بخش 10

 گفت وگو با جناب آقاي مولوي اسحاق مدني
(مسؤول بخش افتاي اهل سنت)

بخش افتاي مديريت اهل‌سنت، در بعثة مقام معظم رهبري مستقر است و مولوي اسحاق مدني، ادارة آن را برعهده دارد. گفت‌وگوي زير دربارة مسائل و موضوعات تحت مسؤوليت ايشان است.
* اهم برنامه‌هاي بخش افتا را بيان بفرماييد؟
كار اين قسمت قبل از موسم حج با جلسه‌هاي توجيهي ويژة روحانيون كاروان‌هاي اهل‌سنت آغاز مي‌شود. (امسال هم اين جلسات را در بعثه داشتيم). در بعثة مقام معظم رهبري همان‌گونه كه براي زائران شيعة ما كه اكثريت هستند و بخشي براي افتا در نظر گرفته شده، براي اهل سنت هم مكاني وجود دارد تا چنانچه اگر روحانيون كاروان‌ها دربارة مسأله‌اي نظر علماي خود را بخواهند، به ايشان ارائه شود. در دارالافتاي ما، هم علماي شافعي حضور دارند و هم علماي حنفي.
* دارالافتاي اهل‌سنت در مدينه است يا مكه؟
در هر دو مكان داريم، اما مراجعان ما در مكه بيشتر از مدينه است.
* سابقة دارالافتاي اهل سنت را هم بفرماييد.
احتمالاً از اوايل انقلاب شروع به كار كرده. اما وقتي مسؤوليت بعثه به آية‌الله ري‌شهري سپرده شده، شكل بهتري گرفت و روزبه ‌روز توسعه پيدا كرد.
* مراجعان به دارالافتا از وضعيت اين‌جا رضايت دارند؟
بله. ما هيچ محدوديت و تفاوتي با بخش شيعه نداريم، شايد بخش شيعه به خاطر مراجعات بيشتر، كارش گسترده‌تر باشد، اما امكانات موجود اختصاص‌يافته به ما به نحوي است كه رضايت مراجعان را در پي دارد. امسال هم كه كار خوبي انجام شد و به تمام روحانيون كاروان‌هاي اهل سنت و مفتي‌ها كارت تلفن دادند و ايشان هر موقعي نياز باشد، با همان تلفن تماس مي‌گيرند و مسائل را مي‌پرسند.

خوشبختانه مراجعان ما رضايت دارند، من از همة روحاني‌هاي كاروان‌ها تشكر

279

مي‌كنم؛ چون در خدمت حجاج خود هستند و گاهي هم اگر اختلاف نظري ميان علما باشد، مي‌آيند اين‌جا و حرف مي‌زنند و حل مي‌كنيم.
* در موضوع مورد بحث، مقايسه‌اي هم ميان وضعيت فعلي با قبل از انقلاب داشته‌ باشيم.
پيش از انقلاب، چون دولت حاكم مذهبي و ديني نبود و حتي ضدمذهب هم بود، توجهي به اين موضوع نداشتند. بنابراين اصلاً قابل مقايسه نيست. آن‌ها عنايتي به حج و حاجي نداشتند، بالعكس مي‌گفتند چرا ارز مملكت را مي‌برند حج. اين جمهوري اسلامي بود كه به كشورهاي آفريقايي و اسلامي و عربي و دين و مذهب مردم توجه كرد.
* همان‌گونه كه گفتيد، اين توجه روزبه‌روز بيشتر هم مي‌شود، از مصاديق تازه‌اش هم مي‌فرماييد؟
موضوع كارت تلفن‌هاي امسال را كه گفتم. دو سال هم هست كه معينه‌ها اضافه شده‌اند و همين كه تا حدي آشنا هستند و خانم‌ها هم راحت‌تر با ايشان ارتباط مي‌گيرند، خيلي خوب است.
* حضرت امام خميني1 بنيان‌گذار وحدت ميان مذاهب بود، مايلم دربارة وحدت موجود در ايران اسلامي سخن بگوييد؟
هيچ انسان عاقلي منكر وحدت نيست. امام خميني1 با توجه به قرآن و حديث، به وحدت شدت بخشيدند، امام1 اين خصوصيت را داشت كه هم مرجع تقليد بود و هم بنيان‌گذار؛ يعني صداي وحدت از جايي برخاست كه هم توان اجرايي داشت و هم ماهيت ديني، از اين‌رو اثرگذار بود. مقام معظم رهبري هم كه راه امام راحل
را ادامه داده‌اند، حتي شايد بيشتر. چون خودشان پيش از انقلاب در مناطق اهل
سنت حضور داشتند و با شناخت بيشتري كه نصيب‌شان شده بود، بيشتر كمك مي‌كردند.

280

الحمدلله ما در ايران تا حد زيادي در امر وحدت موفق شده‌ايم، به هر حال اگر مشكلاتي هم بروز مي‌كند، تا حدي طبيعي است. ما بايد صبر و حوصله و تحمل داشته باشيم و مصالح كشور را در نظر بگيريم. شايد كساني هم كه نسبت به وحدت مشكل دارند، اگر مصالح را در نظر بگيرند، قانع مي‌شوند. چون منافع وحدت بسيار است. اين را بايد بدانيم همان‌طوري كه امام از توانايي بالايي در امور وحدت بخشيدن برخوردار بودند، دشمنان هم، براي وحدت خودشان تلاش دارند؛ بلكه پول بيشتري هم دارند. ضمن اين‌كه همه چيز را امتحان كردند و به اين نتيجه رسيدند كه هيچ چيز مثل اين اختلاف براي دشمنان سود ندارد. اين را بايد در مورد وحدت در نظر بگيريم.

عمل‌كرد مديريت اهل‌سنت در موسم
1. نشست‌هاي صبحگاهي

جلسة علمي صبحگاهي از برنامه‌هاي ثابت مديريت اهل‌سنت بود كه همه روزه از ساعت 8 الي 5/9 صبح برگزار مي‌شد. اين نشست با حضور همة اعضاي كادر و ميهمانان اهل سنت برگزار مي‌شد و اهدافي چون: آشنايي با مذاهب اسلامي، مناسك مقارن و معارف و اسرار حج، نقد ديدگاه‌هاي وهابيت و جهان اسلام تعقيب مي‌شد. اهم برنامه‌هايي كه در اين جلسات دنبال شد، عبارتند از:
* دعوت از يكي از علما جهت ارائة بحث‌هايي دربارة مسائل اخلاقي.
* بحث‌ و گفت‌وگو در مورد مباني حج و مسائل فقهي حاكم بر آن و بررسي نظريات مختلف در اين راستا.
* اطلاع‌رساني به روز اخبار مديريت اهل‌سنت و فعاليت‌هاي بعثه در
مديريت.

281

در مدينه قبل، تعداد 13 جلسه برگزار شد و آقايان حسيني، زماني، توحيدي، عطاران، نوراللهيان، الياسي، خامه‌گر، ساداتي، سرخابي، مدني و استادي در موضوعات مختلفي مانند: شفاعت، توسل، منزلت زن، حديث افتراق امت به 73 فرقه، وحدت امت اسلامي، فرهنگ تقريب در كشور مصر، جنگ‌هاي رواني دشمنان عليه ايران، بحث نمودند و با ملاحظات و مشاركت ساير اعضا مباحث پي‌گيري گرديد.
در مجموع 12 جلسه برگزار شد. در اين جلسات به موضوعاتي مانند تهاجم و شبيخون فرهنگي آمريكا، فعاليت‌هاي تبشيري مسيحيان، كوشش‌هاي دشمنان در ايجاد فرقه‌هاي ساختگي، طلب شفاعت از انبيا و اوليا، افراط و تفريط‌هاي مسلمانان و بهره‌گيري از فضاي معنوي عرفات، مشعر و منا پرداخته شد.

2. سركشي به كاروان‌ها
در سال جاري مسؤوليت امور رابطين كاروان‌هاي اهل‌سنت به اين مديريت واگذار شد؛ از اين‌رو دو رابط محترم در مكه و مدينه از همة كاروان‌هاي اهل‌سنت سركشي كردند و نسبت به ارزيابي فعاليت‌هاي روحاني، معين و معينه‌ها اقدام نمودند.
در مراجعة رابطان محترم به كاروان‌ها، با روحاني، مدير، معين، معينه و نيز جمعي از زائران گفت‌وگو مي‌شد تا بتوانند فعاليت‌هاي روحانيون محترم را ارزيابي كنند. با توجه به اين‌كه در اكثر موارد اين ارزيابي در يك مرحله انجام نمي‌شود، لازم است رابطان محترم در دو يا سه مرحله به كاروان مراجعه نمايند كه در مجموع، رابطان محترم در اين مقطع بيش از يك صد بازديد از كاروان‌ها داشته‌اند

.
3. ثبت ورود و توجيه روحانيون

در سال جاري روحانيون، معين‌ها و معينه‌‌هاي كاروان‌هاي اهل‌سنت، پس از ورود به مكه و مدينه، به مديريت اهل‌سنت مراجعه كرده، ضمن توجيه و تحويل سيم‌كارت تلفن، هماهنگي‌هاي لازم صورت مي‌‌گرفت.

282

4. دريافت گزارش‌كار
بر اساس هماهنگي‌هاي به عمل آمده در تهران، فرم ويژه‌اي براي گزارش كار روزانة روحانيون اهل‌سنت تنظيم شده و آنان مي‌بايد به‌صورت روزانه گزارش عمل‌كرد روحاني، معين و معينه و ساير فعاليت‌هاي فرهنگي كاروان را گزارش كرده، به مديريت تحويل دهند و مديريت نيز راهنمايي‌هاي لازم را ارائه دهد. اهمّ فعاليت‌هاي روحانيون در راستاي وظايف آنان بدين شرح است:
تقسيم‌بندي زائران براي انجام مناسك، برگزاري جلسات آموزشي در ايران، تشكيل جلسات در عربستان، زيارت دور، همراهي با زائران در انجام مناسك، همراهي با زائران در مسجدالحرام، شركت در همايش‌هاي بعثه، ارتباط با زائران در مسجدالحرام، ارتباط با زائران ديگر كشورها، تشكيل جلسات شوراي فرهنگي، دعوت از مديريت اهل‌سنت براي برنامة تبليغي در كاروان‌ها، كنترل صحت اعمال زائران با مراجعه به يكايك آن‌ها، برگزاري مسابقة فرهنگي و طرح سؤال.

5. برگزاري زيارت دورة ويژه

برگزاري دو دوره زيارت دوره، ويژة روحانيون، معين‌ها و معينه‌هاي اهل‌سنت،
از اقدامات اين مديريت در مدينه قبل بوده است. در اين دو زيارت دوره كه
با حضور و توضيح مفصلي دربارة مشاهد مدينة منوره و جغرافيايي مفصّل دربارة تاريخ و جغرافياي اماكن براي روحانيون اهل‌سنت ذكر شد كه با استقبال گسترده‌اي مواجه گرديد. اكثر اماكن و مناطق زيارت شده در اين برنامه در زيارت‌هاي دورة زائران مورد توجه نيست. همچنين يك دوره زيارت دورة ويژه نيز در مكه برگزار گرديد.

283

6. اعزام تيم‌هاي تبليغي مشترك به كاروان‌ها
به منظور حضور تبليغي و فرهنگي بيشتر كاروان‌ها و تأثيرگذاري مطلوب، با استفاده از موقعيت مدينة‌النبي9 هفده تيم متشكل از روحانيون شيعه و ميهمانان اهل‌سنت بعثه، براي سخنراني در كاروان‌ها اعزام شدند و با توجه به اين كه شماري از كاروان‌ها به طور مشترك در هتل‌ها حضور داشتند، به صورت تقريبي يك دوره برنامة سخنراني در همة كاروان‌ها برگزار شد.
در مكة مكرمه نسبت به اعزام يازده تيم مركب از روحاني شيعه و ميهمانان اهل سنت به كاروان‌هاي مختلف اقدام شد. يادآوري مي‌شود كه در برخي از جلسات بيشتر از يك كاروان حضور داشته‌اند. همچنين از شخصيت‌هاي ميهمانان بعثه در برنامه‌هاي تبليغي استفاده شده است.

7. ارتباطات عمومي
ارتباط با زائران ديگر كشورها از سوي ميهمانان اهل‌سنت از ديگر برنامه‌هاي اين مديريت است. چگونگي تعامل جمهوري اسلامي با اهل سنت از مهم‌ترين دغدغه‌هاي زائران بسياري از كشورهاست و با توجه به تبليغات زهرآگين دشمنان انقلاب، معمولاً چهره‌اي خشن از جمهوري اسلامي ترسيم مي‌كنند و اين‌كه اهل‌‌سنت در ايران هيچ‌گونه آزادي ندارند. بيان وضعيت اهل‌سنت در ايران از زبان خود اهل‌سنت تأثيرات فراواني در رفع اين سوء‌تفاهمات دارد.
اهم محورهاي گفت‌وگو بدين شرح است:

تقابل شيعه و سني در ايران، وضعيت مدارس ديني عربستان، نقش جمهوري اسلامي در احياي اسلام، تفاوت تفكر شيعه و سني، وضعيت مسلمانان در كشورهاي

284

مختلف جهان، نحوة تعامل حكومت ايران با اهل سنت، لزوم اجتناب ملت‌هاي مسلمان از اختلاف، ادلة اختلافات و نزاع‌هاي فرقه‌اي در پاكستان، ضرورت شناخت مسلمانان از يكديگر، چالش‌هاي امروزة جهان اسلام، اهميت توجه به مذاهب اسلامي.

8. فعاليت‌هاي رسانه‌اي
مديريت اهل‌سنت نسبت به ايجاد ارتباط بين خبرگزاري‌ها و ميهمانان و روحانيون و اهل‌سنت اقدام و اقدامات مديريت را براي خبرگزاري‌ها تشريح كرد.

9. اقدام براي انتشار ويژه‌نامة نشريه زائر
با توجه به تمهيدات انديشيده شده، در نظر بود كه در موسم جاري، حدود بيست شماره از نشرية زائر منتشر شود كه متأسفانه با توجه به محدوديت­هاي دست‌اندركاران نشرية زائر، اين مهم انجام نشد. در عين حال با پي‌گيري‌هاي گسترده و فراوان در مدينه قبل، توانستيم محتواي دو ويژه‌نامة نشرية ويژة اهل سنت را آماده كنيم و نسبت به توزيع آن در بين كاروان‌هاي اهل‌سنت اقدام نماييم. در مكه نيز سه شمارة نشرية زائر در اين مديريت صفحه‌آرايي و منتشر گرديد.

10. پاسخ‌گويي به سؤالات شرعي و مراجعات
در مدت حضور در مدينه، مفتيان اهل‌سنت از مذهب حنفي و شافعي در محل مديريت حضور داشتند و پاسخ‌گوي سؤالات ديني و فقهي روحانيون و ساير مراجعان اهل‌سنت بودند.

در مكه نيز شوراي افتاي اهل‌سنت ـ كه مركب از عالمان حنفي و شافعي
است ـ در «لابي هتل» آمادة پاسخ‌گويي به سؤالات فقهي كاروان‌هاي اهل‌سنت

285

و نيز زائران بودند و طبعاً با توجه به در پيش بودن اعمال حج، مراجعات بيشتري داشتند.
در طول اين مقطع دفتر مديريت در طبقه p بعثه فعال بود و پاسخ‌گوي مراجعات مختلف و پي‌گيري‌هاي اداري بود.

11. ضبط برنامة ­مناسك
در مدينه و مكه، ضبط برنامة مناسك فقه شافعي و فقه حنفي با برنامه‌ريزي مديريت و همكاري چهار نفر از روحانيون اهل‌سنت در موسم، توسط «مؤسسة مشعر» انجام شد.

12. همايش‌هاي مديريت اهل‌سنت
همايش كاروان‌هاي اهل‌سنت در مدينة منوره با حضور سرپرست حجاج ايراني در بعثة مقام معظم رهبري برگزار شد.
مدير اهل‌سنت بعثة مقام معظم رهبري در عربستان، در اين همايش گفت: «تمام تلاش ايران اين است كه شايسته‌ترين خدمات و سرويس‌دهي به زائران اهل‌سنت ارائه شود تا مناسك حج را انجام دهند.»
حجةالاسلام راشد يزدي سخنران اين همايش نيز با اشاره به آثار حج در انسان گفت: «سفر پاك، غم و اندوه را از انسان دور مي‌كند و اين موضوع از جمله آثار سفر به حج است».
وي با اشاره به اين‌كه كساني كه استطاعت مالي دارند، سفر حج بر آن‌ها واجب مي‌شود، افزود: «سفر حج باعث اصلاح رفتار و تزكية انسان مي‌شود و اطرافيان حاجي، بايد بعد از بازگشت، اين آثار مثبت را در او مشاهده كنند».

286

همايش قرآن، محور احياي تمدن اسلامي
به جز همايش پيش گفته در مدينة منوره، اين همايش نيز با حضور جمعي از علما، شخصيت‌ها و انديشمندان اهل‌سنت و تشيّع و با سخنراني نمايندة ولي‌فقيه و سرپرست حجاج ايراني در سالن اجتماعات بعثة مقام معظم رهبري در مكة مكرمه واقع در هتل «دار هادي» برگزار شد.
فراخوان مقالات اين همايش در تهران منتشر شده و قرار بود كه خلاصة مقالات در چهار محور زير تهيه شود:
1. مفاهيم و بنيان‌هاي تمدن از ديدگاه قرآن.
2. قرآن، سنّت و ابعاد احياي تمدن اسلامي.
3. نقش شخصيت‌هاي ديني در احياي تمدن اسلامي.
4. جايگاه آموزه‌ها و مؤلفه‌هاي اسلامي ـ قرآني در احياي تمدن اسلامي.
پس از برگزاري همايش در جلسه‌اي با حضور كادر مديريت اهل سنت و نيز در جلسه‌اي با حضور ميهمانان به نقد همايش پرداخته شد و مقرر گرديد طرحي جامع براي همايش‌هاي علمي و فرهنگي ارايه شود كه مجموعة اين طرح در شواري سياست‌گذاري به بحث گذاشته شد و به تصويب رسيد. بر اساس اين طرح همايش‌هاي مديريت اهل سنت در سه سطح برگزار مي‌شود:
1.‌ ‌جلسات و گردهم‌آيي‌هاي فرهنگي و تبليغي براي عموم زائران؛
2. نشست فرهنگي و آموزشي در سطح كارگزاران فرهنگي كاروان‌ها؛
3. همايش علمي و پژوهشي ويژة تحصيل‌كردگان.

همكاري در برگزاري ديگر همايش‌هاي بعثه

از همايش‌هاي همه سالة بعثه، همايش تقريب، همايش قدس و همايش نخبگان است كه مديريت اهل سنت نيز در برگزاري اين همايش‌ها همكاري مي‌كند. به گونه‌اي كه بخش عمده‌اي از شركت‌كنندگان و برخي از سخنرانان همايش تقريب، روحانيون محترم اهل سنت مي‌باشند كه با دعوت و هماهنگي اين مديريت در همايش شركت مي‌كنند.

287

6. مديريت ارتباطات و اطلاع رساني
مديريت ارتباطات و اطلاع رساني در حج 87 در سه حوزة داخلي «خبرگزاري‌ها و روزنامه‌ها»،‌ بين المللي «پايگاه اطلاع رساني حج» و زائران «روزنامة زائر» به فعاليت پرداخته و همة توان خود را به‌كار گرفته است تا در اين عرصه ها از همة ظرفيت هاي حرفه اي موجود براي بهره مندي از فرصت عظيم حج استفاده كند.
بهره‌مندي از سطح بالاتر كيفي و كمي توليدات خبري و گزارشي و همچنين ارتقاي سطح فراگيري در تغذية مطبوعات، خبرگزاري ها و صدا و سيما از ويژگي‌هاي حج سال جاري بود.
البته چنانچه تجربيات مهم و ارزندة سال قبل به عنوان اولين تجربة حضور مديريت ارتباطات و اطلاع‌رساني درحج، راهگشا و موجب توفيقيات بزرگ مديريت در سال جاري بود، به طور قطع قابل پيش‌بيني است كه از رهگذر تجربيات سازنده درحج سال جاري نيز، نيل به افق‌هاي بلند و كسب موفقيت‌هاي چشم‌گير در اين عرصه در سال‌هاي آتي قابل ملاحظه خواهد بود.
واحد ارتباطات خبري بعثة مقام معظم رهبري در سال جاري سه ماه قبل از آغاز موسم حج، اقدامات خود را در خصوص حج 87 آغاز كرد.

بنا به برنامه ريزي‌هاي انجام شده، واحد ارتباطات خبري موسم در تهران در ادارة ارتباطات مديريت، تشكيل شد و برنامه‌ريزي و جمع‌بندي تجربيات سال‌هاي گذشته

289

براي بهره‌مندي حداكثري از فرصت‌ها و نيروها در سال 87 آغاز گرديد.
شرح وظايف واحد ارتباطات خبري در سه حوزة ارتباطات، امور خبري و امور پشتيباني تقسيم بندي و ريز شرح وظايف اين حوزه‌ها با لحاظ ابعاد مختلف و شرايط موجود تدوين شد كه شرح وظايف تقسيم بندي به پيوست گزارش ارائه شده است.
 در مجموع، امور ارتباطات وظيفة هماهنگي بين دو حوزة پشتيباني و خبري و همچنين ساير بخش‌هاي مديريت ارتباطات و اطلاع رساني مثل نشرية زائر و پايگاه اطلاع رساني حج و همچنين نظارت بر روند اجراي امور را برعهده دارد و به ترتيب امور خبري و امور پشتيباني در حوزه‌هاي تهيه و ارسال خبر و همچنين ادارة امور دفتري و پشتيباني مديريت را بر عهده دارند.

عملكرد مديريت در موسم
ساير اعضاي واحد ارتباطات خبري نيز در تاريخ 22 آبان ماه به مدينة منوره اعزام شدند و خبرنگاران رسانه‌ها در تاريخ 24 آبانماه به مدينة منوره اعزام گرديدند تا در آستانة ورود سرپرست حجّاج ايراني، آمادة فعاليت خبري باشند.
پوشش خبري و ارسال خبر به رسانه‌ها از حج با اعزام نيروي پيش پرواز آغاز شد و از فرودگاه و در داخل هواپيما كار مصاحبه با عوامل گروه‌هاي پيشرو و خلبان هواپيما آغاز و بلافاصله پس از ورود، خبر حضور نيروهاي پيشرو بعثة مقام معظم رهبري در مدينة منوره روي خروجي سايت حج و تعدادي از خبرگزاري‌هاي داخلي و ساير رسانه‌ها قرار گرفت.
اهم اقدامات انجام شده در موسم حج به اختصار بدين شرح است:
ـ آماده سازي فضا و جذب امكانات كاري، تجهيز دفاتر به تلفن و اينترنت و...
ـ تهيه خبر و گزارش از فضاي معنوي مسجدالنبي‌6، بقيع، اعزام گروه پيشرو و آب و هواي مدينه و ايميل به تهران براي ارسال به مطبوعات.

290

 ـ تهية بستة رسانه‌اي حاوي گزيدة اطلاعات در‌خصوص عربستان، 30 محور پيشنهادي براي تهية خبر و گزارش براي ارائه به خبرنگاران خبرگزاري‌ها، مطبوعات و خبرگزاري‌ها و صدا و سيما.
 ـ پيگيري محل استقرار خبرنگاران و آماده سازي شرايط مناسب به لحاظ مختلف براي فعاليت آن‌ها.
برگزاري جلسات توجيهي و هماهنگي خبرنگاران در چند نوبت با حضور مدير ارتباطات و اطلاع رساني در مدينة منوره.
 ـ نظارت بر كاركرد خبرنگاران در داخل.
 ـ پايش اخبار ارسال شده توسط خبرنگاران.
 ـ‌ پايش خبرهاي سايت‌هاي خبري و روزنامه‌ها در خصوص حج و زيارت و عربستان.
 ـ تهية بولتن گزيدة اخبار مربوط به عربستان.
 ـ در بدو ورود به مدينة منوره جلسات كنفرانس مطبوعاتي مديران و معاونان بعثه با حضور خبرنگاران برگزار شد.
 ـ واحد ارتباطات خبري در مدينة منوره و مكة مكرمه تمامي ديدارهاي نمايندة معزز ولي فقيه در بعد داخلي و خارجي و همچنين برنامه‌هاي خبري طرح ريزي شده مانند همايش‌ها و مراسم سخنراني‌ها را تحت پوشش قرار داد و اخبار توليدي را در اختيار خبرنگاران مطبوعات، خبرگزاري‌ها و بخش خبري صدا و سيما و همچنين كتاب حج، سايت حج و كتاب حج قرارگرفت.
 ـ خبرنگاران مطبوعات و خبرگزاري‌ها جهت گيري‌هاي متفاوتي در فعاليت رسانه‌اي داشتند كه واحد ارتباطات خبري ضمن پرهيز از دخالت در كار آن‌ها و به وجود نياوردن حساسيت‌هاي بي مورد، در فضايي صميمي و دوستانه، تعامل كاري و حرفه‌اي مناسبي را با آن‌ها برقرار كرد.

291

 ـ واحد ارتباطات خبري همچنين همة اخبار و گزارش‌هاي تهيه شده را كه به سخنان نمايندة ولي فقيه و سرپرست حجاج مربوط مي‌شد، پيش از ارسال جهت استحضار و اعلام نظر به ايشان تسليم مي‌كرد كه با تأييد ايشان به مطبوعات، خبرگزاري و صدا و سيما داده مي‌شد.
 ـ با توجه به لزوم ارتباط مستمر با رسانه، يك نفراز كاركنان اين مديريت در تهران مسؤوليت دريافت خبرهاي حج و ارسال آن به خبرگزاري‌ها و مطبوعات را به عهده داشتند.
همچنين گزارش روزانة انتشار اخبار در روزنامه‌ها و خبرگزاري‌ها توسط نيروهاي مستقر در تهران براي مكه و مدينه ايميل مي‌شد.
ـ جمع بندي خبرها و گزارش‌هاي مندرج در روزنامه‌ها و خبرگزاري‌ها از جمله مأموريت نيروي مستقر در تهران بود كه آن‌ها را براي مكه مكرمه ارسال مي‌كرد.
ـ پوشش خبري مراسم چهار نوبت دعاي كميل و دعاي ندبه و همچنين مراسم با شكوه برائت از مشركان از جمله اقدامات واحد ارتباطات خبري در موسم حج بود.
 ـ در دورة مدينه بعد، واحد ارتباطات خبري دو نيروي خود را نا روز سوم دي ماه در مكة مكرمه مستقر كرد و ساير نيروها تا روز ششم دي ماه در مدينة منوره به فعاليت پرداختند.
 ـ تهية اخبار مربوط به كشور عربستان و همچنين تهية گزارش‌هاي ويژه جهت استحضار نمايندة محترم ولي فقيه از جمله ديگر اقدامات اين واحد در موسم حج بود

سخنان مدير ارتباطات و اطلاع رساني

غلامحسين اسلامي‌فرد مدير ارتباطات و اطلاع‌رساني دربارة برنامه­ها و عمل‌كرد اين مديريت گفت: «امسال شبكة تخصصي خبرنگاران حرفه‌اي حج، به منظور

292

مطالعات خاص در زمينة تهيه و توليد اخبار بخش‌هاي مختلف حج به صورت كارشناسي راه­اندازي شده است».
وي با تأكيد بر ضرورت تربيت نيروي انساني متخصص در امور حج و زيارت افزود: «همانگونه كه سال گذشته نيز به رسانه‌ها اعلام شد، بعثة مقام معظم رهبري آمادگي دارد براي تربيت نيروي انساني متخصص و با تجربه با رسانه‌ها وارد تعامل شود و توافق‌نامه‌اي براي همكاري در مراسم حج تمتع و عمره با هر يك از رسانه‌ها منعقد نمايد تا اين مهم با سازوكار بهتري سامان‌دهي شود».
اسلامي‌فرد در ارزيابي ميزان تأثيرگذاري خبري نمايندگان رسانه‌ها در حج 87 اظهار داشت: «مي‌توان گفت به طور نسبي تمام نمايندگاني كه در حج امسال حضور داشته‌اند، تلاش خود را انجام داده، تا جايي كه توانسته‌اند، نقش قابل توجهي در امر اطلاع‌رساني ايفا نمودند؛ اما نكتة قابل تأمل اين است كه ظرفيت حج آن‌قدر بزرگ است كه مي‌توان گفت فعاليت‌هاي جاري با حد مطلوب و واقعيِ كار رسانه‌اي حج، فاصله دارد.
بحث اطلاع­رساني در حج مقولة بسيار حساس و با اهميتي است؛ چرا كه در سه بعد: داخل كشور، خارج از كشور و داخل عربستان، اخباري توليد و منتشر مي‌شود كه وضعيت حجاج و فعاليت‌هاي مربوط به كارگزاران حج در ابعاد فرهنگي و اجرايي، مباحث مربوط به انجام مناسك و ايام خاص آن و همچنين ديدار مسؤولان حج كشورها، برگزاري همايش‌ها و كنفرانس‌ها را منعكس مي‌كند.
در هر سه مرحلة اين فرايند از اطلاع‌رساني حج، رسانه‌ها مي­توانند نقش ويژه‌اي ايفا كنند؛ به اين معنا كه با برنامه‌ريزي پيش از موعد و ايجاد آمادگي لازم براي حضور فعال در اين زمينه، بستر اطلاع‌رساني مناسب‌تر را فراهم كنند».

اسلامي‌فرد با اشاره به موضوع نحوة گزينش خبرنگاران در حج امسال گفت: «در

293

سال‌هاي گذشته، گزينش رسانه‌ها از طريق قرعه‌كشي انجام مي‌شد؛ ولي امسال براي نخستين بار بر اساس ظرفيت و مخاطبان رسانه‌ها و همچنين عمل‌كرد رسانه‌ها در گذشته و امكانات هر يك از آن‌ها و اين‌كه در سال گذشته نماينده‌اي در حج نداشته‌اند، از خبرگزاري‌ها و روزنامه‌ها براي پوشش مراسم با‌شكوه حج دعوت كرديم».
وي در خصوص فرآيند عملياتي اطلاع‌رساني حج امسال نيز اظهار داشت: «در بعد داخل كشور، ستاد خبري قبل از موسم حج فعاليت خود را آغاز كرد و ضمن برگزاري كنفرانس‌هاي خبري با كارگزاران و مديران بخش‌هاي مختلف و توليد و ارسال اخبار آن به رسانه‌ها و كمك به ايجاد تسهيلات اعزام خبرنگاران، زمينة تحرك‌بخشي اين فضا را فراهم كرد».
ايشان در ادامه گفت:  «در عين حال، بخش اطلاع‌رساني، علاوه بر خبرنگاران حاضر در مراسم حج تمتع 87، كار توليد و توزيع اخبار حوزه نمايندگي ولي فقيه و فعاليت‌هاي بعثه و سازمان حج و زيارت را تحت پوشش داشته، علاوه بر آن با انتشار نشرية زائر، با هدف ارتباط بيشتر با زائران تلاش كرد تا در يك اقدام حرفه‌اي و نگرش جديد و طرح موضوعات بديع، ارتباط هر چه بيشتر با زائران را از ابعاد مختلف فراهم كند».
اسلامي‌فرد به نوآوري‌هاي نشرية زائر پرداخت و گفت: «ستون‌ها و صفحاتي
به نام «اخبار به قلم زائر»، صفحه‌اي به نام «گلستانه»، براي دريافت و تحليل
اخبار ارسالي زائران، طرح سه فراخوان كه يكي برداشت زائران از حج بوده
و ديگري به نام «با پيامبر نجوا كنيد» و ستون ديگري كه از زائران مي‌خواست سوغات سفر معنوي خود را به قلم بياورند، از ويژگي‌هاي نشرية زائر در حج امسال بوده است».

 غلامحسين اسلامي‌فرد، مدير واحد ارتباطات و اطلاع‌رساني بعثة مقام

294

معظم رهبري روز شنبه در اولين نشست خبرنگاران اعزامي به حج در مدينة منوره
با تأكيد بر رهنمودهاي نمايندة ولي‌فقيه در امور حج و زيارت، بهره‌گيري از
فرصت بزرگ حج، با استفاده از تكنيك‌هاي خبري و تبليغاتي براي انتقال معنويت حج به عموم مردم را از جمله رسالت‌هاي حرفه‌اي خبرنگاران اعزامي به خانة خدا برشمرد.
وي در جمع خبرنگارانِ خبرگزاري‌ها و تعدادي از روزنامه‌هاي كشور به نقش حج در تقويت وحدت جهان اسلام، نزديكي ملت‌هاي مسلمان به يكديگر، تأثير بر افكار عمومي جهان در خصوص مسلمانان مظلوم و ستمديده و همچنين به تصوير كشيدن عزت‌مندي نظام مقدس جمهوري اسلامي در سطح جهان، به عنوان مهم‌ترين محورهاي تهيه خبر و گزارش در ايام حج اشاره كرد.
اسلامي‌فرد ادامه داد: «در سال جاري، كاروان‌ها و مديريت اجرايي و فرهنگي حج برنامه‌هاي جامع و متنوعي را براي بهره‌گيري هر چه بيشتر زائران از اين سفر معنوي تدارك ديده‌اند كه لازم است اين مسأله به افكار عمومي جامعه در ايران منتقل شود».
وي گفت: «ارزيابي فعاليت‌هاي بعثه و شوراهاي فرهنگي كاروان‌ها و همايش‌هاي تخصصي در ايام حج و تشريح هنرمندانة حال و هواي حرمين شريفين و ساير اماكن مذهبي و همچنين تهية گزارش‌هاي توصيفي از كاروان‌هاي خانوادة شهدا، جانبازان و هنرمندان و اساتيد، مي‌تواند دست‌ماية تهية گزارش و خبر نمايندگان رسانه‌ها در ايام حج باشد».

حفظ و بهبود روابط مناسب با عربستان و پرهيز از هرگونه اقدام تنش‌زا و در نتيجه برگزاري حج موفقيت آميز و عزت‌مند براي جمهوري اسلامي ايران از ديگر محورهايي بود كه مدير ارتباطات بعثة مقام معظم رهبري توجه خبرنگاران حوزة حج و زيارت را به آن معطوف كرد.

295

نشرية زائر
اين نشريه، افزون بر رسالت ويژة خود براي انتقال صحيح مسائل فقهي و فرهنگي، از خبررساني به هنگام از اخبار ايران و جهان غافل نيست و با طراوت و تازگي، اين اخبار را در اختيار حجاج قرار مي‌دهد. در كنار آن، تعامل بسيار نزديك با مسؤولان حج و زائران خانة خدا دارد و در اين خصوص به وظايف خويش جامة عمل مي‌پوشاند و هرگونه فعاليت فرهنگي كاروان‌ها و نوآوري‌هاي آنان را جهت الگوسازي به اطلاع سايرين مي‌رساند.
در مجموع بايد گفت اين نشريه، تأثير گسترده‌اي در سالم‌سازي فضاي فرهنگي و فقهي زائران ايراني دارد و در انتقال سريع پيام‌هاي مهم و ضروري به همة كاروان‌ها و رفع هرگونه شايعه و شبهه، رسالت خود را به خوبي به انجام مي‌رساند.
از آنجا كه نشرية زائر با مخاطبان گوناگوني در سطوح مختلف علمي ـ فرهنگي و فكري روبه‌روست، بايد پذيرفت كه كاري بس سنگين و دشوار را به عهده دارد و براي تحقق اين وظيفه به بازتاب بااهميت‌ترين رويدادهاي سياسي ايران و جهان، اهم اخبار و رخدادهاي مربوط به حج، آشنايي با اماكن مقدسه، تقويت مباني ديني، فقهي و مناسكي حج، گزارش، مقالات زائران، اشعار، نكات و هرگونه مطالب سودمند ديگر اقدام مي‌نمايد.

گفت‌وگو با سردبير نشرية زائر

آقاي وحيد جلال زاده، كارشناس ارشد علوم سياسي، كه سردبيري هفته‌نامة مصباح در دانشكدة حقوق، فصل‌نامة ارگان وزارت علوم به‌نام دفتر دانش سال72،

296

بولتن سياسي نهاد نمايندگي ولي فقيه در دانشگاه‌ها و داراي مقالات متعدد در روزنامه‌هاي كثيرالانتشار مثل كيهان و رسالت از جمله فعاليت‌هاي مطبوعاتي اوست، در هفته نامة جام هفته، مدير اجرايي و جانشين بخش‌سياسي هفته نامه بوده و مدير كلِ روابط عمومي شوراي نگهبان، رياست شوراي اطلاع‌رساني هيئت مركزي نظارت بر انتخابات مجلس هفتم، معاونت ارتباطات و اطلاع‌رساني دفتر رييس جمهور را نيز در پروندة كاري خود دارد، وي امسال به عنوان سردبير نشرية زائر از سوي مديريت ارتباطات و اطلاع‌رساني به حج اعزام شده است. گفت‌وگو با آقاي جلال‌زاده را در خصوص مراحل كار و آماده‌سازي نشرية زائر در قبل و حين موسم حج را در ادامه مي‌خوانيم.
* تمهيداتي براي انتشار نشرية زائر قبل از موسم داشته‌ايد؟
از ارديبهشت سال جاري انتخاب افراد آغاز شد. ابتدا براي صفحة داخلي هفته‌نامه كه مطالب محتوايي عقيدتي، اجتماعي، فرهنگي بود برنامه‌ريزي شد، كم‌كم افراد ديگري هم به جمع نشريه پيوستند؛ چند نفر گزارش‌گر، 1نفر ويراستار و كارشناس سفر، صفحه‌بند، حروف‌چين و يك نفر پشتيباني. در انتخاب افراد سعي شد از بهترين‌ها باشند كه اكثراً در كار اطلاع‌رساني و انتشارات سابقه دارند، مؤلفند و مشهور در عرصة مطبوعات، پس از انتخاب افراد، نزديك به 12 جلسه در تهران جلسة كارشناسي داشتيم.
 حاصل جلسات ياد شده عبارت است از: آشنايي افراد با يكديگر و اطلاع از توان‌مندي، آشنا نمودن تيم جديد با فضاي كار در موسم حج، آشنايي اعضا با بخش‌هاي بعثه و سازمان حج و زيارت؛ بحث و بررسي در خصوص نشريات سال گذشته، تصميم‌گيري در خصوص صفحات حج‌، تقسيم‌كار موضوعي و تعيين ويژه‌نامه‌هاي لازم براي انتشار و مشخص شدن فرد مورد نظر براي انتشار هر ويژه‌نامه.

در ضمن مقرر گرديد چند شماره ويژه نامه با عناوين: امام مهدي در روزهاي

297

جمعه (ظهور)، ويژه‌نامة بانوان (هاجر)، ويژه‌نامة غدير، ويژه‌نامة زعيم (سي‌امين سالگرد انقلاب براي حضرت امام راحل)، ويژه‌نامة هنگامة وصال براي ايرانيان خارج از كشور و ويژه‌نامة تشريق متناسب ايام ويژة تشريق آماده گردد.
* امسال نوآوري‌ها و برنامه‌ريزي‌هاي جديد نشرية زائر در چه زمينه‌هايي صورت گرفته است؟
با توجه به نام‌گذاري امسال، ما سعي كرديم هر روز يك ستون با عنوان «نوآوري و شكوفايي» در زائر داشته باشيم كه كارهاي نو را اعم از كاروان‌ها، مجموعه‌ها و معاونت‌هاي بعثه و همچنين سازمان حج و زيارت مي‌آورديم.
در خصوص موضوعات جديد كه امسال در دستور كار قرار گرفت، اولاً زائر قبلاً كمتر ارتباط دوسويه داشته است، اما امسال اين كار را به طور جدي شروع كرديم. وقتي خبر نصب عكس و زندگي‌نامه شهداي يك كاروان را براي اولين بار در مدينه چاپ كرديم، اين ارتباط جرقه خورد و به جايي رسيد كه پس از پالايش ما قريب به 200 خبر كوتاه و بلند از كاروان‌ها با شمارة كاروان چاپ كرديم كه اين موضوع سبب شد، مراجعات حضوري و ارتباطات مكتوب كاروان‌ها با نشريه به طور چشم‌گيري افزايش يافت تا آنجا كه تقاضاهاي بي‌پاسخ، به‌علت نبود امكانات زياد بود.
همچنين ايجاد يك ستون به عنوان قلم يك زائر باذوق و نثر و نظم زائر تدارك ديده شد و با چاپ اولين مطلب در يك شماره از نشريه، تعداد زيادي شعر، دل‌نوشته يادداشت، خاطره، سوژه و ايده و مانند آن رسيد كه سعي كرديم بعد از بازخواني اين‌ها بهترين‌ها را انتخاب و چاپ كنيم.
* استفاده از شخصيت‌هاي حاضر در موسم حج امسال در دستور كارتان بود و آيا اين كار با برنامه‌ريزي قبلي انجام گرفته است؟

قبل از آمدن، اسامي ميهمانان بعثه در اختيار ما قرار گرفت. با توجه به زمان علاقه‌مندي و امكانات به مصاحبه با آن‌ها اقدام كرديم؛ بنابراين با برنامه‌‌ريزي قبلي

298

بود اين شخصيت‌ها، اجتماعي، سياسي، فرهنگي، هنري، ورزشي و مانند اين‌ها بودند. اما در مجموع زائر با چهره‌هايي ارتباط برقرار مي‌كند كه دو تيپ هستند، يك تيپ شناخته شده‌ها كه مورد استقبال بيشتري قرار مي‌گيرند و گروه ديگر كمتر. در مجموع از آن‌جايي كه مخاطب نشريه عام است، بايد هر دو گروه زائران و كارگزاران را در نظر بگيريم و ازاين گريزي نيست و هر يك از شخصيت‌ها براي مخاطب خاص خود، مورد توجه هستند.
* آسيب‌شناسي و ارزيابي از كار خود را چگونه مي‌بينيد؟
همه همكاران اذعان داشتند كه مي‌توان كاري بهتر از اين هم ارائه كرد كه بستگي به تأمين امكانات و عواملي دارد؛ اين درخواست‌ها در حيطة سازوكارها و فرآيندها و امكانات روزنامه‌نگاري است. با اين حال، نگاه از بيرون مي‌تواند، تيم زائر را بيشتر نقد و ارزيابي و تقويت نمايد. ما پنجرة ديدگانمان را به‌سوي رهنمودهاي سودمند مي‌گشاييم.
* چه خاطرات تلخ و شيريني از كارتان در ايام موسم داشتيد؟
بعضاً انتقاداتي كه مخاطبان نسبت به برخي ستون‌ها داشتند كه به اغلاط تايپي و مانند آن خلاصه مي‌شد، خستگي را در دوستان باقي مي‌گذارد. اما خاطرات خوب، همدلي دوستان همكار بود كه بسيار با انگيزه، كوشا و انقلابي رفتار كردند. با وجود سختي كار نشريه كه از ابتداي صبح آغاز مي‌شد و تا ادامة كار به پرينت نهايي كه در مواردي تا 12 شب طول مي‌كشيد، حتي گاهي به ساعت 2 و 3 نيمه‌شب هم مي‌رسيد.

در پايان اميد است بنابر روايت رسول‌الله «افضل الاعمال احمزها» ^{( 1 )} تلاش جمعي و طاقت‌‌فرساي ما مقبول درگاه احديت قرار گرفته باشد و دست‌كم توانسته باشيم وظيفة خود را به درستي انجام داده، انتظارات مسؤولان و زائران را تا آنجا كه در توان ما بود، برآورده باشيم.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. بحارالانوار، ج 67، باب النية وشرائطها ومراتبها، ص 191

299

گفت‌وگو با مسؤول خبر سايت لبيك
آقاي عليرضا ميرزايي مسؤوليت خبر سايت لبيك را دارند، حدود سه سال است كه در اين زمينه فعال هستند، ولي از سال 77 تاكنون با واحد مركزي خبر همكاري مي‌كنند.
* جناب ميرزايي، به عنوان اولين سؤال دربارة شكل‌گيري سايت لبيك و تأثيرگذاري آن توضيح بفرماييد.
اين سايت از سال 81 به صورت رسمي راه‌اندازي شد و داراي بخش خبر، بخش توليدات، صوتي، تصويري، آلبوم و تصاوير، استفتائات، احكام و مناسك حج، كتاب، مقاله و به‌ويژه پخش تلويزيوني اينترنتي لبيك و...
* شما در چه زمينه‌اي فعاليد؟
در حال حاضر در بخش خبر فعال هستم؛ توليدات خبري ما از لينك‌هاي خبرگزاري‌ها و بعضاً خبرنگاران خبر توليدي هم دارند، البته براي جبران اين نقيصه، نياز به اعزام خبرنگاران بيشتري است. موضوعات خبري بيشتر در مورد حج و زيارت است. كنفرانس‌هاي جهان اسلام و اخبار مربوط به آن‌ها را مي‌پردازيم.
* فرآيند انتخاب خبرتان چيست؟

مردم بيشتر دنبال خبر حج و زيارت هستند، خبرها را براي صحت بيشتر، از واحد مركزي خبر برمي‌داريم، از ايرنا، مهر، ايسنا، فارس، خبرگزاري حج، شبكة خبري ملت، شيعه آنلاين با گزينش، شيعه نيوز، ايكنا، اخبار شيعيان، تابناك، خيمه و خبرگزاري بعثة مقام معظم رهبري از جمله منابع كسب خبر ماست كه با دقت و

300

وسواس خاصي، به سوي پخش اخبار وثيق مي‌رويم و سعي مي‌كنيم كه اخبار گزيده باشد.
* خبردهي را از چه زماني آغاز مي‌كنيد؟
از يك ماه پيش از اعمال حج، مقدمات حج شروع و ما نيز كارمان آغاز مي‌شود و اوج كارها در موسم صورت مي‌گيرد كه معمولاً روزانه 25 تا 30 خبر مخابره مي‌شود كه هر چه به ايام تشريق نزديك مي‌شويم، به دو برابر هم افزايش مي‌يابد.
* نوآوري خاصي در حيطة كاري خودتان داشتيد؟
عكس‌ها را وارد سايت كرديم و گزارش را تصويري كرديم كه در سال‌هاي قبل اين‌طور نبوده است و از اين گزارشات تصويري استقبال گسترده‌اي صورت گرفته است.
* موانع و محدوديت كاريتان را هم بفرماييد.
اگر به طرف توليد اخبار زنده برويم و منعكس‌كنندة حج ملل و ساير كشورهاي اسلامي باشيم؛ در صورتي كه تأمين نيروي انساني صورت بگيرد و خبرنگاران آزاد با ما در تعامل و همكاري باشند و يا توسط واحد حج و زيارت به كار گرفته شوند، مي‌توانيم به روزتر و كاربردي‌تر عمل كنيم.

301

7. معاونت اجرايي
مأموريت اصلي معاونت اجرايي، پشتيباني و تأمين نياز‌هاي معاونت‌ها و مديريت­هاي نمايندگي ولي‌فقيه در امور حج و زيارت‌ است. موفقيت و يا عدم موفقيت اين معاونت در تحقق اهداف حوزة نمايندگي بسيار مؤثر و تعيين‌كننده است؛ زيرا انجام كيفي مأموريت‌ها و وظايف كلية معاونت‌ها منوط به برقراري تعامل مناسب و سازنده با اين معاونت است. از طرف ديگر اين معاونت ‌بايد ضمن حفظ حقوق بيت‌المال و جلوگيري از اسراف،‌ نياز‌هاي منطقي كلية واحد‌ها را تأمين كند.
دربارة عمل‌كرد معاونت اجرايي بعثة مقام معظم رهبري گفت‌وگويي با آقاي مجيد آخوندزاده، معاون اجرايي داشته­ايم كه آن را مرور مي­كنيم:

گفت‌وگو با معاون اجرايي بعثة مقام معظم رهبري
حاج مجيد آخوندزاده، از سال 61 به عنوان ناظر كاروان وارد مجموعة حج شدند، دو سال ناظر كاروان و سه سال هم معاون كاروان بودند. از سال 70 مدير كاروان شدند و به‌علت اشتغال در بعثه، از مديريت استعفا دادند و از سال 70 مدير دفتر بازرسي در زمان‌‌ آقاي انصاري شدند، سال 71 قائم مقام مديريت اداري ـ مالي، از سال 72 مدير اداري ـ مالي و از سال 75 هم دو يا سه تشكيلات نيروي انساني، اداري ـ مالي و اجرايي در هم ادغام شدند و ايشان به عنوان مديريت اجرايي انتخاب شدند و تاكنون به عنوان مدير اجرايي فعاليت دارند.

303

* جناب آقاي آخوندزاده در ابتدا بفرماييد فلسفة ادغام و تمركزبخشي واحدهاي سه‌گانة مديريت اجرايي چه بود؟
‌ آية‌الله ري‌شهري معتقد به تمركز در تشكيلات بودند و سنخيت كار نيروي انساني، اداري و مالي و اجرايي ايجاب مي‌كرد كه اين سه مجموعة جدا از هم، در كنار يكديگر به صورت مجموعه‌اي منسجم عمل كنند. به اين علت اين سه تشكيلات در هم ادغام شد و بحمدالله صرفه‌جويي نيروي خوبي هم انجام شد.
* اهم مأموريت‌هاي مديريت اجرايي چيست و قبل از موسم چه اقدامات تمهيدي را انجام مي‌دهيد؟
در معاونت اجرايي قبل از موسم وظايفي داريم؛ مأموريت اصلي ما پشتيباني
از كل بعثه است و با بخش‌هاي مختلف اين كار را انجام مي‌دهيم. پيش از موسم، كار گزينش و تأييد نيروهايي كه بايد اعزام شوند، توسط نيروي انساني انجام مي‌شود.
در قسمت پشتيباني همه ساله رقم‌هاي قابل توجهي از اقلام مورد نياز حج از ايران خريداري مي‌شود كه علاوه بر استفاده از فرصت‌ها، صرفه‌جويي ارزي هم دارد.
بنابراين، با برنامه‌ريزي لازم اين مقدمات چيده مي‌شود و گروه‌هاي پيش رو مي‌آيند و اين راه‌اندازي‌ها صورت مي‌گيرد؛ يعني يك برنامة منظمي را هر ساله انجام مي‌دهيم، كه صرفه‌جويي ارزي، وقتي و نيروي انساني براي ما دارد. چون بعضي از كارها و هماهنگي‌ها قبلاً انجام مي‌گيرد، از اين‌رو نيروهاي پشتيباني كلاً در مدينه و مكه هر كدام دو نفرند. اكثر كارها چون قبلاً انجام مي‌گيرد، با كم‌ترين نيرو اين كار عظيم نهادينه شده را انجام مي‌دهيم و رضايت‌مندي نسبي واحدها را هم احساس مي‌كنيم. بعضي از نواقص هم در ضمن كار كامل مي‌شود.
* واحدهاي فعال و حيطه‌هاي مسؤوليتي‌شان در حين موسم چيست؟
قسمت‌هاي فعال ما در حين موسم عبارتند از:

304

حوزة دفتر: كه جمع‌بندي گزارش‌ها و فعاليت‌ها و جلساتي كه بايد انجام شود، به عهدة آنان است. با يك قائم مقام، دو حوزة كاري مكه يا مدينه را اداره مي‌كنيم؛ در عين حال يك نفر هم جانشين در ايران داريم تا گردش‌كار به‌درستي انجام شود؛ چون تا آخرين روز پرواز براي جابه‌جايي حجاج هم نياز به هماهنگي‌هاي چند جانبه است.
قسمت اعزام: كل نيروهاي بعثه را از نظر گرفتن گذرنامه‌ها، كنترل اوراق، گرفتن ويزا، هماهنگي در پرواز ياري مي‌دهد و به تدريج نيروها به عربستان اعزام مي‌شوند، تا آخرين پرواز، ما نيروي اعزامي داريم. در اين سمت چهار نيرو هستند كه با تقسيم كار مناسب به همة مسؤوليت‌هاي خود مي‌رسند اين چهار نيرو در مدينه، مكه و جدّه برنامه‌ريزي‌ها را به‌عهده دارند.
پشتيباني و تداركات: كه قبلاً اشاره شد. قسمت مخابرات كه براي شروع كار در مكه و مدينه مي‌آيند و سيستم مخابراتي را راه‌اندازي مي‌كنند، حتي در سيم‌كشي اداري نيز به كمك نيروهاي بعثه مي‌آيند.
در كنار اين مسؤوليت، در مراسم دعاي كميل، برائت از مشركان هم به كمك راه اندازي سيستم صوت مراسم مي‌روند، چون نيروهاي مكفي نداريم.
حمل و نقل: (نقليه) كه سيستم سرويس‌دهي به كليه معاونت‌هاي بعثه براي مأموريت‌هاي داخل شهري و بين‌شهري به عهدة آن‌هاست و جلساتي هم كه در بيرون است يا ديدارهاي نمايندة محترم ولي‌فقيه از بعثه‌ها و دفاتر، توسط ادارة نقليه هماهنگ مي‌شود.

مديريت مالي، كليه اسناد و هزينه‌هايي كه در بعثه انجام مي‌شود را اداره مي‌كند. در اين بخش كه كلاً دو نيرو يكي در مدينه و يكي در مكه مستقر هستند، ابتدا سعي مي‌كنيم پيشاپيش يك نيرو را اعزام كنيم. سپس نيروي ايران ملحق مي‌شود و براي بازگشت هم همين‌طور عمل مي‌شود. البته در موسم حج كل هزينه‌ها و تنخواه‌ و

305

اسناد مالي محاسبه و گردش كار در همين جا تنظيم مي‌شود و هزينه‌ها بسته مي‌شود و تسوية نهايي نيز در همين جا انجام مي‌گردد.
قسمتي كه اخيراً اضافه شده و تا حدودي مرتبط به حوزة دفتر است، واحد طرح و برنامه است كه وظيفة آن‌ تعيين نيازمندي‌ها، فرم ارزشيابي‌ها و ارائة گزارش‌ها است و طرح‌هاي جديد هم در همين جا بررسي مي‌شود.
قسمت پزشكي: كه دو نفر هستند و در مكه و مدينه مستقر اند كه وظيفة حفظ و سلامت و بهداشت مجموعه را به‌عهده دارند. گاهي روزانه بيش از 100 نفر را ويزيت مي‌كنند و اين بستگي به وضعيت جسماني نيروها دارد.
تغذيه: كه توسط جناب آقاي جواديان انجام مي‌شود و زير مجموعة مديريت اجرايي هستند. چه در مكه، مدينه يا ايام تشريق، با سامان‌دهي مناسب اين مأموريت را به انجام مي‌رسانند. اين واحد مسؤول تغذيه (صبحانه، ناهار و شام) براي مجموعة بعثه و ميهمانان بعثه مي‌باشند. در كنار آن مسؤوليت تغذية همايش‌هاي مختلف روابط بين‌الملل را به عهده دارند كه گاهي روزانه 800 نفر ميهمان خارج از مجموعه داريم كه بايد جواب‌گو باشند.
اداره كل مراسم كه كلية مراسم داخل «قصر‌الدخيل» يا مراسمي كه در كاروان‌ها انجام شده را صوت‌رساني مي‌كند. چهار دعاي كميل كه صوت‌رساني اين‌ها هم زير نظر اداره كل مراسم انجام مي‌شود.
* با توجه به گسترة وسيع مديريت اجرايي، احساس نمي‌كنيد باز هم نياز به تمركز و كوچك‌كردن ساختار باشد؟

هر ساله ما تشكيلات را زير ذره‌بين مي‌گذاريم و ارزيابي مي‌كنيم تا نيروهاي اضافي نباشند و حتي‌‌الامكان در قسمت خودمان، به اندازة ظرفيت چند نيرو از
يك نفر استفاده مي‌كنيم. اين نيروها معمولاً 45 تا 55 روز طول فاصلة سفرشان در حج است، ما شيوه‌اي انتخاب كرديم كه افراد را به تدريج وارد صحنة كار مي‌كنيم،

306

ابتدا آمادگي در مدينه ايجاد مي‌كنيم، چون مسؤوليت راه‌اندازي كل معاونت‌ها
به عهدة ماست.
در اولين پرواز فوق‌العاده كه در تاريخ 16/8 بوده، در حالي كه هنوز پيش‌پروازها انجام نشده بود، اولين گروه كاري ما وارد مدينه شدند كه اين كار دو حسن دارد: اولاً، آمادگي براي ديگران ايجاد مي‌شود، ثانياً، از اين نيرو دو استفاده مي‌كنيم، هم در مدينه و هم مكه و با گردش كار منظم سعي مي‌كنيم صرفه‌جويي در نيروي انساني ايجاد كنيم. اما در حال حاضر با توجه به مسؤوليت كاري‌مان، به حد كافي تمركزبخشي و كوچك شدن ساختار صورت گرفته است.
* تعامل واحدتان با امور فرهنگي چگونه است؟
در حقيقت كارهاي اين مديريت نيز در مسير كار فرهنگي است. ما هم در كار فرهنگي سهيم هستيم؛ چون پشتيباني مي‌كنيم البته ما بايد در كار فرهنگي هم تمركزبخشي داشته باشيم و هم‌سويي لازم برقرار باشد. تهية پوسترها با اين حجم زياد، شايد اصلاً به صلاح نباشد. تنوع و تكثر پوسترها كمي نياز به سامان‌دهي دارد. همچنين كارهاي فرهنگي نياز به نظارت قوي دارد تا جهت‌دهي شود، والاّ اثر معكوس دارد. كارهاي فرهنگي بايد مطابق نيازهاي زائر باشد؛ مثلاً در نمايشگاه قابي براي تعويض مطالب نشرية ديواري آماده شده بود كه در نوع خود جالب‌ توجه بود. چون بعضي از هتل‌ها اجازة نصب روي ديوار نمي‌دهند.
* نوآوري‌ها و تازگي‌هاي كار امسالتان را هم بفرماييد؟
ـ تقويت صوت‌رساني براي اولين بار صورت گرفت و دعاي عرفه را با
مكتب (9)؛ يعني حدود 15 هزار زائر بيروني پشتيباني كرديم و اين كار مطلوبي
بود.
ـ افزايش توليد برنامه در بخش سمعي و بصري مشعر كه تا حدود دو برابر افزايش يافته است.

307

ـ تهية فضاي مناسب براي اجراي دعاي عرفه در زير چادرها كه با افزايش ارتفاع انجام گرفت.
* براي سال آينده چه طرح مهمي را در دستور كار داريد؟
هم دنبال طراحي‌هاي جديد و اجراي بهينه مراسم هستيم و تلاش مي‌كنيم تا سال آينده از چاپ بهتري براي نشريات بهره‌مند شويم.

مؤسسة فرهنگي مشعر
حوزة نمايندگي ولي فقيه از سال 70 تا 80 واحد سمعي و بصري داشته كه كلية فعاليت‌هاي صوتي و تصويري حج تمتع و عمره را انجام مي‌داده، از سال 80 به خاطر فراگيري دامنة فعاليت‌ها، مؤسسة فرهنگي ـ هنري مشعر را تشكيل داده كه اين مؤسسه سه بخش مستقل از هم دارد:
1. بخش نشر كه كار چاپ و انتشار كتاب و جزوات را به عهده دارد.
2. بخش سمعي ـ بصري كه كار توليد برنامه‌هاي صوتي و تصويري و تكثير برنامه‌ها را به عهده دارد.
3. بخش بازرگاني.
مجموعة حاضر بخش سمعي ـ بصري مؤسسه مشعر است كه وظيفة توليد و تكثير برنامه‌ها را به عهده دارند. در ارتباط با وظايف چهارگانه؛ يعني موسم حج تمتع؛ موسم عمره؛ در تهران و در سوريه فعاليت مي‌كند.
در اين چهار بخش، كلية برنامه‌هاي بعثة مقام معظم رهبري را ضبط و تبديل به برنامه مي‌كنند و بعد برنامه‌ها را تكثير و در اختيار زائران قرار مي‌دهند. در حج تمتع، عمره و سوريه اين محور اصلي كارهاست، ولي در تهران وظيفة اصلي توليد برنامه است. در كنار اين وظايف، عكس‌برداري از اماكن و برنامه‌هاي بعثه هم در دستور كار قرار دارد.

308

گفت‌وگو با مسؤول سمعي بصري
آقاي مسعود گرجي مسؤول بخش سمعي و بصري مؤسسة فرهنگي ـ هنري مشعر در موسم حج هستند كه با متانت و جديت خاصي به همراه تيم هجده نفرة خود مسؤوليت توليد برنامه و آماده‌سازي آن را در سال 87 به عهده دارد.
* جناب آقاي گرجي نيروهاي اين بخش چند نفرند؟
اعضاي گروه را اين افراد تشكيل مي‌دهند: دو نفر عكاس، دو نفر مهندس، يك نفر صدابردار، يك نفر مسؤول تكثير، يك نفر مسؤول فروش، يك نفر مسؤول تداركات و پشتيباني، يك نفر نورپرداز، دو نفر كارگردان و پنج نفر تصويربردار كه انصافاً كار طاقت‌فرسايي را به‌عهده دارند. حتي در مواقعي كه فرصتي براي ساير زائران و عوامل روي مي‌دهد تا به خود سازي و تهذيب بپردازند، اين گروه با تمركز فراوان و چشمان اشكبار در صحراي عرفات به ضبط برنامه‌ها اقدام مي‌نمايند تا ميراث مصور حج را به حافظة تاريخ حج‌گزاري بسپارند و پاسخ‌گوي نيازهاي حجاج در زمينة‌ محصولات صوتي ـ فرهنگي باشند. ضمن تشكر از تلاش‌هاي بي‌شائبة آنان، نگارندگان كتاب حج، دقايقي را پاي صحبت آنان نشسته‌اند. آن‌چه در پي مي‌آيد، بخشي از فعاليت‌هاي آنان است.
* نحوه شكل‌گيري و اهمّ فعاليت‌هاي حوزة كاري‌تان را بفرماييد؟
برنامه‌هايي كه در سال جاري توليد كردند و در اختيار زائران قرار دادند، هفده عنوان برنامه است از جمله: مناسك حج تمتع بر اساس فتاواي مقام رهبري، مناسك عمرة مفرده بر اساس فتاواي مقام رهبري، مناسك حج اهل‌سنت، معرفي اماكن مكه مكرمه به زبان‌هاي تركي و كردي، معرفي اماكن مدينة منوره به زبان‌هاي تركي و كردي، حج قديم به زبان‌هاي تركي و كردي، زائر فرات (ويژه زائران عتبات عاليات)، مجموعة سخنراني‌هاي حج 86، مجموعة كامل سخن عشق به صورت صوتي و موارد ديگر.

309

* آيا اين‌گونه فعاليت‌هاي فرهنگي برايتان سودآوري هم دارد؟
گرايش زائران بيشتر به سمت آثاري است كه روي لوح فشرده قرار گرفته. در سال 86 بالغ بر يك ميليون و صد هزار نسخه لوح فشرده (CD ) تكثير شده و در اختيار زائرين قرار گرفته است. اين برنامه‌هايي كه تكثير مي‌شود و در اختيار زائران قرار مي‌گيرد بدون هيچ‌گونه سودآوري و كاملاً به قيمت تمام شده است. از مردادماه گذشته قيمت محصولات 50? كاهش پيدا كرده و مثلاً قيمت لوح فشرده به يك ريال سعودي يا 2500 ريال ايران رسيده و اين در شرايطي است كه قيمت تمام شده يك سي‌دي حدود 2410 ريال ايران است و با احتساب اسقاط و سي‌دي‌هاي سوخته اين همان قيمت تمام شده است. بنابراين سودي به دست نمي‌آيد.
* اهم برنامه‌هاي موسم حج امسال را بفرماييد؟
الف: ضبط چهار دعاي كميل در مدينة منوره بين‌الحرمين، ضبط دعاي عرفه، ضبط مراسم برائت از مشركان كه اين برنامه‌ها به صورت كاملاً حرفه‌اي ضبط شده و به طور مستقيم براي پخش از شبكه‌هاي تلويزيوني جمهوري اسلامي ايران ارسال شده است.
ب: ضبط سخنراني‌ها و برنامه‌هاي عمومي بعثة مقام معظم رهبري كه براي زائران برگزار مي‌كنند و پيش‌بيني شده 110 برنامه ضبط شود.
ج: تكثير برنامه‌هاي فوق براي زائران كه ما پيش‌بيني مي‌كنيم بيش از 35000 نسخه در طول مراسم حج تمتع انجام بشود.
د: عكس‌برداري از ديدارها و بازديدهاي نمايندة محترم ولي فقيه بوده و تهية آلبوم مصور حج 87.
ه‍ : عكس‌برداري از اماكن مكة مكرمه و مدينة منوره.

و: تهية برنامة تلويزيوني حج 87 شامل گزيدة برنامه‌هاي بعثة مقام معظم رهبري

310

در حج 87.
* در موسم امسال چه تمايز و ارتقايي در كارهايتان صورت گرفته است.
امسال در تلاشيم شيوة ضبط برنامه‌ها با توجه به نام‌گذاري سال نوآوري و شكوفايي، از كيفيت ويژه‌اي برخوردار باشد كه اين موضوع با توجه به ضبط برنامه‌هاي دعاي كميل اول و دوم مدينة منوره و همچنين مراسم برائت از مشركان و دعاي عرفه در صحراي عرفات با به كارگيري از ابزار و شيوه‌هاي نوين تصويربرداري نسبت به سنوات گذشته كاملاً ارتقا يافته و مشهود است.
* اقدامات شما قبل از موسم‌ چه بوده است؟
با توجه به برنامه‌هاي حج سال گذشته، تا قبل از حج امسال بيش از چهارده جلسة كارشناسي با برنامه‌سازان متعهد برگزار كرديم تا شيوه‌هاي جديدي را در ضبط برنامه‌هاي امسال به كار بگيريم كه نمونه‌اش در بند قبل آمده و به نتايج خوبي هم رسيديم كه در برنامه‌هاي حج امسال اعمال شده، البته حج ظرفيت‌هاي بي‌شماري دارد كه بايد به سمت استفادة بهينه‌تر از آن‌ها گام برداريم.
* برنامه‌هاي سال آينده‌تان بر اساس چه محور عمده‌اي بنا مي‌شود؟
در ارتباط با برنامه‌هاي آتي، قطعاً جلسات كارشناسي سال گذشته براي سال آينده تداوم مي‌يابد و به سمت توليد برنامه‌هاي كيفي كه آگاهي و اطلاعات زائران را در ارتباط با حج افزايش دهد، گام برمي‌داريم.

311