بخش 11

243

فصل پنجم :

سمينارها و مراسم ها

245

سمينارهـا

يكي از اقدامات مثبت بعثه مقام معظم رهبري در موسم حج ، برگزاري چند سمينار علمي و فرهنگي درباره مسائل فرهنگي ، اجتماعي و سياسي جهان اسلام مي باشد .

برگزاري اين سمينارها در ايام حج ، به دليل حضور حجاج كشورهاي مختلف اسلامي بسيار مغتنم بوده و از اهميت خاصي برخوردار مي باشد . براي برگزاري اين نشستها ، برنامه ريزي خاص از پيش از موسم حج آغاز شده و از نظر كيفيت و كميت و نيز محتوا مورد بررسيهاي دقيقي قرار مي گيرد . در ضمن جلساتي كه پيش از موسم برگزار شده ، عناوين علمي قابل بحث در اين نشستها مورد بررسي قرار گرفته است ؛ از نظر اجرائي و تشكيلاتي ، تقسيم كار براي قسمتهاي مختلف واحد سمينارها ، و تهيه دستورالعمل ، جلسات متعددي برگزار شده است . يكي از مهمترين اجزاء اين تشكيلات هيأت علمي است كه مركب از تعدادي از دانشوران معروف و به نام داخلي است .

مسؤوليت اين افراد ، انتخاب مقالات ، سخنرانان ، كنترل و هدايت كميسيونها ، تدوين قطعنامه و انتخاب اعضاي هيأت رئيسه مي باشد . مقالات رسيده توسط اين انديشمندان با دقت مورد بررسي قرار مي گيرد . براي برگزاري هر چه بهتر اين سمينارها و حضور شخصيتهاي علمي كشورهاي خارجي ، تعدادي از اين افراد براي شركت در اين نشستها ، توسط بعثه مقام معظم رهبري دعوت مي شوند . دعوت اين افراد با هماهنگي

246

مجمع التقريب و مجمع جهاني اهل بيت ـ عليهم السلام ـ مي باشد . امسال از حدود بيست كشور جهان ، شخصيتهايي دعوت شدند .

در موسم حج ، مقالات رسيده توسّط هيأت علمي مورد ارزيابي قرار گرفته و پس از تأييد جهت عرضه در جلسات عمومي ، آماده مي شود . برخي از مقالات كه فرصت ارائه آنها در جلسات عمومي نيست تكثير شده و در اختيار حاضران و علاقمندان قرار مي گيرد . علاوه بر انتشار كل مقالات در زمان برگزاري هر سمينار ، خلاصه مقالات به زبانهاي مختلف ترجمه شده و در اختيار شركت كنندگان قرار مي گيرد .

امسال برنامه ريزي تفصيلي تنها براي سمينار « حج » و « تقريب » صورت گرفت . بقيه سمينارها كه در ادامه گزارش آنها خواهد آمد ، در حدّ سخنراني شخصيتهاي مدعو برگزار شد . تفاوت برگزاري اين سمينار با سال گذشته ، در آن بود كه در سال 71 دو سمينار مختلف يكي با نام « سمينار بين المللي حج » و ديگري با نام « اجلاس مجمع التقريب بين المذاهب الاسلاميه » برگزار شد . اما امسال اين دو سمينار در يكديگر ادغام شده و با نام سمينار « ندوة الحج و التقريب » برگزار شد .

فهرست سمينارها و اجلاسهاي برگزار شده در سال كنوني عبارت است از :

1 ـ سمينار ندوة الحج و التقريب .

2 ـ اجلاس مجمع جهاني اهل بيت ـ ع ـ .

3 ـ سمينار محمد ـ ص ـ الگوي زمامداران .

4 ـ سمينار برائت از مشركين .

5 ـ شب عراق .

6 ـ مراسم روز لبنان و فلسطين .

7 ـ مراسم روز آذربايجان .

247

سمينار حج و تقريب

براي برگزاري سمينار ، همانگونه كه پيش از اين اشاره شد ، عناوين و سرفصلهاي خاصي در ارتباط با حج و تقريب معين شده بود كه مقالات در آن چارچوب آماده و عرضه گرديد . اين عناوين عبارت بودند از :

موضوعات مربوط به حج

1 ـ فلسفه تشريع حج

2 ـ حج بهترين راه تقريب .

3 ـ تقريب در مناسك حج .

4 ـ تأثير حج در وحدت سياسي اجتماعي و فرهنگي مسلمانان .

موضوعات مربوط به تقريب

الف ـ تقريب سياسي :

1 ـ سياست از اركان اسلام است .

2 ـ اهتمام به مسائل اصلي مسلمين .

3 ـ اصول تقريب سياسي عبارت است از : شناخت و ياري كردن يكديگر و اهتمام به امور مسلمين .

4 ـ اهتمام به اقليّتها و مهاجران مسلمان در كشورهاي غيراسلامي .

ب ـ تقريب اقتصادي :

1 ـ راه همكاري و تكامل اقتصادي ميان مسلمانان .

2 ـ بكارگيري اقتصاد در دفاع از اسلام و مسلمين .

3 ـ طرح بازار مشترك اسلامي .

ج ـ تقريب در انديشه و فقه :

1 ـ اصول مشترك مذاهب اسلامي در عقيده و شريعت .

2 ـ تقريب نقطه نظرها در مسائل فقهي .

248

3 ـ نقش ادله اجتهادي در تقريب .

4 ـ راه مبارزه با عوامل ضد تقريب .

د ـ تقريب در روايات :

1 ـ كوشش جهت گردآوري احاديث مشترك ميان مذاهب اسلامي .

2 ـ حجت بودن سنت نبوي نزد همه مسلمين .

3 ـ همگون كردن راههاي نقد حديث .

4 ـ آراء و ديدگاههاي علماي مسلمان درباره سنت .

گزارش اولين روز برگزاري سمينار بين المللي حج و تقريب

سمينار بين المللي حج و تقريب ، روز يكشنبه 2 ذي حجة الحرام در سرزمين وحي ( مكه مكرمه ) و در جوار خانه امن الهي با شركت بيش از 300 نفر از انديشمندان و متفكران ايراني و خارجي جهان اسلام برگزار گرديد .

اين سمينار كه به مدت دو روز ادامه داشت ، ضمن بحث و بررسي ابعاد گوناگون عبادي ـ سياسي حج ، به تبيين راههاي عملي وصول به تقريب مذاهب اسلامي ، و وحدت مسلمين توسط علما و انديشمندان اسلام پرداخت .

جلسه با تلاوت آياتي چند از كلام الله مجيد آغاز شده و سپس هيأت رئيسه در جايگاه قرار گرفتند . اين افراد عبارت بودند از : سيد محمد باقر حكيم ، محمد واعظ زاده خراساني ، مولوي اسحاق مدني ، يوسف بخور ، شيخ احمد الزين ، حجة الاسلام والمسلمين تسخيري .

اولين سخنران اين سمينار حجة الاسلام والمسلمين محمدي ري شهري بود كه سخنان خود را با ابراز تشكر از انديشمندان و متفكران شركت كننده در سمينار و آرزوي توفيق براي علماي متعهد مذاهب اسلامي آغاز كرد .

وي با اشاره به رسالتها و هدفهاي مجمع دارالتقريب الاسلاميه با ياد بنيانگذار اين مجمع ، حضرت امام خميني (ره) و نيز تداوم آن توسط حضرت آيت الله خامنه اي

249

رهبر معظم انقلاب اسلامي ـ مدظله العالي ـ بيداري و بازگشت مسلمانان به اسلام اوليه واحياي ارزشهاي اسلامي را مورد تأكيد قرار داد .

وي با اشاره به توطئه هاي استكبار جهاني بويژه آمريكاي تبهكار در جهت ضربه زدن به اسلام انقلابي و پيشگيري از گسترش آن در جهان ؛ از راه ايجاد تفرقه در جهان اسلام ، آفات تقريب را تشريح نمود و مجمع را براي برنامه ريزي گسترده در جهت آفت زدايي در اين زمينه ، به عنوان يك مسؤوليت سنگين فراخواند .

نماينده ولي فقيه در تبيين اين مهم ، چند مورد اساسي از توطئه هاي دشمنان را براي جدايي مسلمانان برشمرد و تأكيد كرد : مجمع بايد با برنامه ريزي بسيار گسترده ، علما و متفكرين مستقل و غير وابسته جهان را جذب كند و اين نخستين و مشكلترين و اساسي ترين گام در راه تحقق اهداف مجمع است .

وي در اين راستا برخورد هشيارانه با عوامل استعمار ، افشاي توطئه هاي ضد تقريب و منزوي كردن دشمنان وحدت را از جمله اين مسؤوليتهاي سنگين و مهم ذكر كرد .

نماينده ولي فقيه تأكيد كرد : هشياري بسيار نسبت به توطئه هاي دشمنان و قدرت برخورد با اين توطئه ها از طريق سياست عضوگيري بايد مورد عنايت قرار گيرد .

سرپرست حجاج ايراني آنگاه مهمترين عوامل تقريب در عصر حاضر را اشاعه و ترويج انديشه هاي تابناك سياسي حضرت امام خميني (ره) دانست و افزود : انديشه هاي سياسي امام (ره) در واقع تبلور مباني حكومت اسلامي است و با توجه به خلاء موجود در جهان اسلام انديشه هاي امام مي تواند به سادگي مسلمين جهان را با هر عقيده ، به هم نزديك و صفوف آنان را متحد كند ، و اين موفّقترين ، ساده ترين و پرجاذبه ترين راه تقريب است .

حجة الاسلام والمسلمين محمدي ري شهري در اين مورد تأكيد كرد : آنچه مسلمين فلسطين را به ساير مسلمانان مبارز جهان بويژه به مسلمانان متعهد و انقلابي ايران پيوند داده است و نيز ميان مسلمانان الجزاير ، بوسني و هرزگوين ، افغانستان ، عراق ،

250

تاجيكستان و ديگر كشورهاي اسلامي اتصال و پيوند ايجاد كرده است ، همانا انديشه هاي سياسي امام (ره) است .

وي افزود : امكان ندارد عده اي متحجر را كه گرفتار جمود فكري هستند ، با مباحث اسلامي نسبت به تقريب متقاعد كنيم ، آنچه مهم است آنكه جوانان تحصيل كرده ، متفكران غير وابسته و دانشمندان مستقل را به هم نزديك كنيم و با به هم پيوستن آنان ، جهان اسلام را متحول نماييم تا بتوانند سرنوشت جهان اسلام را تغيير دهند و اسلام را بر جوامع اسلامي مسلط كنند و اين مهم از طريق نشر و ترويج انديشه هاي امام خميني (ره) ممكن مي شود و آنچه دشمنان اسلام و در رأس آنها آمريكا از آن هراس دارند ، همين عامل اتصال است بنابراين بايد بيش از هر عامل ديگر مورد تأكيد قرارگيرد و بر روي آن تكيه كنيم .

نماينده ولي فقيه در پايان سخنان خود اظهار اميدواري كرد كه مجمع دارالتقريب بتواند در اين زمينه گام اساسي بردارد و مباحث علما و انديشمندان در اين مجمع ، هدفهاي آن را تحقق بخشد .

ديگر سخنران سمينار

پس از اظهارات سرپرست حجاج ايراني ، حجة الاسلام والمسلمين واعظ زاده خراساني دبير مجمع التقريب ، سخنان خود را به زبان عربي ايراد كرد . وي طي اين سخنان موضوع حج را از ديدگاه قرآن ، سنت و فقه تشريح كرد و مشتركات فقهي بين مذاهب اسلامي و اهميت تقريب بين مذاهب اسلامي را مورد بحث و بررسي قرار داد .

استاد حسن التـل از انديشمندان كشور اردن ، ديگر سخنران اين سمينار بود كه طي سخناني به زبان عربي از نقش وسائل ارتباط جمعي و تبليغات در هدايت و يا گمراه كردن مردم و اثر آن در تقريب ياد كرد و گفت در حال حاضر تمامي وسائل تبليغاتي دنيا عليه اسلام و انقلاب اسلامي فعاليت مي كنند و اكنون ما بايد براي نشر فرهنگ اسلام تلاش نموده و به فعاليتها و تلاشهاي مستمر جمهوري اسلامي ايران در اين راه اكتفا نكنيم بلكه

251

هر يك رسولان و سفيران انقلاب در جهان باشيم .

در ادامه مباحث اين سمينار استاد قاضي سليم از كشور افغانستان طي سخنان مفصّلي به زبان فارسي از مصائب خونبار جامعه اسلامي بر اثر اختلاف مسلمانان سخن گفت و از فجايع فلسطين ، بوسني ، الجزاير ، افغانستان ، كشمير ، تاجيكستان و سستي مسلمانان در همياري عملي اظهار تأسف كرد . وي با تكيه بر اينكه تقريب نبايد به سخنراني ها اكتفا كند بلكه در عمل هم به آن اقدام ورزد ، پيشنهاد كرد كه كتابهاي تفرقه انگيز جمع آوري شده و از مسائل جزئي صرف نظر شود ؛ همچنين براي شناخت قرآن گام برداريم و نيز مفاهيم قرآن را در قالب جهانيش ديده ، آن را بر افكار خود تطبيق نكنيم . وي پيشنهاد كرد مجمعي از متخصصان جهان اسلام براي حل مشكلات تشكيل شود . ناطق سپس به نقش امام امت در هدايت مسلمانان به سوي وحدت اشاره كرد و گفت : امام يك مرد جهاني و ستاره درخشان هدايت براي تمام جهانيان بود . از هر جمله ايشان بوي محبّت و اتحاد به مشام مي رسيد و ما بايد براي حل مشكلات اسلامي و اتحاد مسلمانان خط امام را به تمام دنيا برسانيم و افكار و آرمانهاي امام خميني (ره) در تمامي كشورهاي اسلامي با بهره گيري از كليه امكانات و تجهيزات نشر يابد و زنده نگهداشته شود .

سپس آقاي شيخ احمد الزين مفتي شهر صيدا به تبيين نقش حج در ايجاد تقريب پرداخت و افزود : وحدت اسلامي از توحيد ناشي مي شود و در تمامي زمينه هاي زندگي گسترش مي يابد . وي سپس با اشاره به توطئه هايي كه عليه اصل اسلام در سراسر جهان در جريان است ، بر لزوم وحدت اسلامي تأكيد ورزيد . وي پيشرفت اوليه را نتيجه وحدت مسلمانان از گوشه و كنار دنيا دانست و از علل ناتواني كنوني مسلمانان در حل مشكلات خود ، عدم توجه به مسأله وحدت را برشمرد .

وي بيان داشت : طريق وحدت اين نيست كه شيعه اهل سنت را به شيعه شدن و اهل سنت شيعه را به سنّي شدن دعوت كند ! و افزود : ما بايد يك امت واحد براي حل مشكلات خود شويم برخي اختلافات در زبان و رنگ بطور طبيعي ديده مي شود كه

252

تغيير ناپذير است ولي تمام اين اختلافات در دايره توحيد و خداي يگانه حل مي شود .

شيخ احمد الزين با تأكيد به وضعيت حسّاس كنوني بر لزوم واحد شدن امت تأكيد كرد و قرآن و سنت رابه عنوان محور وحدت توصيف نمود .

وي سپس در مورد مبارزات مسلمانان جنوب لبنان تحت قيادت و رهبري امام امت و رهبر معظم انقلاب سخن گفت .

پس از سخنراني وي ، استراحت مختصري داده شد و سپس گروه تواشيح قدر برنامه زيبايي را اجرا كردند .

سخنران بعدي آيت الله اميني بود كه ضمن تأكيد بر لزوم وحدت اسلامي و نقش آن در پيروزي اوليه اسلامي گفت : اختلافات مسلمانان مشكلات كنوني و جدا شدن اندلس و فلسطين از پيكره اسلامي و تسلط كفر واستكبار بر جهان اسلام و فجايعي چون بوسني و هرزگوين را سبب گرديده است . وي افزود : آيا بايد يك ميليارد مسلمان اسير دست عدّه اي يهودي صهيونيست باشند ؟ ! با توجه به فجايع مختلف ، ما بايد تمام تلاش خود را در راه وحدت بكار ببريم . وحدت بايد براساس اسلام باشد . استكبار جهاني مسأله وحدت را به گونه اي ترسيم مي كنند كه حتي دانشمندان خيرخواه نيز از تحقق وحدت ، مأيوس مي گردند .

ما در اين جا به دو نكته اشاره مي كنيم : با وجود اختلافات موجود بين مذاهب اسلامي مشتركات مسلمانان فراوان است ؛ توحيد ، قرآن ، نماز به سوي قبله ، حج ، زكات ، جهاد ، امر به معروف و نهي از منكر و مسائل ديگر ، از اعتقادات تمام مسلمانان است . مراد از وحدت آن نيست كه تمام فرقه ها يك فرقه شوند بلكه مراد اين است كه در راه هدفِ واحدي چون حفظ اسلام و قرآن ، صف واحدي تشكيل دهيم و دست آهنين بر ضداستكبار شويم و دست آنها را از تعدّي بر كشورهاي اسلامي كوتاه سازيم .

آيات قرآن تأكيد مي كند كه يهود و نصاري نبايد سرپرست مسلمانان باشند . مسلمانان غيور براي آزادي قدس از چنگال صهيونيست غاصب بكوشند . دشمنان با وجود اختلافات خود عليه مسلمانان متحد شده اند . آيا مسلمانان نمي توانند اختلافات

253

جزئي را فراموش كنند ؟ علما ، نويسندگان و خطبا در تحقّق اين امر مسؤوليت سنگين تري بر دوش مي كشند . بايد واجبات فراموش شده اي چون جهاد و مبارزه را از نو زنده سازند .

امام امت مي فرمود : مساجد و خطبه هاي نماز جمعه را سنگر سازيد و به ذكر مسائل سياسي بپردازيد .

آيت الله اميني با اشاره به كلمات امام بر لزوم جهاد مسلمانان عليه اختلافات بين مسلمانان و عليه ظلم و طغيان تأكيد كرد و نقش جمهوري اسلامي را در زنده سازي ارزشهاي فراموش شده بيان نمود .

سپس استاد محمد خطيب از مجاهدان فلسطيني از زمينه هاي بسيار وحدت اسلامي سخن گفت وافزود : وحدت عقيدتي وحدت آرزوها و وحدت جغرافيايي از اين زمينه هاست . وي به مشكلات مسلمانان و كشتار استكبار از آنها اشاره كرده و مسأله اصلي اسلام را مسأله فلسطين دانست و گفت : آرزوي تمام مسلمانان آزادي قدس است . معراج پيامبر از مسجدالحرام به سوي مسجدالاقصي بوده است ؛ اميد كه ما از مسجدالحرام به سوي مسجدالاقصي سفر كنيم و قدس هدف سياسي مسلمانان براي وحدت است و در اين راه بايد حتماً از هويت اسلاميِ مسأله فلسطين دفاع كرد و از هيچ بخشي از آن عقب نشيني نكرد .

در پايان جلسه آقاي يوسف بخور از كانادا ضمن سخناني اشاره كرد كه پس از ماجراي بوسني و هرزگوين ، مسلمانان اقليت در كشورهاي مختلف ، با سؤالاتي جدي درباره سرنوشت خود روبرو هستند . حل مشكل وحدت ، تنها به دست خود مسلمانان است . وي اشاره به اختلافات ريشه اي برخي از مذاهب اسلامي نمود و با بهره گيري از كلام امام امت بر لزوم دفاع تمام مسلمانان از تماميّت اسلامي ، تأكيد كرد : مسلمانان بايد با محبّت و احترام نسبت به هم بنگرند و محور محبت اسلامي ، محبت پيامبر و اهل بيت خواهد بود .

254

گزارش دومين روز سمينار حج و تقريب

دومين جلسه سمينار حج و تقريب در مكه مكرمه در ساعت 5/8 صبح روز 3/3/72 با تلاوت آياتي چند از كلام الله مجيد و با حضور علما و انديشمندان مذاهب اسلامي از كشورهاي مختلف آغاز به كار كرد .

ابتدا آقايان حجة الاسلام والمسلمين واعظ زاده ( از ايران ) ، حسين زكريا ( از غنا ) قمرالزمان ( از بنگلادش ) ، شيخ محمديزبك ( از لبنان ) ، اَمباكه ( از سنگال ) از سوي رئيس جلسه آقاي تسخيري به جايگاه هيأت رئيسه دعوت شدند ، سپس آية الله حكيم به سخنراني درباره اهداف تقريب پرداخت . وي به اجتهاد و روشهاي آن اشاره كرد و تقريب را در رسيدن به اجتهاد صحيح ، مؤثر دانست و هدف تقريب را بحث از روش صحيح براي رسيدن به حقيقت اسلام توصيف كرد و افزود : تقريب براي رسيدن به وحدت نظر در جميع مسائل نيست بلكه براي رسيدن به وحدت نظر در مسائل اساسي در مبارزه مسلمانان و در امور مهمي كه در پيشرفت مسلمانان مؤثر است مي باشد . دشمنان مسلمانان با تضعيف آنان و عقب نگاهداشتن و سرگرم كردنشان به مسائل جزئي ، با آنها به مبارزه پرداختند . استكبار از مسلمانان ساكن در اروپا ، آمريكا ، هندوستان ، چين و . . . در هراس است و بايد از تقريب بعنوان وسيله اي براي نجات عالم از جميع مصائب استفاده كرد و با ظهور حضرت مهدي ـ عج ـ كه تمام مذاهب به آن معتقدند ، اين هدف تأمين مي گردد . هدف ديگرِ تقريب ، دگرگوني فكر اسلامي به سوي حل تمام مسائل اسلامي در زمينه هاي اقتصادي ، سياسي ، اجتماعي و . . . مي باشد ، مسائلي چون جنگ شمال و جنوب بايد از اين راه حل شود و در كتابهاي متداول اين مسائل بعنوان مسائل حل ناشدني معرفي شده است ليكن به نظر ما با همكاري گسترده علماي اسلامي اين مسأله قابل حلّ است .

مسأله سوم : طرح مسائل جزئي براي دور كردن مسلمانان از انديشيدن در مسائل كلي است ، اكنون مسائل بوسني و هرزگوين ، كشمير و مسأله فلسطين ، مشكل جهان

255

اسلام و حل آن در گرو وحدت و تقريب است . اگر به دهه گذشته بنگريد توطئه هاي استكبار را به راحتي خواهيد ديد ؛ در مسأله جنگ ايران و عراق به روشني حكومت عراق متجاوز بود ولي به گونه اي طرح شد كه برخي از حقيقت امر بي خبر ماندند پس از اشغال كويت حقيقت روشن گرديد ، اقدامات حكومت عراق در كشتار حدود 500 هزار نفر و ويران سازي صدها مؤسسه و مسجد در نزد بسياري از مسلمانان مخفي است . مسأله عراق مسأله اختلاف شيعه و سني نيست بلكه شيعه و سني در عراق با هم به خوبي زندگي مي كنند ، و نظام حاكم براي مخدوش كردن چهره انقلاب از اين وسيله بهره مي جويد .

الآن مسأله بنيادگرايي در مصر ، الجزاير و . . . را استكبار به ايران منتسب مي كند تا مسأله را از حالت اسلامي بودنش به مسأله جزئي تبديل كند . حكم امام خميني در مورد سلمان رشدي در اروپا بيش از جاهاي ديگر تأثير داشت ولي استكبار مي كوشد كه مسأله را تنها به ايران مربوط سازد . بعد از نابودي حكومت كمونيستي شوروي ، تنها مبارزه بين اسلام و استكبار غربي برقرار است و اكنون بايد از موضع قوت با وحدت اسلامي اين توطئه ها را خنثي سازيم .

سپس آقاي محبوب الرحمان از كشور بنگلادش با تمجيد از مقام آيت الله خامنه اي ، هدف از بعثت انبيا را توحيد دانست و گفت : اركان عقيده ، عبادت و سياست اسلامي نيز براي كلمه طيبه « لااله الاالله » مي باشد ، وي به شاخه هاي چهارگانه توحيد اشاره كرده ، حج را وسيله شناسايي توحيد ابراهيم دانست و متذكّر شد كه بايد از آن درس سازندگي آموخت و وحدت تمامي مسلمانان از زوايه آن تحقق يابد .

وي افزود : مسلمانان بايد در حج درباره استفاده صحيح از منابع طبيعي خود تصميم بگيرند و اين امور بايد در مراسم حج حل شود و اينها منوط بر اين است كه حج ، ابراهيمي و مبرا از شرك و بت پرستي باشد ، و با نداي توحيد بر عليه طواغيت جهاني قيام شود .

بدون برائت از كفر ، مسلمانان حقيقتاً مسلمان نيستند . امام حسين نيز حج را تحت

256

قيادت يزيد حج نمي داند . وي از غفلت مسلمانان در مسائل اساسي خود اظهار تأسف كرده منشأ آن را عدم توجه به وحدت اسلامي توصيف كرد . وي نقش امام خميني را در بيداري مسلمانان متذكر شده پيمان خود را در جهت وحدت و اخوت اسلامي اعلام داشت .

سخنران ديگر جلسه حجة الاسلام والمسلمين دكتر سيد محمد باقر حجتي بود كه در باره « از وحدت اديان الهي تا وحدت شريعت اسلامي » سخن گفت . وي اشاره نمود كه فطرت انسانها بر مبناي توحيد بوده و اختلاف از ظلم ناشي مي شود و دين تمام انبيا اسلام بوده است .

وي به تشريح ضررهاي اختلاف پرداخته و نقطه هاي اشتراك مسلمانان را درباره قرآن و سنت ذكر نمود و افزود كه شيعه تنها به احاديث اهل بيت اكتفا نكرده بلكه كتب شيعه از روايات صحابه مشحون است . در كلام امام خميني ـ قدس سرّه ـ آمده كه اختلاف شيعه و سني تنها به سود كساني است كه نه به فكر شيعه هستند و نه به فكر سني . مجمع التقريب كه به فرمان مقام معظم رهبري تأسيس شده ، بهترين دليل بر تلاش ايران در راه ايجاد وحدت و اخوت است .

وي در خاتمه با ذكر عبارتي از محمد غزالي به لزوم وحدت اسلامي اشاره كرد .

حسين ذكريا از غنا سخنران ديگر جلسه با ذكر آيات و رواياتي به تشريح نقش حج در ايجاد تقريب پرداخت و افزود : مناسك حج كه از مهمترين اركان دين است ، مي بايست وسيله اي براي ايجاد وحدت بين مسلمانان باشد و اگر حكمرانان اسلامي از اين فرصت براي تشكيل هيأتي براي حل مشكلات اساسي جهان اسلام بهره مي گرفتند بسيار خوب بود . موسم حج موسم محبت است و بدون اينكه با محبت اهل بيت خود را پاك سازيم امكان پذير نيست . وي در پايان از نقش امام خميني در وحدت اسلامي سخن گفت .

سخنران بعدي شيخ سلمان صالح از سوريه به ايراد سخن پرداخت . وي از حضور خود در اين سمينار اظهار شادماني كرد . و با يادكردي از امام امت و مقام معظم رهبري ،

257

احساسات خود و مردم سوريه را نسبت به انقلاب اسلامي و پيروزي آن بر حكومت شاه بيان كرد و فايده آن را براي جميع دنيا به خصوص خاورميانه دانست . وي گفت من به سياست كاري ندارم بلكه تنها مهمان جمهوري اسلامي براي حج هستم و پيام وحدت عملي خود را براي جهان اسلام ابراز مي دارم . سخنران با قرائت آيات و رواياتي از تفرقه انتقاد كرد .

سپس آقاي محمد اَوْجي از آلمان به سخنراني به زبان تركي پرداخته ، مشكلات جهان اسلام و مظلوميت مسلمانان را در سراسر جهان ذكر نمود و افزود : مسلمانان خواهان حج ابراهيمي هستند ولي استكبار عالمي مي خواهد تا عبادت مسلمين معنا و روح خود را از دست دهد . وي با ذكر هدف اعمال حج به تشريح علل مشكلات مسلمين پرداخت و اختلافات آنها را از عوامل مهم در اين مورد دانست وي به بيان ابعاد معنوي ، اجتماعي و سياسي حج پرداخته با ذكر كلامي از امام امت به بعد سياسي حج اشاره كرد .

او در خاتمه ضمن آرزوي شناسايي اسلام ناب محمدي از اقدام ولي امر مسلمين حضرت آيت الله خامنه اي براي رفع اختلافات مسلمانان با تشكيل « مجمع التقريب بين المذاهب الاسلامية » تشكر نمود و بر ضرورت وحدت صفوف مسلمين بر عليه استكبار تأكيد كرد . پس از اعلام تنفس جلسه به رياست آقاي نعماني ادامه يافت .

بخش دوم جلسه با تواشيح و هم خواني آغاز گشت ، سپس مولوي اسحاق مدني ضمن اشاره به تكرار واژه « وحدت » در كتاب و سنت نقش مثبت و سازنده امام امت را در اين زمينه بيان كرد . وي به موانع ايجاد شده در راه وحدت اشاره كرد و از كساني كه وحدت را در دايره خاصي محدود مي سازند ، انتقاد كرد . وي اختلافات كلامي مسلمين را محدود به افراد كمي كرده و آن را در ميان برخي از افراد اهل سنت نيز دانست . ايشان سپس به اختلافات مسلمين در نحوه حكومت پرداخت و افزود در حال حاضر غيرمسلمانان بر مسلمانان حكومت مي كنند و بالطبع هيچ كس اين وضعيت را تحمل نمي كند . وي گفت به لحاظ اينكه همه پيروان اسلام اينك اعتقاد به اولي الأمر دارند ،

258

ديگر نزاع در اين مطلب بي فايده است . ايشان اختلافات فقهي را ناشي از اجتهاد مجتهدين دانست و گفت كه نبايد باعث تفرقه و تشتت بين امت واحده اسلامي شد .

آقاي اسحاق مدني در پايان اظهار اميدواري كرد كه مجمع التقريب با راه اندازي دانشگاه مذاهب اسلامي ، موقعيت مناسبي جهت پرورش طلاب و علما و تبادل آراء فراهم سازد .

سپس استاد حسن الحياري از اردن به تبيين وحدت سياسي پرداخته از نقشه هاي دشمنان در جداسازي مسلمانان به روشهاي مختلف سخن گفت ، وي افزود : استكبار با اتهام « ارتجاع » يا « تروريسم » ! مي خواهد مانع حركت اسلامي گردد . استاد با اشاره به توطئه هاي يهود در زمان پيامبر ، توطئه هاي صهيونيست را در زمان كنوني گوشزد كرد . و آنگاه با يادكردي از انقلاب اسلامي به رهبري امام خميني (ره) بر اينكه نقشه دشمن در جنگ با مسلمانان از طريق مسلمانان اعمال مي گردد تأكيد ورزيده ، مسلمانان را به اتحاد زير پرچم حزب الله فراخواند ، وي با اشاره به سفر حج و رمي ابليس در آن و انقسام مردم در قرآن به مؤمن و كافر ، و حزب الله و حزب الشيطان ، تأكيد كرد كه سرپرستي مسلمانان نبايد به دست كافران باشد . آيا آن زمان فرا نرسيده كه مسلمانان با هم متحد شوند و بر عليه طاغوتها و مستكبران بشورند ؟ آيا آيات قرآني و احاديث نبوي درباره لزوم وحدت مسلمانان را نشنيده ايم ؟ ما بايد اختلافات را كنار بگذاريم و به رهبري حضرت آيت الله خامنه اي متحد گرديم . ما بايد سه اصل امر به معروف و نهي از منكر و ايمان به الله را از كلام خداوند بياموزيم . وي در پايان از مجمع التقريب تشكر كرد .

سپس حجة الاسلام والمسلمين عفيف نابلسي از لبنان نقش حج را در وحدت سياسي ، اجتماعي و فرهنگي بيان كرد و اشاره نمود كه حج ما را بي نهايت نزديك به همديگر مي سازد و عبوديت صحيح را به ما مي آموزد و انديشه صعود به كمال را در ما برمي انگيزد و بهترين كار براي تمرين قوت نفس مي باشد و از دريچه آن محبت ديگران زاده مي شود و اختلافات گوناگون را ذوب مي كند و برادري ايماني را جايگزين مي سازد و به امت شيوه زندگي را ياد مي دهد . وحيات اسلامي جامعه را بارور مي كند و حركت

259

سياسي امت اسلامي را مي آغازد . وي سپس به بيم استكبار جهاني از اتحاد مسلمانان اشاره كرده از علماي اسلامي خواست كه دانشمندان مذاهب ، مذهب ديگر را به رسميت شناخته و حركت اسلامي جهاني را به پيوستن به ديدگاه سياسي جمهوري اسلامي به رهبري رهبر معظم انقلاب فراخوانده ، بر لزوم شركت در مراسم برائت از مشركين تأكيد كـرد .

وي لزوم پرداختن به مسائل اساسي جهان اسلام را گوشزد نموده و در پايان از جمهوري اسلامي به خاطر بازگرداندن مجد و عظمت به امت اسلام و از حجة الاسلام و المسلمين ري شهري به جهت تشكيل اين سمينار تشكر كرده براي سلامتي رهبر معظم انقلاب دعا كرد .

سپس استاد وهب از سودان با قرائت اشعاري احساسات خود را در مورد انقلاب اسلامي ابراز داشت . وي به وحدت مسلمانان اشاره نموده ، افزود : بين مسلمانان اختلافات اساسي وجود ندارد ، وي افزود سودان در راه خودكفايي گام برداشت ولي اكنون با توجه به محاصره اقتصادي نياز شديد به كمك دارد و به ويژه از ايران توقع داريم كه به ما كمك بيشتري بنمايد .

استاد محمد الخطيب از فلسطين ؛ ديگر سخنران سمينار « حج و تقريب » طي سخنان خود از فلسطين و قدس به عنوان مهمترين مسأله امت اسلامي ياد كرد و خواستار اتحاد بيشتر مسلمانان جهت آزادي قدس شريف شد .

وي همچنين ضمن محكوم كردن كنفرانس سازش بين اسرائيل و سران برخي از كشورهاي عربي گفت : به هيچ وجه نمي توان از يك وجب از خاك مردم فلسطين چشم پوشي كرد يا بر سر آن معامله نمود .

يوسف بخور رئيس مركز اسلامي « هاميلتون » كانادا و رئيس تجمع علماي لبنان در اين كشور به عنوان آخرين سخنران نخستين روز كنفرانس بين المللي « حج و تقريب » بود كه طي سخناني اظهار داشت : تمام فرق اسلامي به قرآن و سنت و اهل بيت عشق ميورزند شايسته است كه همه مسلمانان با توجه به اين مشتركات چون اين محورها

260

وحدت پيدا نمايند .

وي ضمن ابراز نگراني عميق از سرنوشت اقليت هاي مسلمان در كشورهاي اروپائي و آمريكائي بعد از فاجعه بوسني و هرزگوين خواستار توجه بيشتر به آنان شد .

سپس حجة الاسلام آقاي سعيد نعماني با اشاره به مشكلات جمهوري اسلامي در جريان جنگ تحميلي و محاصره اقتصادي اظهار اميدواري كرد كه جمهوري اسلامي بتواند به اندازه ممكن به تمام مسلمانان جهان كمك كند ، وي با سپاس از اساتيدي كه بانگارش مقاله در پيشرفت سمينار كوشش كرده اند ، از برادراني كه از نقاط مختلف دنيا در اين سمينار شركت كرده اند تقدير كرد ، در پايان ، قطعنامه سمينار قرائت شد ، شركت كنندگان در سمينار بر دعوت دانشمندان براي حل مشكلات و ايجاد وحدت اسلامي تأكيد و حركت تقريب را حركتي اصيل دانسته تمام دانشمندان را به استدلال و ادب اسلامي فراخواندند . حاضران از آية الله خامنه اي به جهت تأسيس مجمع التقريب تشكر نموده افزايش فعاليت اين مجمع را خواستار شدند و با گراميداشت كوششهاي امام راحل در راه تقريب و وحدت اسلامي بر لزوم اجراي حكم امام در مورد سلمان رشدي مرتد تأكيد كردند و تجاوز به سرزمينهاي اسلامي را در سراسر دنيا محكوم نمودند .

مـقـالات

در سمينار « حج و تقريب » چند مقاله از سوي انديشمندان حاضر در موسم حج ، عرضه گرديد كه تعدادي از نويسندگان آنها ، خلاصه اي از مقاله خويش را در جلسه عمومي عرضه كردند . علاوه بر آن ، برخي از ميهمانان خارجي نيز در جلسه عمومي به ايراد سخن پرداختند . در اينجا فهرستي از مقالات ارائه شده را با گزارش كوتاهي از آنها عرضه مي كنيم .

1 ـ من وحدة الاديان السماويه الي وحدة شريعة الاسلام ـ دكتر سيد محمد باقر حجتي

در اين مقال با اشاره به فطري بودن توحيد در انسانها به علاوه اختلاف در دين اشاره شده و عامل اصلي بر اساس آيات قرآني بغي حاملين كتابهاي آسماني ياد شده است .

261

جوهره حقيقي اديان الهي يكي است و اين هواهاي نفساني است كه اختلافات را پديد آورده است . وقتي اديان سماوي چنين باشد در دين آسماني اسلام ، بايستي راحت تر و سهل تر به وحدت دست يافت .

2 ـ السياسة ركن من اركان الاسلام ـ الشيخ اسعد عاصي

در اين مقال ، مفهوم « سياست اسلامي » با عنايت به مباني تعليم و تربيت ديني در سطح فرد و جامعه ، مورد تعمق و تأكيد قرار گرفته است . در اين گفتار سياست صحيح اسلامي همان سياست امير مؤمنان ـ ع ـ معرفي شده ، از مفهوم سياست ، آنچنان كه معاويه بدان توجه داشت ، انتقاد گرديده است .

3 ـ منافع حج ـ محمد السيد قاسم ( از لبنان )

از مهمترين منافع حج ، آشنايي گروههاي مختلف نژادي و اجتماعي مسلمان در ايام حج است كه در پرتو تعاليم توحيدي اسلامي و مناسكي كه عمق آنها توجه به وحدانيت خدا و اطاعت صرف از اوست ، با يكديگر ملاقات مي كنند . يكي از مهمترين مسائل همان برائت از شرك و بت پرستي است كه روح مناسك را تشكيل مي دهد . انقلاب اسلامي با رهبري امام خميني ـ قدّس سرّه ـ مهمترين سهم را در بازگرداندن روح به مسلمانان داشته و دارد .

4 ـ واژه « وحدت » ـ مولوي محمد اسحاق مدني مشاور رياست جمهوري در امور اهلسنت

با همه زيبايي و گستردگيِ اين مفهوم ، كساني كه بعضاً داعيه وحدت دارند ، وحدت را تنها در دايره گروه متعلق به خود ، مطرح مي كنند . اختلاف بين مسلمانان سه قسم است : « كلامي » ، « حكومتي » و « فقهي » . در قسمت اول تنها گروه اندكي عنايت دارند . در باره قسم دوم بايد گفت اكنون ولايت در دنيا در دست قدرتهاي استكباري است نه شيعه و نه سني . درباره قسم سوم نيز كه امري طبيعي و از روي اجتهاد است .

5 ـ كلمة التوحيد في توحيد الكلمة ـ دكتر محمد حسن تبرائيان

توحيد ريشه اديان الهي است و اگر بر اين اساس حركت شود ، يكپارچگي در عقيده به

262

دست مي آيد . در آيات و اخبار به چند نكته تأكيد شده : 1 ـ اعتصام به حبل الله اساس وحدت است . 2 ـ مسلمانان با همه اختلافات نژادي ، امت واحده اند . 3 ـ خداوند از تفرقه و تشتت نهي كرده است . 4 ـ اتحاد بنيه مسلمانان را مستحكم مي كند . 5 ـ قرآن تأكيد بر اخوت و برادري دارد . اينها پيام هاي قرآني براي پيوند و اتحاد است .

6 ـ فلسفه تشريع حج ـ مولوي محبوب الرحمن ( از بنگلادش )

در اسلام عقايد ، عبادات و سياسات از يكديگر قابل تفكيك نيستند . حج مظهر زندگي و حيات ، ابراهيمـ ع ـ پدر توحيد است و لذا مهمترين نكته آن نفي هرگونه شرك و بت پرستي است . بنابراين حج بايد صرفاً حج ابراهيمي باشد تا مقبول درگاه احديت قرار گيرد . بايد خداوند را سپاس گفت كه سنت حج ابراهيمي بدست امام خميني (ره) احيا گرديد .

7 ـ المقصود من الوحدة والتقريب بين المذاهب ـ آية الله ابراهيم اميني

در اصل وحدت هيچ گونه ترديدي وجود ندارد و آيات زيادي در قرآن به اتحاد و يكپارچگي و پرهيز از تشتت و اختلاف دعوت مي كند . در آغاز پيشرفت اسلام معلول وحدت بود و اكنون تمامي مصيبتها نشأت گرفته از اختلاف بين مسلمانانست . در شرايطي كه استكبار جهاني با اين قدرت بر ضد ما فعاليت مي كند فوري ترين امر ايجاد اتحاد بين مسلمانانست . در اين باره بايد دانست كه با وجود همه اختلافات فقهي و عقايدي مشتركات فراواني وجود دارد و ثانياً اينكه هدف از وحدت كنار گذاشتن همه ديدگاهها و عقايد اختصاصي نيست . اين مسؤوليت بر دوش عالمان است تا مردم را بدين سمت هدايت و آماده كنند .

8 ـ الحج في السنّة ـ آية الله محمد واعظ زاده خراساني

حج در چهار عنوان قرآن و سنت و فقه و عمل مسلمين مي تواند مورد بحث قرار گيرد . در قرآن در حدود سي آيه در اين باره آمده كه در اين مقاله مورد بحث قرار گرفته است . پس از آن احاديث حج اقسام آنها ، روات صحابي و غيرصحابي آنها و ارتباط آنها با اجزاء و قسمتهاي تاريخي و فقهي حج مورد تأمل قرار گرفته و گزارش آماري دقيقي در اين

263

باره به دست داده شده است .

9 ـ اهميت مراسم حـج ـ حسين زكـريـا ( از غنا )

وي با اشاره به اقسام حج گزاري ، مهمترين حكمت حج را ترويج روحيه اخوت و برادري ميان مسلمانان دانسته است .

10 ـ ضرورت وحدت سياسي بين مسلمانان ـ دكتر حسن احمد حسن الحياري از اردن

نگاهي به تاريخ اسلام و مسلمانان نشان مي دهد كه دشمنان اسلام اعم از يهود و نصراني هميشه درصدد ايجاد اختلاف و نفاق بوده در حالي كه خودشان با يكديگر متحد بوده اند . جنگ احزاب نمونه اي از اين همكاري دشمنان در عصر رسول الله ـ ص ـ است . در دنياي جديد نيز ناظر اين اتحاد بوديم .

11 ـ مكانة ائمة اهل البيت ـ عليهم السلام ـ عند جماعة في علماء اهل السنة ـ رسولجعفريان

بسياري از بزرگان اهل سنت نسبت به ائمه اهل بيت ـ عليهم السلام ـ علاقه خاصي دارند و البته همه اهل سنت اهل بيت و پيغمبر ـ ص ـ را دوست مي دارند . از ميان عالمان و محدثان سنت كتابهايي درباره ائمه اثني عشر ـ عليهم السلام ـ نوشته شده كه يكي از آنها مطالب السؤول في فضايل آل الرسول است . فضل بن رزبهان نيز كتابي در باره چهارده معصوم نوشته است . حك شدن نام مبارك ائمه دوازده گانه در دو صحن مسجدالنبي در كنار اسامي تعدادي از صحابه وائمه مذاهب اربعه مي تواند مظهري براي وحدت تلقي شود ، امري كه شايد بتوان آن را تسنن شيعي ناميد .

12 ـ الخطوط الإعلامية العريضة لتوحيد العمل التبليغي في العالم الإسلامي ـ الشيخمحمد علي التسخيري

ارتباط مسأله « تبليغ » و « وحدت » از مسائل حائز اهميت در دنياي جديد است . روشهاي كهن تبليغ ، چه بسا اختلاف زا باشد ؛ طبعاً بايد روشهاي جديد را جايگزين آنها كرد . در اين باره بايد توجه داشت كه اهداف نهايي ما در تبليغ چيست ؟ آنگاه براساس آنها روشهاي نوي را ابداع كرد . مهمترين اين اهداف عبارتند از : نشر اخلاق اسلامي ، ترويج

264

خصايص قرآني براي امت نمونه ، ارائه آموزه هاي مورد نياز مسلمانان در عصر حاضر ، ايجاد آمادگي براي انطباق اسلام با واقعيات امروزي ، گسترش زبان عربي و ايجاد روحيه حماسي در جوانان مسلمان .

در اين مقاله زيبا با دقت به ابعاد اين بحث پرداخته شده كه اين مختصر گنجايش بيان همه آن مطالب را ندارد .

13 ـ الاقليات الاسلامية في بلاد غير الاسلامية ـ يوسف بخور ( كانادا )

بي توجهي اروپائيان متعصب مسيحي به حقوق اقليت هاي مسلمان همراه با توجه آنها به حقوق اقليت مسيحي در برخي از كشورها ، نشانگر حقد و كينه صليبي ها بر ضد مسلمانان است . اين در حالي است كه مسلمانان بوسني و هرزگوين زير چكمه صربهاي متعصب پايمال مي شوند و كسي سخن از حقوق اقليت ها نمي گويد . در برابر چنين جناياتي چه بايد كرد ؟ چگونه بايد از انرژي مليونها مسلمان بهره جست ؟ در اين باره بايد يك سري اقدامات سياسي ، تشكيلاتي و فرهنگي با هماهنگي صورت گيرد تا همه را در يكسو و يك جهت هدايت كند .

14 ـ الحج رمز وحدة المسلمين و اسلامهم ـ عبدالرحمن محمد عبدالرحمن شرفيقاضي المحكمة العليا ( از سودان )

حج كنگره اي است سالانه كه مسلمانان از بلاد مختلف در آن شركت مي كنند ؛ يعني تبلور و تجلي گاه وحدت و اجتماع عظيم مسلمانان است . در اينجا فقير و غني ، سياه و سفيد ، همه و همه يكسانند ؛ اينجا همه يك لباس پوشيده اند و هيچگونه تشخّصي وجود ندارد . در واقع « احرام » تجسد و تجسم عيني وحدت مسلمانان است . همه با يك لباس به ميقات مي روند ، همه طواف مي كنند ، همه سعي مي كنند . مبدأ و منتهاي واحدي دارند . به علاوه حج رمز اسلام و تسليم در برابر خدا نيز هست .

15 ـ التقريب في مناسك الحج للامام الخميني ـ شيخ عبدالكريم بي آزار شيرازي

در كلام امام خميني در كتاب الطهاره ( نجف 1389 ) به صراحت آمده است كه : « امامت از اصول مذهب است نه اصول دين ، به همين دليل است كه شيعيان هميشه با ساير

265

مسلمانان زندگي كرده و هيچ گاه در امر زندگي ، از ذبيحه و مصنوعه از پوست چهارپايان ذبح شده برخورد تقيه گونه نداشته اند » . موارد ديگري نيز كه حكايت از اين عقيده قاطع امام (ره) دارد بيان شده است .

16 ـ پـانـزده نكته پيرامون موانع تقريب و راههاي متفاوت مبارزه با آنها ـ محمـدجواد حجتي كرماني

هنوز انديشه وحدت در ميان مسلمانان ناشناخته است ؛ ريشه اختلافات 14 قرن گذشته بايد بيشتر شناخته شود . بايد همزمان با فعاليت هاي عقيده اي و كلامي ، تلاشهاي سياسي و رواني نيز آغاز شود . بايد توجه داشت كه اختلاف در آغاز بدين عمق نبوده و اكنون بايد از تعميق بيشتر آن جلوگيري شود . و نيز بايد توجه داشت كه بخشي از اين اختلافات ماهيت تاريخي دارد نه مذهبي .

17 ـ نقش استدلال در تقريب ـ آية الله سيّد ابوالفضل ميرمحمدي

اگر همه بپذيرند كه منصف باشند و صرفاً دليل و استدلال را در پيش روي خود قرار دهند ، مي توان اميدوار بود كه سخن يكديگر را بفهمند و بدين ترتيب راه را براي وحدت بگشايند . مؤلف اين مقاله كوشيده تا با كاوش در معناي روايت « نزول قرآن بر هفت حرف » در منابع شيعه و سنت ، واقعيت اختلاف دو نظر را شرح دهد . آنها اين « هفت » را در « الفاظ » مي دانند و اهل بيت در « معاني » .

18 ـ اثر الحج في الوحدة السياسية و الاجتماعية و الثقافية ـ الاستاذ عفيف النـابــلـسي ( از لبنان )

حج اولاً انسان را به سوي بي نهايت سوق مي دهد ، و ثانياً او را به اوج عبوديت و بندگي مي رساند و ثالثاً نفس انساني رابراي صعود به بالا ، مجرد از هرنوع مادي گري مي كند . در حج است كه حاجيان آنگاه كه از برادران و خانواده و عشيره خود جدا مي شود ، با برادران ديني خود انس مي گيرند و روحيه جمعي و عمومي مي يابند . اكنون بايد توجه بدين حقايق داشت كه استكبار جهاني درصدد ايجاد اختلاف بين مذاهب اسلامي است ؛ بايد در برابر اين توطئه ايستاد ؛ بر علماي اسلامي است كه حربه تكفير را به كناري بگذارند و

266

راه را براي اتحاد بگشايند ؛ بايد حركت جهاني اسلام را تشويق به ملحق شدن به موضع جمهوري اسلامي كرد ؛ بايد در برائت از مشركان اصرار ورزيد و مسأله قدس را محور مسائل جهان اسلام قرار داد و از انتفاضه به صراحت دفاع كرد .

19 ـ ضرورتهاي سياسي در حج و تقريب ـ سيد مرتضي نعمت زاده

پيوند دهنده « حج » و « تقريب » ، يك هدف مشترك سياسي در جهت نجات جهان اسلام است كه در حال حاضر مهمترين « منفعت » براي مسلمانان حاضر در موسم مي باشد . از تعبيرهاي مهمي كه در آيات حج بكار رفته بايد از كلمه « بيت » و « ناس » ياد كرد كه فراوان مورد استفاده قرار گرفته است . در چنين كنگره اي كه بيت و ناس حضور دارند و رفث و فسوق و جدال وجود ندارد ، مي توان شكوه وحدت را تجربه كرد .

20 ـ بحران بوسني و هرزگوين و جهان اسلام ـ سيد مرتضي نعمت زاده

بحران بوسني و قتل و كشتاري كه در آنجا صورت مي گيرد ، از سنخ ديگر فشارها و جنايات نيست . در واقع بايد بحث را از قرن پانزدهم ميلادي آغاز كرد ، سقوط قسطنطنيه و فشارهاي بعدي دولت عثماني بر مسيحيت و گسترش اسلام در اروپا ، پس از جنگهاي صليبي براي اروپا شكننده بود . تلافي اين حملات از تلاش غربيان براي از هم پاشاندن دولت عثماني آغاز شد ؛ تأسيس اسرائيل ، روي كارآوردن دولت هاي وابسته و اكنون قتل عام وحشيانه مسلمانان در قلب اروپا ادامه اين پروسه است .

21 ـ قصيدة في رثاء سيد المقاومة الاسلامية سماحة السيد عباس الموسوي ـ الاستاذاحمد حرب

22 ـ فلسفة الحج في الاسلام ـ الشيخ اديب حيدر

عبادات اسلامي بر وحدانيت خداوند و وحدت در جامعه اسلامي براساس ايده امت واحده استوار است . در حج سه مفهوم : « خدا » ، « انسان » و « طبيعت » مطرح است . خدا خالق ، انسان مخلوق و طبيعت ظرف زمان و مكان است .

حج تجربه پيوند اين سه مفهوم در قالب تربيت ، و تهذيب انسان در پرتو عبادات و مناسك حج است .

267

قطعنامه پاياني سمينار حج و تقريب

با عنايت به نقش اساسي حج در ايجاد زمينه هاي مناسب براي وحدت جهان اسلام و لزوم از بين بردن اختلافات ميان مسلمانان و تحقق هدف انبيا در راستاي زيستن از براي خدا جلّ و علا و دوري گزيدن از طاغوت و نيز با توجه به ضرورت تحقق تقريب بين مسلمانان در زمينه هاي اعتقادي و فقهي از طريق آشنايي پيروان مذاهب با آراء و عقايد يكديگر ، مجمع جهاني مذاهب اسلامي بر آن شد كه سميناري در مكه مكرمه تحت عنوان « حج و تقريب » برگزار نمايد .

در اين سمينار هيأتهايي از كشورهاي مختلف شركت داشتند و تمامي آنان علاقه شديد خود را نسبت به تحقق وحدت اسلامي و لزوم نزديك شدن مسلمانان به يكديگر با الهام گرفتن از روح حج ابراهيمي به منظور حركت در خط انبياي عظام و تحقق بخشيدن به رسالت اسلامي خاتم انبيا ابراز داشتند .

شركت كنندگان در پايان اين سمينار موارد زير را مورد تأكيد قرار دادند :

1 . دعوت ازتمامي علما و انديشمندان اسلامي جهت اهتمام بيشتر به مسأله وحدت اسلامي و ارائه راه حلها و پيشنهادهاي مناسب براي رسيدن به آن ، به بهترين وجه ممكن .

2 . تقريب بين مذاهب اسلامي را يك حركت اصيل شمرده و ضروري دانستند كه محافل علمي و فكري ، پشتوانه اين حركت باشند و در جهت تبلور آن از طريق ديدارها و نشستها به منظور درك واقعي مذاهب و ايجاد تفاهم كامل و عملي ميان آنان اقدام نمايند .

3 . شركت كنندگان ازتمامي انديشمندان خواستار شدند كه در مناظرات و محاورات خود ، از شيوه هاي قرآني ؛ سعه صدر ، استدلال منطقي ، ادب اسلامي ، پرهيز از سوء ظن و بدگويي و تأكيد برنقاط مشترك به منظور دست يابي به حقيقت ، بهره گيرند .

4 . شركت كنندگان مراتب قدرداني خود را از حضرت آية الله خامنه اي ـ دام ظله

268

العالي ـ كه فرمان تأسيس مجمع جهاني تقريب بين مذاهب اسلامي را صادر و از آن به اشكال گوناگون حمايت فرموده اند ، ابراز داشتند .

5 . شركت كنندگان خواستار افزايش تلاشهاي مجمع و تسريع دراجراي طرحهاي تقريبي از جمله تأسيس دانشگاه مذاهب اسلامي درتهران شدند .

6 . شركت كنندگان ياد حضرت امام خميني (ره) بنيانگذار جمهوري اسلامي و منادي وحدت اسلامي را گرامي داشتند .

7 . شركت كنندگان هرگونه توهين به مقدسات اسلامي را محكوم كرده و حمايت خود را از فتواي امام راحل در مورد سلمان رشدي مرتد مورد تأكيد قرار دادند .

8 . شركت كنندگان هرگونه تجاوز نسبت به مسلمانان در بوسني و هرزگوين ، فلسطين ، تاجيكستان ، آذربايجان ، هند و غيره را محكوم كرده ، خواستار وحدت صفوف مسلمانان براي رويارويي با اين تجاوزات شدند . ( تصوير شماره 16 )

اجلاس مجمع جهاني اهل بيت ـ عليهم السلام ـ

دومين سمينار مجمع عمومي مجمع جهاني اهل بيت ـ عليهم السلام ـ در مكّه مكرمه در روز چهارم ذي الحجه 1413 ( 4/3/72 ) با حضور نماينده محترم ولي فقيه و سرپرست حجاج ايراني و تني چند از شخصيتهاي ايراني و خارجي برگزار گرديد .

در اين جلسه ابتدا حجة الاسلام والمسلمين تسخيري به عنوان دبيركل مجمع جهاني اهل بيت ، هيأت رئيسه سمينار را معرفي و از آقايان آية الله مصباح يزدي ، آية الله حكيم ، حجة الاسلام والمسلمين موسوي و آقاي يزبك را به جايگاه هيأت رئيسه دعوت كرد .

اين سمينار با سخنراني افتتاحيه حجة الاسلام والمسلمين ري شهري نماينده محترم ولي فقيه و سرپرست حجاج ايراني رسميت يافت . ايشان با تأكيد بر لزوم اهميت دادن به ابعاد فقهي ، معنوي ، عرفاني ، اجتماعي ، اقتصادي و سياسي حج در رفع ابهام از آنها گفتند : « بعد سياسي حج را بطور وضوح در روايات اهل بيت مي توان يافت . امام

269

باقر ـ ع ـ مي فرمايد : « تمام الحج لقاء الامام » . فلسفه حج اعلام وفاداري مردم به رهبر سياسي خود مي باشد . فلسفه ديدار امام در حج تيمّن و تبرّك نيست بلكه الهام گرفتن از رهبري سياسي اسلام درباره مصائب و مشكلات مسلمانان است ، حجِّ كامل حجي است كه مردم را در جهت حكومت اسلامي و حكومت امام عادل قرار مي دهد .

وي افزود : امام امت احتمال مي دهند كه اين بعد از ساير ابعاد مهمتر است . در مقابل ديدگاه امام راحل ؛ احياگر حج ابراهيمي ، عده اي از آخوندهاي درباري ـ در آستانه برائت ـ حج را فاقد بعد سياسي توصيف مي كنند ، اينها دانسته يا ندانسته به دشمنان قسم خورده اسلام خدمت كرده و مي كنند . ايشان در رد اين نقطه نظرات گفتند : قويترين پيامها را حضرت امام ـ قدس سره ـ براي ايام حج صادر مي كردند و اكنون نيز حضرت آية الله خامنه اي مهمترين مسائل مسلمانان جهان را در پيام خود بيان كرده و تكاليف آنها را تبيين فرموده اند .

سپس آية الله اميني سخنراني خود را با تشريح اهداف تشكيل مجمع جهاني اهل بيت ، آغاز و ابتدا با بيان تاريخچه و ضرورت تشكيل اين مجمع گفت : پس از پيروزي انقلاب ، شيعه به صورت قدرت بزرگي در جهان ظاهر شد كه اين امر مسلمانان جهان را به انقلاب اسلامي ايران متوجه ساخت و با توجه به اينكه رهبري انقلاب را علماي شيعه بر دوش داشته اند ، مسلمانان جهان توجّه خاصي به كشور ايران از خود نشان مي دهند .

سخنران بعدي اين سمينار آية الله حكيم بود كه با اشاره به سابقه تاريخي تشيع در عراق و بازگشت آن به صدر اسلام گفت : ائمه اهل بيت بر ضرورت حركت شيعيان در كنار حركت تمام مسلمانان تأكيد نموده اند و از آغاز ، ضرورت دفاع از اسلام و كيان سياسي آن را در دستور كار خود و شيعيان قرار داده اند .

وي آنگاه به بيان تاريخچه مبارزات شيعيان عراق بر عليه استكبار جهاني در زمان جنگ جهاني اولودر زمان حكومت بعث پرداخت و با مقايسهوقايع بوسني وهرزگوين با عراق گفت : قضيه جنوب عراق از قضيه بوسني و هرزگوين كمتر نيست ولي داستان بوسني در برابر ديد جهانيان قرار دارد وليكن قصه عراق پنهان از انظار است .

270

پس از تنفس كوتاهي جلسه با سخنراني حجة الاسلام والمسلمين موسوي درباره وضيعت شيعيان پاكستان ادامه يافت . وي با ذكر عقايد و افكار سياسي اقبال والهام وي از تعليمات شيعه به بيان مشكلات و مصائب شيعيان در پاكستان پرداخت وگفت : آقاي هاشمي رفسنجاني رئيس جمهور ايران ، عدم دخالت شيعيان پاكستان درانتخابات را يك خودكشي اجتماعي دانستند پس از انقلاب و در حال حاضر نيز كه شيعه در پاكستان به صحنه آمده است ، ابرقدرتها بر عليه آن توطئه مي كنند .

سخنران بعدي اين سمينار آقاي شيخ محمد يزبك بود كه درباره وضعيت لبنان و شيعيان آن كشور سخن گفت و با ذكر مواردِ هماهنگي دولتهاي غربي و حكومت ماروني با اسرائيل و نقش جمهوري اسلامي ايران در ايجاد وحدت بين شيعيان لبنان و جنگ با اسرائيل ، به تمجيد از انقلاب اسلامي ايران پرداخت .

دكتر عبدالحميد معصومي از افغانستان سخنران بعدي سمينار بود كه با ذكر وضعيت شيعيان اين كشور ، قبل و پس از پايان حكومت كمونيستي در كابل ، خواستار حمايت فرهنگي شيعيان جهان و مجمع جهاني اهل بيت از شيعيان افغانستان شد .

پرفسور حسن الحسيني ، دانشمند كشميري از ديگر سخنرانان اين سمينار بود كه از عدم اطلاع ملل اسلامي از وقايع كشمير و سياستهاي ضد اسلامي هند سخن گفت . وي با اشاره به آيه شريفه : « اليوم اكملت لكم دينكم . . . » از ملت ايران ، وارثان سلمان فارسي ، به عنوان مسلمانان واقعي ياد كرد و از مردم جهان خواست تا از ايران درس مبارزه بياموزند .

وي در پايان از اجتماعات اسلامي و حج ، بعنوان مجمعي براي وحدت مسلمانان ياد كرد .

لازم به ذكر است كه آقايان حكيم و محمد يزبك به عربي ، پروفسور حسن حسيني به انگليسي و بقيه سخنرانان به فارسي سخن گفتند كه چكيده سخنان سخنرانان به عربي ترجمه شده و قرائت گرديد .

271

قطعنامه پاياني سمينار

در پايان اين جلسه قطعنامه اي در 14 بند توسط حجة الاسلام والمسلمين تسخيري خوانده شد :

قطعنامه پاياني سمينار اعضاي هيأت عمومي مجمع جهاني اهل بيتـ عليهم السلام ـ مكه مكرمه ـ 4 ذي الحجه 1413 هـ

به تاريخ 4 ذي الحجه 1413 سمينار اعضاي هيأت عمومي مجمع جهاني اهل بيت ـ عليهم السلام ـ تحت عنوان « پيروان اهل بيت ـ عليهم السلام ـ و بيداري اسلامي » با شركت بيش از 20 كشور جهان در مكّه مكرّمه برگزار گرديد .

در آغاز گزارشي از عملكرد ساليانه مجمع ، توسط رئيس شوراي عالي و دبير كلّ مجمع جهاني اهل بيت ـ عليهم السلام ـ تقديم حاضران شد .

پـس از آن مطـالـب و گزارشهايي پيرامون وضعيت مسلمانان و پيروان اهل بيت ـ عليهم السلام ـ و نقاط ضعف و قوّت آنها توسط برخي از هيأتهاي شركت كننده مطرح و در اين زمينه پيشنهادهاي سازنده اي ارائه گرديد كه مجمع به ياري خداوند متعال وعده بررسي و اجراي آنها را داد .

سپس در پايان شركت كنندگان بر موارد ذيل تأكيد نمودند :

1 ـ ضرورت شدّت بخشيدن به كوششها و فعاليتهاي مجمع در صحنه هاي مختلف فرهنگي ، اجتماعي و سياسي و هماهنگي آن با خواسته هاي مرحله كنوني .

2 ـ ضرورت ايجاد رابطه ميان مجمع و تمامي نهادهايي كه در سراسر جهان از پيروان اهل بيت ـ عليهم السلام ـ بشمار مي آيند و تقويت ارتباط و هماهنگي اين نهادها با يكديگر و بررسي و بكارگيري راههاي پشتيباني از آنان .

3 ـ لزوم برگزاري اوّلين كنفرانس هيأت عمومي مجمع در تهران با شركت تمامي

272

اعضا در روز 13 رجب 1414 هـ و ضرورت زمينه سازي كامل براي اجراي طرحها و برنامه هاي عملي از سوي دبيرخانه مجمع .

4 ـ تأكيد بر ضرورت حضور فعال مجمع در محافل و كنفرانسهاي بين المللي و مطرح ساختن ديدگاههاي اهل بيت ـ عليهم السلام ـ و نشر معارف آنها .

5 ـ تمامي حاضران اطاعت و پيروي خود از ولي امر مسلمين حضرت آيت الله خامنه اي ـ مدّظلّه العالي ـ را اعلام كرده و بر ضرورت هماهنگي و وحدت بخشيدن به تمامي تلاشها براي تحقّق اهداف انقلاب مبارك اسلامي كه توسط رهبر مستضعفين جهان حضرت آية الله العظمي امام خميني ـ قدّس سره ـ به ثمر رسيده است تأكيد كردند .

6ـ حـاضران هجوم تبليغي ـ سياسي غرب عليه كيان اسلام و فرهنگ نوراني آن را ـ كه در كتاب آيات شيطاني مجسم شده ـ محكوم نموده و ضمن حمايت از فتواي تاريخي امام خميني ـ قدّس سرّه ـ درباره سلمان رشدي مرتد ، تأكيد نمودند كه اين حكم الهي به هيچ وجه ، قابل نسخ نمي باشد .

7 ـ شركت كنندگان در سمينار ، اعمال سركوب و ارعاب توسط رژيم بعثي نسبت به مردم مظلوم عراق را محكوم كرده و از تمام ملّتهاي مسلمان خواستار پشتيباني از جهاد ملّت عراق براي رسيدن به حقوق مشروع خود و سرنگوني رژيم خونريز بعثي شدند .

8 ـ حاضران در سمينار اعلام كردند كه فلسطين سرزمين اسلامي است و گفتگو و معامله پيرامون آن معنا ندارد . و تنها راه نجات فلسطين و آزادي آن از چنگال غاصبان صهيونيست ، همانا جهاد مقدّس و استمرار قيام انتفاضه است . و تأييد و پشتيباني كامل خود را از مقاومت اسلامي شجاعانه لبنان بر ضدّ تجاوزات صهيونيستهاي ستمگر اعلام داشتند .

9ـ شركت كنندگان خواستار حمايت و پشتيباني امّت اسلام از مردم مظلوم و ستمديده بوسني و هرزگوين با ايستادگي در برابر تجاوزات صربها و محكوم كردن سكوت غرب ، گرديدند .

273

10 ـ حاضران از طرفهاي درگير درافغانستان خواستار پايان دادن به اين درگيريها و حلّ مشكلات خود شده و با روي آوردن به راههاي مسالمت آميز ، در جهت تشكيل حكومت اسلامي و تحقّق بخشيدن به آرزوهاي ملّت و واگذاري حقوق مشروع گروههاي جهادي مسلمان گام بردارند .

11 ـ شركت كنندگان بر ضرورت عقب نشيني نيروهاي ارمنستان از اراضي كشور آذربايجان مسلمان و لزوم حفظ يكپارچگي و هماهنگي با خواسته هاي مردم مسلمان خود در برنامه ريزيهاي سياست داخلي و خارجي گرديدند .

12 ـ حاضران كشتار بيرحمانه مسلمانان ، توسط نظام كمونيستي تاجيكستان را محكوم كرده خواستار توقف فوري اينگونه اعمال نسبت به مردم مسلمان تاجيك شدند .

13 ـ شركت كنندگان تخريب مسجد بابري به دست متعصبين هندو را به شدّت محكوم كرده و از حكومت هند خواستار بازسازي و تعمير هرچه سريعتر آن مسجد شدند .

14 ـ حاضران تمام تلاشهاي تفرقه افكنانه و دامن زدن به نزاع ميان شيعه و اهل سنّت را به هر صورت كه باشد محكوم كرده خواستار وحدت عمل تمامي ملّتهاي اسلامي در راه تجلّي شكوه وحدت فراگير اسلامي گرديدند . ( تصوير شماره 17 )

و آخر دعوانا ان الحمد للّه ربّ العالمين . و صلّي اللّه

عـلي سيّدنا و نبيّنـا محـمّد و آلـه الطيّبين الطـاهـريـن .

سمينار « محمد ـ ص ـ الگوي زمامداران » به همت برادران اهل سنت از ايران

روز شنبه 25/2/72 ، به همت واحد اهل سنت بعثه مقام معظم رهبري ، سميناري تحت عنوان « محمد ـ ص ـ الگوي زمامداران » با شركت زائران اهل سنت و علما و انديشمندان شيعه و سني به رياست آقايان ماموستا فخري ، حجة الاسلام والمسلمين موسوي نماينده مقام معظم رهبري در كردستان ، آخوند رهبري ،

274

حجة الاسلام والمسلمين حجتي كرماني ، مولوي موحّدي در محل بعثه مقام معظم رهبري در مدينه منوره در محل هتل الدّخيل برگزار شد .

در اين مراسم نماينده محترم ولي فقيه و سرپرست حجاج ايراني ضمن تشكر از حضور علما و انديشمندان شيعه و سني و همچنين زائران اهل سنت كه بطور گسترده اي در اين مراسم شركت كرده بودند ، اظهار اميدواري كرد كه اين سمينارها زمينه مناسبي را براي تأمين و تعميق اهداف حج ابراهيمي براساس رهنمودهاي امام امت و توصيه هاي مقام معظم رهبري فراهم آورند .

ايشان ضمن تأكيد بر وحدت با مسلمانان جهان بويژه مسلمانان ايران اين امر را از مهمترين ابعاد حج كه بايستي در مدينه منوره و مكه مكرمه دنبال شود دانستند .

نماينده ولي فقيه و سرپرست محترم حجاج ضمن ابراز خشنودي از بيداري اسلامي كه بحمدالله با ارشادات و رهنمودهاي امام راحل در جهان اسلام پيدا شد ، غلبه برتوطئه هاي غرب را در به انجام رسيدن تمام رهنمودهاي حضرت امام (ره) دانسته و گفتند :

در حال حاضر به دليل تغافل مسلمانان از مسأله زمامداري و ولايت ، طاغوتها در اكثر كشورهاي اسلامي زمامداري مي كنند و هر چند ظاهراً مسلمانند ولي بر طبق الگوي حكومت پيامبر رفتار نمي كنند .

ايشان در ادامه با اشاره به اينكه مسلمانان حداقل در دو مسأله « نبوت رسول اكرم ـ ص ـ » و « حكومت و ولايت آن حضرت » ، اتفاق نظر دارند ، فرمودند : سيره زمامداري رسول الله ـ ص ـ از مسائلي است كه در تاريخ بسيار روشن است . قرآن از منابع قطعي سيره حكومت پيامبر ـ ص ـ است و نيز كتب تاريخ و حديث در بحث زمامداري پيامبر و خطوط اساسي آن اختلافي ندارند .

حجة الاسلام والمسلمين ري شهري ضمن طرح اين مسأله كه جهان اسلامي بايد ببيند درباره تأمين نياز خود به حكومت چه كرده است و چه بايد بكند ، فرمودند : زمامداري پيامبر ـ ص ـ بايد الگوي عملي زمامداري قرار گيرد و فقط به نوشتن آن در

275

كتابها نبايد اكتفا كرد . بايد بررسي كرد كه آيا زمامداران كشورهاي اسلامي براساس الگوي رسول اللّه ـ ص ـ رفتار مي كنند يا تابع آمريكا و ساير مستكبرانند .

ايشان تأكيد كردند : ما بايد از جنگ اصلي پيامبر ـ ص ـ و علل آن ، نحوه روابط خارجي حكومت پيامبر اسلام و چگونگي استعانت از حكومتهاي خارج ، ميزان احترام ايشان به حقوق مسلمين و نوع و سيستم حكومتي آن حضرت و بطور كلي ويژگيهاي حكومت پيامبر اسلام درس بگيريم .

ايشان با شكرگزاري از اينكه در ايران امروز ، حكومت اسلامي حكفرماست ، از برادران اهل سنت خواستند ويژگيهاي جمهوري اسلامي را براي ديگران تشريح كنند تا زمينه ساز حكومت جهاني اسلامي شود .

ايشان در ادامه ، با اشاره به آيه اي از قرآن كريم تأكيد كردند : كافران به عنوان ولي نمي توانند با مسلمانان رابطه داشته باشند . البته اگر رابطه به شيوه ولايي نباشد مسأله ديگري است كه در جاي ديگر ، قرآن آن را تجويز كرده است .

نماينده ولي فقيه و سرپرست حجاج ايراني ، آمريكا و اسرائيل را به عنوان نمونه بارز دشمنان اسلام معرفي كرده و افزود : اين نمي شود كه از يك طرف براي مسلمانان بوسني اشك بريزيم واز طرف ديگر با دشمنان آنها كه مانع ارسال اسلحه توسط جهان اسلام به اين كشور مي شوند ، همكاري كنيم .

دشمنان اسلام چون رشد اسلام را به ضرر خود مي دانند با فجيعترين شكل مسلمانان را در منطقه ، قتل عام مي كنند و صربها براي مبارزه بااسلام به نيابت از سوي آمريكا با مسلمانان مبارزه مي كنند .

ايشان با استناد به سيره نبوي گفتند : پيامبر اسلام ـ ص ـ همكاري يهوديان را در جنگ اُحد نپذيرفتند ؛ چرا كه آنان براي حكومت و غنيمت مي جنگيدند و پيامبر ـ ص ـ نمي توانستند براي چنين هدفهايي با آنها متحد شوند .

ايشان در خاتمه ، از شركت كنندگان در سمينار بويژه علما و انديشمندان اسلامي خواستند با به دست آوردن الگوي حكومت پيامبر ـ ص ـ از قرآن و حديث و تاريخ ،

276

درباره زمامداران كنوني قضاوت كنند .

در ادامه جلسه حجة الاسلام والمسلمين رباني نماينده مقام معظم رهبري در امور اهل سنت سيستان و بلوچستان طي سخناني به نقش اهل سنت در پيشبرد انقلاب اسلامي پرداخته و گفت : ما احساس مي كنيم كه اهل سنت خودشان را سفيران و مدافعان انقلاب اسلامي مي دانند ، بويژه در اين سرزمين كه بناحق به جمهوري اسلامي تهمتهاي ناروا مي زنند . اميد است كه در اين گونه جلسات روح وحدت اسلامي درمقابل استكبار جهاني ايجاد شود .

حجة الاسلام رباني همچنين ضمن تشكر از واحد اهل سنت بعثه مقام معظم رهبري ، از قول برخي از علماي اهل سنت نقل كرد كه خدمتي را كه جمهوري اسلامي به اهل سنت مي كند هيچ يك از حكومتهاي ديگر در حق ساير مذاهب اهل سنت انجام نمي دهند و اين ملهم از روح بلند امام خميني ـ قدس سره ـ است .

سپس مولوي اسحاق مدني مشاور رئيس جمهوري پيرامون موضوع « دستور خدا و قرآن درباره حكومت » سخناني ايراد كرد .

وي در بخشي از سخنانش درباره شيوه حكومت رسول اكرم ـ ص ـ گفت : الگوي زمامداري آن حضرت در دنيا منحصر به فرد است . عمل به چنين الگويي حتي براي شخصي كه اسلام را هم قبول دارد ، بسيار سخت است ؛ مخصوصاً اينكه زمامدار و حاكم باشد .

كدام زمامدار است كه حكومت را در اختيار داشته باشد ـ ولو اينكه حكومتش محدود باشد ـ و از گرسنگي به شكمش سنگ ببندد و در كنار يارانش خندق حفر كند ؟ ! كدام زمامدار است كه دختر گراميش ( فاطمه اطهر سلام اللّه عليها ) براي آرد كردن گندم شخصاً گندم آسياب كند و براي تحمل سختي دنيا به دخترش ذكر « اللّه اكبر » ، « سبحان اللّه » و « الحمدللّه » را ياد بدهد ؟ !

وي افزود : اصولاً اساس و پايه حكومت اسلامي بر پايه اين جمله است : « هيچكس حق حكومت ندارد مگر خداوند قاهر » حتي مردم نمي توانند بر مردم

277

حكومت كنند و همه مملوك خداييم . حاكميت از آن خداست و انسان در اين ميان نايب و خليفه است .

مولوي اسحاق مدني در بخش ديگري از سخنان خود به ويژگيهاي انساني كه مي تواند به نيابت از خدا در زمين حكومت كند پرداخت و گفت :

حاكم من قِـبَل الله بايد احكام خدا را در زمين پياده كند ؛ لذا كسي كه نمي تواند از احكام خدا سردرآورد و نمي تواند قانون اساسي خدا را بفهمد ، حق حكومت كردن ندارد .

كسي مي تواند اين كار را بكند كه افقه و اعلم و آگاه به مسائل اسلامي باشد . انساني مي تواند اين نيابت را بپذيرد و قبول كند كه عالمتر باشد . يك عده اسم اين انسان را « وليّ فقيه » گذارده اند و عده اي ديگر به آن نام ديگري مي نهند . نبايد براي اسم ، جنگِ عنب و انگور راه انداخته شود .

مشاور رياست جمهوري كشورمان در پايان از همه حضار بويژه برادران اهل سنت خواست كه چه در ايران باشند و چه در مكه و مدينه ، در انتخابات رياست جمهوري فعالانه شركت كنند .

پس از سخنان مولوي اسحاق مدني اعلام تنفس شد و قسمت دوم سمينار با اجراي تواشيح توسط گروه قدر در زمينه وحدت مسلمين آغاز و سپس فرازهايي از پيام حضرت امام (ره) به حجاج ايراني به دو زبان فارسي و عربي قرائت شد . سپس آقاي حسيني عضو كميسيون قضايي مجلس شوراي اسلامي و نماينده اهل سنت مردم بندرلنگه ، تحت عنوان « ويژگيهاي انقلاب اسلامي واثرات آن » به ايراد سخن پرداخت .

وي با مقايسه انقلاب اسلامي ، ساير انقلابهايِ ضدِّ ويژگي انقلاب اسلامي را برشمرد .

نامبرده آنگاه به تشريح توطئه هاي مختلف دشمنان انقلاب اسلامي پرداخت و درگيريهاي سالهاي اول انقلاب در كردستان ، گنبد ، و . . . را در همين راستا ارزيابي كرد و با اشاره به شهادت بيش از 60 روحاني اهل سنت در كردستان اين امر را نشانه علاقه و

278

اخلاص اهل سنت در پاسداري از انقلاب اسلامي دانست .

وي در پايان به خدمات جمهوري اسلامي در مناطق سني نشين اشاره كرد وگفت اكنون بيش از 90 درصد روستاهاي ما آب آشاميدني و برق دارند .

پس از آن حجة الاسلام واعظ زداه خراساني دبير مجمع التقريب بين المذاهب الاسلاميه سخنراني خود را با استناد به آيات قرآن كريم درباره پيامبر و فلسفه حكومت الهي و اسلامي آغاز كرد و گفت : خصوصيت حكومت اسلامي در اين است كه اين حكومت از جانب خداست و پيامبر نماينده خداست .

وي ضمن برشمردن وجوه اشتراك بين مسلمانان ، درباره حكومت اسلامي و اساس ولايت فقيه گفت : حكومت ولايت فقيه اعاده به حكومت اسلامي زمان رسول الله ـ ص ـ است . و اين يكي از نقاط مشترك بين مسلمين براي تشكيل حكومت اسلامي است .

وي در پايان اقدامات انجام شده در جهت اجراي رهنمودهاي مقام معظم رهبري براي راه اندازي مجمع التقريب و دانشگاه مذاهب اسلامي را براي حاضرين برشمرد و اظهار اميدواري كرد كه در سال جاري اولين دانشجويان دانشگاه مذاهب اسلامي از ميان دانشجويان شيعه و سني پذيرش شوند .

آخرين سخنران اين نشست دكترارسال شادمان عضو هيأت علمي دانشگاه تهران از برادران اهل سنت كردستان بود .

وي در باب جايگاه علوم در حكومت رسول الله ـ ص ـ به اختصار سخن گفت و در تبيين بحث خود ، به آيات قرآن كريم در تجليل از علم و علما استناد كرد وگفت : متأسفانه حوزه هاي ما كه قرنهاي متمادي هم علوم اسلامي در آنها تدريس مي شد و هم علم روز ، امروز از اين مهم بي بهره اند و وحدت حوزه و دانشگاه بايد در اين جهت باشد .

يادآور مي شود كه سخنرانان ديگري براي سخنراني دعوت شده بودند كه به علت ضيق وقت جلسه موفق به استفاده از بحث آنها نشد .

279

در پايان اين سمينار شركت كنندگان با عنايت عميق به مشكلات مسلمين جهان معاصر جهت حل آنها پيشنهادات ذيل را در قالب يك قطعنامه اعلام و مجدّانه خواهان پيگيري آن توسط مسلمين شدند :

1 ـ ما براساس آيه اطيعوالله و اطيعوا الرسول واولوالامر منكم كه حاكميت الله را متجلي در حكومت رسول الله و اولوا الامر مي داند بهترين شيوه حكومتي در جهان اسلام را حكومت براساس نظام ولايت فقيه مي دانيم .

2 ـ جمهوري اسلامي ايران كه برخاسته از قرآن و سنت است بعنوان سمبل حكومت اسلامي شناخته و پشتيباني خود را از رهبريهاي مدبّرانه و دورانديشانه حضرت آية الله خامنه اي ولي امر مسلمين اعلام مي داريم .

3 ـ وحدت امت اسلامي را عامل اساسي حل مشكلات دنياي اسلام دانسته و خواهان استحكام پايه هاي وحدت مسلمين هستيم .

4 ـ ما حمايت خود را از مجمع التقريب بين المذاهب الاسلاميه كه به فرمان ولي امر مسلمين تشكيل شده است اعلام و خواهان گسترش فعاليتهاي سازنده آن و همكاري همه علما و پيروان مذاهب اسلامي هستيم .

5 ـ ما حمايت همه جانبه خود را از مسلمانان بوسني و هرزگوين ، فلسطين و انتفاضه اعلام داشته و جنايات صربها ومذاكرات سازش اعراب و اسرائيل را شديداً مـحكوم نموده و از كليه مسلمين و دولتهاي بلاد اسلامي خواستاريم جهت حل مشكلات جهان اسلام سريعاً اقدام نمايند .

6 ـ ما حمايت مجدد خود را از حكم تاريخي و قطعي امام خميني ـ قدس سرّه الشريف ـ مبني بر ارتداد و اعدام سلمان رشدي اعلام و ملاقات نخست وزير انگليس با وي را محكوم مي نماييم .

7 ـ ما پشتيباني خود را از مسلمين عراق ، الجزاير ، مصر ، كشمير ، افغانستان و ديگر بلاد اسلامي اعلام و خواهان اتحاد و انسجام آنان هستيم .

280

سمينار برائت از مشركين

سمينار برائت از مشركين به همت برادران اهل سنت ايراني در سالن برگزاري سمينارها در مكه مكرمه با حضور انديشمندان و دانشمندان اهل سنت در پنجم ذي الحجه 1413 در مكه مكرمه افتتاح گرديد .

در اين سمينار كه هيأت رئيسه آقايان حجة الاسلام والمسلين واعظ زاده ، مولوي حسين پور از بلوچستان ، يوسف بخور از كانادا ، مولوي محمود وادي از سردشت حضور داشتند ، حجة الاسلام والمسلمين ديباجي به عنوان اولين سخنران به جايگاه دعوت شد .

وي با اشاره به تاريخ اسلام و مقايسه آن با زمان جاهليت به مشكلات و مصائب مسلمانان در آغاز حيات اسلام پرداخت . وي با تأكيد بر نزول سوره برائت در ارتباط با برنامه حج ، بر لزوم برگزاري مراسم برائت تكيه نمود و يكي از فلسفه هاي حج را رفع گرفتاريهاي مسلمانان توصيف نمود .

سپس ماموستا سيد محمد حسيني به عنوان دومين سخنران به تبيين ريشه هاي تاريخي برائت پرداخت و با اشاره به طرح جداسازي دين از سياست ، عدم برگزاري برائت را از آثار اين طرح استعماري تلقي كرد و گفت : حج كنگره عظيمي است كه شركت مسلمانان براي حل مشكلات خود و مراسم برائت ، مايه رونق و شكوه اين كنگره است .

سخنران بعدي اين سمينار مولوي محمد اسحاق مدني بود كه ضمن تشكر از بعثه مقام معظم رهبري ضمن اشاره به مبارزات پيامبران و حضرت ابراهيم ـ ع ـ با بت پرستي ، برائت را سنّت پيامبر دانسته ، گفت : بسيار ظلم است كه با آيه : « ولارفث ولافسوق ولاجدال في الحج » ، برائت را منع كنيم . جدال بين مسلمانان ممنوع است و اين منع مقدمه اي براي برائت از مشركان مي باشد . وي افزود : غريزه جنگ و ستيز در نهاد انسان وجود دارد و اگر در مبارزه با كفّار بكار برده نشود ، در ميان مسلمانان جاري خواهد

281

شد .

در ادامه اين سمينار پس از مولود خواني ، آقايان آخوند رهبر و مولوي محبّي درباره برائت از مشركين سخنراني نمودند و قطعنامه سمينار در شش ماده قرائت شد .

قطعنامه سمينار برائت از مشركين در مكه مكرمه ( 5/3/72 ـ پنجم ذي حجه 1413 )

با الهام از آيات قرآني و سنت پيامبر گرامي اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و تأكيد مؤكد حضرت امام خميني ـ قدس سرّه ـ بر لزوم برائت از مشركين و كلام روح بخش رهبر معظم انقلاب در اين امر حياتي به همت واحد اهل سنت بعثه مقام معظم رهبري ، سمينار برائت از مشركين در مكه مكرمه با حضور علما ، انديشمندان و زائران كاروانهاي اهل سنت برگزار گرديد .

شركت كنندگان در اين سمينار با ژرف نگري و توجه دقيق به مشكلات مسلمين در جهان معاصر و توطئه هاي گسترده استكبار جهاني بر عليه اسلام ديدگاههاي خود را در موارد زير اعلام مي دارند :

1 ـ با درود به روان پاك بنيانگذار حج ابراهيمي حضرت امام راحل ـ قدس سره الشريف ـ اطاعت و پيروي مطلق خود را از مقام معظم رهبري و ولي امر مسلمين حضرت آية الله خامنه اي به عنوان يك وظيفه شرعي و الهي اعلام مي دارند .

2 ـ ما برائت از مشركين را يك فرمان الهي و حركت لازم شرعي بر مبناي سنت ابراهيمي و محمدي دانسته بر وجوب شركت تمامي زائران بيت الله الحرام در اين مراسم شكوهمند ، تأكيد نموده حج را بدون آن ، ناقص و بي روح مي دانيم .

3 ـ وحدت امت اسلامي را عامل اساسي حل مشكلات جهان اسلام دانسته براي استحكام پايه هاي وحدت مسلمانان نهايت تلاش خود را به كار خواهيم گرفت .

4 ـ ما حمايت خود را از مجمع التقريب بين المذاهب الاسلاميه كه به فرمان ولي امر مسلمين حضرت آية الله خامنه اي تأسيس گرديده ، اعلام داشته گسترش فعاليتهاي سازنده آن و همكاري همه علما و پيروان مذاهب اسلامي را با آن خواستاريم .

282

5 ـ شركت كنندگان در اين سمينار حمايت همه جانبه خود را از مسلمانان مظلوم و تحت ستم بوسني و هرزگوين ، فلسطين ، لبنان ، عراق ، الجزاير ، مصر ، كشمير ، آذربايجان ، تاجيكستان و ديگر بلاد اسلامي اعلام داشته و جنايات استكبار جهاني را بر عليه اسلام شديداً محكوم نموده انزجار خود را از سازش اعراب و اسرائيل به جهانيان ابراز داشته ، خواهان تلاش گسترده تمامي كشورهاي اسلامي در جهت حل مشكلات جهان اسلام مي باشيم .

6 ـ سمينار ، حمايت مجدد خود را از حكم تاريخي و قرآني و قطعي امام خميني ـ قدس سره ـ مبني بر ارتداد و وجوب اعدام سلمان رشدي اعلام نموده ملاقات نخست وزير انگلستان را با وي محكوم مي نمايد . ( تصوير شماره 18 )

والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته

5 ذي حجة الحرام 1413 ـ 5 خرداد 1372

مكه مكرمه

سمينار جمهوري آذربايجان

نشست يك روزه در ارتباط با وضعيت مسلمانان آذربايجان در روز جمعه 7/3/72 در محل ساختمان جفالي مركز برگزاري سمينارها ، با يك ساعت تأخير آغاز شد . اين تأخير بدليل حكومت نظاميِ ايجاد شده از سوي نيروهاي سعودي در اطراف بعثه مقام معظم رهبري و خيابانهاي اطراف بود .

در اين نشست حجاج آذربايجاني به صورت چشمگير حضور داشتند اما به دليل محدوديتي كه نيروهاي سعودي براي بعثه ايجاد كرده بودند ، مهمانان خارجي نتوانستند در آن شركت كنند . در آغاز مسؤول بعثه آذربايجانيها به حاضرين خوش آمد گفته و سپس به بيان مشكلات مسلمانان آذربايجان پرداخت .

سپس آقاي محسن مجتهد شبستري به زبان تركي به ايراد سخن پرداخت و با اشاره به اهميت برگزاري حج ابراهيمي ، اين سخن حضرت علي ـ ع ـ را كه فرمود : « والحج تقوية للدين » مورد تجزيه و تحليل قرار داد . وي آنگاه به توطئه هايي كه براي

283

بي اثر كردن حج ابراهيمي از سوي استكبار مي شود اشاره كرده و گفت : گلادستون نخست وزير اسبق بريتانيا يكي از طرق چيره شدن بر مسلمانان را ويران كردن كعبه و از بين بردن مراسم عبادي و سياسي حج دانسته است و الآن نيز استكبار جهاني و اقمار آن همين نقشه را دنبال مي كنند .

حجة الاسلام والمسلمين مجتهد شبستري در ادامه حملات ارمنستان به جمهوري آذربايجان را محكوم كرد .

در ادامه جلسه يكي از برادران ترك زبان درباره حج صحبت كرد و سپس جلسه با مرثيه خواني زائري 60 ساله در رثاي امام باقر ـ ع ـ از جمهوري آذربايجان ادامه يافت .

سرانجام حجاج آذربايجاني با دعا به مقام معظم رهبري و درود بر روان پاك بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران سمينار را به پايان رساندند . ( تصوير شماره 19 )

سمينار همياري ملت عراق

با عنايت خداوند منّان ، بعثه مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق در شب چهارشنبه 5 ذيحجه ، سمينار همياري ملت عراق را با شعار « ياري ملت عراق وظيفه تمام مسلمين است » ، در مكه مكرمه برگزار كرد .

در اين سمينار جمع كثيري از علماي اعلام و شخصيتهاي اسلامي كشورهاي ايران ، لبنان ، افغانستان ، فلسطين ، تركيه ، پاكستان ، كشمير ، غنا ، كنيا ، عراق ، الجزاير ، سوريه ، اردن ، آذربايجان ، هندوستان ، سومالي ، كشورهاي حوزه خليج فارس بعلاوه حجاج اين كشورها و مسلمانان و عراقيهاي مقيم كشورهاي اروپايي [ لندن ، هلند ، دانمارك ، كانادا و سوئد ] و عراقيهاي مقيم سوريه و كشورهاي شيخ نشين و آقايان اعضاي مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق و كاروانهاي حجاج بعثه حج مجلس حضور داشتند .

همچنين حضور خواهران مسلمان عراقي و خواهران كشورهاي شيخ نشين و

284

مقيم كشورهاي اروپايي چشمگير و قابل توجه بوده است .

در اين گردهمائي سخنرانيهاي متعدد از طرف علماي اعلام و شخصيتهاي مختلف ايراد شد كه در آن ، اهميت ياري ملت عراق مظلوم مورد تأكيد قرار گرفت .

برنامه سمينار بدين شرح بود :

1 ـ تلاوت آياتي از قرآن مجيد توسط قاري عراقي ابوحنان الهنداوي .

2 ـ سپس آية الله سيد محمد باقر حكيم سخنراني بسيار خوبي ايراد فرمود ، و در آن به محورهاي زير اشاره داشتند :

الف ـ اقدامات سركوبگرانه رژيم حاكم بغداد در عراق .

ب ـ رفتارهاي فرعوني رژيم با ملت عراق .

ج ـ اسلامي بودن فعاليتّها و مبارزات ملت عراق در حال حاضر .

د ـ پيشرفت مبارزات مردم عراق عليرغم اقدامات وحشيانه رژيم عراق در آواره ساختن و تعقيب و كشتار بيرحمانه مردم ، كه اين پيشرفت حاصل عمليات شهادت طلبانه مبارزين عراقي ، قيام مبارك شيعيان ، دور شدن دوستان صدام از او و ضعف و ناتواني ارتش است .

در نتيجه رژيم عراق ارتش را براساس درجه وفاداري ، به چند دسته تقسيم نمود : الحرس الخاص [ گارد ويژه ] نيروي ويژه و بسيار وابسته به حاكم عراق ، الحرس الجمهوري [ گارد رياست جمهوري ] و يگانهاي ديگر ارتش عراق .

هـ ـ ديدگاهها و مواضع مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق پيرامون تغييرات و آينده عراق كه براساس ايجاد تحولات در روشهاي جهادي ، جذب ارتش عراق به جلگه جهاد ، ايجاد مواضع سياسي مشترك ميان گروههاي سياسي و ارتباط جنبش ملت عراق با جنبش اسلامي در منطقه استوار مي باشد .

3 ـ سخنران از افغانستان :

دوّمين سخنراني توسط آقاي سيد هادي وزير كشاورزي افغانستان ايراد شد ،

285

ايشان در سخنراني خود به مشكلات و گرفتاريهاي ملت مسلمان افغانستان پس از پيروزي اشاره نموده و از مسلمانان و رهبران كشورهاي اسلامي خواستند بطور جدّي دخالت كنند و خونريزي و برادركشي را در افغانستان متوقف كنند و به ملت افغانستان كمك كنند تا مشكلات كنوني خودشان را پشت سربگذارند .

ايشان در سخنراني خود نيز نقش مرجعيت مرحوم آية الله العظمي حكيم و مرجعيت شهيد صدر در آگاه كردن ملت افغانستان و پرورش فكري علماي افغانستان مورد تأكيد قرار داده ، اظهار داشت : ملت افغانستان از ملت عراق در مبارزات خود بر عليه طاغوت عراق پشتيباني و حمايت مي كنند .

4 ـ سخنران از فلسطين :

سوّمين سخنراني توسط استاد محمد عبدالله الحسيني ايراد شد ، ايشان در سخنراني خود به سرنوشت مشترك ميان مسأله عراق و آزادي فلسطين از چنگال صهيونيستهاي جنايتكار اشاره نمودند .

همچنين نقش مرجعيت شهيد صدر و تأثير افكار اسلامي آن شهيد در آگاه كردن جوانان فلسطيني و تشديد مبارزات آنها مورد تأكيد قرار داده ، و تأكيد نمود ملت فلسطين در كنار ملت عراق از جهاد و مبارزات طولاني آنها عليه فرعون عراق و رژيم جنايتكار آن حمايت خواهد كرد .

5 ـ سخنراني نماينده بعثه حج ولي امر مسملين :

به نمايندگي از طرف حضرت حجة الاسلام والمسلمين آقاي محمّدي ري شهري ، آية الله مصباح يزدي به سخنراني پرداختند . ايشان در سخنراني خود به گوشه هايي از گرفتاريهاي مردم مظلوم عراق اشاره نمودند ، و حمايت جمهوري اسلامي از مبارزات مردم عراق از بدو تأسيس جمهوري اسلامي توسط امام راحل و پس از ايشان ولي فقيه مورد تأكيد قرار داده و اشاره فرمودند كه اين حمايت تا آخرين نفر در

286

ايران ادامه خواهد يافت و نيز فرمودند كه ملت ايران و عراق برادرند و در شاديها و غمها شريكند .

6 ـ سخنران از لبنان :

پنجمين سخنراني توسط شيخ عفيف النابلسي رئيس انجمن علماي جبل عامل ايراد شد و ايشان در سخنراني خود به تاريخ عراق و مرجعيت ديني بويژه مرجعيت شهيد صدر و نقش اين مرجع در پرورش نسل آگاه از علماي مسلمان اشاره كردند .

آقاي نابلسي در بيانات خود به گرفتاريهاي مردم عراق نيز اشاره نموده ؛ و تأكيد كردند كه ملت لبنان در كنار مبارزات و جهاد ملت عراق تا سرنگوني طاغوت عراق ايستادگي خواهد كرد .

ايشان در پايان سخنراني خود پيشنهاداتي جهت ياري ملت عراق و كمك به سرنگوني رژيم جنايتكار صدام ارائه داد .

7 ـ سخنراني از ايـران :

حضرت حجة الاسلام والمسلمين شيخ محمد مهدي آصفي آخرين سخنران اين سمينار بودند . ايشان در سخنراني خود به مسؤوليت مسلمانان و علماي آنها در شكستن ديوار محاصره اشاره كرده و گوشه هايي از دردها و محروميت هاي اين ملت را بيان كرده ، تأكيد نمودند كه مبارزات مردم عراق هم اكنون در مقدمه مبارزات مردم مسلمان در منطقه ، بلكه در جهان اسلام قرار گرفته است . ( تصوير شماره 20 )