بخش 11

فصل سوم :

زائران و كاروانها

 

313

بخش اول: زائران

الف: زائران ايراني

اطلاعات و آمار زائران
تعداد زائران ايراني در موسم حج87
طبق اعلام مسؤولان، تعداد حاجيان امسال 104941 نفر بوده كه از نظر توزيع جنسيتي، 55206 نفر مرد و 49735 نفر زن هستند. بنابراين(3/50?) زائران بيت‌الله الحرام جمهوري اسلامي ايران مرد و (7/49? درصد) زن بوده­ند.
بيشترين تعداد زائر مربوط به استان تهران با 20079 زائر است كه 17/21? از كل زائران امسال را دربرمي‌گيرد.
استان‌هاي خراسان رضوي با 10743 زائر، اصفهان با 8019 زائر و خوزستان با 5349 و فارس و مازندران به ترتيب با 4957 و 4955 زائر بيشترين تعداد زائر را در مقايسه با ساير استان‌ها دارند. و استان ايلام با 145 زائر كم‌ترين تعداد زائر را در سال 1387 داشته است. استان‌هاي كهكيلويه و بويراحمد و چهارمحال و بختياري نيز به ترتيب با 200 و 525 زائر، در رده دوم و سوم استان‌هاي با كم‌ترين تعداد زائر قرار مي‌گيرند.
آمار زائران بر اساس ايستگاه پرواز

تعداد زائران بر اساس ايستگاه پروازي عبارتند از: تهران 40000 نفر، مشهد 13500 نفر، ساري 5300 نفر، گرگان 3100 نفر، اصفهان 9100 نفر، شيراز 5400

315

نفر، تبريز 5000 نفر، اردبيل 1500 نفر، كرمان 3900 نفر، اهواز 5700 نفر، يزد 2200 نفر، زاهدان 1300نفر، رشت 1000 نفر، كرمانشاه 1200نفر، اروميه 4000 نفر، بندرعباس 1000 نفر و بوشهر 1000 نفر.
 تعداد زائر در هر صد هزار نفر جمعيت بالاي 18 سال
مقايسه تعداد زائران در هر صد هزار نفر جمعيت بالاي 18 سال نيز بيان‌گر تفاوت‌هاي بسياري است كه شايسته است به دقت بررسي شود. در حالي كه از هر صد هزار نفر جمعيت بالاي 18 سال در سال 1387 در استان ايلام، 41 نفر موفق به تشرف به خانة خدا شده‌اند و استان قم با 387 نفر زائر بيشترين تعداد زائر را در مقايسه با ساير استان‌ها دارد.
 استان‌هاي سمنان و خراسان جنوبي، به ترتيب با 328 و 327 زائر در رتبه دوم و سوم قرار مي‌گيرند. استان‌هاي يزد و خراسان رضوي نيز به ترتيب با 314 و 306 نفر زائر در هر صد هزار نفر جمعيت بالاي 18 سال، در رتبه‌هاي بالاي جدول قرار دارند.
به جز استان ايلام كه كمترين تعداد زائران را در هر صدهزار نفر داشته، استان‌هاي كهكيلويه و بوير احمد و گيلان نيز به ترتيب با 52 و 59 زائر در انتهاي جدول قرار دارند. استان‌هاي كرمانشاه با 78 زائر و چهار محال و بختياري با 97 زائر در هر صدهزار نفر جمعيت بالاي 18 سال، تقريباً دو برابر كم‌تر از ميانگين تمامي استان‌ها در موسم حج 1387 زائر داشته‌اند.

ميانگين تعداد زائر در صدهزار نفر جمعيت بالاي 18 سال، 195 نفر است كه در مجموع، از كل جمعيت 46،271،186 نفر بالاي 18 سال، تعداد 205 نفر در هر صدهزار نفر بالاي 18 سال توفيق به تشرف به خانة خدا را يافته‌اند. مقايسه اين آمار با تعداد زائران ساير كشورها مي‌تواند بيان‌گر تفاوت‌هاي بسياري بين كشورهاي اسلامي باشد. جدول زير، تعداد كل زائران را در هر يك از استان‌ها بر حسب هر

316

صدهزار نفر جمعيت بالاي 18 سال در دو گروه بالاتر و پايين‌تر از ميانگين نشان مي‌دهد ^{( 1 )} .
تركيب سني زائران
معاون درمان هيئت پزشكي سازمان حج و زيارت، دربارة نمودار سني حجاج سال 87 اعلام كرد: «به ترتيب سني حدود 30 ـ 40 ? افراد حاضر در مراسم سال جاري بالاي 70 سال دارند.»
بنا به گفتة دكتر مغانلو، 60 نفر از حجاج ايراني بالاي 100 سال، 130 نفر بين 90 تا 99 سال، 3371 نفربين 80 تا 89 سال و 10015 نفر بين 70 تا 79 سال سن دارند كه در مجموع، افراد بالاي 70 سال در حج امسال، تعداد 13576 نفر است. همچنين بيش از 60 هزار نفر از زائران ايراني نيز بين 40 ـ 60 سال سن دارند.
دكتر مغانلو افزود: «10956 نفر از زائران ايراني بين 30 ـ 39 سال، 1914 نفر بين 20 ـ 29 سال و 113 نفر نيز بين 10 ـ 19 نفر سن دارند و 13 نفر از زائران ايراني حاضر در حج امسال، كم‌تر از 10 سال سن دارند.»

مسن‌ترين و كوچك­ترين زائر
مسن‌ترين زائر خانة خدا با 116 سال سن، از خوزستان رهسپار سرزمين وحي شده است.
اين زائر «يوره عبدالخانيان» نام دارد و متولد 9 خرداد 1271 شمسي در شهر «شوش» است كه امسال، همراه با كارواني از استان خوزستان به مدينة منوره آمده و به زودي عازم مكة مكرمه مي‌شود.

نام كوچك­ترين زائر ايراني حج تمتع امسال، «فائزه شكرگزار» است كه متولد 9 تير 1381 در شهر «بندرانزلي» است و با شش سال سن، همراه با كارواني از اين شهر

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. دكتر احمد سلطاني‌نژاد، دانشگاه تربيت مدرس، مدينة منوره، دي 87

317

به عربستان سفر كرده است. بدين ترتيب اختلاف سني مسن‌ترين و جوان‌ترين زائر امسال تمتع به 110 سال مي‌رسد.

رشد تعداد زائران بالاي 70 سال
دكتر اسماعيل مغانلو در نشست خبري كه در محل استقرار بعثة مقام معظم رهبري در مكه برگزار شد، اظهار كرد: «بيش از 60 نفر از زائران حج تمتع امسال، بالاي 100 سال 13576 نفر بيش از 70 سال سن دارند. اين گروه سني نسبت به سال گذشته با رشد حدود 50? مواجه بوده است.
وضعيت بيماري زائران
آقاي مغانلو در ادامه با اشاره به رشد 50 درصدي افراد در معرض خطر، اعلام كرد: «8691 زائر ايراني مبتلا به ديابت، 2507 زائر ايراني مبتلا به كم‌خوني، 886 نفر مبتلا به آسم، 697 نفر مبتلا به انسداد ريه، 49 نفر مبتلا به هپاتيت و 28 نفر مبتلا به دياليز و 200 نفر با سابقة سكته در موسم حج حضور داشتند».
مغانلو در ادامه گفت: «با توجه به توزيع سني جنسيت زائران و بيماري‌هاي مهم در كنار مجاورت با زائران ديگر ملل، در كنار استرس و سختي اعمال حج براي افراد مسن و مشكلات آب و هوايي و غذايي و بهداشت، ايجاب مي­كرد تا شبكه­اي به نام شبكة سلامت طراحي و آغاز به فعاليت كند.»
سطح تحصيلات زائران

استان	بي‌سواد	نهضت	ابتدايي	سيكل	ديپلم	فوق ديپلم	ليسانس	فوق ليسانس	دكتري	حوزوي	نامشخص
آذربايجان شرقي	1868	245	789	385	449	96	210	31	27	17	498
آذربايجان غربي	1878	104	453	183	251	63	123	13	7	14	588

 

318

اردبيل	494	68	200	108	118	21	58	9	4	8	227
اصفهان	1364	370	2035	1000	1715	383	769	104	90	29	160
ايلام	64	2	15	10	25	11	16	2			0
بوشهر	200	44	144	78	127	40	58	13	5	1	219
تهران	1974	586	3553	2269	4320	780	2047	541	262	63	3675
چهار محال و ...	243	16	126	23	47	24	42	2	1	1	0
خراسان جنوبي	430	80	231	102	147	96	126	9	7	3	70
خراسان رضوي	2078	627	2276	1111	1798	493	783	132	84	46	806
خراسان شمالي	176	26	79	30	31	14	33	5		1	198
خوزستان	1349	84	821	470	881	240	392	45	35	9	1024
زنجان	690	151	222	102	136	46	91	18	3	13	8
سمنان	201	38	353	142	298	86	140	16	8	2	36
سيستان و ..	421	39	232	140	187	58	80	9	6	3	80
فارس	961	94	928	476	998	259	424	78	34	5	702
قزوين	299	45	262	86	137	39	58	11	8	4	260
قم	339	100	577	335	438	113	189	34	31	111	198
كاشان	75	17	143	56	119	33	51	5	4	1	6
كردستان	1515	53	239	80	102	29	24	3	1	10	4

 

319

كرمان	920	165	618	383	742	260	375	38	17	10	129
كرمانشاه	264	13	85	76	117	31	55	3	6	1	321
كهكيلويه			2		1	1					196
گلستان	1586	50	368	196	326	118	150	21	11	44	22
گيلان	238	42	153	55	163	56	99	19	7	3	130
لرستان	540	97	155	68	160	41	69	8	5	2	436
مازندران	1468	201	706	336	655	163	247	35	16	6	1117
مركزي	708	90	463	144	275	71	109	18	6	1	219
هرمزگان	196	39	251	138	129	33	37	5		3	66
همدان	779	169	506	191	218	88	135	25	8	3	401
يزد	291	84	551	238	378	103	216	29	13	5	154

 

تعداد زائران در نوبت حج تمتع
آقاي قهرودي، رييس سازمان حج و زيارت، تعداد افراد در نوبت تشرف به حج (صرف‌نظر از زائران امسال) را يك ميليون و 800 هزار نفر ذكر كرد و گفت: «اين تعداد بيشتر به4 ـ 5 سال اخير مربوط مي‌شود كه به علت تراكم و ضرورت بازنگري در تعيين اولويت‌ها، كار ثبت‌نام از ابتداي سال 87 متوقف شد.

بالاترين شمار زائران اعزامي به 150 هزار نفر در اوايل انقلاب مي‌رسد، ولي پس از آن براساس سياست كشور عربستان در سهميه‌بندي جمعيتي كشورها (هزار نفر در ميليون)، سهميه اعزام محدود شده و هر سال با توجه به درخواست كشورها، تعداديبيش از سهمية رسمي اعزام صورت مي‌گيرد.»

320

اخبار و حوادث زائران
افزايش سهمية زائران
آقاي قهرودي در مورد امكان افزايش سهمية حجاج ايراني اظهار داشت: «هر سال بعد از اتمام موسم حج تمتع، به فاصلة كوتاهي مذاكرات رسمي بين دولت ايران و عربستان صورت مي‌گيرد و هيئتي از ايران با وزارت حج عربستان مذاكره مي‌كنند، ضمن آن‌كه در ملاقات‌ها و ساير جلسات نيز اين موضوع مطرح و با بخشي از آن هم توافق مي‌شود.»
وي افزود: «هر سال نسبت به عدد سال گذشته، دو هزار نفر (حدود 2?) رشد طبيعي داريم و ظرفيت يا سهمية حج سال جاري، تركيبي از سهميه و ظرفيت رسمي با احتساب افزايش??? و تعدادي نيز در اثر تقاضا و مذاكرات براي دريافت افزايش اتفاق مي‌افتد، كه ?? هزار نفر است.»
ايشان خاطرنشان كرد: «شرايط فعلي كشور عربستان و تنگناهايي كه در نقاط استقراري حجاج وجود دارد، خصوصاً صحراي منا، موجب‌شده كه امكان افزايش جدي براي حضور زائران از كشورهاي مختلف در عربستان وجود نداشته باشد؛ اما در صورت تكميل پروژه‌ها و مراحل مختلف براي توسعة اماكن قابل اسكان براي حضور زائران از سوي كشور عربستان، اميدواريم با افزايش ظرفيت در پنج سال آينده مواجه باشيم.»
اعزام زائران ايثارگر
در راستاي سياست‌هاي بنياد شهيد و امور ايثارگران، همه ساله تعدادي از ايثارگران و خانواده‌هاي آنان به ‌عمره و حج تمتع اعزام مي‌شوند.

 امسال اعزام والدين شهدا با سن بيشتر از 75 سال در اولويت اعزام قرار داشت و

321

در آينده نيز به اين امر توجه خاص مي­شود.
24 نفر از جانبازان قطع عضو و اعصاب و روان نيز به همراه خانواده‌هايشان در قالب يك كاروان ويژه 200 نفره، از تهران به حج تمتع اعزام شده بودند.
اخباري از تعهد زائران ايراني
پول گمشده در تهران، در مكه به صاحبش رسيد
يك زائر ايراني كه كيف پول خود را با محتواي 700 دلار در فرودگاه مهرآباد تهران گم كرده بود، توانست در مكة مكرمه اين پول را به دست آورد. حميد پهلوان، مسؤول امور رفاه زائران با اعلام اين خبر، گفت: كيف زائري در فرودگاه مهرآباد تهران پيدا شد و تلاش‌هاي فراوان براي رساندن آن به زائر نتيجه نداد.
پس از حضور كاروان‌هاي اعزامي در مكه، با اعلام فراخواني در خصوص كيف گمشده، زائر مورد نظر با مراجعه به دفتر امور رفاه زائران، كيف پول خود را دريافت و از تلاش‌هاي مسؤولان سپاس‌گزاري كرد.»
برگرداندن پول و گوشي تلفن همراه به زائر مسلمان انگليسي
دو تن از زائران كاروان 20201 در حين طواف، بسته‌اي حاوي 3 عدد تلفن همراه و پنج‌هزار دلار پيدا كردند و با پي‌گيري ويژه‌اي كه داشتند، آن را به صاحبش ـ كه مسلماني از كشور انگلستان بود ـ رساندند.
بازگرداندن ميليون‌ها ريال به صاحبش
يكي از زائران شيرازي نيز يك بسته حاوي 1900 دلار آمريكا، 700 ريال سعودي و 81 هزار دينار عراقي در ايستگاه «مظله» پيدا كرد.

پس از بررسي‌هاي به عمل آمده از طريق سيم‌كارت تلفنِ پيدا شده در اين بسته
و تصوير زائر و همراه وي مشخص گرديد كه اين بسته متعلق به يك زائر عراقي

322

است.
يابندة اين بسته، موضوع را به مدير كاروان اطلاع مي‌دهد و بستة پيدا شده را تحويل وي مي‌نمايد. اين مبلغ طي مراسمي تحويل ستاد امدادگمشدگان گرديد تا به مالك آن بازگردانده شود.

مرگ يك زائر در اثر تصادف
يكي از زائران كاروان 15140 در حين عبور از عرض خيابان، به دليل تصادف با خودرو فوت كرد. اين زائر 74 ساله، بلافاصله پس از تصادف با خودرو به بيمارستان منتقل شده؛ ولي تلاش عوامل بيمارستان سعودي به دليل شدت ضربه تصادف بي‌نتيجه ماند.
احتمال كاهش مدت حج
نمايندة ولي‌فقيه دربارة احتمال كاهش زمان سفر حج تمتع براي حجاج ايراني گفت: «سازمان حج و زيارت حتي براي دو هفته‌اي كردن زمان حج تمتع آمادگي دارد؛ اما مردم و زائران از آن استقبال نمي‌كنند.»
 آقاي قهرودي در همايش روحانيون كاروان‌ها در مكة مكرمه گفت: «نتيجة نظرخواهي از زائران در سال قبل، نشان مي دهد كه آن‌ها علاقه‌مند به كاهش مدت سفر نيستند و 85 ? موافق زمان آن هستند؛ ضمن اين‌كه امكان كاهش سفر به دليل محدوديت‌هاي پروازي وجود ندارد.»
سرقت از زائر ايراني

پس از اقامة نماز عصر، يك ماشين مشكي جلوي پاي پيرمردي 112 ساله، اهل تربت‌جام ترمز مي‌كند و يك مرد سياه‌پوست درشت‌هيكل از ماشين پياده مي‌شود و با اشاره به او مي‌فهماند كه «او گم شده ‌است!» و به زور او را سوار ماشين مي‌كند؛

323

هنوز چند قدمي دور نشده‌اند كه آن مرد دست مي‌اندازد به كمربند چسبي پيرمرد و آن را با فشار مي‌كشد و تمام 200 هزار تومان پول پيرمرد را برمي‌دارد و كمربند را مچاله كرده، توي جيب پيراهن پيرمرد مي‌گذارد و بعد او را پياده مي‌كند.
آزادي زائر ايراني متهم به تلصيق
مسؤولان حراست ستاد مكة ‌مكرمة همواره به زائران مرد توصيه مي‌كنند كه هنگام طواف، به‌ويژه در اطراف حجرالاسود به هيچ وجه به بخش خانم‌ها وارد نشوند؛ زيرا با كوچك‌ترين برخورد بدن آن‌ها با خانم‌ها، حتي بدون هيچ عمدي، مأموران سعودي اقدام به دست‌گيري آنان مي‌كنند.
همچنين توصيه مي‌شود در صورت دست‌گيري، زائران تنها و تنها خواستار حضور نمايندة ايران شوند و بدون حضور عوامل ستاد مكه و يا وزارتخانه يا دفتر نمايندگي سازمان حج و زيارت، هيچ فرم، برگه و يا اظهارنامه‌اي را امضا نكرده، كتبي يا شفاهي هيچ چيزي را برعهده نگيرند.
يكي از زائران ايراني كه به اين اتهام دستگير و بازداشت شده بود با پي‌گيري مسؤولين ستاد مكه آزاد شد.
بررسي چگونگي اعزام حجاج ايراني در تلويزيون عربستان
تلويزيون عربستان سعودي دوشنبه‌شب ^{( 1 )} در يك فيلم مستند، چگونگي اعزام حجاج ايراني به سرزمين وحي را به نمايش گذاشت.
در اين فيلم مستند كه از شبكة دوم تلويزيون عربستان پخش مي‌شد، صحنه‌هاي پر احساسي از بدرقة زائران بيت‌الله الحرام در فرودگاه‌هاي ايران به‌ويژه فرودگاه مهرآباد به نمايش گذاشته شد.

در اين مستند، چند نفري از بدرقه‌كنندگان حجاج در حالي نمايش داده مي‌شدند

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. 12/9/87 مطابق با 30 ذي‌قعده.

324

كه با چشماني پر از اشك با زائران خداحافظي مي‌كردند.
در اين فيلم، همچنين مراسم بدرقة گروهي حجاج در فرودگاه تهران و امكاناتي كه در فرودگاه براي پذيرايي و رفع نيازهاي حجاج پيش بيني شده است، به نمايش گذاشته شد.
سقوط يك زائر ايراني از پنجره هتل
يك پيرمرد زائر از پنجرة هتل «منازل الاسواف» سقوط كرد؛ با توجه به اين‌كه اين حادثه منجر به فوت وي شد، موضوع بررسي و معلوم شد كه همراهان ايشان، صبح به حرم نبوي مشرف شده بودند و وي در اتاق تنها بوده و احتمالاً به علت خواب‌آلودگي و عدم تمركز، اشتباهاً به سمت پنجره رفته... موضوع با خانواده ايشان در ميان گذاشته شد.
زائر جا مانده از كاروان
يكي از زائران كاروان (25137) به علت گم‌كردن كاروان و همراهان خود در مسجد شجره جا ماند و كاروان بدون اطلاع از حضور ايشان به سمت مكه حركت كرد. اين در حالي است كه همسر ايشان در كاروان حضور داشته و به مدير كاروان عدم حضور نامبرده را اطلاع داده بود!
مشكل همراه نداشتن گذرنامه
يكي از عوامل آشپزخانة «ابوجدايل» در پرواز شماره 1031 در زمان ورود به مدينة منوره، به علت همراه نداشتن گذرنامه و جاگذاشتن آن در آخرين بازرسي فرودگاه، توسط عوامل سعودي از ورود وي ممانعت شد كه با پي‌گيري زياد، گذرنامة وي با پرواز بعدي، در بامداد روز بعد به مدينة منوره منتقل و پس از دريافت گذرنامه از فرودگاه ترخيص گرديد.

325

مشكل حمل مواد مخدر
در پروازهاي مدينه، سه نفر به جرم حمل مواد مخدر دستگير شدند. اين افراد از كاروان‌هاي شمارة 19412 از سبزوار، 11241 از بناب و193190 از مشهد بودند.
يك مورد از اين افراد در فرودگاه مشهد شناسايي و با اخذ تعهد و پرداخت جريمه، راهي عربستان ‌شد كه به علت كشف مقداري ديگر دستگير گرديد. يكي از اين موارد، ترياك را در گردو جاسازي كرده بود.
در پي كشف مقداري مواد مخدر، مأموران بيشتر حساس شده، در انگشت‌نگاري و عكس‌برداري نيز سخت‌گيري كردند.
ساك يكي از زائران از كاروان اعزامي كرمان، پس از عبور از گيت به علت داشتن مقاديري دارو كه در آن‌ها تركيبات مرفين وجود داشت، بازرسي و فرد ياد شده براي بررسي بيشتر موضوع، به ادارة مواد مخدر منتقل گرديد.

زائران ايراني در بقيع
موضوع قبرستان بقيع از دو زاويه قابل توجه است؛ يكي برخوردهاي عربستان و نيروهاي ارشادي و ديگري برخوردهاي زائران ايراني و ناهنجاري­هايي كه از خود نشان مي­دهند. امسال نيز همچون سال­هاي گذشته، بقيع و مسائل پيرامون آن فراز و نشيب­هايي داشت. در اين‌جا اتفاقات چند روز را براي نمونه مرور مي­كنيم:
روز دوشنبه ^{( 1 )} برخي زائران ايراني و روحانيون كاروان‌ها پس از نزديك شدن به درِ ورودي قبرستان بقيع، توقف نموده، كفش‌هاي خود را از پا درآوردند كه علاوه بر ايجاد حساسيت، باعث مسدود شدن راه عبور و شلوغي آن گرديد. جمعي از آن‌ها در زمان خروج از بقيع با دست كشيدن به درهاي قبرستان و بوسيدن درب‌ها مورد توجه سايران و بعضي مأموران سعودي قرار گرفتند.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. 27/8/87 مطابق با 18 ذي‌قعده.

326

روز چهارشنبه، ^{( 1 )} كاروان جانبازان، پس از نماز صبح در كنار ديوار بقيع قرائت دعا و نيايش به صورت گروهي و با نظم خاصي داشت كه مورد توجه ديگر زائران قرار گرفته بودند و وارد قبرستان بقيع شدند و به زيارت ائمة بقيع پرداختند. پليس سعودي براي عبور ويلچرها به داخل بقيع از كنار در، راهي را باز كردند و حين عبور آن‌ها كارت يكي از آن‌ها را كه روي سينه‌اش نصب شده بود كنترل نمودند.
حضور گستردة زائران ايراني به صورت گروهي در بين‌الحرمين و برگزاري دعا و مرثيه‌خواني پس از نماز صبح، حال وهواي معنوي خاصي را فراهم ساخته و كاروان‌ها عموماً برنامة وداع با حرم شريف و قبرستان بقيع را برگزار كردند.
يك زائر ايراني پس از پايان صحبت‌هاي عامل ارشادي در بقيع، شروع به صحبت كرد و اظهار داشت كه در شرايط فعلي، ضرورت وحدت ميان مسلمانان با هر گرايش و مرامي بيش از گذشته احساس مي‌شود و بايد تلاش كنيم وحدت مسلمانان دچار خدشه نشود؛ زيرا دشمنان از اين‌گونه اختلافات سود مي‌برند.
عامل ارشادي فقط گوش مي‌داد و با لبخند و سكوت سعي مي‌كرد پاسخي ندهد تا موضوع تمام شود.
روز جمعه ^{( 1 )} عوامل ارشادي علاوه بر تذكر نسبت به بستن كتب دعا، بيش از ده جلد كتاب دعا را از دست زائران ايراني بيرون كشيده، توقيف نمودند. بعضي زائران ايراني نزديك قبور ائمه به‌صورت گروهي براي سلامتي حضرت صاحب‌الزمان7 صلوات مي‌فرستادند. در اين روز پليس سعودي اجازة توقف زائران در مقابل بقيع را نمي‌داد.

عوامل ارشادي تا جايي كه تردد زائران با مشكل مواجه نمي‌شد، تبليغ مي‌كردند

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. 29/8/87 مطابق با 20 ذي‌قعده.
2. 1/9/87 مطابق با 22 ذي‌قعده.

327

و گاهي تراكم جمعيت باعث مي‌شد كه مجبور شوند آن‌ها را حركت دهند و نتوانند تبليغ كنند.
روز سه­شنبه ^{( 1 )} مدير عام فرع وزارت حج منطقة مدينه، ضمن يادآوري دست‌گيري يكي از مبلّغان ايراني در مقابل «قصرالدخيل» در خصوص دعوت حجاج به مذهب شيعه اعلام داشته است: «وكيل امارات خواستار آن بوده، ضمن تذكر مجدد به حجاج ايراني يادآور شويد كه به سيستم‌ها و آموزش‌هاي موجود در كشور عربستان پاي‌بند و در عمل به آن اهتمام داشته باشند.
روز پنجشنبه ^{( 2 )} يكي از عوامل ارشادي با تعدادي از زائران و روحانيون ايراني برخوردي تند و اهانت‌آميز كرد و قصد ايجاد درگيري داشت كه با درايت روحاني موفق به اين كار نشد.
حدود ساعت هشت صبح، عوامل پليس، يك ايراني را كه در حال فيلم‌برداري بود دستگير و با ضرب و شتم به پشت طناب منتقل كرد و پس از كنترل دوربين آزاد گرديد.
عوامل سعودي با محدوديت بيشتر و جلو آوردن طناب باعث تراكم بيشتر و مشكل در تردد حجاج شدند. اولين گروه ايرانيان مقيم خارج از كشور به صورت جمعي و با قرائت دعا و زيارتنامة ائمة اطهار: وارد بقيع شدند و به زيارت پرداختند.

معين كاروان 11256 كه به زبان عربي و انگليسي مسلط بود، با عوامل ارشادي در محل قبور ائمه وارد بحث شد و آن‌ها را محكوم كرد. اين كار باعث ناراحتي و اعتراض آن‌ها شد و منجر به برخورد و بازداشت و بردن وي به دفتر زير قبرستان بقيع شد و پس از تشكيل پرونده، تحويل دستگاه قضايي گرديد كه با پي‌گيري نمايندة

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1.  4/9/87 مطابق با 25 ذي‌قعده.
2. 6/9/87 مطاق با 27 ذي‌قعده.

328

ستاد و مراجعه به دادگستري با اخذ تعهد، نامبرده در ساعت 15 آزاد شد.

ابتكارات و نوآوري­هاي فرهنگي
در سال نوآوري و شكوفايي، زائران ايراني در كارهاي خير ابتكاراتي داشته‌اند كه به برخي از آن‌ها اشاره مي‌كنيم:

يتيم‌نوازي زائران گلستاني
در حج امسال، هزار نفر از ايتام اين استان، با پرداخت يك‌ميليارد و 200 ميليون ريال از سوي زائران، تحت‌پوشش قرار گرفتند و زائران با پرداخت اين مبلغ به صورت اقساط ماهانه، به حمايت اين قشر از افراد جامعه شتافتند.
در اين طرح، فردي كه توسط زائر پوشش داده مي‌شود، بعد از مدت يك سال رها نمي‌شود و اين سنّت خداپسندانه يتيم‌نوازي همچنان استمرار خواهد داشت تا ان‌شاءالله به يك فرهنگ عمومي تبديل شود و در كنار وليمه‌هاي پرهزينه جاي خود را بيابد.

اجراي وصيت‌نامة يك شهيد در حج
 شهيد «عباس بروغني»، دانشجوي فني دانشگاه اميركبير كه با شروع جنگ تحميلي به جبهه‌هاي حق عليه باطل شتافت، در روز دهم تير ماه 1360، هنگامي كه به راز و نياز با معبود ايستاده بود، با تركش خمپاره به شهادت رسيد.
اين شهيد سرافراز دوران دفاع مقدس در وصيت‌نامة خود چنين آورده است: «پدر و مادر مهربانم، هر كدام از شما كه به مكه رفتيد، آنجا تمام مسلمانان هستند؛ حتماً عكس مرا با خودتان ببريد و در دست بگيريد و اگر از شما دربارة آن سؤال كردند، بگوييد كه فرزندمان به دست صدام شهيد شده است.

بر اساس چنين وصيتي در كاروان 19412 استان خراسان شمالي اعزامي از

329

سبزوار، برادر اين شهيد سربلند امسال به عنوان خادم حضور يافته بود و با ابتكار و خلاقيت، تمثال شهدا و وصيتنامه‌هاي شهداي اين كاروان را در يك طراحي معنوي به عنوان ايستگاه شهدا تهيه نموده، در معرض ديد زائران قرار داد.
اين كار معنوي كه با هدف بهره‌گيري از روح بلند شهيدان و تأثيرپذيري از وصيت‌نامه‌هاي آنان صورت گرفت با استقبال زائران ايراني و غيرايراني روبه‌رو شد و صحنه‌هاي جذاب و ديدني از اشك شوق و زيارت را به دنبال داشت.

شركت زائران در كارهاي خير
زائران، امسال در كارهاي خير حضور چشم‌گيري داشتند كه الگويي براي ديگران است. براي نمونه: زائران كاروان 11251، مبلغ يك ميليون و 145 هزار تومان به همراه 151 ريال سعودي، جهت كمك به بازسازي حرم شريف امامان عسكريين8 اختصاص دادند.
زائران كاروان 12132 خوي نيز پيش از عزيمت به سفر حج و در هفتة كرامت، به‌صورت دسته‌جمعي در مؤسسة خيرية توان‌بخشي معلولين ذهني، در خوي حضور يافتند و ضمن عيادت، مبلغ دو ميليون و 390 هزار تومان كمك نقدي و جنسي خود را به ايشان اهدا كردند.
زائران كاروان 17247 تهران هم به تأسي از سيرة ائمة معصومين:، بالاخص با الگوپذيري از حضرت صديقة طاهره فاطمة زهرا3 كه البسه و زيورآلات خويش را به نيازمندان اهدا فرمودند، در اقدامي خداپسندانه، تهية جهيزية چهار نوعروس كشورمان را متقبل شدند.

زائران كاروان شماره 11265 از شهرستان مرند، در يك اقدام خداپسندانه هزينة جهيزيه 18 نوعروس بي‌بضاعت را تأمين كردند. زائران اين كاروان همچنين پيش از سفر معنوي حج به‌صورت دسته‌جمعي اقدام به بازديد از مركز خيرية توانبخشي

330

ذهني مرند كرده بودند كه پس از آن مبلغ دو ميليون و چهارصد هزار تومان به حساب اين مؤسسة خيريه واريز كردند و هزينة ششصد هزار توماني خريد پارچة مورد نياز اين خيريه را تأمين كردند.
زائران كاروان 10116 نيز كمك نوزده ميليون و پانصد هزار ريالي به «بنياد نيكوكاري حضرت ابوالفضل7»، تأمين هزينة جهيزية هفت جوان مستمند (تحت نظر امام‌جمعة شهر) علاوه بر آن، افتتاح حساب قرض‌الحسنه به مبلغ چهل ميليون و هفتصد هزار ريال و نيز كمك دو ميليون و پانصد هزار ريالي به بيماران كليوي خلخال از جمله اقدامات زائران اين كاروان بوده است.
زائران كاروان 10107 هم كمك سي‌ودو ميليون ريالي به مؤسسة معلولين ذهني حضرت ابوالفضل7 و كمك يك‌ميليون و دويست‌هزار ريالي به «مؤسسة خيرية ميثاق» داشته­اند.
زائران كاروان 35206 به مناسبت فرارسيدن عيد سعيد قربان و شكرانة درك عرفات در سرزمين وحي، براي تعداد 120 نفر از خانواده‌هاي تحت پوشش كميتة امداد امام خميني1 و... بهزيستي اقدام به تهية پوشاك كردند.

زائران ايراني و خريد سوغاتي
از آنجا كه زائران خانة خدا، معمولاً از استطاعت مالي براي تشرف برخوردارند و در قاموس اسلامي، تهيه و اهداي سوغات نيز امري پسنديده و مورد سفارش است، حجاج معمولاً دست خالي باز نمي‌گردند؛ اما شايسته است كه حجاج از حدود متعارف و متعادل در امر خريد خارج نشوند و اوقات گران‌بهاي خود را به جاي اندوختن اجر معنوي، در گشت‌وگذارهاي بازارها به هدر ندهند.

درست است كه سوغات سفر، يك سنّت حسنة اسلامي است و باعث خوشحالي

331

اقوام و آشنايان مي‌شود، اما هيچ‌گاه نبايد از عظمت سفر حج غافل شد و با اتلاف وقت ارزشمند خود در بازار، از اين فرصت گران‌مايه و زودگذر محروم گشت؛ چه اين‌كه مسلماً پس از سفر، موجب حسرت و پشيماني خواهد بود.

سوغاتي حج از نگاه زائر
بسياري از مسؤولان ايراني دست‌اندركار حج، بارها در گفت‌وگوهايشان با خبرنگاران از خريد در حدّ بالاي كالا توسط زائران ايراني گله و انتقاد كرده‌اند. آمارها نشان مي‌دهد كه توصيه‌ها و تمهيدات انديشيده شده از جمله ايجاد فروشگاه در فرودگاه تهران، خيلي نتوانسته زائران را براي كاهش خريد در عربستان متقاعد كند.
بسياري از مسؤولان ايراني دست‌اندركار حج، به‌ويژه مسؤولان هواپيمايي و حمل‌ونقل حج، بارها در گفت‌وگوهايشان با خبرنگاران از خريد بالاي كالا توسط زائران ايراني انتقاد كرده‌اند؛ هر ساله آماري كه از ميزان خريد كالا توسط زائران ايراني در مكه و مدينه منتشر مي‌شود، نگران كننده است.
در مكه و مدينه، اكثر مغازه‌داران، به‌خاطر اين‌كه مشتري‌هاي اصلي كالاهايشان ايراني‌ها هستند، از فروشندگان افغاني و يا تاجيكي مسلط به زبان فارسي استفاده مي‌كنند كه راحت‌تر بتوانند با ايراني‌ها ارتباط برقرار كنند.
تاجيك‌هاي فروشنده مي‌گويند: اگر زائران ايراني نباشند، مالكان عربِ مغازه‌هاي مكه و مدينه خسارت فراواني خواهند ديد.
بر آن شديم تا دليل اين امر را از خود زائران پرس‌وجو كنيم؛ به‌همين خاطر در گشت‌وگذاري در خيابان‌هاي مدينه و در ميان بازارها و مناطقي كه مركز خريد سوغات و كالاست با آن‌ها دربارة خريدهايشان گفت‌وگو كرديم.

در اين مصاحبه‌ها نكات جالبي از سوي زائران مطرح شد كه شنيدن آن‌ها خالي

332

از لطف نيست.
خانم زائري گفت: «من شخصاً تمايلي به خريد ندارم، اما تنها دغدغه­ام بازگشت و ميهماني‌هاي بعد از حج است كه هر كدام از اقوام وقتي به ديدن حاجي مي­آيند، كادويي مي‌آورند و قطعاً انتظار دارند كه سوغاتي جاي هدية آنان را پر كند.
از روز اولي كه مي­آمدم، فكر ميهماني و سوغات بعد از حج كلافه­ام كرده است و دائم فكر مي‌كنم اگر سوغاتي نداشته باشم كه به ميهمانانِ دست‌كم درجه يك بدهم، آبرو و اعتبارم نزد فاميل از بين مي‌رود.
وي گفت: «يكي از اقوام ما سال قبل كه به حج آمده بود، با اين‌كه دو هزار دلار در مكه و مدينه خريد كرد، نهايتاً مجبور شد برخي از اقلام را از تهران تهيه كند و به نام سوغات حج به ميهمانان بدهد.
من هر وقت ياد كار آن‌ها مي‌افتم نگران مي‌شوم و از فشار فكر و خيال به بازار مي‌آيم تا بلكه بتوانم سوغات مناسبي براي بستگان بخرم.»
خانم ديگري كه متوجة مصاحبة ما شده بود، به دفاع از اولي گفت: «خريد سوغاتي براي فرزندانم امري طبيعي است؛ اما انتظارات جانبي بستگان درجه دو و سه آدم را كلافه مي‌كند.»
وي گفت: «تو را به خدا شما كه روزنامه و تلويزيون داريد، به مردم بگوييد كه وقتي به ديدن حاجي مي­روند، حاجي انتظار كادو ندارد و آن‌ها هم متقابلاً انتظار سوغاتي نداشته باشند، به مردم بگوييد كه يك زائر در مدينه و مكه به‌خصوص در ايام تشريق و اعمال حج، در چه شرايط دشواري قرار دارد و نمي‌تواند سوغات مناسبي از اين‌جا تهيه كند و براي آنان ببرد.»

آقاي محمدي، استاد دانشگاه، به خبرنگار ما گفت: «بحث سوغاتي ريشه در فرهنگ اسلامي ما دارد؛ اما كاري كه امروز مي شود، فراتر از آن چيزي است كه در

333

فرهنگ اسلامي ما وجود دارد. به نظر من برخي از زائران درست مي‌گويند و اصلاح فرهنگ سوغاتي وظيفة رسانه‌هاي ايران است كه موقعيت يك زائر را براي مردم تشريح كنند تا وقتي به كشورش باز مي‌گردد، مردم انتظاري از آنان نداشته باشند.»
اين استاد دانشگاه گفت: «بهترين سوغات حج، سوغات معنوي و دستاوردهاي معنوي‌اي است كه زائر از اين سفر با خودش مي‌برد و در حقيقت، زائري كه از حج باز مي‌گردد، بايد خاطرات معنوي خودش را به كشورش ببرد و براي ميهمانانش بازگو كند؛ اما انتظارات چيز ديگري است و آن بايد اصلاح شود.»
زائري از اصفهاني كه كسب و كارش در بازار است، مي‌گفت: «كيفيت اجناسي كه در ايام حج به زائران ايراني فروخته مي‌شود به هيچ‌وجه قابل قياس با كالاهاي ايراني و يا خارجي‌اي كه در ايران عرضه مي‌شود، نيست و اكثر زائران، اجناس بنجل و بي‌كيفيتي را با پرداخت وجوه بيش از انتظار مي‌خرند.»
وي گفت: «براي اصلاح فرهنگ خريد سوغاتي، علاوه بر كار فرهنگي و رسانه‌اي حتماً بايد در سطح ملي يك تصميم جدي گرفته شود و نهادهايي مثل وزارت بازرگاني و سازمان حج و زيارت، تمهيداتي اتخاذ كنند كه زائر بتواند اقلام مورد نياز سوغاتي را از فروشگاه‌هاي ويژه ايراني تهيه كند.»
ايشان افزود: «فروشگاه شاهد اجناس خاصي را مي فروشد كه تنها بخشي از نياز زائر را برآورده مي‌سازد.»
رسولي، زائر مشهدي مي­گفت: «اگر كالاهايي را كه زائران ايراني مي خرند فهرست كنيم. شايد شصت قلم كالا بشود، چگونه است كه ما نمي‌توانيم اين مقدار كالا را در مركز خاصي با قيمت و كيفيت مناسب و با زحمت كمتر تأمين كرده و در اختيار زائر قرار دهيم تا زائر، اين مقدار در مدينه و مكه سختي خريد سوغاتي را با پول بيشتري تحمل نكند.»

سعادتي، دانشجوي تهراني، معتقد است كه خريد سوغات در عربستان علاوه بر

334

اتلاف وقت زياد هزاران زائر، خسارت اقتصادي زيادي به كشور مي‌زند كه لازم است تدبير خاصي براي آن انديشيده شود.»
احمدي از قم مي‌گفت: «يكي از موضوعات رنج‌آور سفر حج، انتظار تعداد معدودي از زائران ايراني، پشت درهاي بستة مغازها در مكه و مدينه به هنگام نماز جماعت است؛ گرچه اين مسأله نسبت به گذشته خيلي بهتر شده است، اما هنوز شاهد برخي از اين صحنه‌هاي ناراحت كننده هستيم و بايد فكري اساسي براي آن بشود.»
خانمي به نمايندگي از پنج زائر همراهش، جوياي آدرس فروشگاهي بود و وقتي به او گفته شد كه حاج خانم، وقت نماز است، جا خورد و گفت: «به خدا من فردا مدينه را ترك مي‌كنم و همين امروز را براي خريد وقت دارم و چيزي نتوانسته‌ام بخرم و بايد دست خالي برگردم و آبرويم مي رود»!
زائري از تهران مي­گفت: «مسؤولان ايران با مقام‌هاي عربستان بايد صحبت كنند و تصميم مشتركي در اين زمينه اتخاذ نمايند تا عربستان هم امتيازي در خريد كالا به زائران ايراني بدهد و يا به‌طور مشترك، فروشگاه‌هايي داشته باشند كه ايراني‌ها بتوانند اجناسشان را از آنجا تهيه كنند.»
زائر ديگري مي­گفت: «اكثر اجناس برقي كه از عربستان خريده مي‌شود به علت نداشتن گارانتي و كيفيت، در ايران قابل استفاده نيست. بنابراين از طريق رسانه‌ها بايد به زائران اطلاعات كافي داد كه مراقب خريد اجناس برقي و الكترونيكي در عربستان باشند كه پس از خريد جنس، متضرر نشوند.»
فراهاني، از مداحان اهل‌دل، نظرش را دربارة خريد سوغاتي، با ارائة اشعاري براي ما بيان مي‌كند، او مي‌گويد:

اي دوست در بـهشت تــو را راه داده‌انـد	پروانة زيارت دلخواه داده‌اند
صـدها هزار سـوختــه دل بود و زان ميان	در روضة مدينه تـو را راه داده‌اند

 

335

ســوگند مي‌خــورم بــه گل روي مجتبي	كـه اينجا به خار، منزلت و جاه داده‌اند
ايــن لحظه‌هــا غنيمت عمرِ من و شماست	غـفلت مكن كه فرصت كوتاه داده‌اند
سوغات ما به سوي وطن، عطر فاطمه است	عــطري كـــه با نسيم سحرگاه داده‌اند
فيض حضور دوست به‌قدر خلوص ماست	گــاهي ز ما گرفته‌اند و گــاه داده‌اند

زائري مي­گفت: «برخي از زائران بر اين باورند كه اجناسي را كه از بازارهاي مدينه و مكه خريداري مي‌كنند متبرك هستند و خوشحالند از اين‌كه براي فرزندان و بستگان خود، سوغات متبرك به عطر و بوي مزار شريف پيامبر9 و مسجدالحرام به همراه مي­برند. اين در حالي است كه همة اين اجناس از كشورهاي ديگر و به‌ويژه چين كمونيسم وارد مي­شود كه به خدا هيچ اعتقادي ندارد.»
اگرچه سنت آوردن سوغات از سفر به‌خصوص از سفر حج، امري پسنديده است، اما افراط در اين امر، خروج ميليون‌ها دلار ارز كشور در شرايط ويژة اقتصادي كنوني را هيچ عقل سليمي برنمي‌تابد. آن‌ها كه تاكنون به حج مشرف شده‌اند، ديده‌اند كه بسياري از زائران كشورهاي ديگر، از سفر حج، تنها مقداري آب زمزم را به عنوان تبرك مي‌برند.

تماس­هاي تلفني زائران ايراني
ايرانيان نسبت به وضعيت مسافران خود حساسيت عاطفي دارند و دوسويه سعي مي‌كنند تا از آخرين اوضاع و احوال همديگر باخبر باشند؛ از‌اين‌رو، براي برقراري اين تعامل از آسان‌ترين و سريع‌ترين وسيلة ارتباطي كه تلفن است، بهره مي‌گيرند. يكي از تسهيلاتي كه حجاج انتظار دارند در اختيارشان قرار گيرد، برقراري يك سيستم تلفني منظم و سريع و مقرون به‌صرفه براي ايجاد ارتباط تلفني آنان است.

البته همراه بردن موبايل‌هاي شخصي زائران از ايران به عربستان، پس از بين‌المللي

336

كردن آن‌ها و به اصطلاح رومينگ ^{( 1 )} كردن آن‌ ـ كه امروزه به طور خودكار و بدون هيچ هزينه‌اي صورت مي‌گيرد ـ روشي كاربردي و مورد استفاده است. در كنار آن سيم‌كارت‌هايي به ارزش‌هاي مختلف 100 ريال و 200 ريال سعودي در مراكز خريد عربستان وجود دارد كه به مدت چند ماه اعتبار دارد و حتي در بعضي موارد در صورت استفادة سريع از آن تا چندين روز يك‌طرفه جواب مي‌دهد و اگر شارژ شد سيستم مجدداً برقرار مي‌شود.

افزايش ترافيك تماس‌ها
بر اساس آمار موجود، در شش روز اول اعزام حجاج به عربستان (از 22 آبان ماه تا 27 آبان) ميزان ترافيك تماس‌هاي تلفني از ايران به عربستان به بيش از پنج برابر رسيد.
يكي از دلايل اين امر را مي‌توان كاهش تعرفة رومينگ اپراتور همراه اول، از 900 تومان به 167 تومان دانست كه با اين اتفاق هم‌وطنان بيشتر راغب هستند تا تلفن همراه خود را در عربستان فعال كنند. ميزان ترافيك تماس‌هاي تلفني خروجي از كشور عربستان به ايران نيز در اين مدت به بيش از دو برابر رسيد.
بيش از هفت‌هزار شماره تلفن همراه ايراني از خدمات رومينگ اپراتورهاي عربستاني بودند و پيش‌بيني مي­شد كه اين آمار در روزهاي آينده به شدت افزايش يابد.

حج» در پيامك­هاي حجاج ايراني

حضور در سرزمين وحي و تجربة شخصي از اين سفر معنوي، هر زائري را به توصيف اين مناسك الهي وادار مي­كند تا در كوتاه­ترين جمله، برداشت خود را از

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. Rooming

337

حج براي ديگران بيان كند. بخشي از پيامك­هاي زائران در حج امسال به اين موضوع اختصاص داشته است كه گزيدة آن‌ها را مرور مي­كنيم:
حج يعني اتحاد و كرامت انساني، صيقل روح و شروعي دوباره.
حج، رستاخيز اصغر است و تجلي روح الهي انسان در دنيا.
حج، فرياد جهاني دشمن‌شناسي و دشمن‌ستيزي است؛ دشمن درون و برون.
حج، كانون هم‌بستگي جهان اسلام است.
حج مظهر آزادگي، برادري و برابري است.
حج، پيمان بستن با خداوند است و پايداري در اين راه.
حج، از خود رستن و به خدا رسيدن است.
حج، نشانة قيامت است و نشئه‌اي از مرگ، برزخ و رستاخيز.
حج، بهترين پيوند عارفانة فرشيان با عرشيان است.
حج، فرصتي است كه تو را بدون مرگ از اين دنيا به عالمي ديگر مي‌برد.
حج، بريدن از خود و پيوستن به خداست.
حج، غوطه‌ور شدن در معنويت خداوند است.
حج، لايق شدن براي قرباني شدن در مسلخ عشق است.
حج، صيقل خوردن روح و دل و جان است در درياي لطف الهي.
حج، ابتدا و انتهاي عشق است و زيباترين منظرة دنيا.
حج، مركب عروج انسان خاكي به ملكوت آسماني است.
حج، سير الي‌الله است.
حج، فرصتي طلايي، اما زودگذر است براي به خود آمدن.
حج، نمادي از محشر است، جلوه‌اي كوچك از قيامت و عصاره‌اي از دين.
حج، فرصتي استثنايي براي بازنگري زندگي فردي و اجتماعي است.

338

حج، بزرگ‌ترين رزمايش ايدئولوژيك جهان اسلام است عليه شياطين و طواغيت.
حج، ضيافتي است كه ميزبان، ميهمانان خود را كرامت مي‌بخشد و آزمون مي‌كند.
حج، يافتن قبلة همة اخيار و اصفياست.
حج، همة صحنة معراج عبادالله است.

339

ب: ايرانيان مقيم خارج از كشور
ايرانيان مقيم خارج از كشور هر سال براي انجام حج تمتع از كشورهاي مختلف جهان پا به ديار وحي مي‌گذارند. در اين كاروان‌ها افراد مختلفي از نظر فرهنگي، علمي و اقتصادي وجود دارند. اما در يك چيز مشتركند و آن علاقه به اسلام عزيز و حب و دوستي وطن است.
سخنان رييس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي
رييس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي در همايش ايرانيان در بعثة مقام معظم رهبري گفت: «ايرانيان مقيم خارج از كشور با توجه به ظرفيتي كه دارند، به‌ عنوان سفير فرهنگ غني و تاريخ اسلامي ايران محسوب مي‌شوند .
ما همان‌طور كه به وجود رزمندگان غيور اسلام در جنگ تحميلي براي حفظ تماميت اراضي افتخار مي‌كنيم، به وجود غيرت‌مند هم‌وطنان مقيم خارج از كشور كه به ايراني‌بودن و ماندن خود افتخار و از منافع ملي و نواميس كشور دفاع مي‌كنند و تلاش دارند تا نام ايران را در دنيا پرآوازه جلوه دهند، مباهات مي‌كنيم.»
سيد مهدي مصطفوي، روز چهارشنبه ^{( 1 )} درهمايش «هنگامة وصال» در جمع زائران خارج از كشور گفت: «در ايران تلاش مي‌شود، ارتباط نزديكي بين ايرانيان مقيم خارج از كشور با وطن و مسؤولان برقرار شود. تشكيل نشست‌هاي منظم با حضور وزراي مختلف در شوراي‌عالي ايرانيان نشان مي‌دهد كه مسؤولان به ايرانيان خارج از كشور توجه دارند.»

مصطفوي تأكيد كرد: «ضرورت دارد ارتباط تنظيم‌شده و تعريف‌شده‌اي ميان

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. 13/9/8

340

ايرانيان خارج از كشور با وطن و مسؤولان كشور برقرار و اين رابطه سازمان‌دهي شود.»
وي با اشاره به اين‌كه ايرانيان مقيم خارج از كشور به‌عنوان اقليت مؤمن محسوب مي‌شوند، گفت: «اين افراد بايد براي ارتقاي جايگاه، احقاق حقوق اجتماعي و شهروندي خود در كشوري كه زندگي مي‌كنند، NGOهايي را تشكيل دهند. تشكلي شدن ايرانيان در خارج از كشور بسيار مهم و مورد توجه است.»

241