بخش 16

361

فصل سوّم :

فعّاليت معاونت ها و

واحدهاي مختلف بعثه

363

معاونت امور روحانيون

اين معاونت به سبب وظيفه سنگين و حساس گزينش روحانيون كاروانها و آنچه مربوط به فعاليت آنها در موسم حج است ، از اهميت به سزايي برخوردار مي باشد . بديهي است نظارت بر اعمال و مناسك زائران خانه خدا و پاسخگويي به سؤالات شرعي و مشكلات پديد آمده آنان براي انجام صحيح حج ، مهم ترين بخش از وظايف بعثه مقام معظم رهبري را در برمي گيرد كه اين مهم بر عهده معاونت امور روحانيون است .

در بررسي و گزارش فعاليت اين معاونت بر آن نيستيم كه آمار اقدامات روزمره آن را ارائه كنيم . زيرا اين امر فقط نمايانگر روزشمار فعاليت هاي تعريف شده و كميت آن است و با گزارش سالهاي قبل چندان تفاوتي نخواهد داشت و تنها تاريخ آن فعاليت ها تغيير پيدا مي كند ؛ در حالي كه اقدامات كيفي و محتوايي معاونت امور روحانيون كه مدتها پيش از موسم و در طول برگزاري مراسم حج براي نيل به هدف پيش گفته با دقت فراوان صورت مي گيرد ، كمتر مورد توجه قرار گرفته است .

بنابراين در سخن از كميت فعاليت هاي معاونت مزبور به ذكر كليات بسنده مي كنيم و عمدتاً به بررسي كيفيت اقدامات ارزنده و در خور تحسين آن كه در مصاحبه راقم اين سطور با حجت الاسلام جناب آقاي عرب مسئول محترم معاونت امور روحانيون ، و نيز برگزيده اي از آنچه به تفصيل در سايت اين معاونت آمده است ، مي پردازيم .

364

فعاليت هاي اجرايي

1ـ برگزاري جلسات تبليغي ، توجيهي ـ فرهنگي ، و پاسخ به سؤالات شرعي منظم بر مبناي برنامه ريزي از پيش اعلام شده در هتل ها و مراكز استقرار زائران ايراني در مدينه و مكه با حضور حج اسلام : باكويي ، طلابيان ، دكتر هاشميان ، نقويان ، سركار خانم ها : صفاتي ، هاشمي عليا و قافله باشي .

2ـ حضور 1269 روحاني و معينه در تمام كاروان ها و برگزاري جلسات منظم آموزش احكام و مناسك ، و پاسخ به سؤالات زائران ؛ انتقال تدابير و دستورالعمل هاي لازم از سوي بعثه رهبر معظم انقلاب توسط رابطين روحانيون .

3ـ سركشي منظم به كاروان ها و ارزيابي عملكرد روحانيون و معينه ها

4ـ برگزاري همايش هاي روحانيون كاروان ها و رفع مشكلات فقهي آنان با حضور آية الله سيدجعفر كريمي

5ـ برپايي زيارت هاي دوره اي اماكن و مشاهد مشرفه براي روحانيون و معينه هاي كاروان ها

اقدامات كيفي و محتوايي

در واقع تحت عنوان فوق ، شرح نحوه انجام وظايف تعريف شده معاونت امور روحانيون و كيفيت اجراي آن را در نظر داريم . به تعبير ديگر معرفي جامع معاونت مزبور ، كيفيت و محتواي فعاليت هاي آن را تبيين مي كند .

معاونت امور روحانيون از بخش هاي زير تشكيل يافته است :

بخش گزينش

مطابق با شرايط و ضوابط خاص اعلام شده ، از روحانيون واجد شرايط ثبت نام به عمل مي آيد و سپس از ميان آنها با طي مراحل مختلف آزمون هاي كتبي ، مصاحبه و ارزيابي ، روحانيون مورد نياز گزينش مي شوند .

365

بخش آموزش

سطح علمي روحانيون كاروان ها حداقل پايان سطح كارشناسي ارشد يعني اتمام كفايتين تعيين شده است كه بايد آموزش ويژه نيز ببينند . لذا پنج نوع آموزش براي روحانيون در نظر گرفته شده است :

1ـ آموزش بدو خدمت

2 ـ آموزش قبل از اعزام : منابعي براساس تصميمات كميته فرهنگي تعيين و خريداري مي شود و در اختيار روحانيوني كه قرار است به حج اعزام شوند ، قرار داده مي شود . كل روحانيون حج در سه گروه هزار و دويست نفري متشكل هستند كه با روحانيون كاروانهاي عمره حدود چهارهزار و سيصد نفر در گردونه حج و زيارت به عنوان روحاني ، معين يا معينه فعاليت دارند .

شش ماه پيش از اعزام آنان به حج براي اينكه اطلاعاتشان به روز شود ، منابع تهيه شده اختيارشان گذاشته مي شود ؛ و دو ماه قبل از اعزام به صورت اُپِن بوك يا باز ، از آنها امتحان گرفته مي شود .

3ـ آموزش ضمن خدمت شامل بازديد از اماكن ، برگزاري كلاس احكام و مناسك در موسم حج .

4ـ آموزش هاي تكميلي براي كساني كه از قبل در گردونه هاي حج بودند ، گذاشته مي شود . آن هايي كه جديداً جذب شده اند نياز به آموزش تكميلي ندارند ؛ زيرا تحت آموزش بدو خدمت قرار مي گيرند . آموزش هاي تكميلي راجع به مسائل كلامي و چگونگي پاسخ دادن به شبهات ، و تسلط به زبان عربي ، مسأله مخاطب شناسي و روانشناسي تبليغ است .

5ـ آموزش دوره هاي كارورزي : علاوه بر آموزش هايي كه هست براي كساني كه هيچ سابقه اعزام و تشرف به حج نداشته اند يك دوره كارورزي و كارآموزي در نظر گرفته شده است . اين افراد سابقه تشرف به حج ندارند ولي در گزينش هاي معاونت قبول

366

شده و آموزش اوليه را ديده اند . آنها بايد يك دوره كارورزي نزد يك روحاني با سابقه ببينند و يك بار هم به حج يا عمره بيايند و به عنوان كارآموز آموزش ببينند .

آموزش تكميلي و توجيهي زائران :

مواردي وجود دارد كه در قالب كاروان و روحاني كاروان نمي توان اجرا كرد . بنابراين يك دوره آموزش تكميلي و توجيه تكميلي كه مكمّل فعاليت هاي روحاني كاروان هم در حج هم در عمره براي زائرين باشد در نظر گرفته شده و آن عبارت از برگزاري جلسات منطقه اي در هتل ها هست . اين امر از طريق اعزام چند مبلغ در هتل ها صورت مي گيرد .

خواهران مبلغه :

واحد خواهران دو سال پيش افتتاح شد ولي نه سال است كه با كاروانها معينه اعزام مي شود . اين خواهران علاوه بر اينكه مثل برادران روحاني جلسات سخنراني داخل هتل ها ويژه كاروان ها دارند ، نظارت و توجيه امر احرام خواهران در مسجد شجره را هم به عهده دارند .

حضور در مسجد شجره و جُحفه :

در مسجد شجره و جحفه يك روحاني براي كاروان هايي كه احياناً از روحاني خود منقطع مي شوند مستقر و حجفه مي شود تا امر احرام بستن اين گونه زائرين با مشكل مواجه نشود .

كميته هاي تخصصي علمي :

بخش ديگري از فعاليت هاي معاونت امور روحانيون ايجاد كميته هاي تخصصي علمي است . براي تغذيه فكري چهار هزار و دويست نفر امكان برنامه ريزي با ستاد و

367

ساختار تشكيلاتي داخل بعثه وجود ندارد . لذا از زبدگان و فرهيختگان و نخبگان داخل
صف استفاده مي شود . از سه سال پيش معاونت درصدد برآمد كه كميته هاي علمي تخصصي از بين خود روحانيون در هشت گرايش تشكيل دهد . اين كميته ها عبارتند از كميته اسرار و معارف ، كميته احكام و مناسك ( كميته فقه ) ، كميته اخلاق ، كميته تدوين ، كميته آيات و روايات ، كميته تاريخ و اماكن ، و كميته روش تبليغ .

اين كميته ها هر كدام آيين نامه و ساختار تشكيلاتي مشخص شده دارند و در گرايش هاي تخصصي خود از روحانيون كاروان ها نيازسنجي به عمل مي آورند و مطابق با آن نيازها مباحث كارشناسي صورت مي گيرد و محتواي مطالب در اختيار روحانيون قرار داده مي شود . ثمرات كميته هاي اسرار و معارف ، كميته تدوين در نشريات زائر و صفا چاپ مي شود . در سه حج اخير هر روز دو صفحه يا سه صفحه از زائر و صفا توسط اين كميته ها تغذيه مي شوند .

كميته ها مجموعاً يك جمع پنجاه و شش نفري هستند و رؤساي آنها ستاد برنامه ريزي كميته ها را تشكيل مي دهند . در اين ستاد هشت مسئول كميته ها و معاون امور روحانيون و قائم مقام او و دبير اين كميته ها هر ماه جلسه برنامه ريزي و ساماندهي كميته ها را دارند . امسال زمانبندي برگزاري جلسات كميته هاي علمي و تخصصي در ده منطقه عملياتي در كل كشور تنظيم شد . در اين ده منطقه ، نمايندگي امور روحانيون جلسات توجيهي روحانيون را در محل سكونت آنان برگزار مي كند .

بخش اعزام

هر سال تعداد هزار و دويست و شصت و نه نفر مجموعه صف و ستاد معاونت امور روحانيون است كه به حج اعزام مي شوند . از اين عده ، سي و نه نفر ستادي و هزار و دويست و سي نفر هم صف هستند . يعني با سي و نه نفر ، ساماندهي و اعزام هزار و دويست و سي نفر صورت مي گيرد .

368

بخش اطلاع رساني

ثبت تجربيات روحانيون ، كاروان ها و پيشنهادات آنان پيرامون پاسخ به شبهات و خاطرات آنها از ديگر اقدامات معاونت امور روحانيون است كه در سه بخش جمع بندي شده و به صورت مكتوب در اختيار ديگران براي استفاده قرار مي گيرد . علاوه بر اين برگزاري جلسات تبادل تجربيات كه هم در حج و هم در عمره انجام مي شود يكي از برنامه هاي فرهنگي در طول موسم است كه ثبت مي شود و ماحصل اين اقدام جزوات « آزموده ها » است كه تاكنون هفت شماره آن چاپ شده است . « آزموده ها » به روحانيوني كه جديداً وارد شبكه مي شود كمك مي كند تا با استفاده از اين تجربيات بدانند قبل از سفر چه كار بايد بكنند ، در جلسه اول با زائران چه بايد بگويند ، در جلسه دوم چه بگويند ؛ در فرودگاه ، هنگام ورود به مدينه چه كارهايي خوب است زائران بكنند ، چه توجه هايي بايد داشته باشند و . . .

درباره پيشنهادات و توصيه ها بايد گفت چون هر سال مجموعه نخبگان و نمونه ها از ميان روحانيون گزينش مي شوند و مجموعه اي بالغ بر صد تا صد و بيست نفر از بين هزار و دويست نفر توسط رابطين انتخاب مي شوند ، در جلسه اي با حضور نماينده ولي فقيه پيشنهادات و توصيه هاي خود را عنوان مي كنند و تقريباً سوژه هاي دستور جلسه حج آينده در آنجا مطرح مي شود . توصيه هاي به مسئولين ، توصيه هاي به مديران ، توصيه هاي به رابطين ، عوامل موفقيت روحانيون نمونه ، توصيه هاي مربوط به جلسات قبل سفر و . . . در دستور كار قرار مي گيرد .

كار جديد سال جاري در طرح « ره آورد سفر حج » ، انتشار كتاب توصيه ها و تجربه ها است . يك كتاب « خاطره ها » آماده چاپ شده است . كتاب مربوط به شبهات هم تدوين گرديد ولي براي چاپ آماده نشد .

بخش ارزيابي و نظارت

در كل موسم حدود هزار و دويست و سي نفر روحاني وجود دارند كه بيست و

369

چهار رابط مرد و سه رابط زن آنان را ارزيابي مي كنند . ارزيابان يك بار در مدينه از مديران ، معين و معينه ، از كارگزاران حج و خدمه ، از زائرين و از خود روحاني كاروان در رابطه با نحوه عملكرد و انجام وظائف او تحقيق مي كنند و حول ده محور ارزيابي به عمل مي آورند . به همين نحو در مكه نيز ارزيابي توسط ارزياب صورت مي گيرد .

معدل اين ارزيابي ها ارزيابي عملكرد روحاني در كاروان مي شود . غير از ارزيابي رابطين ، فرم هاي ارزيابي به اسم معين كاروان ، مدير كاروان ، معينه كاروان وجود دارد كه جمعاً ده فرم ارزيابي است كه مدير نظرش را راجع به روحاني ، معين و معينه مي گويد و مكتوب مي شود . در يكي دو سال پيش از زائر هم نظرخواهي مكتوب مي شد كه حالا شفاهي نظرات زائرين اخذ و منتقل مي شود . مجموعه اينها با ضريب هاي مشخص شده كارنامه ارزيابي مي شود كه به معاونت امور روحانيون مي آيد و معاونت در مورد آن نظريه اي مي دهد و نحوه همكاري هاي آتي روحانيون را تبيين مي كند .

370

معاونت بازرسي

معاونت بازرسي بعثه رهبر معظم انقلاب ، در امر برگزاري هر چه باشكوه تر حج زائران ايراني ، نقش به سزايي دارد كه فعاليت هاي آن و نتيجه عملكرد بازرسان و دست اندركاران اين معاونت شايد چندان به چشم نيايد .

به منظور تبيين وظايف و نحوه اجرايي فعاليت هاي ناظران و بازرسان اين معاونت ، و نقش آن در رفع مشكلات و ارائه طرح ها و پيشنهادات ، درصدد برآمديم با معاون بازرسي بعثه مصاحبه اي داشته باشيم . به خواست ايشان اين امر به جناب آقاي دكتر حسن عابد جعفري مسئول بازرسي مكه معظمه واگذار شد . جناب دكتر عابد جعفري با لطف و متانت خاص خويش طي مصاحبه اي طولاني به خوبي موقعيت اين معاونت را در زمينه هاي پيش گفته تبيين كردند و نقطه نظرات خويش را پيرامون چشم انداز 20 ساله حج نيز اظهار داشتند .

گزيده اي از اين مصاحبه كه در حقيقت بيان عملكرد معاونت بازرسي در ابعاد مختلف است ، به شرح زير از نظر خوانندگان گرامي مي گذارد .

* * *

قلمرو عملكرد معاونت بازرسي ، ستاد حج جمهوري اسلامي است . بنابراين آنچه را كه مربوط به عملكرد ستاد در موسم حج مربوط مي شود به دقت از نزديك بررسي

371

مي كنيم . اگر بخواهيم جايگاه اين قلمرو را دقيق تر در سطوح مختلف حج روشن كنيم ، بايد بگوييم اولين سطح اداره حج ، خود زائر است كه بايد بتواند خودش را اداره بكند ، هر چه اين ظرفيت در حج ما قوي تر بشود نياز به اداره هاي بيروني كمتر مي شود .

سطح دوم مديريت حج ، اداره كاروان ها است به اين معني كه ما زائران را به صورت منفرد به حج اعزام نمي كنيم بلكه آنها را در قالب تشكل هايي به نام "كاروان" شكل و سازمان مي دهيم . اين سازماندهي ما داراي قواعد و چارچوب هاي خاصي است . در جمهوري اسلامي به جهت اينكه مجموعه امور حج زير نظر مستقيم مقام معظم رهبري و از طريق نظارت امير الحاج صورت مي گيرد ، بنابراين اين تشكل ها جزء لاينفك سلسله مراتب مديريت حج به حساب مي آيد . وقتي زائران را در قالب كاروان ها شكل مي دهيم ، دو دسته خدمات هم براي آنان در نظر مي گيريم : يك دسته خدمات معنوي و فرهنگي است كه در قالب فعاليت هاي روحانيون و معين ها و معينه هاي كاروان انجام مي شود ، يك دسته هم فعاليت هاي ستادي يا اجرايي است كه در قالب خدمات ستاد صورت مي گيرد ؛ از ارائه خدمت پزشك جهت سلامت و بهداشت اين تشكل هاي كارواني و زائرها گرفته تا ارائه خدمات مربوط به تغذيه و حمل و نقل و محل زندگي و آب و شكل استحمام و چيزهاي ديگري كه زائر در اين تشكل نياز دارد .

بخش هاي مربوط به امور فرهنگي به عهده بعثه ، و بخش هاي غير فرهنگي بر عهده ستاد است . تعداد كارهايي كه ستاد انجام مي دهد متنوع و متكثّر است و به همين جهت « بازرسي » هم روي آن مجموعه فعاليت ها بيشترين تكيه و تأكيد را دارد .

سطح سوم مديريت حج : در حج و معمولا در شهرهاي مكه و مدينه در قالب ستادهاي مناطق تشكل پيدا مي كند يعني تعدادي از كاروان ها به ظرفيت حدود متوسط ده هزار نفر در مناطق گوناگون مكه و تقريباً همين تعداد هم در چهار منطقه مدينه سامان پيدا مي كنند . بنابراين سطح بعدي مديريت ، « ستاد » مي شود . ستادهاي منطقه اي داراي يك مدير منطقه و دو سه نفر همكار است كه در مدينه چهار مركز يا ستاد ، و در مكه نه ستاد وجود دارد .

372

سطح چهارم مديريت : ستادهاي شهرهاي مكه و مدينه هستند كه در واقع آنها امور ستادهاي منطقه را به عهده دارند .

سطح پنجم سازمان حج : سازمان حج قرارگاه هاي عملياتي ستادهاي دو شهر را براي موسم حج ايجاد مي كند و در غير موسم هم ادارات كل خودش را در سطح استان ها دارد كه كار خود را از طريق انجام مي دهد . در موسم ، ادارات كل را بسيج مي كند و در قالب قرارگاه هاي مكه و مدينه و ستادهاي مناطق براي رسيدگي به امور زائران تشكل مي دهد .

در بخش مديريت كاروان ، تقريباً صد در صد خصوصي است ؛ يعني مديران كاروان افراد حقيقي هستند كه شغل هاي گوناگوني به عهده دارند . از شغل هاي آزاد در بازار گرفته تا كارمند دولت تا اساتيد دانشگاه تا ادارات مختلف كه با توجه به سابقه ، تجربه و آزمون ها و آزمايش هايي كه انجام داده اند ، انتخاب مي شوند و كار اداري سازمان را به عهده مي گيرند . يك سال در ميان اين مديرها مي توانند به حج بيايند و كاروان بياورند . بنابراين سازمان حج جمهوري اسلامي هر سال حدود پانصد كاروان شكل مي دهد و نزديك به يكصد هزار نفر زائر را در قالب اين پانصد كاروان اعزام مي كند .

حدود پانصد كاروان را پانصد مدير اداره مي كنند و تعدادي معاون و دستيار در كاروان ها دستيار هستند . دستيارها ممكن است زن باشند يا مرد باشند . براي كاروان هاي با ظرفيت هاي صد تا صد و بيست نفري پيش بيني ده نفر خدمه شده است . براي بالاتر از آن يعني از صد و شصت نفر به بالا پيش بيني سيزده تا چهارده نفر را كرده اند . حد بالاي كاروان هاي ما هم دويست و بيست نفر هست .

اما متوسط تركيب جنسيتي زائرهاي ما پنجاه و يك درصد خانم ها و چهل و نه درصد را آقايان تشكيل مي دهد . از جهت سني ميانگين سني كاروان هاي امسال ما پنجاه و سه سال است ، در حالي كه ميانگين نسبت به سال هاي گذشته كاهش پيدا كرده است . ده هاي گذشته ميانگين سني ما بالاي شصت سال بود و به تدريج ميانگين سني با ورود

373

حاجي هاي جديد كاهش پيدا كرده است .

در گذشته ، نزديك به صد درصد زائران اندكي كمتر ، افراد بي سواد و كم سواد بودند در حالي كه اين تركيب هم به كلي تغيير پيدا كرده و نسبت حضور افراد باسواد و تركيب سوادهاي گوناگون حوزوي و دانشگاهي نسبت قابل ملاحظه اي شده كه اصلا با گذشته قابل مقايسه نيست . به همين ترتيب هم نيازهاي زائران چه از نظر درجه مكنتي كه براي آمدن به حج ، پيدا كرده اند ، چه از نظر سواد بالايي كه دارند ، و چه از نظر تركيب سني جوان تري كه دارند پيدا مي كنند متفاوت شده است . بخصوص نيازهاي فرهنگي شان از مسائل ساده مناسك به سمت درخواست مربوط به فلسفه حج ، هدف حج و معارف حج انتقال پيدا كرده است . هر چه هم جلوتر مي رويم سطح نيازها تغيير بيشتري پيدا مي كند و مطالبات زائران از ما در همه ابعاد تفاوت جدي پيدا مي كند . اين يك شاخص اساسي است كه ببينيم چقدر از نيازهاي زائران را مي توانيم يا توانسته ايم پاسخگو باشيم . خوب اين نيازها نيازهاي معنوي زائران است ؛ يعني اينها اساساً مي آيند براي اينكه اعمال حجشان را انجام دهند ، مناسكشان را بجا بياورند و به عنوان حاجي با اعمال صحيح برگردند كه اين بخش مربوط به بعثه مقام معظم رهبري و حضور روحانيون در حج مي شود .

بازرسي

ساير نيازهاي زائران كه به امور معنوي ( با مسؤوليت بعثه ) باز نمي گردد ، و بر عهده سازمان حج و زيارت است ، تحت بازرسي دقيق معاونت بازرسي و نظارت بعثه قرار دارد . در اين بخش از صحبت ابتدا نيازهاي مزبور را تبيين نموده و سپس نحوه بازرسي از مراكز مسؤول تأمين اين نيازها را ذكر مي كنيم .

بقيه نيازهاي اعضاي كاروان ها را اين گونه مي توان دسته بندي كرد : اولين نياز سلامتي و بهداشت است كه در واقع تضمين سلامتي زائر زمينه انجام مناسكش است و اگر اين سلامتي حاصل نباشد هم براي او و هم براي دستگاه اجرائي مشكلات زيادي را

374

فراهم مي كند . به همين جهت در تركيب كاروان ها پيش بيني يك پزشك شده كه اين پزشك از ابتداي تشكيل كاروان همراه مديريت كاروان است . بنابر اين است كه پرونده براي زائران تشكيل بدهد ، سوابق بيماري آنها را بررسي و همه را ثبت و ضبط بكند و بر همان اساس هم تا انتهاي سفر همراه زائران باشد . پيش بيني اين است كه حضور پزشك در كاروان يك آستانه امنيت رواني را از جهت سلامتي براي زائران فراهم بكند كه هر لحظه احساس كردند بيماري ، ناراحتي و نگراني دارند دسترسي شان به پزشك در داخل كاروان فراهم باشد و اين كار ، كار بسيار موفقي بوده است .

سطح بالاتر اين مجموعه در هيئت پزشكي ما خلاصه مي شود كه در قالب يك بيمارستان در مكه و بيمارستاني در مدينه پزشكان كاروان را پشتيباني مي كند كه اگر بيماري فراتر از امكانات درمان پزشك در داخل كاروان بود با توصيه خود پزشك كاروان ، بيمار به بيمارستان معرفي شود و اگر كاري فراتر از اين دو تا بيمارستان هم مورد نياز بود ، رابطان پزشكان عرب زبان آنها به بيمارستان هاي سعودي معرفي مي كنند و در بيمارستان هاي تخصصي به آنان رسيدگي مي شود .

بخش دوم نيازهاي كاروان اسكان است . يعني بنا است كه اين زائران در يك جاي اطمينان بخشي اسكان يابند و آن محل امكانات كافي را براي پذيرايي از زائران داشته باشد و اين امكانات اعم از محل خواب و استراحت ، سرويس هاي بهداشتي و استحمام مناسب ، محل غذاخوري ، سالن اجتماعات ، نوع فيزيك داخل ساختمان ، و بهداشت ساختمان است . بنابراين رسيدگي به بخش مسكن هم جزء وظايف بازرسي به حساب مي آيد . براي بخش مسكن هيئت هاي مسكن قبل از ايام حج ، هم در مكه و هم در مدينه حضور پيدا مي كنند ، قراردادهاي مسكن را مي بندند ، مسكن ها را اجاره و آماده مي كنند ؛ و پيش از حضور زائران هم يك چك نهايي صورت مي گيرد كه دوستان بازرسي هم در آن مرحله حضور پيدا مي كنند و ساختمان آماده تحويل كاروان مي شود .

بخش سوّم نيازهاي زائر ، بخش مربوط به خوراك است . همان طور كه براي مسكن زائر پيش بيني هايي مي شود ، در مورد غذا هم اتفاق مي افتد . نزديك به هفتاد درصد

375

زائران از تغذيه متمركز برخوردارند ؛ يعني در مدينه و در مكه آشپزخانه هاي متمركزي پيش بيني شده ، غذاي زائر را براي ظهر و شب آماده مي كنند و در كاروان تحويل مي دهند . فقط سرو غذا به عهده مديران و خدمه است ، منهاي معدودي از ساختمان ها كه تحت اين طرح نيستند . آن معدود از ساختمان ها كمتر از 30 درصد مي شوند و براي اينكه بتوانند از همه خدمات ساختمان ها استفاده كنند ، آشپز مخصوص به خودشان دارند و پخت و پز را خودشان انجام مي دهند . تبعاً رسيدگي به آشپزخانه مركزي و نظارت به طرز طبخ غذا در داخل كاروان ها را بازرس هاي ما انجام مي دهند . وظايف ما تابع نيازهاي زائر و خدماتي است كه ستاد براي رفع اين نيازها فراهم مي كند .

كاروان هايي كه پخت متمركز ندارند ، نيازمند تأمين و تداركات اقلام هستند كه بخشي از آن را بايد با خود از ايران بياورند و برخي از آن به صورت متمركز در اينجا از طريق انبارها در اختيارشان قرار مي گيرد ؛ بخشي را هم اجازه دارند كه از بازار اينجا تهيه بكنند . نظارت بر تداركات اينها از لحاظ كيفيت موادي كه مي خرند ، ميزاني كه در اختيار زائر مي گذارند ، به عهده بخش بازرسي است .

بخش ديگر از نيازهاي زائر امر حمل و نقل او است . چون ظرفيت مكه به خصوص براي مسكن هايي كه نزديك به حرم باشند ، كافي نيست و تعداد زيادي از كشورها هم در گرفتن مسكن با ما رقابت دارند ، ما ناگزير مسكن ها را در جاهايي مي گيريم كه از لحاظ كيفيت قابل قبول باشد . اما ممكن است از لحاظ مسافت نزديك به حرم نباشد ؛ برعكس مدينه كه بيشتر مسكن ها در اطراف حرم سازماندهي شده اند .

بنابراين فاصله بين محل استقرار و اسكان زائران و حرم ، فاصله قابل ملاحظه اي مي شود . اين فاصله را مسؤلان امر از چند سال پيش با يك سيستم و شبكه حمل و نقل درون شهري پر كردند تا زائر بتواند در 24 ساعت ، هر وقت كه اراده كرد سوار ماشين بشود و به حرم بيايد و از حرم به راحتي برگردد . نظارت بر اين سيستم حمل و نقل هم به عهده برادران بازرسي هست .

براي انتقال بين دو شهر مكه و مدينه چه در آمدن از مدينه به مكه ، و چه در

376

مراجعت از مكه به مدينه ، و همين طور از جدّه به جحفه و مدينه ، سيستم حمل و نقل بين شهري نياز هست و هر ساله قرارداد آن بسته مي شود . نظارت بر اين سيستم و نحوه نقل و انتقال زائران باز به عهده بخش بازرسي هست .

علاوه بر اينها يك حمل و نقل بين كشوري هوايي توسط شركت هاي ايراني و سعودي انجام مي شود كه نظارت بر اين حمل و نقل هم به عهده بخش نظارت است . بنابراين اين چند چيز اساس كار اين مجموعه است .

خلاصه بايد بگوييم زائر حقوقي دارد كه نظارت و بازرسي تضمين ايفاي اين حقوق است . چون زائر يك بار در عمرش مي آيد و شايد از حقوقي كه دارد مطلع نباشد ، لذا دوستان نظارت و بازرسي مراقبند كه حقي از زائر ضايع نشود .

براي انجام اين كار در بازرسي دو سطح مديريت پيش بيني شده :

سطح اول مديريت مربوط به آنچه در كاروان اتفاق مي افتد ، مي باشد و شاخص آن مديريت كاروان است . در اين امر يك ساماندهي و سازماندهي خاصي در بازرسي صورت گرفته و اين سازماندهي منطبق بر سازماندهي ستادها است ؛ يعني ما يك ستاد در مكه ، و يك ستاد هم در مدينه براي نظارت داريم .

ستاد مكه ما دو سه روز قبل از حضور زائر در مكه تشكيل مي شود . دوستان ناظر و بازرس ما دو روز يا يك روز بعد ، يا نزديك به انتهاي خروج زائر ، از مكه خارج مي شوند . بنابراين طول سفر اينها دو سه روز قبل از حضور زائر در مكه خواهد بود و تا پايان حضور هم ، تركيبي از عناصر ما در مكه حاضر خواهند بود . براي مدينه هم اين برنامه جداگانه پيش بيني شده است . بخشي از دوستان ما در مدينه قبل از چند روز پيش تا پايان تخليه زائران از مدينه به مكه براي انجام اعمال تشريق ، حضور دارند و همراه آخرين گروه زائران به مكه مي آيند و اعمال تشريق و واجب حج را انجام مي دهند و بلافاصله بعد از اينكه زائر مي خواهد حركت كند و به مدينه بيايد ، يك يا دو روز قبل از آن يا حداكثر عصر روز دوازدهم به مدينه برمي گردند و تا پايان حضور كاروان ها در مدينه حضور دارند .

377

بايد به تعداد مناطقي كه در ستاد ايجاد شده سربازرس داشته باشيم . لذا ما چهار سربازرس در مدينه ، و نه سربازرس در مكه داريم و براي هر كدام از اين سربازرس ها هم سه نفر بازرس پيش بيني شده كه در هر منطقه يك سربازرس و سه بازرس جمعاً چهار نفر متكفل امور بازرسي كاروان ها هستند . به طور متوسط هر بازرس به بيست كاروان اختصاص پيدا مي كند و هر سه روز يك بار بازرس ما كاروان هاي زير پوشش را بايد رسيدگي كند ؛ يعني هر هفت كاروان را در يك روز بايد بازرسي كند ، يك يا دو ساعت در داخل كاروان مي ماند و كار افراد مختلف اعم از روحاني ، مدير و خدمه را از نزديك بازرسي مي كند . انبار ، يخچال ها ، سيستم هاي انجماد ، دستشوئي ها و نظافت آن را و . . . بازرسي مي كند و گزارش روزانه بازديد از آن كاروان را در فرم هاي مشخص ثبت و ضبط مي كند و هر روز يك گزارش روزانه به سربازرس مي دهد .

بازرس ها در بعثه مستقر هستند و هر روز صبح بيرون مي روند و عصر يا غروب برمي گردند . معمولا ناهار را در كاروان هستند ؛ و اگر موردي پيش بيايد كه لازم باشد ، شب را هم در كاروان مي مانند .

بدين ترتيب اگر به مشكلاتي در داخل كاروان برخورد كنند ، نزديك به هشتاد درصد آن را با مدير ، عوامل و خدمه حل و فصل مي كنند .

بازرس وظيفه دارد اگر موردي را مشاهده كرد كه خلاف يا خارج از ضوابط انجام مي شود همان جا به مدير يا عوامل تذكر بدهد و بايستد تا آن مشكل رفع شود . اگر مشكل نياز به زمان داشته باشد ، در موعد مقرر براي پيگيري مراجعه مي كند . اگر مشكل را نتوانند با كاروان حل كنند و بلافاصله با تلفن ، يا با تلفن همراه به سربازرس خود منتقل مي كند ، سربازرس آن مطلب را با مديريت منطقه حل و فصل ، و رفع مي كند بنابراين 80 درصد مسائل در داخل كاروان حل مي شود ، و بين 5 تا 10 درصد از مسائل كه در داخل كاروان يا در داخل ستاد قابل حل نيست ، بايد از طريق مكاتبه و نامه نگاري مسؤلان سطح بالا اقدام شود .

ما يك كار ديگر هم در بخش بازرسي داريم كه آن ارزيابي مديران و عوامل

378

كاروان است . براي اينها پرونده هاي مشخصي داريم و اين پرونده ها را از قبل در اختيار سربازرس ها و بازرس هايمان قرار مي دهيم و اينها مرحله به مرحله اين فرم ها را تكميل مي كنند و نسبت به بازخوري كه مدير به تقاضاهاي اصلاح امور يا عملكردش در مجموع مي دهد ، به آنها بين پنج تا يك امتياز مي دهند . در يك فرم نهايي هم عملكرد مدير ارزيابي مي شود . اين فرم نهايي ارزيابي است كه آخر قضيه مي گويند اين مدير داراي چه ويژگي هايي بود ، بعد بازرس امضاء مي كند ، سربازرس منطقه بازرسي امضاء مي كند ، و در شهر هم سربازرس شهر امضاء مي كند .

بدين گونه عملكرد يك كاروان ارزيابي مي شود كه در واقع نمره نهايي به مدير كاروان داده مي شود و نشان مي دهد كه اين مدير از جهت بازرسي هاي مستمري كه در طول سفر از عملكرد او نسبت به خدماتي كه بايد انجام مي داده مدير عالي ، خيلي خوب ، خوب ، متوسط يا ضعيف است . ضعيف ها از دور خارج مي شوند . يعني تعدادي از مديرها هر ساله به عنوان مدير ضعيف ارزيابي مي شوند و از دور خدمت به زائرها خارج مي شوند . به بعضي از مديرها كه اشكالات قابل رفع داشته باشند تذكر داده مي شود اگر اشكالاتشان بين اين دو تا باشد يك سال محروم از مديريت مي شوند ، يا ظرفيت كاروان هايشان تغيير داده مي شود . به آنهايي هم كه خيلي خوب و عالي هستند تشويقي داده مي شود كه در عمره بتوانند زائر بياورند ، يا اگر مثلا زائر به مناسبتي زياد شد براي سال بعد هم اجازه دارند استثنائاً حضور پيدا كنند . اين فرم ها در بُعد تنبيه و اخراج از سيستم ، و نيز در بُعد تشويق و تثبيت مديران مورد استفاده قرار مي گيرند .

نظارت

سطح دوم كاري كه معاونت انجام مي دهد عنوانش نظارت است و بازرسي نيست ؛ و آن چنين است كه بخشي از امكانات و مقدوراتي كه در اختيار كاروان قرار مي گيرد يا نارسايي هايي كه براي كاروان به وجود مي آيد خارج از كاروان ، و بر عهده ستاد حج است مانند اصل مسكن كه اگر داراي مشكل اساسي بشود ، قابل رفع نيست و به مدير هم

379

مربوط نمي شود . بنابراين براي آن بخش ما چند ناظر ويژه انتخاب كرده ايم ؛ ناظر ويژه حمل و نقل كه سه نوع حمل و نقل را زيرنظر دارد ، ناظر ويژه تداركات و تغذيه كه بحث كل تداركات و تغذيه و آشپزخانه ها را زير پوشش دارد ، ناظر ويژه پزشكي كه خدمات پزشكي را مورد نظر قرار مي دهد ، و ناظر ويژه مسكن .

در مورد تداركات بايد از قبل قراردادهايي بسته شود . مثلا تأمين گوشت مرغ ، لبنيات ، آب ، انواع امكاناتي كه مورد نياز است چه براي آشپزخانه چه براي پخت و پز داخل كاروان . تأمين اين امكانات به سه قسمت تقسيم مي شود ؛ يك قسمتي كه مدير بايد از ايران بياورد و كيسه هاي مشخص را بار مي كنند و همراه خودشان مي آورند . مثل سبزي خشك و امكاناتي كه اينجا فراهم كردنش دشوار است . يك بخش را هم ستاد تأمين مي كند و در اختيار كاروانها قرار مي دهند و قراردادهاي طول سال است كه آنجا يك كميسيون تداركات وجود دارد و ناظر ويژه بخش بازرسي هم در آن كميسيون موقع بستن قرارداد ، موقع تأمين ، آوردن و تحويل دادن به انبار و . . . حضور دارد .

بنابراين در حوزه تداركات و تغذيه يك نفر ناظر به طور مشخص به عنوان فني كه قبلا هم كارش اين بوده و آشنايي دارد مستقر است .

مسكن هم همين طور است ، بعضي قراردادها الان براي سال بعد بسته مي شود و جمع بندي مربوط به گزارش هاي مربوط به مسكن امسال به دوستان ستاد منتقل مي شود كه مثلا شما اين مسكن ها را از رده خارج كنيد ، اينها قابل استفاده نيست . تقريباً تمام مسكن هايي كه از دور خارج مي شود براساس گزارش بازرسي است . ناظر ما در حوزه اجاره مسكن هم حضور دارد . بعداً هم كه تعدادي در طول سال و غير موسم اجاره مي شوند ، باز ناظر مسكن حضور پيدا مي كند و بر نحوه اجاره مسكن و اعمال شاخص هايي كه بايد وجود داشته باشد ، نظارت مي كند . معمولا هم قبل از عزيمت ما براي مطمئن شدن از كار مسكن حضور پيدا مي كند .

در ارتباط با حمل و نقل هم چنين است . قراردادهايي كه با اين شركت ها بسته مي شود ، تعهداتي كه شركت ها نسبت به ما دارند ، نوع اتوبوس هايي كه بايد تأمين بكنند ،

380

صندلي بندي داخل اتوبوس ها ، شركت هاي هواپيمايي كه تعهدات دارند ، قيمت ها ، نحوه تعامل با زائر ، و همين طور براي حمل و نقل بين شهري ، نوع قراردادها ، تعداد وسائل نقليه ، نحوه سرويس دهي راننده ها و . . . همه زير نظارت ما هستند و گزارش هايي در اين زمينه ها تهيه مي شود و با كمك بازرسان اطلاعاتي از سطح كاروان ها جمع آوري مي شود و با اطلاعاتي كه براساس قراردادها بوده تطبيق داده مي شود و نارسايي هايش بيرون مي آيد تا در قراردادهاي سال آينده لحاظ شود و محكم كاري كنند كه تعهدات عملي بشود .

براي بخش مربوط به بهداشت و درمان هم همين طور نظارت ها ، اعمال مي شود . نظارت ما در هر بخش ، گزارش هاي اختصاصي ويژه خواهند داشت كه بر مبناي آن برخي نارسايي ها كه قابل رفع است ، پيشنهاد رفع مي شود ، بعضي لازم است كه حذف شود مثلا عملكرد نادرست پيمانكار طرف قرارداد به تغيير طرف پيمانكار منجر مي شود . برخي هم ممكن است به سبب وجود اشكال در برنامه باشد كه در قالب اصلاح برنامه پيشنهاد مي شود كه در آن اصلاح روش ها و اصلاح ساختار هست و پيشنهادهاي تازه داده مي شود .

امسال ما پيوندي بين بخش بازرسي و بخش نظارت برقرار كرديم . براي دوستان بازرسي ما كه قلمروشان اساساً بخش كاروان بود ، فرم هايي طراحي كرديم كه جوابگوي نيازهاي بخش نظارت ما هم باشد . بنابراين آنها آن فرم هاي اختصاصي را پر كردند و برگرداندند . از سه بازرسي كه در سطح منطقه ، هر كدام بازرسي 20 كاروان و در كل 60 كاروان به عهده شان بود ، يكي را علاوه بر وظايف بازرسي كارواني ، به عنوان ناظر حمل و نقل و كمك ناظر حمل و نقل قلمداد كرديم . يكي را كمك ناظر مسكن ، و يكي را هم كمك ناظر تداركات و بقيه موارد ، قرار داديم . اينها گزارش هاي بقيه بازرس ها را گردآوري و جمع بندي مي كردند . هر از چند روز گزارشي را به مسئول خودشان مي دادند كه او هم به مسئول ويژه بخش خاص خود مي داد . بنابراين امسال بين نظارت و بازرسي يك ارتباط و پلي برقرار شد كه بازرس هاي ما دو وظيفه را انجام دادند : هم

381

وظيفه بازرسي داخل كاروان را ، و هم جانشين ناظر ويژه در منطقه بودند . در ارزيابي هايي كه ما از اين كار داشتيم ، ديديم كار موفقي از آب درآمد و به ناظران ويژه ما بسيار كمك كرد كه ارزيابي هايشان كيفي تر از سال هاي گذشته باشد . اين ارزيابي ها به سازمان حج ارسال مي شود و رونوشت آن خدمت آقاي ري شهري داده مي شود . ارتباط ما در واقع از طريق معاونت نظارت و بازرسي مستقيماً با آقاي ري شهري است . گزارش روزانه معاونت نظارت و بازرسي براي آقاي ري شهري ارسال مي شود و رونوشت اين گزارش هم به آقاي زرقاني براي پيگيري در ستادهايش داده مي شود . بنابراين تقريباً 70 ، 80 درصد امور روزانه حل مي شود و بخشي از آن كه يا ماهيتش روزانه نيست يا مربوط به فعاليت هاي نظارتي پشت قضيه مي شود ، فراتر از روزانه
و مثلا هفتگي و ماه است و به برنامه هاي سال بعد مربوط مي شود ، داخل خود معاونت نظارت مورد بررسي قرار مي گيرد و به عنوان پيشنهاد براي اصلاح امور در سال
بعد برنامه ريزي و اصلاح برنامه مي شود . همان طور كه عرض كردم مثلا "ساختار مناطق" جزء پيشنهادهاي بازرسي بود بخش نظارت ويژه اي كه پيشنهاد شد ، در ستاد ، بررسي
شد و بعثه هم تأييد كرد و اِعمال شد و الان كاملا جواب داده است و سه سال است كه اين كار انجام مي شود . امسال هم براي سال بعد پيشنهادهاي متعددي را دوستان آماده كرده اند .

طرح ها و برنامه هاي معاونت بازرسي

ما با ستاد هم يك رابطه تنگاتنگ براي انتقال مطالب داريم . مثلا طرحي كه اينك براي سال بعد پيشنهاد شده و مقدماتش هم توسط دوستان ستاد بررسي شده است و احتمال قوي مي دهيم كه سال بعد اجرا بشود ، ساختار كاروان ها است . ساختار كاروان هاي فعلي جوابگوي نيازهاي زائران و كاروان ها نيست . نوع دسته بندي هاي فعلي در كاروان ها ، دسته بندي است كه به گذشته مربوط مي شده و با مقتضاي گذشته سازگار بوده است ؛ اما تغيير زائر و تركيب آنها شرايط جديدي را پديد آورده كه تداوم اين

382

وضع امكان پذير نيست .

پيشنهاد جديد بازرسي كه با دوستان ستاد هم مطرح شده اين است كه ما ظرفيت كاروان ها را استاندارد كنيم به اين اعتبار كه بياييم بگوييم حداقل و مبناي تشكيل كاروان ظرفيت دو اتوبوس است . يعني ما 45 نفر ظرفيت اتوبوس را مبنا قرار بدهيم . براساس اين 45 نفر بقيه مسائل مان را بتوانيم تعريف كنيم . يك كاروان شامل دو تا 45 نفر در دو اتوبوس مي شود كه دربرگيرنده يك روحاني ، مدير ، پزشك ، و شش نفر خدمه براي 86 نفر زائر مي شود .

لذا در قراردادهايي كه مي خواهيم ببنديم كنترل ما و خدمت رساني به زائران را آسان مي كند كه محور اصلي اش بحث مربوط به مناسك و معنويت حج است . يك برادر يا خواهر روحاني حوزه عملكردش 42 يا 43 نفر مي شود كه اين عين يك كلاس استاندارد مي شود ، مضرب هاي دو و سه و چهار 45 سه تركيب استاندارد كاروان مي شوند كه از تركيب هاي خرد و ريز فعلي به كلي جلوگيري مي شود . بنابراين كاروان ما يا 90 نفره است يا 135 نفره يا 180 نفره است . گزارش هاي بازرسين ما بالاتر از اين را توصيه نمي كنند براي اينكه توان اداره اش در مديران فعلي ما موجود نيست بالاترين ظرفيت 180 است كه امكان 4 تا اتوبوس دارد و تركيب براساس اين 4 تا اتوبوس بايد چيده بشود . اين 4 تا اتوبوس در حمل و نقل كاملا قابل كنترل هستند ، و در اسكان در ساختمان ها نيز ظرفيت ها براساس هر 45 نفر تنظيم مي شود . در مني و عرفات هم چادرها بر همين اساس تقسيم مي شود .

اين پيشنهاد براي سال آينده است كه مقدماتش فراهم شده و موافقت آقايان هم حاصل گرديده است . بنابراين احتمالا آقاي زرقاني در روز بيستم محرم اين طرح را به عنوان يكي از دستور كارهاي سال بعد پيشنهاد بدهند . چند طرح از اين قبيل طرح ها كه حاصل نظر دوستان بازرسي و نظارت هست هر سال اجرا مي شود .

يكي از كارهاي ديگر هم كه از همين طرح ناشي مي شود ، اصلاح سيستم حمل و نقل بين شهري است . الان حمل و نقل بين شهري ما هم مشكلاتي دارد و

383

دوستاني در اين زمينه كار كردند كه نشان مي دهد دريافت خدمات ما از سعودي ها به نسبت بعضي از كشورها بسيار پايين تر است . يعني آنها خدمات خيلي عالي تري دريافت مي كنند ، در حالي كه ما آن خدمات را دريافت نمي كنيم . يك نمونه اش كه كاملا محسوس است مسئله انتقال زائران از عرفات به مشعر است كه معمولا از « طريق هشت » انجام مي شود و اين طريق هشت به گونه اي است كه از ساير كشورها هم در آن مي ريزند . همين امسال طريق هشت از ساعت 30/20 به بعد به قدري شلوغ شد كه بسياري از كاروان هاي ما نتوانستند به موقع برسند ، ولي تا قبل از ساعت 30/20 با شرطه ها هماهنگ شده بود كه كل ورودي هاي به اين طريق را ببندند و بسته بودند . چون ورودي ها بسته بود ، سرعت انتقال ما در اين مسير بسيار سريع و غير قابل انتظار بود ؛ ولي از ساعت 30/20 به بعد به آنها فشار آمد و اين ورودي ها را باز كردند كه از كشورهاي ديگر هم آمدند ؛ در حالي كه طبق قرارداد ، شرطه ها بايد مسيرهاي خاص ما را از افراد ساير كشورها كاملا پاك بكنند و فقط زائران كشور ما تردد بكند . در مورد كشورهاي ديگر عين اين كار را مي كنند يعني براي آنها از عرفات به مشعر فنس هايي گذاشته اند كه از آن فنس ها نمي شود به آن طرف رفت . اين فنس ها در واقع محدوده كشورهاي آسياي جنوب شرقي است و برايشان شرطه گذاشته اند . اتوبوس هاي آنها از عرفات زائران را سوار مي كنند ، يك مسير رفت دارند آنها را مي برند پياده مي كنند و بلافاصله دور مي زنند ، برمي گردند و دوباره سوار مي كنند و برمي گردانند .

لذا سرعت انتقال آنها چند برابر سرعت انتقال ماست در حالي كه ما ممكن است زائرين مان كه صد هزار نفر هستند تا پاسي از 12 شب گذشته به مشعر برسند . حال آن كه آنها تا ساعت 30/10 الي 11 كل دويست ، سيصد هزار نفرشان را منتقل كرده اند . سعودي ها اين قرارداد را براي آنان اجرا كردند كه مشابه قرارداد ما است ، ولي براي ما اجرا نمي كنند . اين مطالبات ما از سعودي است كه بخش نظارت ما دنبال مي كند ، به
ستاد و سازمان ايراد مي كند كه چرا شما اينها را با اين كه جزء قراداد بوده پيگيري
نكرديد . از طرف ديگر نظارت ما طرح مي دهد ، دنبال مي كند تا اينها محقق بشود .

384

بنابراين ايرادهايي كه در بستن قرادادها به نظام ستاد وجود دارد چه در سطح ستاد
منطقه ، چه در سطح ستاد شهر ، و چه در سطح كل سازمان از طريق نمايندگي ما منتقل مي شود ، فشار آورده مي شود و به آقاي ري شهري منتقل مي شود ؛ ايشان به ستاد ابلاغ مي كنند كه امسال اين كار را انجام بدهيد . دوستان ما هم در امر كارشناسي به آنها كمك مي كنند .

تركيب و كيفيت نيروهاي بازرسي

نكته مهمي كه در مورد بازرسي وجود دارد اين است كه تركيب كساني كه در بازرسي مي آيند تركيب كيفي بالايي است . زماني ما در بازرسي تقريباً به عدد كاروان ها بازرس داشتيم . مثلا آن سال هايي كه 150 هزار زائر مي آمد ، حدود هزار نفر بازرس داشتيم . سال هايي كه پانصد و چند كاروان مي آمد ، ما پانصد و چند بازرس داشتيم . قوانين به تدريج تغيير پيدا كرد و با امكاناتي كه فراهم شد و ساختمان ها متمركز شد ، الان جمع بازرسان حدود 64 نفر است ، ولي اين 64 نفر عموماً افرادي هستند كه تجربه هاي بيش از 10 سال در حوزه حج دارند . آنها اكثراً كساني هستند كه در اداره كشور دستي داشته اند و آمادگي ذهني بالايي دارند و در واقع براي ستاد يك مجموعه فكري ، يك مركز تحقيق و توسعه فكري هستند .

بنابراين فعاليت همكاران ما صرفاً بازرسي و نظارت نيست بلكه بازخوري به ستاد داده مي شود ، پيشنهاد داده مي شود ، طرح تهيه مي شود و طرح ها به آقاي زرهاني ، و پيش از ايشان كه آقاي رضايي بودند ، داده مي شد كه هميشه استقبال مي كردند . بنابراين بيشتر نوآوري هايي كه در حوزه ستاد صورت مي گيرد از كانال بازرسي انجام مي شود . شايد بيشترين اشكالات سيستم را به جهت ماهيت كار ، بازرسي مي داند و با آن سروكار دارد چون از متن كاروان گرفته تا رأس مجموعه در همه جا به تناظر مسئولان ستادي ، افراد دارد و آنها در جلسات مختلف ، و در سطوح مختلف شركت مي كنند و براي سطوح مختلف پيشنهاد مي دهند .

385

معاونت بازرسي و چشم انداز 20 ساله حج

يكي از مسائل اساسي كه امسال حتماً بايد به آن پرداخته بشود و فقط هم مربوط به ستاد نمي شود و بعثه را هم دربرمي گيرد ـ و ان شاء الله با صحبت هايي هم كه دوستان داشتند قابل عمل هست ـ اين است كه ما نگاهمان را به حج از يك نگاه يك ساله ، به يك نگاه بيست سال توسعه دهيم و چشم انداز حج را بتوانيم ترسيم كنيم . نه فقط چشم انداز فرهنگي حج را ، بلكه چشم انداز حج به معني كلانش را كه بفهميم 20 سال ديگر كجا خواهيم بود و چه ايده آلي را ترسيم كرده ايم كه مي خواهيم به آن برسيم . هر پنج سال در برنامه هاي توسعه چهارم و پنجم و ششم و مثلا هفتم چه بخشي و چگونه از اين چشم انداز مي خواهد تحقق پيدا كند ؟ تضمين اجرايش چيست ؟ بايد بفهميم در بيست سال ديگر آيا به آن ايده آل يا آرماني كه ترسيم كرديم ، مي رسيم ؟ تبعاً آنچه در مورد حج گفته مي شود در قالب سياست هاي فرهنگي كلي نظام مي گنجد ، اما حج يك سياست فرهنگي شامل و جامعي است كه ساير سياست ها را هم مي تواند تقويت كند و براي انجام مستعد كند . بايد نگاه به حج از يك نگاه انفعالي ساليانه درآيد و به يك نگاه فعال اثرگذار تبديل شود . دوستان ما امسال در چند مرحله با بعثه صحبت كردند كه اين امر را انجام دهيم يعني به كجا مي خواهيم برويم و چشم اندازمان اصلا چيست و برنامه هايمان براي رسيدن به آن اهداف كدام است ؟ ديگر اينكه در قالب كدام ضوابط و چارچوب ها و سياست ها مي خواهيم حركت كنيم .

سه نكته در مورد تدوين چشم انداز و عملياتي كردن آن بايد مورد لحاظ قرار گيرد . يعني سه متغيّر كليدي داريم ؛ يك متغير آرمان ها ، اصول و نقطه نظرهايي هست كه از قانون اساسي ، يا از دل چشم انداز جمهوري اسلامي ، و يا از فرمايشات حضرت امام رضوان الله تعالي عليه و مقام معظم رهبري نسبت به حج درمي آوريم . در واقع ما يك
سري اسناد داريم كه با مراجعه به اين اسناد مطالبي را كه « بايدهاي » ما در تحقق حج هستند ، استخراج مي كنيم و تحت همان عناوين سه گانه يعني آرمان ها يا چشم انداز بحث مربوطه ، برنامه ها و سياست ها تدوين مي كنيم ؛ اين يك متغير ماست كه در واقع متغير

386

ايجابي است كه چه بايد كرد .

متغير دومي مورد نياز ، بررسي محيط است كه محيط داخل ايران و محيط عربستان چه فرصت ها و محدوديت هايي را براي تحقق آن آرمان ها مي توانند فراهم كنند . طبيعي است كه اين ظرف ، ظرف تحقق همه اينها در يك سال نيست بلكه بايد ديد كه در طول بيست سال چگونه مي شود انجام داد . بررسي تغييرات محيط چه در گذشته ، چه در وضعيت حال ، و به خصوص پيش بيني تغييرات در آينده ، متغير بسيار مهمِ دوم است كه بعضي مواقع براي ما فرصت آفرين ، و گاهي هم محدود كننده است .

متغيرسوموبسيار مهم ، ظرفيت واستعداد تشكيلاتي است كه مي خواهددراين محيط آن آرمان ها را محقق كند كه در واقع توان و آمادگي خود بعثه و ستاد ، به لحاظ انساني ، به لحاظ ساختاري و به لحاظ روش ها است كه آن بار را بتواند در آن زمان محقق كند .

بررسي اين سه نكته كليدي بايد در دستور كار چند ساله آينده قرار گيرد و چگونگي تعامل آنها براي موفق كردن آرمان هاي حج تعريف شود تا آن نكته اي كه از آرمان هاي حضرت امام خميني ( س ) است ، انشاء ا . . . تحقق يابد . به عنوان حسن ختام سخنان و رهنمودهاي حضرت امام خميني ( س ) در اين راستا عيناً نقل مي شود :

بزرگترين درد جوامع اسلامي اين است كه هنوز فلسفه واقعي بسياري از احكام الهي را درك نكرده اند و حج با آن همه راز و عظمتي كه دارد هنوز به صورت يك عبادت خشك و يك حركت بي حاصل و بي ثمر باقي مانده است . يكي از وظايف بزرگ مسلمانان پي بردن به اين واقعيت است كه حج چيست و چرا براي هميشه بايد بخشي از امكانات مادي و معنوي خود را براي برپايي آن ثبت كنند .

چيزي كه تا به حال از ناحيه ناآگاهان و يا تحليل گران مغرض و يا جيره خواران ، به عنوان فلسفه حج ترسيم شده است اين است كه حج يك عبادت دسته جمعي و يك سفر زيارتي سياحتي است . به حج چه كه چگونه بايد زيست و چطور بايد مبارزه كرد و با چه كيفيت در مقابل جهان

387

سرمايه داري و كمونيسم ايستاد ؟ به حج چه كه حقوق مسلمانان و محرومان را از ظالمين بايد بستانند ؟ به حج چه كه بايد براي فشارهاي روحي و جسمي مسلمانان چاره انديشي نمود ؟ به حج چه كه مسلمانان بايد به عنوان يك نيروي بزرگ و قدرت سوم جهان خودنمايي كنند ؟ به حج چه كه مسلمانان را عليه حكومت هاي وابسته بشورانند ؟ بلكه حج همان سفر تفريحي براي ديدار از قبله و مدينه است و بس ؛ و حال آنكه حج براي نزديك شدن و اتصال انسان به صاحب خانه است . حج تنها حركات و اعمال و لفظ ها نيست و با كلام و لفظ و حركت خشك ، انسان به خدا نمي رسد .

حج كانون معارف الهي است كه از آن محتواي سياست اسلام را در تمامي زواياي زندگي بايد جستجو نمود . حج ، پيام آور و ايجاد و بناي جامعه اي به دور از رذائل مادي و معنوي است . حج تجلي و تكرار همه صحنه هاي عشق آفرين زندگي يك انسان و يك جامعه متكامل در دنياست . مناسك حج مناسك زندگي است و از آنجا كه جامعه امت اسلامي از هر نژاد و مليتي بايد ابراهيمي شود تا به خير امت محمد صلي الله عليه و آله و سلم بپيوندند ، پيوند خورَد و يكي گردد و يد واحده شود ، حج تنظيم و تنوين و تشكّل اين زندگي توحيدي است .

حج عرصه نمايش و آيينه سنجش استعدادها و توان مادي و معنوي مسلمانان است . حج بسان قرآن است كه همه از آن بهره مند مي شوند ، ولي انديشمندان و غوّاصان و دردآشنايان امت اسلامي اگر دل به درياي معارف آن بزنند و از نزديك شدن و فرو رفتن در احكام و سياست هاي اجتماعي آن نترسند ، از صدف اين دريا گوهرهاي هدايت و رشد و حكمت و آزادگي را بيشتر صيد خواهند نمود و از زلال حكمت و معرفت آن تا ابد

388

سيراب خواهند گشت . ولي چه بايد كرد و اين غم بزرگ را به كجا بايد برد كه حج بسان قرآن مهجور گرديده است و به همان اندازه اي كه آن كتاب زندگي و كمال و جمال در حجاب هاي خود ساخته ما پنهان شده است و اين گنجينه اسرار آفرينش در دل خروارها خاك كج فكري هاي ما دفن و پنهان گرديده است و زبان انس و هدايت و زندگي و فلسفه زندگي ساز او به زبان وحشت و مرگ و قبر تنزل كرده است ، حج نيز به همان سرنوشت گرفتار گشته است . سرنوشتي كه ميليون ها مسلمان هر سال به مكه مي روند و پا جاي پيامبر و ابراهيم و اسماعيل و هاجر مي گذارند ولي هيچ كس نيست كه از خود بپرسد ابراهيم و محمد صلوات الله عليه و آله و سلم كه بودند و چه كردند هدفشان چه بود ، از ما چه خواستند ؟ گويي به تنها چيزي كه فكر نمي شود به همين است . مسلّم ، حج بي روح و بي تحرك و قيام ، حج بي برائت ، حج بيوحدت و حجي كه از آن هدم كفر و شرك برنيايد ، حج نيست .

خلاصه همه مسلمانان بايد در تجديد حيات حج و قرآن كريم و بازگرداندن اين دو به صحنه هاي زندگي شان كوشش كنند و محققان متعهد اسلام با ارائه تفسيرهاي صحيح و واقعي از فلسفه حج همه بافته ها و تافته هاي خرافاتي علماي درباري را به دريا بريزند .

گزارش اجمالي عملكرد معاونت بازرسي در حج 26

بازرسين مدينه منوّره از تاريخ 23/9/84 و بازرسين مكّه مكّرمه از تاريخ 30/9/84 به عربستان اعزام شده و قبل از حضور حجاج ، نسبت به شناسايي محل اسكان آنها اقدام نموده و از فعاليت گروه هاي پيشرو و ميزان آمادگي آنها براي پذيرايي از زائرين بازديد كردند . ناظرين ويژه نيز با حضور در حوزه مأموريت خود ( ابتدا در مدينه ) از آماده بودن شرايط ، اطلاع حاصل نموده وبامسؤولين ذيربط تبادل نظر وتعامل لازم را به عمل آوردند .

فعاليت روزانه بازرسي از ساعت 30/7 تا حداكثر 30/8 صبح با برگزاري جلسات صبحگاهي آغاز مي شد و در اين جلسات تذكرات و رهنمودهاي مورد نظر مطرح و به سؤالات بازرسين پاسخ داده شده و بعضاً از وجود مدعوين و مسؤولين ستادي يا بعثوي ( بنا به نياز ) استفاده مي شد و تصميمات و موضوعات خاص مطروحه در جلسات

389

شامگاهي ستاد مكّه و مدينه به آگاهي همكاران مي رسيد .

بعد از جلسات صبحگاهي ، بازرسين به منظور بازرسي از كاروانها ، و مسؤولين مناطق جهت شركت در جلسه ستاد مناطق و رتق و فتق امور مربوطه ، و نيز ناظرين ويژه براي انجام وظيفه عازم محل مأموريت خود مي شدند .

بعد از ظهر هر روز ، جلسه منطقه با حضور مسؤول هر منطقه و بازرسين كاروانها تشكيل شده و گزارش آخرين وضعيت كاروانهاي منطقه توسط مسؤول منطقه اخذ مي شد و بعد از جلسه ، بازرسين كاروانها براي ادامه بازرسي رهسپار كاروان ها مي شدند .

هر روز قبل از غروب جلسه مسؤولين بازرسي با شركت مسؤولين مناطق و ناظرين ويژه در حضور مسؤولين بازرسي شهر برگزار شده و مسؤولين مناطق اهم فعاليت هاي خود را به همراه گزارش عملكرد بازرسين منطقه جمعبندي و ارائه مي نمودند ؛ و ناظرين ويژه نيز گزارش عملكرد روزانه خود را ارائه مي كردند . در جلسات مزبور در خصوص برخي مسائل مطروحه بحث و مذاكره لازم نيز به عمل مي آمد .

مسؤول بازرسي شهر نيز نكات و موارد لازم را به همراه راه كار و پيشنهاد مورد نظر در جلسات شب ستاد مطرح مي نمود كه معمولا راه كارهاي پيشنهادي بازرسي با اقبال ستاد و اعضاي جلسه مواجه مي شد .

در انتها جمع بندي عملكرد بازرسين از آخرين وضعيت كاروانها و ستاد مناطق و گزارش ناظرين ويژه به انضمام مسائل مهم مطروحه در جلسات ستاد به معاونت نظارت و بازرسي بعثه گزارش مي شد .

( يادآوري : با اندكي تفاوت روند فعاليت نظارت و بازرسي در مكّه مكرّمه و مدينه منوّره به شرح فوق انجام مي شد . )

در طول موسم حج بيش از 6260 بار از كاروان ها بازرسي به عمل آمد كه به طور متوسط هر كاروان 12 بار مورد بازرسي قرار گرفت . ( در مجموع از كاروان هاي مستقر در مكّه مكرّمه بيش از 4300 بار بازرسي شد . ميانگين بازرسي از هر كاروان 8 بار و از كاروان هاي مستقر در مدينه منوّره بيش از 2050 بار بازرسي به عمل آمد كه ميانگين

390

بازرسي از هر هر كاروان 4 بار مي باشد . )

در بازرسي هاي انجام شده بيش از 1100 فقره گزارش اشكالات و نارسايي ها و پيشنهادات ، طي فرم 117 توسط بازرسي تنظيم و به مبادي ذيربط ارسال شده است ( وبيش از تعداد مزبور ، اشكالات و نارسايي ها با تذكر و رهنمود بازرسين و مساعدت آنها در سطح كاروان ها و ستاد مناطق مورد رسيدگي قرار گرفته و حل شده است . )

ملاحظات :

1 ـ به منظور تأمين و تأديه حقوق زائران و جلب رضايت آنان ، به بازرسان توصيه شده بود ضمن اجتناب از دخالت در كار مسؤولان اجرايي ، از هيچ مساعدتي جهت حل مشكلات زائران و ايجاد جوّ آرامش در كاروان ها دريغ نكنند .

2 ـ ترتيبي اتخاذ شده بود كه رسيدگي به مشكلات و نارسايي ها بدون فوت وقت به نتيجه برسد .

* * *

در راستاي نظارت مستمر بر عملكرد مديران و عوامل كاروانها ، از 535 كاروان طي موسم حج ( در مدينه منوّره و مكّه مكرّمه و مشاعر ) حدود 12 بار بازرسي به عمل آمد و كاروان ها در 3 مرحله مطابق چك ليست ها و فرم هاي ارزش يابي مورد ارزيابي قرار گرفتند و عوامل كاروان نيز به طور اجمال مورد ارزيابي قرار گرفتند و مديران در 6 طيف به شرح ذيل دسته بندي شدند :

رديف طيف امتيازات طبقه بندي تعداد درصد

1 94 الي 100 عالي 36 7/6%

2 87 الي 93 خيلي خوب 201 6/37%

3 79 الي 86 خوب 238 4/44%

4 70 الي 78 متوسط 51 6/9%

5 60 الي 69 مشروط 7 3/1%

6 كمتر از 60 مردود 2 4/0%

جمع ــــ 535 100%

391

بيش از 88 در صد مديران با توجه به وظايف ابلاغي ، عملكرد موفقي داشتند و در طيف هاي خوب و خيلي خوب و عالي قرار گرفتند و حدود 11 درصد مديران عملكرد رضايت بخشي نداشتند كه لازم است در كم و كيف اعزامشان تجديد نظر شود .

اهم اشكالات اين بخش عبارتند از :

1 ـ وجود ناهماهنگي بين حوزه اعزام در سازمان و مسؤولين اجاره مسكن در مدينه منوّره و ناسازگاري جدول پروازها با جداول اجاره منازل و حضور كمتر از ميزان مقرّر بعضي از كاروان ها در مدينه منوّره .

2 ـ شكايت برخي از زائرين از نحوه برخورد مدير و عوامل كاروان .

3 ـ انتقاد نسبت به نحوه توزيع پلان و چينش زائرين در اتاق ها و خيام .

4 ـ ناهماهنگي در اداره هتل هاي چند كاروانه به علت نبود مدير مجموعه با شرح وظايف معين .

ملاحظه : مشكل مزبور در مدينه بعد در حد قابل توجهي كاهش يافت .

392

معاونت اجرايي

معاونت اجرايي وظيفه پشتيباني و سرويس دهي و خدمات رساني به ساير بخش هاي بعثه را بر عهده دارد . براي آشنايي بيشتر با وظايف و ساختار اين معاونت ، مصاحبه اي با جناب آقاي مجيد آخوندزاده معاون محترم اجرايي به عمل آورديم كه گزيده اي از آن در پي مي آيد و پس از آن گزارش عملكرد اين معاونت در موسم جاري خواهد آمد .

وظايف و ساختار معاونت اجرايي

وظايف و فعاليت هاي اين معاونت در سه بخش انجام مي گيرد : پيش از موسم ، در حين موسم ، پس از موسم .

پيش از موسم :

چندين ماه پيش از موسم ، در ايران برنامه ريزي در خصوص نيروي انساني و امكانات بعثه انجام مي شود . وسائل و امكاناتي كه بايد در حج استفاده گردد ، برخي در عربستان تهيه مي شود ، و بقيه در ايران تأمين مي گردد ؛ زيرا برخي از اجناس در عربستان كمياب است و بعضي در ايران تا يك پنجم قيمت عربستان يافت مي شود . بنابراين بسياري از اقلام مورد نياز در كشور خودمان تأمين ، و پيش از موسم به عربستان ارسال

393

مي گردد .

همچنين گزينش نيروهاي بعثه ، اخذ مدارك ، تهيه گذرنامه و رواديد و نيز اعزام آن ها كه مقدمه آغاز به كار بعثه است ، از وظايف پيش از موسم معاونت است .

در حين موسم :

معاونت اجرايي در حين موسم از دو بخش پشتيباني ويژه و پشتيباني عمومي تشكيل مي شود .

پشتيباني ويژه :

شامل سه اداره كل به اين ترتيب است : اداره كل مراسم ، اداره كل توليد و اداره كل انتقال و ارتباطات .

اداره كل مراسم : وظيفه برپايي مراسم مختلف در بعثه ، و غير آن را بر عهده دارد . در انجام اين وظيفه در بخش انتظامات مراسم بزرگ و عمومي ، بيش از هزار تن شامل نيروهاي بعثه و زائران داوطلب اين اداره را ياري مي كنند . مسؤليت اصلي در برپايي اين گونه مراسم با معاونت اجرايي است ، اما نيروهاي ديگر بخش هاي بعثه نيز در اين مهم شراكت دارند .

همچنين وظيفه تأمين صوت مراسم بر عهده اين اداره است .

اداره كل توليد : مسؤوليت توليدات روابط عمومي بعثه كه در اختيار كاروان ها و زائران قرار مي گيرد بر عهده اين اداره كل است .

اداره كل انتقال و ارتباطات : وظيفه ارسال و توزيع نشريات بعثه را بر عهده دارد . همچنين از هنگام استقرار زائران مدينه بعد در مكه ، توليد و توزيع نشريات هم زمان در اين دو شهر مقدس انجام مي گيرد .

پشتيباني عمومي :

شامل تداركات ، اعزام ، مخابرات ، درمانگاه ، تغذيه ، و نقليه است .

بخش تداركات مسؤليت تأمين نيازهاي مختلف بعثه را بر عهده دارد .

بخش اعزام وظيفه تشكيل پرونده نيروهاي بعثه و تهيه گذرنامه ، رواديد و بليط

394

نيروهاي بعثه ، و اعزام آنها به عربستان و بالعكس را عهده دار است .

بخش مخابرات ارتباط بعثه را در مكه و مدينه با ايران برقرار مي كند و مسئوليت امور مخابراتي ساختمان هاي بعثه در عربستان با اين بخش است .

بخش درمانگاه با استقرار چند پزشك و در اختيار داشتن داروهاي لازم خدمات پزشكي به پرسنل بعثه ارائه مي كند .

بخش تغذيه و نقليه نيازهاي بعثه در امر آذوقه و حمل و نقل را تأمين مي كند .

بخشي از نيروهاي پشتيباني عمومي همزمان در ايران و مكه و مدينه فعال هستند .

پس از موسم :

با پايان موسم حج و عمدتاً پس از ايام تشريق بسته بندي اقلام و كالاهاي بعثه و انبار كردن آنها براي حج سال بعد ، و جمع بندي تجربيات و نقاط قوت و ضعف عملكرد براي اعمال در حج بعدي .

گزارش عملكرد معاونت اجرايي در حج 26

همانگونه كه ذكر شد ، وظايف معاونت اجرايي براي برگزاري هرچه با شكوه تر حج ، پيش از موسم در ايران آغاز مي شود ؛ و در حين موسم و پس از موسم ادامه مي يابد و به هنگام پايان كار رسمي بعثه رهبري معظم انقلاب در مدينه منوره خاتمه پيدا مي كند .

بدين ترتيب به منظور آگاهي از عملكرد معاونت مزبور در حج 26 ، لازم است ابتدا به فعاليت هاي آن در ايران ( پيش از موسم ) كه در حقيقت فراهم نمودن مقدمات انجام وظايف خطير آن در موسم است ، پرداخته ؛ و سپس فعاليت هاي انجام يافته در موسم ( مقطع مدينه ، و مقطع مكّه ) تبيين شود .

فعاليت هاي پيش از موسم ( در ايران )

الف : حوزه معاونت

395

1 . ارسال بخشنامه به معاونت ها و واحد ها جهت اعلام نيازمنديهاي اداري و تداركاتي خود در موسم حج به منظور برنامه ريزي لازم نسبت به تهيه و تامين اقلام درخواستي .

2 . ارسال بخشنامه مربوط به روند تحويل مدارك و شيوه مراحل اعزام ، به معاونتها و واحدهاي بعثه جهت تسهيل در امور مربوطه .

3 . تشكيل حدود 20 جلسه داخلي معاونت اجرايي به منظور بررسي امور مربوط به پشتيباني از مجموعه بعثه و انتخاب راه كارهاي مناسب بر اساس وظايف محوله .

4 . مكاتبه با رياست محترم سازمان مبني بر رفع نواقص ساختمان هاي بعثه در مدينه منوره و مكه مكرمه و همچنين تامين ساختمان هاي محل استقرار مبلّغين و خواهران مبلّغه در همجواري بعثه .

5 . مكاتبه با معاون اجرايي سازمان حج در خصوص تامين 200 فقره سيم كارت هاي اعتباري تلفن همراه .

6 . شركت در جلسات هفته حج به منظور بررسي و تامين امكانات اداري و پشتيباني مورد نياز نمايشگاه به سوي نور و ساير موارد مربوطه .

7 . تشكيل جلسات متعددي با معاونتهاي بعثه و مراجع ذيربط در خصوص برنامه هاي اعزام مجموعه نيروهاي بعثه به عربستان اعم از كادر اداري ، مبلغين ، قاريان ، صدا و سيما و ميهمانان .

8 . مكاتبه با برخي از ادارات در زمينه دعوت به همكاري آن دسته از افرادي كه جهت تشرف به حج انتخاب شده اند به منظور اعلام موافقت اداره افراد تابعه .

9 . برگزاري گردهمايي توجيهي معاونت اجرايي به منظور آگاهي همكاران نسبت به وظايف محوله و اولويت هاي موجود در راستاي كارهاي موسوم حج .

ب : امور مالي

396

1 . بررسي و برآورد هزينه هاي مورد نياز مجموعه بعثه در موسم حج .

2 . پيگيري لازم در خصوص واگذاري بودجه مصوبه از طريق سازمان حج .

3 . هماهنگي با مراجع ذيربط در سازمان حج در زمينه دريافت هزينه سفر قاريان و گروه صدا وسيما جهت اعزام به عربستان .

4 . محاسبه ارز مقرر اعضاء بعثه بر اساس آمار مصوب و اعلام آن به اداره كل
امور مالي سازمان حج به منظور دريافت بودجه مورد نظر و پرداخت به افراد در
عربستان .

5 . انجام هماهنگي لازم با مسئولين طرح قرباني پيرامون واريز هزينه قرباني تعدادي از افراد در ايران و برخي ديگر نيز در عربستان .

ج : تداركات

1 . پيگيري مستمر در خصوص اعلام نيازمنديهاي موسم حج توسط معاونتها و واحدهاي بعثه به منظور خريد و برنامه ريزي جهت ارسال به عربستان .

2 . تهيه و تامين اقلام درخواستي روابط عمومي در زمينه هفته حج .

3 . خريد اجناس مورد نياز معاونتها و واحدها شامل لوازم التحرير ، انواع رنگ ، انواع قاب هاي اهدايي پسته ، زعفران ، گز ، برنج و . . . . ، بسته بندي در قالب 217 محموله و انجام هماهنگي لازم نسبت به ارسال آنها طي 3 مرحله به عربستان .

4 . خريد تجهيزات فني مورد درخواست واحد صوت و سمعي و بصري .

د : اعزام

1 . دريافت مدارك افراد پس از تائيد اسامي از سوي نماينده محترم ولي فقيه .

2 . تهيه ليست تاريخ پروازها و پيشنهاد زمان مناسب و اعلام آن به معاونتها و واحدها جهت تنظيم زمان اعزام نيروهاي تابعه .

3 . تنظيم مدارك رسيده و ثبت اطلاعات آنها در سيستم رايانه به منظور انجام

397

مراحل صدور گذرنامه ، ويزا و بليط هواپيما در قالب شبكه مرتبط بين سازمان حج ، اداره گذرنامه ، رواديد و هواپيمايي .

4 . تهيه ليست اسامي و مدارك افراد در مدينه و ارسال آن به دفتر نمايندگي سازمان حج و زيارت در عربستان .

5 . حضور در اداره گذرنامه به منظور تحويل مدارك جهت صدور گذرنامه كاركنان بعثه ، قاريان ، گروه اعزامي صدا و سيما و خبرگزاري .

6 . تهيه بليط هواپيما بر اساس تاريخ هاي مورد نظر و هماهنگي لازم در خصوص ساعت حضور نيروها در فرودگاه جهت اعزام به عربستان .

هـ : نقليه

1 . به كار گيري آزمايشي افراد معرفي شده به منظور اطمينان از تسلط آنان در امور رانندگي .

2 . دريافت گواهينامه بين المللي براي رانندگان و آن دسته از همكاراني كه بدليل شغلي در عربستان نياز به گواهي نامه دارند .

3 . ارائه خدمات ترابري به واحد اعزام جهت تردد به اداره گذرنامه و فرودگاه .

و : مخابرات

تهيه ليست اقلام مورد نياز و اتصالات برخي از دستگاه هاي مخابراتي به منظور خريد از ايران و ارسال به عربستان .

ز : درمانگاه

1 . معرفي نيروهاي واحد تغذيه و خدمات جهت انجام آزمايش ها و معاينات بهداشتي و دريافت كارت سلامت .

2 . تهيه مقداري از داروهاي ضروري و مورد نياز در عربستان و انتقال آنها به

398

مدينه منوره و مكه مكرمه به منظور بهره برداري در درمانگاه .

3 . تهيه برخي از تجهيزات همراه پزشكي و انتقال آنها به عربستان .

ح : تغذيه و خدمات

1 . تهيه مقداري از اقلام غذايي جانبي جهت استفاده در عربستان .

2 . تشكيل جلسه با نيروهاي تابعه به منظور توجيه آنان به وظايف و امور محوله .

3 . تهيه برخي از امكانات آشپزي و انتقال آنها به مدينه منوره و مكه مكرمه برحسب نيازمنديهاي موجود .

فعاليت هاي حين موسم

مقطع مدينه قبل

با شروع پيش پروازهاي مدينه قبل ، به تدريج برادران ادارات تابعه معاونت اجرايي از تاريخ 23/9/84 از ايران به مدينه منوّره عزيمت نمودند و پس از راه اندازي مقدماتي ، فعاليت هاي خود را آغاز كردند ، تا اينكه در مورخه 27/9/84 نيروهاي ذي ربط به طور كامل استقرار يافته و با تمام ظرفيت شروع به كار نمودند .

اداره كلّ توليد كه يكي از پرحجم ترين وظايف اين معاونت را عهده دار است با فعاليت شبانه روزي از تاريخ 27/9/84 اقدام به چاپ فرم ها ، بروشورها ، كتب و جزوات ، و نشريات زائر ، صفا ، مروه و دليل كاروان نمود ، و در مورخه 12/19/84 فعاليت آن در مدينه خاتمه يافت .

اداره كلّ مراسم نيز در تاريخ 23/9/84 با اعزام هفت تن از نيروهاي خود به مدينه منوّره به منظور استقرار اوليه و راه اندازي مقدماتي رسماً از مورخه 27/9/84 فعاليت هاي خود را با تست دستگاه ها ، نصب و راه اندازي سيستم هاي مربوطه آغاز كردند .

خلاصه اهمّ عملكرد اداره مزبور به شرح ذيل است :

399

1 . برقراري سيستم صوت تعبيه شده در سالن اجتماعات بعثه و سالن طبقه S براي مجموعاً 25 جلسه .

2 . صوت رساني به كاروان ها ، مجموعاً 20 مرحله .

3 . برقراري صوت دعاي كميل اوّل ودوم ، شامل 6 دستگاه آمپلي فاير ، 6 دستگاه ميكسر ، 18 بلندگو ، 10 ميكروفن و 18 باتري .

4 . استفاده از خدمات 1850 زائر در 8 محور انتظامي ، ترافيكي و حفاظت امنيتي مراسم برگزاري دعاي پرفيض كميل ، مجموعاً در دو نوبت .

5 . تهيه و توزيع 1000 كارت انتظامات و صوت ، ويژه مسؤولين برگزاري مراسم در محورهاي تعيين شده .

6 . برگزاري دو نوبت مراسم با شكوه دعاي شريف كميل در مدينه منوّره .

اداره كلّ انتقال و حفاظت ، كنترل و ارتباطات هم مطابق شرح وظايف خود ضمن تشكيل جلسات متعدد توجيهي در تهران ، نيازمندي هاي معاونت ها و واحدهاي مختلف بعثه را در موسم حج تمتّع در مقطع مدينه قبل فراهم نمود كه ارائه آمار و ارقام عملكرد اين اداره و بخش هاي تابع آن از حوصله اين كتاب خارج است .

مقطع مكّه مكرّمه

عملكرد ادارات كلّ معاونت اجرايي به تناسب شرح وظايف و مسوؤليت هاي محوله آنان در مقطع مكّه مكرّمه به قرار زير است :

بخشي از فعاليت هاي اداره كلّ كنترل ، انتقال و ارتباطات عبارت است از :

1 . همكاري با ادارات كل مراسم و توليد ، در زمان اوج فعاليت ادارات ياد شده در مكّه مكرّمه .

2 . انتقال سيستم صوت به همراه تجهيزات آن از مكّه مكرّمه به سرزمين مقدس عرفات و منا .

3 . همكاري مؤثر با اداره كلّ مراسم در امر برگزاري مراسم برائت از مشركان ، اعم

400

از برپايي چادرها ، قبول مسؤوليت محورها و جمع آوري چادرها .

4 . همكاري فعال و مؤثر در برگزاري مراسم برات از مشركان و پذيرفتن مسؤؤليت بعضي از محورها .

اداره كل مراسم هم با استفاده از تجربيات سال هاي پيش با هفت تن از نيروهاي خود و بهره گيري بهينه از حداكثر توان نيروهاي بخش هاي مختلف بعثه به ويژه خدمه با سابقه كاروان هاي حج ، مسؤوليت برگزاري مراسم را در سرزمين مقدس عرفات از جهت صوت رساني ، نصب چادرها و انتظامات عهده دار بود . خلاصه اي از اهم فعاليتها و اقدامات اداره ياد شده به اين شرح است :

1 . دريافت وسايل و تجهيزات صوت از انبار و كنترل آنها براساس ليست تنظيمي سال قبل . شروع به بازبيني ، تست ، تعمير ، بسته بندي و خريد وسايل و تجهيزات مورد نياز مراسم برائت .

2 . تجهيز و راه اندازي سالن اجتماعات بعثه و سالن نيم طبقه و اطاق جلسات امور روحانيون ( سالن استفتائات ) .

3 . صوت رساني به كليه ديدارهاي مردمي و همايش هاي برگزار شده در مكه مكرمه .

4 . برگزاري 42 مورد برنامه صوت رساني به سالن اجتماعات بعثه و بعضي از كاروانها به منظور اجراي جلسات فرهنگي .

5 . توجيه و ساماندهي و هماهنگي نيروها در قسمتهاي مختلف كاري از جمله محورهاي انتظامات ، صوت ، خدمه با مديران كاروان ها و ساير مسئولين كارگزار اجراي مراسم .

6 . بازديد از محل استقرار چادرها در عرفات و برنامه ريزي دقيق و منسجم در خصوص برگزاري هر چه باشكوه تر مراسم برائت از مشركين از روز سوم استقرار در مكه مكرمه با تنظيم جداول و تاريخ زمان مربوط به انجام مراسم ( اعم از برنامه جلسات و پيگيريهاي لازمه ) .

401

7 . برقراري ارتباط با مبادي ذيربط از قبيل معاونتهاي محترم بازرسي ـ امور بين الملل ـ روابط عمومي و سازمان حج و زيارت .

8 . همكاري و دادن سرويس به ساير قسمتها از جمله اداره كل توليد و نيز همراهي و راهنمايي خودروهاي كاروان ها به عرفات ، مني و مكه مكرمه .

9 . نقل و انتقال و نصب تجهيزات جانبي صوت به عرفات و مني و پس از اجراي مراسم ، بسته بندي آنها همراه با كدبندي براي استفاده در سال آينده .

10 . اقدام به نصب اتصالات چادرها و پيگيري فشنگي ميله ها و نيز رنگ آميزي آنها حدود 107 مورد طي سه روز استقرار اوليه در مكه مكرمه كه بحمدالله طرح جديد مزبور در خصوص نصب بهينه چادرهاي عرفات به عنوان يك تجربه موفق و بديع تثبيت گرديد .

اداره كلّ توليد نيز به عنوان يكي از مؤثرترين ادارات تابعه معاونت اجرايي با چاپ و انتشار نشريات و جزوات لازم همچون مقطع مدينه قبل وظايف خود را به انجام رساند كه ذكر آمار و ارقام عملكرد اداره مزبور از حوصله اين كتاب خارج است .