رانندگان ملزم به جابجايي مسافر

413

نيستند. لذا مصرانه تقاضا مي‌شود زائران ايراني براي تشرف به حرم، حتماً يك ساعت قبل از اذان حركت كنند، چون در اين وقت اتوبوس به تعداد كافي در خط‌ها و ايستگاه‌ها وجود دارد. تأخيرهاي ايجاد شده هم عموماً به علت ايجاد گره‌هاي ترافيكي و كمبود فضاي ايستگاه و باريك بودن عرض خيابان‌ها رخ مي‌دهد. در همين حال بسياري اوقات مشاهده مي‌شود كه جمع محدودي از حجاج ايراني به هنگام اقامه نماز و يا دقايقي قبل از اقامه نماز جماعت به ايستگاه مراجعه مي‌كنند تا به منزل بازگردند كه اين امر تأثير نامناسبي در نظر حجاج ساير كشورها دارد، ضمن اين‌كه رانندگان نيز مجاز به جابجايي مسافر در اين ساعت‌ها نيستند.

وضعيت فعاليت و تعطيلي خدمات حمل و نقل درون شهري در ايام تشريق چگونه است؟

ـ خدمات حمل و نقل قبل از ايام تشريق، تا غروب روز پنجم ذي‌الحجه تداوم خواهد يافت و بعد از آن برابر مقررات تمام اتوبوس‌ها بايستي به پاركينگ‌هاي مركزي اعزام شوند تا براي توزيع بين كاروان‌ها در روز 7 ذي‌الحجه، كنترل فني و سازماندهي شده و در اختيار مديران محترم كاروان‌ها قرار گيرند. بعد از ايام تشريق نيز با بازشدن راه‌ها و صدور مجوز از سوي پليس و برابر روال همه ساله، از بامداد 14 ذي‌الحجه، فعاليت سرويس‌هاي درون شهري مجدداً آغاز مي‌شود. همكاري روحانيون و مديران كاروان‌ها و همچنين زائران عزيز در روان شدن حركت اتوبوس‌ها در مسيرهاي مختلف بسيار مفيد و ارزنده است. صبر و بردباري، نظم و انضباط و متانت حجاج ايراني در رعايت آداب و معاشرت در عربستان زبانزد عام وخاص است و انتظار داريم اين صبوري ادامه يابد.

در واقع تمام تلاش مسئولان بخش خدمات حمل و نقل، تسهيل تردد زائران و بهره‌مندي بيشتر از فضاي معنوي و روحاني است.

ـ هدف اصلي سازمان در راه‌اندازي سرويس‌هاي درون شهري، حضور راحت‌تر

414

حجاج ايراني به مسجدالحرام و شركت در نمازهاي جماعت و بهره‌گيري فرهنگي و معنوي از فضاي ملكوتي و عرفاني اين مسجد است. خواست و آرزوي قلبي خدمتگزاران واحد حمل و نقل درون شهري، فراهم آوردن زمينه تحقق اين هدف فرهنگي سازمان است و همه همكاران من در واحد حمل و نقل با تعهد و تلاش بي‌وقفه و سپري كردن 18 تا 20 ساعت از شبانه روز در كنار ايستگاه‌ها، مي‌كوشند زمينه تشرف حجاج عزيز را به مسجدالحرام فراهم نمايند.

لذت تماشاي حركت انبوه حجاج ايراني به سمت حرم امن الهي براي عبادت، تحمل دود و آلودگي هوا و سر و صدا را براي همكارانم آسان مي‌كند و آماده‌ايم در طول موسم حج در كنار اتوبوس‌ها و خيابان‌ها شب را به صبح برسانيم و صبح را به شب، بلكه بهره‌اي هر چند اندك از ثواب عبادت زائراني كه با اتوبوس‌ها به حرم مشرف شدند، عايد خدمتگزاران واحد حمل و نقل شود. رفاه حال زائران وظيفه ماست و در اين راه دريغ نمي‌كنيم.

نكته‌اي را هم اضافه كنم و آن اين‌كه ايستگاه‌ها كشش حجم سنگين زائران را نداشته و ايستگاه‌هاي جايگزين هم وجود ندارد و در صورت مراجعة يكباره جمعيت زياد در ايستگاه‌ها امكان جابجايي وجود ندارد. در اين صورت بايستي حجاج با صبر و حوصله و بازكردن راه براي افراد مسن و بانوان تا رسيدن اتوبوس به تعداد كافي منتظر بمانند.

برنامه تعويض شيفت رانندگان هم به اين ترتيب است كه رانندگان در دو شيفت 12 ساعته كار مي‌كنند و ساعت 30/9 تا ساعت 30/22 و صبح زمان تعويض شيفت‌هاست و ممكن است در اين ميان در حركت اتوبوس‌ها وقفه كوتاهي ايجاد شود، كه انتظار داريم زائران در اين مواقع صبور باشند.

مراسم بدرقه نخستين كاروان هاي زائران اعزامي به حج تمتع سال جاري ساعت 22 جمعه شب در فرودگاه مهرآباد ، سالن جديد مستقبلين ترمينال حج ( سالن شماره

415

3 ) برگزار مي‌شود.

به گزارش روز سه شنبه پايگاه اطلاع رساني حج در اين آيين كه با حضور آيت‌الله محمدي ري شهري، نمايندة ولي فقيه در حج و زيارت و جمعي از شخصيت‌هاي مذهبي و سياسي برگزار مي‌شود، سه كاروان مستقيما عازم مدينة منوره خواهند شد.

بنا بر اين گزارش، سالن ياد شده براي اولين بار است كه براي زايرين خانة خدا مورد بهره برداري قرار مي گيرد.

سازمان حج و زيارت و بعثة مقام معظم رهبري از نمايندگان رسانه هاي داخلي دعوت كردند كه با حضور خود در اين مراسم ، نسبت به پوشش خبري و تصويري اعزام نخستين گروه زائران خانة خدا به سرزمين وحي اقدام كنند.

550 اتوبوس در 16 مسير

550 اتوبوس، زائران را از 16 مسير مختلف در داخل مكه و بين محل سكونت آن‌ها و حرم جابجا مي‌كند. نيز15 ايستگاه در اطراف مسجد الحرام به عنوان پايانة اتوبوس‌هاي زائران ايراني درنظر گرفته شده ‌است. زائران از طريق پايانه‌هاي مذكور، اتوبوس‌هايي را كه روي آن‌ها پرچم جمهوري اسلامي ايران و شماره خط نصب شده است، سوار مي‌شوند و مقابل هتل محل اسكان خود پياده مي‌شوند. در شبانه روز افزون بر 300 هزار مورد سفر از سوي زائران ايراني در مسيرهاي مذكور انجام مي‌گيرد. به‌طور متوسط هر زائر در شبانه‌روز سه مرتبه بين محل اقامت و مسجدالحرام جابجا مي‌شود.

ميزان بار مجاز همراه هر زائر

طبق اعلام شركت‌هاي هواپيمايي حداكثر بار مجاز همراه هر زائر در بازگشت از

416

عربستان به ايران 40 كيلوگرم، شامل دو ساك استاندارد تعيين شده است. درصورت رعايت نشدن سقف تعيين شده، شركت‌هاي هواپيمايي ايران اير و ماهان كه كار انتقال حجاج را انجام مي‌دهند، بابت هر كيلو گرم بار اضافي از زائر 20 ريال سعودي(معادل تقريبي 50 هزار ريال ايران) به‌صورت ارزي دريافت مي‌كنند. بار اضافي احتمالي در بسته‌هاي استاندارد پس از اخذ هزينه حمل با پروازهاي بعدي ارسال مي‌شود.

آغاز بازگشت حجاج

يك مقام مسئول فرودگاه جده گفت: با آغاز بازگشت حجاج به كشورهايشان، فرودگاه بين‌المللي جده روزانه براي انجام 200 پرواز از اين فرودگاه به مقصدهاي فرودگاهي كشورهاي مختلف آمادگي پيدا كرده است. 18 سالن جديد و قديم فرودگاه جده جهت انجام پروازهاي بازگشت حجاج آماده‌سازي شده و براي انجام روزانه به‌طور متوسط 200 پرواز از اين فرودگاه برنامه‌ريري شده است.

رسانه‌هاي عربستان سعودي همچنين از آغاز بازگشت حجاج از طريق بندر جده خبر داده و اعلام كردند، اولين گروه از حجاجي كه با كشتي به سفر حج آمده‌اند، روز دوشنبه از طريق بندر جده به سوي كشورهايشان حركت خواهند كرد.

پروازهاي برگشت حجاج جمهوري اسلامي ايران نيز از روز چهارم دي ماه از فرودگاه جده آغاز مي‌شود.