بخش 16

بخش دوم: اقدامات اجرايي

سازمان‌هاي همكار در اجراي مراسم حج در عربستان
موفقيت عمليات حج در عربستان، مرهون همكاري بخش‌ها و سازمان‌هاي مختلفي است كه با تعاون و تعامل مناسب، اين عمليات بزرگ را راهبري مي‌كنند. براي اجراي اين مراسم بزرگ و جهاني، نهادها و مؤسسات دولتي و خصوصي با تمام توان وارد صحنه مي‌شوند.
مؤسسات دولتي و غير دولتي سعودي كه نقش به‌سزايي در برگزاري حج دارند، در چارچوب دستورالعملي به نام «تعليقات حج» حركت مي‌كنند؛ مهم‌ترين ارگان‌ها و دستگاه‌هاي دخيل در موسم حج عبارتند از:
ـ وزارت حج عربستان، با تمام دفاتر و شعب آن.
ـ وزارت كشور، با تمام بخش‌هاي تابعه براي ايجاد امنيت و سلامت و رفاه حجاج.
ـ وزارت الشئون البلديه، براي نگهداري و نظافت شهرها، اماكن و مشاعر مقدسه.
ـ هلال احمر.
ـ وزارت خارجه، به‌ويژه سفارت عربستان در تهران.
ـ وزارت كار و اسكان، كه مسؤول اجراي پروژه‌هاي بزرگ و بناهاي مشاعر مقدس‌اند.

453

ـ وزارت دفاع و طيران (سازمان هواپيمايي كشوري)، جهت استقبال و انتقال هوايي حجاج و شركت خطوط هوايي عربي سعودي.
ـ وزارت مواصلات، جهت ساخت و نگهداري راه‌هاي مملكت.
ـ وزارت اعلام، به عنوان مسؤول تنظيم و نظارت براي اطلاع‌رساني همه جانبه به حجاج.
ـ سيستم بانكي عربستان به خصوص بانك «الاهلي».
ـ نقل الجماعي (شركت واحد اتوبوس‌هاي درون‌شهري).
ـ وزارت البرق و البريد والهاتف، جهت ارائة خدمات تلگراف و ارتباطات.
ـ وزارت بهداشت (وزارت الصحه)، جهت تأمين بهداشت و درمان و امداد حجاج.
ـ الحرس الوطني، جهت حفاظت و راهنمايي حجاج.
ـ ادارة گذرنامه.
ـ وزارت شئون اسلامي و اوقاف، به منظور رسيدگي به امور شرعي مملكت.
ـ گمرك عربستان.
ـ جمعيت كشافة سعودي، جهت راه‌اندازي و فعاليت مراكز ارشاد گمشدگان.
ـ مؤسسة مطوفين، حجاج ايراني در مكة مكرمه و مشاعر مقدسه.
ـ مؤسسة ادلاء، در مدينة منوره جهت ارائة خدمات اساسي به حجاج (اسكان، اشراف، بهداشت، حمل و نقل، ارشاد و...).
ـ مكتب وكلاي موحد، جهت برنامه‌ريزي و استقبال و بدرقة ميليون‌ها ضيوف‌الرحمان از همة جنس‌ها و مليت‌ها.
ـ نقابة السيارات (سنديكاي اتوبوس‌داران).
ـ مكتب الزمازمه موحد، براي تقديم آب زمزم به حجاج در ورودي‌هاي شهر، منازل و مشاعر.

454

ـ اتحادية هتل‌داران.
ـ شركت‌هاي بيمة عربستان.
ـ بانك توسعة اسلامي، به‌خصوص در زمينة اجراي طرح قرباني به شيوة ماشيني و بهداشتي.

تسهيلات و امور رفاهي
دولت عربستان در موسم حج، تلاش مي­كند تا نسبت به سال‌هاي گذشته به منظور رفاه حال زائران حرمين شريفين كيفيت و كميّت خدمات خود را افزايش دهد. به گوشه­اي از اين اقدامات اشاره مي­كنيم:

همكاري مناسب با ايرانيان
عربستان با اين‌كه برخوردهايي در ابعاد فرهنگي با زائران ايراني دارد، در
امور اجرايي، تسهيلات ويژه­اي را در اختيار ايرانيان قرار مي­دهد؛ از اين رو در
حج 87 تعامل نسبتاً خوبي با دست‌اندركاران حج جمهوري اسلامي ايران داشته است.
آقاي مجردي، مسؤول ستاد مكة مكرمه با اشاره به همكاري خوب عربستان و تسهيل امور مربوط به ترخيص و گذرنامة زائران ايراني گفت: «5400 زائر ايراني در روز اول ورود به مدينه، به سرعت در محل‌هاي اقامت خود مستقر شدند و كلية اجناس عوامل و كارگزاران حج نيز ترخيص گرديد».
وي دربارة انگشت‌نگاري و چهره‌نگاري انجام شده در فرودگاه مدينه گفت: «اين موضوع جزء مقررات بين‌المللي است و با اين‌كه قبلاً اعلام شده بود كه همة زائران انگشت‌نگاري و چهره‌نگاري مي‌شوند، تاكنون اين موضوع در مورد بخشي از زائران و آن هم به صورت تصادفي انجام گرفت».

455

رئيس ستاد مدينه افزود: «كار انگشت‌نگاري و چهره‌نگاري از زائران تمام كشورها در دستور كار دولت عربستان است و اين در حالي است كه تاكنون از سيزده پرواز صورت گرفته، از چهار پرواز به كلي انگشت‌نگاري و چهره‌نگاري صورت نگرفته و از بقية زائران نيز به صورت تصادفي انجام شده است».
مجردي با اشاره به حضور پرسنل ستاد اجرايي حج در فرودگاه مدينه و جده، هدف از حضور آنان را كمك به فرآيند ترخيص و حفظ شأن و عزت زائران ايراني خانة خدا دانست و گفت: «امسال تعامل دولت عربستان در برخورد با زائران ايراني و ورود آنان به مدينه نسبت به سال‌هاي گذشته بسيار بهتر شده است».
مسؤول فرودگاهي ستاد مدينه هم بر همكاري خوب بخش‌هاي فرودگاهي عربستان در مدينه تأكيد و اعلام كرد كه گمرك و سنديكاي اتوبوس‌راني ارتباطات خوبي با ما داشته­اند تا جايي كه كلية عمليات انتقال زائران از فرودگاه تا هتل در بيشتر مواقع در كمتر از دو ساعت صورت مي‌گرفت.

تسهيلات بهتر براي ايرانيان
امسال تعداد 29 كاروان از مجموع 574 كاروان حج كشورمان، «مدينه بعد» بودند كه از طريق فرودگاه جده وارد عربستان ‌شدند. از آنجا كه همة اين زائران پس از محرم شدن در ميقات جحفه به مكة مكرمه مشرف ‌گرديدند، امكانات ميقات جحفه براي زائران عزيز بسيار حائز اهميت است.
در راستاي ارتقاي سطح تسهيلات و خدمات در ميقات جحفه، هماهنگي مناسبي با مسؤولان سعودي به عمل آمد. از جملة اين تسهيلات، اجازة نصب كانكس به منظور استقرار نيروهاي ايراني است. گفتني است در حج سال جاري، چهار نفر از روحانيون در قالب دو شيفت در «جحفه» حضور مستمر داشتند و به مشكلات و مسائل احتمالي زائران در خصوص احرام عمرة تمتع، پاسخ مي‌دادند.

456

در مجموع، هماهنگي خوبي با دستگاه‌هاي سعودي مستقر در «جحفه» برقرار شد و يك شيفت امداد جهت اعزام زائران جامانده و رساندن بيماران به بيمارستان مستقر شده بود.

اراية ويلچرهاي رايگان
دكتر يوسف الوابل، معاون رييس كل امور مسجدالحرام گفت: «رياست كل امور مسجد‌الحرام به منظور تسهيل در امور زائران و حجاج، بيش از ده هزار ويلچر و ارابة رايگان براي طواف و اعمال در سعي صفا و مروة ناتوانان، بيماران و افراد مسن فراهم كرده است».
الوابل افزود: «علاوه بر ده هزار ارابه و ويلچر، ارابه‌ها و ويلچرهاي برقي نيز براي اداي اعمال مناسك حج در اختيار حجاج بيت‌الله الحرام قرار گرفته ­است.

توزيع چتر در بين حجاج
براي نخستين بار در حج امسال، بيش از 250 هزار چتر براي محافظت حجاج در برابر اثرات نور خورشيد بين حجاج بيت‌الله الحرام و كاركنان اماكن مقدس توزيع گرديد.
مركز خيرية محمد بن عبود العمودي، توزيع‌كنندة اين چترهاست و در همين رابطه دكتر محمد بن عبود العمودي رييس اين مركز گفت: «چترهاي محافظتي كه براي حجاج در نظر گرفته شده، در اندازه‌هاي كوچك است، به گونه‌اي كه مزاحمتي براي حركت و نقل و انتقال مهمانان ايجاد نكند و با توجه به مادة به كار رفته در اين چترها، قابليت دفع اشعة خورشيدي در آن وجود دارد و حجاج را در برابر اشعة سوزان آفتاب محافظت خواهد كرد».

457

تخريب و توسعه
تخريب و توسعه در اطراف حرمين شريفين تقريباً به صورت كاري مستمر در‌آمده است. امسال نيز دولت عربستان طرح­هايي را براي توسعة بيشتر اطراف حرمين شريفين و افزايش ظرفيت حجاج در دست اقدام داشت كه به آن‌ها اشاره مي­كنيم:

افزايش ظرفيت اسكان در منا
 حبيب زين‌العابدين سرپرست نظارت بر پروژه‌هاي توسعه‌اي امور حجاج وابسته به وزارت حج عربستان سعودي اعلام كرد: «ظرفيت اسكان حجاج در سرزمين منا افزايش مي‌يابد».
به نوشته روزنامة عكاظ، اين مسؤول سعودي گفت: «بر اساس پروژة توسعه‌اي مربوط به اين اقدام، ظرفيت جذب حجاج به سه ميليون نفر مي‌رسد. بر اساس اين پروژه، چادرهاي پيشرفته كه از دو طبقه تشكيل شده در دامنة كوه‌هاي شمالي منا برپا مي شود. در اين راستا سعي شده ظرفيت اسكان و جذب زائران خانة خدا در منا افزايش يابد كه اين امر نيز در راستاي ارائة خدمات بيشتر به زائران و تأمين آسايش و آرامش و اطمينان خاطر آنان انجام مي‌گيرد».
حبيب زين‌الدين در مصاحبه با روزنامة عكاظ گفت: «با توجه به محدودة شرعي منطقة منا و افزايش حجاج خانة خدا بايد طرحي اجرا شود تا ظرفيت اين منطقه افزايش يابد. بررسي كارشناسان به اين نتيجه رسيده كه بايد از خيمه‌هاي پيشرفتة دو طبقه در منا استفاده كرد تا اين منطقه ظرفيت گنجايش 3 ميليون زائر را داشته باشد».
زين‌العابدين تصريح كرد: «طرح استفاده از خيمه‌هاي پيشرفتة دو طبقه در منا براي وزير امور شهر و روستاي عربستان ارسال شده كه پس از موافقت وي اين طرح اجرا مي‌شود».

عربستان به منظور كاهش ازدحام در منا در طرحي آزمايشي، امسال تعدادي از زائران خانة خدا را به جاي اسكان در خيمه‌هاي زيباي سفيد در شش ساختمان

458

مسكوني در شرق منا اسكان داد.
هنگام وقوف حجاج در منا، اين منطقه به يكي از نقاط پرجمعيت زيارتي جهان تبديل مي‌شود. در حقيقت تجمع حجاج در منا سبب مي‌شود كه شهري خيمه‌اي تشكيل شود.

افزايش ظرفيت پل جمرات
وزير حج عربستان سعودي گفت: «ظرفيت پل جمرات امسال به سيصد هزار نفر در هر ساعت مي‌رسد كه بيانگر توجه مقام‌هاي عربستان به امور حجاج و تأمين آسايش آنان است. وي در سومين كارگاه تعريف سالانة سامان‌دهي و برنامه‌ريزي رمي جمرات ـ كه از سوي وزارت حج عربستان با همكاري وزارت امور شهري و روستايي و امنيت عمومي و دفاع شهروندان و نيز مؤسسة تحقيقاتي خادم‌الحرمين در «هتل هيلتون» استان جده برگزار شد ـ از سامان‌دهي حضور حجاج در پل جمرات خبر داد.
 وزير حج در اين كارگاه بر تمايل و تلاش فراوان وزارت حج براي تحقق و پيشبرد اهداف مورد‌نظر در تحقق آسايش و اطمينان و امنيت حجاج تأكيد كرد؛ به گونه‌اي كه آنان بتوانند مناسك خود را به سهولت و آسايش انجام داده، به سلامت به وطن خود بازگردند.

تخريب 150واحد مسكوني
روزنامة عكاظ چاپ عربستان نوشت: «كميتة بازرسي و نظارت بر مساكن حجاج در مكه، 150 واحد مسكوني را به دليل نداشتن استانداردهاي لازم از ليست اسكان حجاج حذف كرد». مهندس زهير حداد رييس اين كميته گفت تاكنون 7150 مجوز براي اسكان يك ميليون و شش‌صد هزار زائر خانة خدا صادر شده است.

459

توسعة مسعا
طرح توسعة مسعا، يكي از طرح­هاي ديگر است كه پس از موسم حج سال گذشته آغاز شد؛ در اين طرح كه در ماه مبارك رمضان فقط طبقة اول آن آماده بود، براي موسم حج تكميل شد و در همة طبقات سعي انجام مي­شود. با اجراي اين طرح تقريبا عرض مسعا بيش از دو برابر شده است.
در حال حاضر مسعا داراي دوـ سه سالن است كه سالن وسط عرض كمتري دارد و براي ويلچري­ها تعبيه شده است.
نسبت به جواز توسعة مسعا و صحت سعي در مسعاي جديد در موسم عمره، مباحث فراواني بين علما و مراجع تقليد شيعه و سني ايجاد كرد و در اين زمينه، مقالات فراوني نوشته شد. يكي از آن‌ها مقالة حضرت آية‌الله سبحاني در‌بارة صحت سعي در مسعاي جديد بود كه مورد توجه و استناد برخي از علماي صاحب­نام عربستان واقع شد.

توسعة مسجد‌الحرام
تخريب اطراف مسجد‌الحرام به منظور توسعة مسجد و فضاي پيراموني آن نيز يكي ديگر از طرح­هاي دراز مدت عربستان است كه پس از موسم حج سال قبل آغاز شده و همچنان ادامه دارد. اين طرح در مرحلة اول تمام مناطق اطراف حرم در بين باب­الفتح و باب­العمره را شامل مي­شود و تا پل حجون ادامه خواهد داشت.
در حال حاضر بازار ابوسفيان و هتل­هاي اين محدوده تخريب شده و عمليات تخريب كه در موسم عمره به صورت شبانه‌روزي انجام مي­شد، به دليل آغاز موسم حج متوقف شده است. ^{( 1 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. ماكت طرح توسعة اطراف حرم را مي­توانيد در قسمت تصاوير مشاهده كنيد.

460

توسعة مسجدالنبي
طرح توسعة مسجدالنبي‌6 از سال‌هاي پيش آغاز شده و به نحو چشم‌گيري توسعه يافته است؛ از سه جهتِ شمال، شرق و غرب، ساختمان‌هاي جديدي به مساحت 820 هزار متر مربع به خود مسجد اضافه شده كه گنجايش 168 هزار نمازگزار را دارد.
بدين‌ترتيب مساحت كل مسجد به 98500 متر مربع رسيد. پشت‌بام اين ساختمان كه مساحت آن به 68000 متر مربع مي‌رسد، با سنگ مرمر پوشانيده شده و براي استفادة 90 هزار نمازگزار آماده است.
همچنين در اطراف مسجد، فضاهاي پيراموني ايجاد شده كه در مجموع گنجايش 250 هزار نمازگزار را دارد. در صورت پايان‌يافتن كار، بر روي ديگر فضاهاي پيراموني، انتظار مي‌رود كه گنجايش آن به 700 هزار نمازگزار و در حالات ضروري به يك ميليون نفر برسد.
امسال توسعة فضاي بيروني مسجد‌النبي به وسيلة چترهاي برقي آغاز شده است و در ضلع غربي تعدادي از چترها مورد بهره‌برداري قرار گرفته و در ساير نقاط نيز اين چترها در حال نصب است. چترهاي ياد‌شده از نمونة همان چترهايي است كه در دو شبستان مسجد به كار رفته است.

اقدامات امنيتي
با توجه به ورود بيش از دو ميليون زائر به عربستان از مليت­ها و كشورهاي مختلف، برقراري امنيت در موسم حج، به‌ويژه ايام تشريق، بسيار مهم است كه
دولت عربستان در اين باره تدابيري اتخاذ مي­كند كه گوشه­اي از آن­ها را مرور
مي‌كنيم:

461

توسعة امنيت در موسم حج
وزارت حج عربستان سعودي گفت، تمامي تدابير لازم امنيتي، حفاظتي و نيز مراقبتي را براي آن‌كه حجاج بيت‌الله الحرام در امنيت كامل بتوانند مناسك حج را انجام دهند، اتخاذ كرده است .
 يك مقام در وزارت عربستان سعودي به بخش خبري شبكة اول تلويزيون عربستان گفت: «علاوه بر وزارت حج، وزارت كشور نيز تلاش خواهد كرد تا امنيت حجاج و محل‌هاي اقامت و آمد و شد آن‌ها تأمين شود».
اين مقام سعودي گفت كه رفت و آمد خودروها در طول مراسم حج، تحت‌كنترل بيشتر و دقيق‌تر پليس قرار خواهد داشت و گذرنامة زائران و ويزاي آن‌ها بازرسي مي‌شود، كه براي جلوگيري از حركات تخريبي به خصوص در مشاهد مقدسه تدابير امنيتي تشديد خواهد شد.

توصيه‌هاي پليس به زائران
ـ‌ زائراني كه مورد سرقت قرار مي‌گيرند، علاوه بر اطلاع‌دادن به ستادهاي مكه و مدينه، مراتب را حتماً به پليس مناطق محل اسكان و يا محل سرقت اطلاع دهند تا پروندة سرقت آن‌ها، ثبت شود.
ـ در صورتي كه در حوالي مسجدالحرام مورد سرقت قرار گرفتند، مراتب را حتماً به پليس حرم‌، واقع در جنب مولود نبي ـ مكتب ـ اطلاع دهند.
ـ اگر در هنگام خريد و در خيابان‌هاي اطراف حرم كيف پول آن‌ها و يا اشياي قيمتي‌شان را سرقت كردند، به محض اطلاع، چند‌بار با صداي بلند كلمة
«حرامي» ـ دزد ـ را فرياد بزنند، مأموران پليس عربستان كه با لباس مبدل در بين زائران تردد مي‌كنند، به سرعت خود را به آن‌جا مي‌رسانند و اگر فرد مورد نظر در همان اطراف باشد، در دست‌گيري او كمال همكاري را به جا مي‌آورند.

462

ـ با توجه به نزديك شدن به ايام تشريق و ازدحام بسيار زائران بيت‌الله‌‌الحرام، براي زائران ايراني حياتي است كه به حرف هيچ‌كسي جز تيم‌هاي اعزامي سازمان حج و نيروهاي امدادي در عبور و مرور و حمل و نقل اعتماد نكنند.
ـ افراد مسن هرگز به صورت انفرادي به حرم نروند. زائران براي خريد، پول‌هاي زيادي به همراه خود نبرند و در صورت اجبار، آن را در چند ناحية لباس خود مخفي كنند. هنگام سوار و پياده شدن و همچنين حضور در اتوبوس‌ها به شدت مراقب پول و اموال قيمتي خود باشند. در محل‌هاي اسكان از امنيت محل نگهداري پول و اشياي قيمتي خود اطمينان حاصل كنند.

تشديد بازرسي­ها
معاون مديركل امور گذرنامه و سرپرست امور حج و عمرة عربستان سعودي گفت: «كساني كه مجوز لازم را براي انجام اعمال حج دريافت نكرده‌اند، اجازة ورود به مكة مكرمه را در موسم حج نخواهند داشت. در اين رابطه، 69 ‌‌پست جهت تشديد بازرسي در گذرگاه‌هايي كه به مكة مكرمه منتهي مي‌شوند، ايجاد شده و با كساني كه به صورت غيرقانوني قصد ورود به مكه را داشته باشند، برخورد قانوني خواهد شد».
پيش‌تر مدير امنيت عمومي عربستان سعودي هم از اتخاذ تدابير شديد امنيتي براي حفظ امنيت زائران خانة خدا در موسم حج امسال خبر داده و گفته بود: «ده هزار نيروي امنيتي جهت برقراري امنيت در مناطق اطراف پل "جمرات"،"جبل‌الرحمه" و مساجد "نمره" و "الخيف" فراخواني شده و? نُه هزار تن از دانشجويان دوره‌هاي امنيتي نيز در برقراري امنيت زائران خانة خدا مشاركت مي‌كنند.

حدود سيزده هزار نيروي امنيتي به منظور نظارت بر سلامتي زائران خانة خدا در منطقة حج آمادة فعاليت هستند. علاوه بر اين تعداد، نيروهاي امنيتي كه براي

463

خدمت‌رساني به زائران فعال شده‌اند، حدود صد هزار نفر ديگر نيز در فرودگاه‌ها، راه‌ها و گذرگاه‌هاي مختلف آمادة ارائة خدمات هستند تا سلامتي زائران خانة خدا حفظ شود.

هشدار به زائران قاچاق
البولهيد، رييس ادارة‌ گذرنامة‌ عربستان گفت: «هرگونه كمك به حاجياني كه به عنوان حج يا عمره به اين كشور وارد مي‌شوند و به طور قاچاق در اين كشور مي‌مانند، جرم تلقي مي‌شود». وي افزود: «كساني كه در تهية محل سكونت، كار و جابه‌جايي در ميان مناطق مختلف عربستان با اين‌گونه افراد همكاري كنند، متخلف تلقي مي‌شوند و براي آنان مجازات‌هايي همچون جزاي نقدي و زندان در نظر گرفته مي‌شود».
وي تصريح كرد: «هر سال صدها‌هزار نفر به عنوان عمره‌گزار وارد عربستان مي‌شوند و به صورت قاچاق تا ايام حج واجب در اين كشور زندگي مي‌كنند و اين به معضلي براي ما تبديل شده است».

برخورد با زائران بدون ويزا
پليس عربستان سعودي مي‌گويد، حداقل يك ميليون و دويست هزار
خارجي ـ كه اغلب آن‌ها با ويزاي عمره به عربستان آمده‌اند ـ همچنان در اين كشور هستند و به رغم اتمام اعتبار ويزايشان اين كشور را ترك نكرده‌اند.
آنان به شركت‌هاي حمل و نقل فعال در حمل و نقل حجاج هشدار دادند تا دقت كنند فردي نتواند به صورت غير‌قانوني به شهرهاي مقدس مكة مكرمه و مدينة منوره برود.

 پليس عربستان سعودي گفت: «براي برخورد با زائران غير‌قانوني كه بيشتر كارگران خارجي شاغل به كار در اين كشور و نيز زائراني كه به رغم پايان مدت

464

ويزاي خود در اين كشور اقامت گزيده‌اند، مقررات سختي را اعمال مي‌كند و اين عده حق حج­گزاري ندارند و اگر خودرويي آن‌ها را به شهرهاي مقدس منتقل كند، راننده جريمه مي‌شود و ممكن است حتي خودرو را مصادره كنند».
 پليس عربستان سعودي گفت: «زائراني كه رواديد آن‌ها تمام شده و اين كشور را ترك نكرده‌اند، در صورت شناسايي بازداشت و زنداني و اخراج مي‌شوند و ممكن است علاوه بر همة اين‌ها، جريمة سنگين مالي نيز بشوند».

جلو‌گيري از دست­فروشان
شهرداري مكه به منظور جلوگيري از ازدحام جمعيت در رمي جمرات، از حضور دست‌فروشي‌ها در منا جلوگيري مي‌كند؛ بنابراين تصميم، دست‌فروش‌ها حق ندارند در پياده‌رو مستقر شوند.
تعداد محل‌هايي كه امكان اجارة آن به دست فروش‌ها در نظر گرفته شده، به 250 محل مي‌رسد كه از اين تعداد دويست محل با چهار ميليون و سيصد هزار ريال اجاره داده شد. در حالي كه هنوز پنجاه محل براي برپايي بساط دست‌فروشي به دليل دور بودن از چادرهاي اقامتي حجاج اجاره داده نشده است.
عارف قاضي، مدير كل مشاعر مقدس گفت: «سعي شده مناسب‌ترين اماكن براي بر‌پايي بساط دست‌فروشي در نظر گرفته شود تا به بهترين شكل از آن استفاده شود».

گروه‌هاي پيش آهنگ

 روزنامة البلاد نوشت، 24 گروه پيش‌آهنگ به انجام خدمت به حجاج
بيت‌الله الحرام در مكة مكرمه و مشاعر مقدسه اقدام مي­كنند. آقاي وليدا ابوبكر، فرماندة كل اردوگاه‌هاي خدمتي حج سال جاري در مورد چگونگي و گسترة
كار اين پيش‌آهنگان گفت: «آنان زير نظر نماينده‌هاي شهرداري مكه،

465

دست‌فروشاني را كه باعث سد معبر و ايجاد زحمت براي حجاج مي‌شوند، به جاهاي ديگر هدايت مي‌كنند».

هشدار به زائران
تلويزيون عربستان سعودي اين روزها بارها يك اعلان تبليغاتي مشترك پليس عربستان و وزارت حج اين كشور را پخش مي‌كند كه در آن به زائران هشدار داده مي‌شود، در صورت ارتكاب بعضي از اعمال، پليس با آن‌ها برخورد خواهد كرد.
بيتوته‌كردن زائران در خيابان‌ها و معابر به‌خصوص در مشاعر، يكي از مشكلات هميشگي پليس عربستان سعودي است كه راه‌بندان‌هاي طولاني و سوانح بسياري را به دنبال دارد.
آن‌ها همچنين تأكيد مي‌كنند كه زائران بيت‌الله الحرام اجازة بيتوته در كنار خيابان‌ها و معابر و چادر‌زدن و پهن‌كردن بساط در هيچ يك از مناطق شهرهاي مقدس مكة مكرمه و مدينة منوره را ندارند.
ناگفته نماند اغلب اين افراد زائران كم‌بضاعت آفريقايي و يا شبه‌قاره و نيز افرادي هستند كه به صورت غير‌قانوني در عربستان اقامت دارند.
در اعلان مشترك پليس و وزارت حج عربستان سعودي گفته مي‌شود، با وكلاي اين نوع زائران برخورد خواهد شد. براي دريافت ويزاي عربستان سعودي بايد يكي از شهروندان اين كشور وكالت فرد زائر را بپذيرد.

اقدامات پزشكي و بهداشتي
با توجه به حضور حدود سه ميليون زائر در مشاعر، مسائل بهداشت و درمان آنان از اهميت زيادي برخوردار است كه اقدامات دولت عربستان را در اين زمينه مرور مي­كنيم:

466

تجهيز بيمارستان‌ها و مراكز بهداشتي
از آنجا كه عربستان سعودي مسؤوليت تأمين سلامتي حجاج را به عهده دارد، مقدمات لازم را فراهم نموده و به تجهيز شماري از مراكز بهداشتي و بيمارستان‌ها در مناطق مختلف كشور، چون مرزهاي ورودي كشور، مشاعر مقدسه، مدينة منوره و مكة مكرمه پرداخته است.
وزارت بهداري عربستان با شعار «هدف ما، تأمين ميهمانان»، سعي مي‌كند خدمات ممتازي به حجاج بيت‌الله الحرام ارائه نمايد. اين وزارتخانه نظارت كامل بر كنترل بيماري‌هاي مسري و واگير دارد و كلية دستگاه‌هاي پيش‌رفته و كادرهاي توان‌مند، آن‌ها را در تأمين اين هدف مهم ياري مي‌دهند. در رابطه با تأمين سلامتي حجاج وزارت بهداري آمادگي‌هاي ذيل را اتخاد نموده است:
ـ مجهز ساختن هفت بيمارستان و 74 مركز بهداشتي در مشاعر مقدسه با پيش‌رفته‌ترين دستگاه‌هاي پزشكي و كادرهاي شايسته و داروي مورد نياز زائران.
ـ گسترش و بهينه‌سازي پنج مركز بهداشتي در مشعر عرفات.
ـ توسعة بيمارستان جديد منا.
ـ تمهيدات لازم براي پيش‌گيري از بيماري‌هاي واگير.
ـ اجراي شماري از برنامه‌هاي كمك‌هاي اوليه و اورژانسي و مجهز ساختن پنجاه ماشين بزرگ كمك‌هاي اوليه با دستگاه‌هاي پيش‌رفته، تعيين چهل پزشك از داخل كشور و شصت پزشك از خارج و 174 پرستار و بيست دانشجوي دانشكدة طب براي خدمت در بخش اورژانس.
ـ به كارگيري تقريباً 95 ماشين كوچك اورژانس، 85 ماشين در مشاعر و ده ماشين در مدينة منوره.
ـ بسيج همگاني حدود ده هزار زن و مرد اعم از پزشكان، پرستاران، كارمندان و... .

467

ـ به‌كارگيري تيم پزشكي متشكل از پزشك، پرستار و راننده جهت كمك‌رساني سريع در پل جمرات در روز عيد و ايام تشريق.
ـ توزيع جزوه‌هاي آگاه‌سازي بهداشتي و پيش‌گيري از بيماري‌ها به بيش از ده زبان زندة دنيا.
ـ به كاراندازي شمارة مجاني براي زائران 800294444 كه در طول 24 ساعت در خدمت حجاج بيت‌الله الحرام قرار دارد.
فؤاد بن عبدالسلام الفارسي، وزير حج عربستان گفت: «وزارت بهداشت براي خدمت به زائران خانة خدا آماده است و تجهيز 138 مركز بهداشتي، 24 بيمارستان با بيش از 3939 تخت در مكة مكرمه و مدينة منوره، براي ارائة خدمات و نظارت‌هاي بهداشتي به حجاج و زائران آماده است.
اين وزارتخانه بيش از 150 آمبولانس براي عمليات‌هاي نجات و چهارده هزار واحد خون و مشتقات آن را نيز تدارك ديده است».

به‌كار‌گيري پزشك و پرستار زن
روزنامه عكاظ نوشت: «بيش از سي پزشك، پرستار و دانش‌جوي پزشكي
زن در چارچوب يك تيم داوطللبانه به نام "زبيده" در مراسم حج امسال شركت دارند. اين تيم پزشكي داوطلبانه، تحت نظارت جمعيت هلال احمر عربستان فعاليت مي­كنند.
دكتر اسماء الرفاعي، ناظر كميته‌هاي داوطلبانه در هلال‌احمر منطقة مكة مكرمه گفت كه تيم " زبيده" براي دومين سال پياپي است كه در مراسم حج شركت مي‌كند و اين گروه، سال گذشته موفقيت قابل ملاحظه‌اي به دست آورده است.

اين تيم به مدت چهار روز و از دهم ذي‌حجه در شش محل، واقع دراطراف صحن طواف و مسجدالحرام، در زمينة موارد اورژانس و درمان ساير بيماري‌ها

468

فعاليت خواهد كرد. از مهم‌ترين مواردي كه اين گروه بر آن نظارت دارد، گرمازدگي، كاهش فشار خون، بيماري‌ها و حساسيت‌هاي پوستي و نيز آنفولانزا است.

تجهيز بيمارستان­ها
خبرگزاري عربستان اعلام كرد كه 133 مركز پزشكي براي ارائة خدمات به زائران خانة خدا در نظر گرفته شده است. عصام عبدالله الغامدي، مديركل مراكز پزشكي وزارت بهداشت عربستان گفت: «88 مركز از مجموع 133 مركز مزبور فصلي است و 29 مركز ديگر در منا و 46 مركز هم در عرفات قرار دارد و هفت مركز پزشكي نيز در مدينة منوره به زائران خدمات ارائه مي‌دهند.
از اين تعداد 45 مركز بهداشتي در مكه و مدينه مراكز دائمي است، اما ساير مراكز فقط در طول مراسم حج خدمات ارائه مي‌دهند».
مدير كل آزمايشگاه‌ها و بانك خون عربستان با اشاره به آماده كردن چهارده هزار واحد خون گفت، سازمان متبوع وي آمادگي كامل براي رفع نيازهاي معمول يك جمعيت? سه الي چهار ميليون نفري در حج سال جاري را دارد.

اقدامات ترافيكي
در روزهاي منتهي به ايام تشريق، تراكم جمعيت به حدي است كه تردد ماشين­ها به اطراف مسجد‌الحرام ممنوع مي­شود؛ از اين رو رفت و آمد در شهر مكه از مهم‌ترين موضوعاتي است كه نياز به برنامه­ريزي دارد. در اين‌جا به اقدامات ترافيكي عربستان در موسم حج در مدينة منوره و مكة مكرمه، به‌ويژه ترافيك در مشاعر اشاره مي­كنيم.

469

كنترل حمل و نقل
دكتر جبارة بن عيد الصريصري، از طرح وزارت راه براي توسعه و بهبود خدمات نقل و انتقال حجاج و پي‌گيري فعاليت‌هاي تحت نظارت اين وزارتخانه در موسم حج امسال خبر داد. انجام تحقيقات علمي و ميداني با هدف دست‌يابي به نتايجي در راستاي بهبود وظايف سازمان‌ها و عناصر نقل و انتقال در سال‌هاي آتي و هماهنگي با طرف‌هاي ذي‌نفع، جهت تأمين آسايش و رفاه زائران، از ديگر برنامه‌هاي وزارت حمل و نقل است.
 اين وزارتخانه همچنين پي‌گيري خدمات شركت نقل و انتقال عمومي و نظارت بر ورود اتوبوس‌هاي خارجي از مرزها و راه‌هاي مواصلاتي اماكن مقدس را بر عهده دارد. ادارة حج مدينة منوره، مشكل حضور انبوه اتوبوس‌هاي حامل زائران را كه به دنبال تصميم جلوگيري از انتقال آنان بعد از ساعت 11 شب از راه «الهجره» بروز كرده بود، تحت كنترل درآورد.
به نوشتة روزنامة عكاظ، ده‌ها دستگاه اتوبوس و صدها نفر زائر خانة خدا در اين منطقه حضور داشتند كه بسياري از آنان با تهية زيرانداز روي آسفالت نشسته بودند و افراد مسن و زنان نيز، شب را در داخل اتوبوس‌ها گذراندند و همگي در انتظار كسب اجازة ادامة مسير خود به سمت مشاعر مقدس بودند.
اين مشكل زماني رخ داد كه زائران محل سكونت خود را در هتل‌ها و مناطق مسكوني بين مغرب و ساعت 9 شب ترك كردند و به ميقات «ذي‌الحليفه» (چاه‌هاي علي7) رفتند و بعد از اداي نماز و پوشيدن احرام در اتوبوس‌هايي كه از راه «الهجره» به مكه حركت مي‌كردند، حضور يافتند. اين گروه از زائران با مشاهدة اين‌كه تمام اتوبوس‌هايي كه بعد از ساعت 11 شب به مركز تقسيم‌بندي حجاج رسيده‌اند، اجازة حركت ندارند، غافل‌گير شدند.

در حالي كه حجاج از طولاني شدن زمان انتظار خود ـ كه بيش از سه ساعت و نيم طول كشيدـ شكايت داشتند، گشتي‌هاي امنيتي و نمايندگان نهادهاي

470

دست‌اندركار امورحجاج در اين محل حضور يافتند و با توقف ده‌ها دستگاه اتوبوس روبه‌رو شدند كه زائران را از فرودگاه ملك عبدالعزيز در جده به اين منطقه منتقل كرده بودند.
همچنين دوازده دستگاه اتوبوس كه حامل حدود 600 زائر بودند در ميقات «ذي‌الحليفه» واقع در سه كيلومتري مركز تقسيم‌بندي حجاج متوقف شده بودند كه اجازه نداشتند اين منطقه را ترك كنند. در اين ميان، حسن حامد البكري، مدير شعبة وزارت حج در مدينة منوره، در مورد تصميم ممانعت از حركت اتوبوس‌ها بعد از ساعت 11 شب ـ كه در دورة اول مراسم حج به اجرا درمي‌آيدـ با محافظه‌كاري و احتياط سخن گفت. اما هنگامي كه امير منطقة مدينة منوره از اين موضوع باخبر شد، دستور داد كه به اتوبوس‌ها اجازه داده شود اين منطقه را ترك كند كه اين امر تقريباً ساعت 30/2دقيقه بامداد رخ داد.
عكاظ يادآور شد كه اين تصميم از سال گذشته و هنگامي اتخاذ شد كه روشن شد بيشتر سوانح مربوط به اتوبوس‌هاي حامل حجاج بين ساعت يك تا چهار صبح رخ مي‌دهد؛ بنابراين به منظور حفظ سلامتي حجاج، تصميم گرفته شد حركت اتوبوس‌ها از ساعت 11 شب به بعد در اين مركز (تقسيم حجاج) متوقف شود.
 اما پس از به اجرا گذاشتن اين تصميم، مشكلات متعددي بروز يافت كه حضور انبوه حجاج در مراكز تقسيم زائران، يكي از اين موارد به شمار مي‌آمد؛ به گونه‌اي كه برخي از اتوبوس‌ها ساعت‌ها از حركت باز ‌ماندند كه اين امر به اطلاع فؤاد بن عبدالسلام الفارسي، وزير حج عربستان رسيد.
مقررات ترافيكي

سرتيپ "سراج الدين عبدالرحمن"، رييس پليس راهنمايي و رانندگي مدينة منوره گفت: «بر اساس تدابير اتخاذ شده، آمد و شد خودروها در پيرامون مسجد

471

نبوي6 محدود شده و راننده‌ها موظف به رعايت كامل مقررات رانندگي هستند. براي توجيه زائران نسبت به مقررات ترافيكي و ملاحظاتي كه بايد به آن‌ها توجه داشته باشند، بروشورهايي چاپ و ميان آن‌ها توزيع مي‌شد».
 راننده‌ها در عربستان سعودي به كم‌اعتنايي به مقررات راهنمايي و رانندگي
و علاقه‌مندي به رانندگي با سرعت زياد شهرت دارند و حوادث رانندگي
به خصوص در ايام حج، متأسفانه هر سال جان عدة قابل توجهي از زائران را مي‌گيرد.

ساماندهي تردد حجاج
سرهنگ احمد بن ناشي العتيبي، مدير ادارة راهنمايي و رانندگي رياض گفت: «بر اساس اين برنامه، رفت و آمد در مكة مكرمه سامان‌دهي مي‌شود و 36 افسر و 1250 نفر به اضافه پنجاه دستگاه خودرو و يكصد دستگاه موتورسيكلت در آن مشاركت دارند.
اين برنامه چهار مرحله دارد كه در مرحلة نخست، ورود به داخل حرم مكي، قبل و بعد از نماز ظهر ممنوع مي‌شود و در مرحلة دوم ـ كه در آغاز ماه آينده به اجرا در مي‌آيد و هشت روز ادامه مي‌يابد ـ از ورود خودروها به داخل مسجدالحرام يك ساعت قبل و بعد از نماز ظهر جلوگيري مي‌شود. مرحلة سوم نيز در هشتم ذي‌حجه آغاز و تا بامداد دهم اين ماه ادامه مي‌يابد و در جريان آن، خودروها اجازه ندارند پانزده دقيقه قبل و بعد از نماز ظهر وارد منطقة مزبور شوند.
 مرحلة چهارم نيز روز دهم ذي‌حجه تا پايان اين ماه به اجرا گذاشته مي‌شود و يك ساعت قبل و بعد از نماز، ورود به اين منطقه ممنوع مي‌شود. همچنين ورود و خروج اتوبوس‌هاي حامل حجاج از طريق مسيرهاي تعيين شده در" باب علي" و" نفق (‌تونل) كدي" انجام مي‌گيرد».

472

اقدامات ارتباطاتي
در موسم حج، مسألة ارتباطات بسيار مهم است و بايد سامانة ارتباطي عربستان پاسخگوي نيازهاي انبوهي از حجاج باشد؛ در اين‌جا اقدامات عربستان را در اين زمينه مرور مي­كنيم:

خدمات ادارة پست سعودي
روزنامه عكاظ اعلام كرد كه ادارة پست عربستان با همكاري بانك توسعة اسلامي، به زائران خانة خدا خدمات ارائه مي دهد. بنابر اعلام اين روزنامه، خدمات مؤسسات مزبور در مورد آداب مختلف حج و قرباني شامل ذبح، فديه و صدقه مي‌باشد. دفاتر پستي و مراكز فروش و پست الكترونيكي ادارة پست سعودي ارائة خدمات خود را تا پايان روز تشريق ادامه مي‌دهند.
هدف از اين اقدامات، تلاش براي ارائه خدمات هرچه بهتر به حجاج و شهروندان و مقيمان عربستان در راستاي اداي فريضه حج است.

خدمات مخابراتي
به گزارش پايگاه اطلاع‌رساني حج به نقل از ايرنا، سه شركت: الجوال، الاتحاد (موبايلي) و زين? (zain )، خدمات مخابراتي را در طول ايام مناسك حج تمتع سال جاري پوشش مي‌دهند.
اين سه شركت از مدت‌ها پيش از حضور زائران حج تمتع، تبليغات خود در اين زمينه را از روش‌هاي مختلف و از جمله شبكه‌هاي اينترنتي شروع كرده بودند.
خريد يك سيم‌كارت و يا استفاده از فضاي مخابراتي يكي از سه شركت ياد شدة عربستان، امري اجتناب‌ناپذير براي هريك از زائران ايراني و غيرايراني حاضر در مدينة منوره است.

473

نكتة حائز اهميت اين است كه در نرخ‌هاي اعلام شده توسط دو شركت «الجوال» و «الاتحاد» در برقراري مكالمات تلفني تفاوتي وجود ندارد؛ اما شركت «زين» با اعلام نرخ‌هاي متفاوت‌تر نسبت به دو شركت ديگر، سعي در جذب مشتريان بيشتري از ميان زائران بيت الله الحرام دارد.
شركت مخابرات عربستان با نزديك به نُه ميليارد دلار درآمد در سال ?????، برترين رتبة شركت‌هاي مخابراتي در منطقة خاورميانه را به خود اختصاص داده بود.
اين شركت همچنين در سال گذشته ميلادي، از ميان صد شركت بزرگ دولتي و خصوصي منطقة خاورميانه، رتبة بيستم را كسب كرده بود. عربستان در سال جاري پذيراي حدود سه ميليون زائر از سراسر دنيا (با احتساب زائران غير‌رسمي) براي انجام مناسك حج تمتع سال جاري است كه? ??? هزار نفر از آن‌ها را زائران ايراني تشكيل مي‌دهند.

اقدامات ويژة مشاعر
حضور متمركز حجاج در مشاعر، اوج شكوه حج و از مهم‌ترين روزهاي موسم حج است كه بايد براي آن به صورت ويژه برنامه‌ريزي شود. در اين‌جا به اقدامات عربستان براي اين ايام و اماكن اشاره مي­كنيم:

پيش‌بيني خطرات احتمالي
براي تأمين آسايش و راحتي زائران خانة خدا، ده فرضيه دربارة بروز خطرات احتمالي در مراسم حج در نظر گرفته شد كه سيل و باران و نتايج زيان بار آن براي حجاج، بخشي از اين خطرات احتمالي است.

به نوشتة روزنامة عكاظ، دفاع غيرنظامي طرحي را براي مقابله با خطرات احتمالي تنظيم كرده كه در آن شرايط آب و هوايي، تغييرات آن، تعداد زائران و طبيعت

474

جغرافيايي منطقة مشاعر مقدس در نظر گرفته شده است.
سرلشكر سعد بن عبدالله التويجري در گفت وگو با روزنامه عكاظ گفت: «از مهم‌ترين آمادگي‌هايي كه در اين راستا اتخاذ شده، مقابله با فرضية باران و سيل است كه در اين مورد، نحوة برخورد با تمام احتمالات و فراهم كردن جايگزين‌هاي مناسب در نظر گرفته شده است؛ به‌گونه‌اي كه حجاج بتوانند با آرامش و اطمينان مناسك حج را به جا آورند.
اين راهكارها اكنون در مرحلة اصلاح و بررسي قرار دارد تا با متغيراتي كه هر ساله در مشاعر مقدس رخ مي‌دهد، هماهنگي داشته باشد. از نكات برجستة اين طرح، تعيين محل خطر و تجمع آب و باران و مجاري سيل و توضيح روش‌هاي مقابله با اين خطرات و نيز تجهيز و استقرار تيم‌هاي نجات در مواضع مزبور است».
التويجري افزود: «در راستاي طرح مقابله با خطرات احتمالي، پناهگاه‌هاي ثابت و موقت نيز براي حجاج در نظر گرفته شده است كه پناهگاهي كه در منا و به عبارت دقيق‌تر در منطقة «المعصم» قرار دارد و از گنجايش ده هزار حاجي برخوردار است و در عرفات نيز پناه‌گاهي با گنجايش دوازده هزار نفر در ‌نظر گرفته شده است.
همچنين گنجايش پناه‌گاه «مزدلفه» بيش از سي‌هزار نفر است. تمام اين پناه‌گاه‌ها موقت است و پناه‌گاه‌هاي ثابت نيز در «ام‌القري» و برخي مدارس در نظرگرفته شده كه ظرفيت آن به 75 هزار نفر مي‌رسد».
التويجري در مورد خطرات احتمالي در مشاعر مقدس، به بروز آتش‌سوزي، تلفات جاني و يا مجروحيت حجاج ناشي از ازدحام شديد و احتمال برخورد و انبوهي جمعيت در مناطق پرجمعيت اشاره كرد.

 وي پل جمرات يا مناطق اطراف آن، مسجد الخيف و راه‌هاي منتهي به پل جمرات، منطقة جبل‌الرحمه، مسجد نمره و مسجد الحرام و راه‌هاي منتهي به آن و

475

خيابان سوق العرب و خيابان الجوهره و ملك عبدالعزيز و خيابان الجديد را از جمله مناطق پرجمعيت ذكر كرد.
به گفتة وي، بارش فراوان باران و جاري شدن سيل، موجب آب‌گرفتگي راه‌ها و وارد آمدن خسارت به چادرهاي حجاج مي‌شود. همچنين سقوط صخره‌ها و ريزش كوه و يا ويراني پل‌ها در مشاعر مقدس، از جمله خطرات احتمالي در طول مراسم حج است.
توفان‌ها يا بادهاي شديد كه منجر به وارد آمدن خسارت به راه‌ها و چادرهاي اقامت حجاج مي‌شود، قطع برق و ارتباطات و حمل و نقل، آتش‌سوزي، ازدحام جمعيت و برخورد زائران با هم كه ممكن است موجب تلفات و يا مجروح شدن آنان شود، از ديگر خطرات احتمالي در طول مراسم حج است.
التويجري همچنين يادآور شد كه مسموميت تعداد زيادي ازحجاج به دليل خوردن و يا آشاميدن غذا و آبِ آلوده و سرايت برخي بيماري‌هاي مسري كشنده در بين حجاج نيز يكي ديگر از خطرات احتمالي به شمار مي‌آيد.

سامان‌دهي ازدحام حجاج
عربستان براي ساماندهي ازدحام حجاج در مشاعر مقدس، يك برنامة عمومي را اجرا خواهد كرد.
روزنامة عكاظ در اين‌باره نوشت: «برخي از مؤسسات و نهادهاي دست‌اندركار حج در اين راستا برنامه‌اي را عملي خواهند كرد كه شامل برنامه‌هاي عمومي و مفصل از جمله سامان‌دهي موارد اورژانس است».
اين برنامه همچنين شامل اطلاع‌رساني دربارة خطرات بهداشتي و موارد بروز آن و نيز شلوغي و انواع آلودگي‌هاست. اما برنامة مفصل شامل مقابله با خطراتي مانند سيل، باران‌هاي سيل‌آسا در مشاعر مقدس و پايتخت و اماكني است كه در معرض خطر سيل قرار دارند.

476

همچنين يك برنامة از پيش تعيين‌شده براي مقابله با موارد اضطراري در نظر گرفته شده كه خطرات ازدحام، انواع آلودگي و بروزآتش‌سوزي را در برمي‌گيرد. در چارچوب اين اقدامات، حضور حجاج در مشاعر مقدس با هماهنگي با امنيت و حمل و نقل عمومي، اتحادية اتومبيل‌راني و وزارت اقتصاد و حج سامان‌دهي مي‌شود.
ژنرال "سليمان بن عبدالله العمرو" فرماندة دفاع غير نظامي نيروهاي حج گفت: "بيش از سيزده هزار پرسنل، سه هزار وسيلة نقليه و هشت بالگرد، امنيت اماكن مقدس را در مراسم حج بر عهده دارند».
عبدالله العمرو همچنين اعلام كرد: «يك دفاع غير‌نظامي مؤثر كه از سوي شاهزاده نايف، وزير كشور و رييس شوراي دفاع غير‌نظامي عربستان مورد تأييد قرار گرفته، با كمك ديگر دستگاه‌هاي دولتي مربوطه انجام خواهد شد».

استفاده از جست‌وجوگر اينترنتي
يك جست‌وجوگر اينترنتي به مراجعه‌كنندگان، تمامي اطلاعات در مورد زائران كشورها و موقعيت استقرار آن‌ها در مشاعر مقدسه را ارائه مي‌كند. وزارت حج عربستان سعودي يك موتور كاوشگر اينترنتي ايجاد كرده كه هر نوع اطلاعاتي را در مورد وضعيت استقرار كاروان‌ها و موقعيت آن‌ها در مشاعر مقدسه مي‌توان از آن دريافت كرد.
به گزارش "‌واس " خبرگزاري عربستان سعودي، اين موتور جست‌وجو همچنين نقشه‌هايي در اختيار مراجعه‌كنندگان قرار مي‌دهد كه با استفاده از آن مي‌توانند به سهولت و با سرعت، موقعيت استقرار زائران هر كشوري را در مشاعر مقدسه پيدا كنند. براي استفاده از اين موتور جست‌وجو بايد به سايت وزارت حج عربستان سعودي رجوع كرد.

477

جلوگيري از حمل بار اضافي
عربستان مانع از حمل وسايل اضافه از سوي زائران خانة خدا در مشاعر مقدس مي‌شود، به همين منظور، اجناس زائران را در غرفه‌هايي نگهداري مي‌كنند تا پس از بازگشت از رمي جمرات، به صاحبان آن‌ها بازگردانده شوند.
سعد الخليوي، معاون رييس نيروهاي امنيت حج اظهار داشت: «در ايام حج امسال بيش از ده‌هزار نيروي امنيتي در مشاعر مقدس آمادة فعاليت هستند. اين نيروها مسؤول حفظ و نگهداري كالاهاي حجاج در مشاعر مقدس، به‌ويژه منا هستند».
وي افزود: «با تعبية غرفه‌هايي با فاصلة پانصد متر از ورودي مشاعر مقدس، نيروهاي امنيتي مانع مي‌شوند كه زائران با كالاهاي خود وارد مشاعر شوند؛ از اين رو كالاهاي آن‌ها را گرفته، به آ‌ن‌ها كارتي ويژه مي‌دهند و پس از آن‌كه از رمي جمرات بازگشتند، كالاهايشان را به آن‌ها باز مي‌گردانند.
اين غرفه‌ها سال گذشته به صورت آزمايشي در دوازده نقطه تعبيه شده و كالاهاي زائران در آن‌ها نگهداري مي‌شد، با توجه به تبعات مثبت اين كار و تسهيل در رفت و آمد در پل جمرات، اين اقدام، امسال به شكل گسترده‌تري به اجرا درآمد».

جلو‌گيري از سدّ‌معبر
عربستان از سدّ معبر راه‌هاي منتهي به مشاعر مقدس جلوگيري مي­كند. وزارت دفاع ملي عربستان برنامه‌هاي اطلاع‌رساني به منظور جلوگيري از نشستن و مفروش كردن پياده‌روها و راه‌هاي منتهي به مشاعر مقدس در نظر‌گرفته تا از ايجاد حوادث ناگوار و ازدحام پيش‌گيري شود.

اين وزارت به توزيع ده‌ها هزار آگهي اطلاع‌رساني ميان زائران خانة خدا پرداخته كه در آن از زائران و ديگر افراد خواسته تا از مفروش‌كردن و نشستن در ورودي‌ها،

478

پياده‌روها و راه‌هاي منتهي به مشاعر مقدس خودداري كنند. در اين آگهي‌ها چنين آمده كه زائران به تابلوهاي راهنمايي و تابلوهاي اضطراري توجه كنند تا به محض وقوع حادثه‌اي ناگهاني، از خروجي‌هاي اضطراري خارج شوند.

زمان‌بندي رمي جمرات
به نقل از البلاد، سومين جلسة كاري براي تنظيم و زمان‌بندي رمي جمرات به سرپرستي دكتر فؤاد بن عبدالسلام الفارسي، وزير حج در هتل «هلتن» در جده برگزار شد. اين جلسة كاري توسط وزارت حج با همكاري وزارت امور شهرداري و روستا، كل امنيت، دفاع غير‌نظامي و انستيتوي خادم حرمين شريفين براي پژوهش‌هاي حج ترتيب داده شده است.
وزير حج با ايراد سخناني به شركت‌كنندگان در نشست خوش‌آمد گفته، خاطر نشان كرد: «وزارت حج و منسوبان آن با توجه قابل ملاحظه‌اي تلاش مي‌كنند تا
به نتايج دل‌خواه و كارشناسانه دست يابند و در صددند تا بر اساس رهنمودهاي مقامات، زمينة راحتي و‌ آسايش ميهمانان خدا را مهيا سازند تا با سهولت و
آساني مناسك حج را ادا نموده، با صحت و سلامت نزد خانواده‌هايشان
باز‌گردند».
دكتر الفارسي تأكيد كرد: «مقامات رهبري اين كشور، از هيچ نوع همكاري مادي و معنوي جهت بالا‌بردن سطح خدمات زائران و تأمين راحت و آسايش آنان دريغ نمي‌ورزند. البته وجود پروژه‌هاي بزرگ در مشاعر مقدسه، مكة مكرمه و مدينة منوره بيان‌گر اهتمام و توجه بيش از حد آنان در قبال حج و حجاج مي‌باشد».
وزير حج افزود: «اكنون فعاليت‌ها به طور مستمر جهت اجراي توسعة جديد بخش شمالي مسجدالحرام ادامه دارد؛ علاوه بر آن توسعة مسعا ميان صفا و مروه الحمدلله به پايان رسيده و توسعة مسجد نبوي شريف هم در حال اجراست.

479

گوناگون از عربستان

افزايش ميهمانان مدينه
 دبير‌خانة كميتة حج مدينة منوره با اشاره به اين‌كه بيش از ششصد هزار زائر وارد اين شهر شده‌اند گفت: «تعداد حجاجي كه وارد اين شهر شده‌اند، نسبت به سال گذشته با 7? افزايش همراه بوده است».

آثار بحران مالي در عربستان
با توجه به بحران مالي در كشورهاي غربي، اين بحران به كشورهاي عربي از جمله عربستان نيز سرايت كرده است.
تلويزيون عربستان سعودي گفت: «بحران مالي جهاني، سفر برنامه‌ريزي شده و يا در‌نظر‌داشتة بسياري از مسلمانان براي حج تمتع، به خصوص در اروپا را تحت تأثير قرار داده است».
شبكة اول تلويزيون عربستان سعودي در يك گزارش ويژة خبري گفت وگويي را با يك خانم و آقاي مسلمان اهل اتريش پخش كرد كه هر دو گفتند: «به واسطة بحران مالي و افزايش قيمت‌ها، سفرمان براي انجام حج تمتع را به سال‌هاي بعد موكول كرده‌ايم.
اين دو گفتند كه بحران مالي در غرب، ‌موجب افزايش قيمت برخي خدمات و ازجمله بهاي هواپيما و بسياري ديگر از نيازها شده است.
«منصور بن خالد آل سعود» ‌سفير عربستان سعودي در دولت اتريش نيز در اين گزارش تأييد كرد كه بحران مالي در اروپا، باعث كاهش تقاضاي سفر براي انجام حج شده است. وي گفت، براي كاهش سنگيني بحران، سفارت عربستان سعودي كمك‌هايي مانند عدم دريافت حق ويزا به زائران ارائه كرده است.

 سفارت عربستان سعودي در وين به گفتة سفير، امسال براي سيصد زائر مسلمان

480

از اين كشور رواديدِ سفر براي انجام حج صادر كرده است. «‌وليد عبدالرحمن» يك كاروان‌دار كه حجاج را به عربستان مي‌برد نيز، در اين گزارش به تلويزيون عربستان سعودي گفت كه بحران مالي روي فعاليت‌هاي او تأثير سوئي گذاشته است.
در حالي كه مقدمات انجام حج در فضايي آرام و ايمن در جريان است، آژانس‌هاي مسافرتي و هتل‌ها نسبت به افزايش بهاي خدمات حج امسال معترض هستند و عده‌اي آن را به بحران اقتصادي نسبت مي‌‌دهند.
سامي شريفه، از متصديان يكي از سازمان‌هايي كه مقدمات سفر حج را فراهم مي‌كنند، گفت: «زيارت امسال بالاترين هزينه را نسبت به سال‌هاي پيش دارد، هزينة بسياري از خدمات افزايش يافته و اين امر، مشكلاتي را براي مسلماناني كه آرزوي سفر معنوي حج را دارند، ايجاد كرده است».
هزينة پرواز نيز تا ??? نسبت به سال گذشته افزايش و به همين ميزان، هزينة حج نيز افزايش يافته است».
حسين صالح مالكي، يكي از آژانس‌هاي مسافرتي گفت: «خطوط هوايي افزايش هزينه‌ها را با افزايش هزينه‌هاي نگهداري هواپيما و دست‌مزد كارمندان خود توجيه مي‌كنند؛ اما من نسبت به اين علت ترديد دارم، بحران اقتصادي علت اين افزايش قيمت‌هاست.
در ماه سپتامبر گذشته، بحران اقتصادي شديدي بر بازارهاي ايالات متحده و جهان تأثير گذاشت و به دنبال آن بانك «لهمان برادرز»، چهارمين بانك بزرگ سرمايه‌گذاري سقوط كرد. اين بحران اقتصادي موجب سقوط بسياري از شركت‌هاي بزرگ «وال استريت» شد.
از آن زمان تاكنون، اين بحران شديد بازارهاي جهاني را درهم شكسته است؛ عده‌اي بحران اقتصادي را عامل اين افزايش قيمت‌ها معرفي مي‌كنند و برخي ديگر استدلال مي‌كنند كه قيمت‌ها هميشه در طول فصل حج افزايش داشته است.

481

رونق بازارهاي عربستان
با وجود بحران‌هاي مالي جهاني، بازارهاي مكه اين روزها با استقبال زياد حجاج خانة خدا رو‌به‌رو است كه سوغاتي‌هايي را براي نزديكان خود مي‌خرند.
به گزارش روزنامة الشرق الاوسط، با توجه به اين‌كه كالاهاي عربستان با قيمت زيادي در محله‌هاي تجاري به فروش مي‌رسند، گزارش‌ها حاكي از آن است كه حجاج، خريد نقره‌آلات را بر اشياي ديگر ترجيح مي‌دهند. در كنار نقره‌آلات، خريد فرش‌هاي گران‌قيمت و زيبا، مجسمه‌هاي كوچك، سجاده، تسبيح و انگشترهاي جواهر نشان و يا زينتي با سنگ‌هاي گران‌قيمت نيز مورد توجه حجاج است.
محمد سعيد قاسم، يكي از فروشندگان لباس در مكه اظهار داشت كه قيمت كالاها در ايام حج امسال 25 ـ 30? افزايش يافته و اين به دليل خريد كالا از سوي زائران است. طوري كه اين امر، توليدكنندگان عربستان را ترغيب مي‌كند كه خود بازار توليد را به دست گيرند.
يكي ديگر از فروشندگان تسبيح و نقره‌آلات تصريح كرد: «خريد از سوي اقوام و نژادهاي مختلف با همديگر فرق مي‌كند. به طور مثال حجاج ايراني، اندونزي و چچني، نقره‌آلات مي‌خرند، ترك‌ها بيشتر تسبيح و مجسمه‌هاي كوچك شامل تصاويري از كعبه و مدينه خريداري مي‌كنند؛ اما زائران كشورهاي خليج فارس مانند بحرين، قطر، كويت، عمان و امارات سعي در خريد فرش‌هاي زيبا دارند و يا انگشترهايي با نگين‌هاي مختلف و سنگ‌هاي قيمتي مي‌خرند. برخي از آن‌ها نيز به خريد عطرهاي مختلف و مشك و عود رو مي‌آورند؛ به طوري كه فروش عطرهاي فرانسوي نيز در اين ايام و در ميان زائران بسيار زياد است.

بر اساس اين گزارش، تمامي فروشندگان اذعان دارند كه قيمت اجناس در ايام حج امسال نسبت به سال گذشته 25? افزايش يافته و اين امر، تجار و اصناف عربستان را تشويق كرده تا در فروش كالاهاي خود و جذب بيشتر مشتري، انعطاف

482

بيشتري نشان دهند. كارشناسان معتقدند رشدي كه بازارهاي مكه در اين ايام دارد، در كمتر فصلي از سال دارد؛ از اين رو تنوع در قيمت و كالاها به خوبي رعايت مي‌شود تا حجاج هنگام بازگشت به وطن خود براي دوستان، اقوام و آشنايان، هدايايي به رسم يادگار تهيه كنند. 

تعداد پرواز روزانه به جده
به گزارش روزنامة فارسي زبان «البلاد»، در روزهاي اخير تعداد پروازهاي زائران كشورهاي مختلف به فرودگاه بين‌المللي ملك عبد العزيز در جده، بين 130 تا 145 پرواز است كه در هفتة آخر ماه ذي‌قعده، اين ميزان به 170 پرواز يعني؛ هفت پرواز در هر ساعت افزايش مي‌يابد.

شمار زائران امسال
عربستان در سال كنوني ميزبان بيشترين زائر است. زائراني كه امسال از كشورهاي خارجي براي انجام مناسك حج به عربستان عزيمت كردند، ركورد بي‌سابقه‌اي را ثبت كردند.
شمار حاجيان در سال كنوني به 1729841 رسيد كه از اين تعداد، 939221 نفر مرد و بقيه زن هستند.
شمار حاجيان اعزامي به حج امسال در مقايسه با سال گذشته، 26و18? افزايش داشت كه عده‌اي از طريق هوا، عده‌اي ديگر از مسير دريا و بقيه از طريق راه‌هاي زميني به عربستان آمده‌اند.

افزايش قيمت و گراني كالاها

افزايش قيمت چادرهاي اقامتي حجاج به بيش از پنج هزار ريال براي هر نفر، مانع اداي فريضة حج براي بسياري از شهروندان و افراد مقيم عربستان سعودي در سال

483

جاري شد. در اين ميان صاحبان اين چادرها قيمت آن را از 3500 ريال در سال گذشته، به 5500 ريال در سال‌جاري افزايش دادند. اين افراد دليل افزايش قيمت را افزايش قيمت مواد غدايي و حمل و نقل و همچنين افزايش قيمت مبلغي اعلام كردند كه براي پرداخت محل برپايي اين چادرها به وزارت حج مي‌پردازند.
به گفتة يكي از شهروندان سعودي، افزايش قيمت موجب شده كه وي و خانوده‌اش امسال از به جا آوردن فريضة حج خودداري كنند؛ زيرا اين وضعيت به نفع افراد كم‌درآمد نيست و امكان مشاركت در مراسم حج را از آنان سلب مي‌كند. در اين ميان، شهروندان سعودي بر لزوم كاهش قيمت‌ها و قيمت‌گذاري يك‌سان براي حجاج عربستاني و نيز جلوگيري از قيمت‌گذاري كالاها از سوي صاحبان مغازه‌ها تأكيد كردند؛ زيرا اين امر موجب شده كه آنان كالاهاي خود را به هر قيمتي كه مي‌خواهند، قيمت‌گذاري كنند.

قوانين عربستان در مورد مواد مخدر
1. وارد كردن، نگهداري، حمل و مصرف و توزيع هر نوع مواد مخدر از مشتقات ترياك و حشيش، مجازات‌هاي سنگيني را در پي دارد كه حداقل آن چهار سال و حداكثر آن پانزده سال حبس و اعدام خواهد بود.
2. كشف هر نوع داروهاي روان‌گردان نزد مسافران و اتباع ورودي به كشور عربستان، جرم تلقي شده، به تناسب مقدار و نوع دارو، مشمول مجازات خواهند شد.
3. وارد و مخفي‌كردن مواد مخدر، به تناسب مقدار آن، جريمه‌اي معادل بيست هزار ريال سعودي خواهد داشت.
4. اقدام‌كننده به معاونت و شركت در قاچاق مواد مخدر يا وارد كردن مواد به تناسب مقدار مواد، به هفت سال زندان محكوم خواهد شد.
5. جرم استعمال مواد مخدر، دو سال حبس است.

484

6. در مورد اتباع ساير كشورها، اخراج دائم از كشور عربستان و جلوگيري از ورود مجدد به داخل آن كشور حتمي است. ضمناً داروها و قرص‌هاي روان‌گردان در عربستان ممنوع است. از آن جمله است داروهاي بنزو و ديازپين‌ها نظير: ديازپام، كلورازپام، لورازپام، داروهاي بابيتورات نظير: فنوباربيتال، آموباربيتال، لينوباربيتال، آمپول‌هاي حاوي كدئين ازجمله اسپكتورانت كدئين و استامينوفن كدئين و... ممنوع است.
از اين رو افرادي كه به دليل بيماري نياز به مصرف داروهاي روان‌گردان در كوتاه مدت دارند، ‌بايد از طريق ارائة نسخة پزشك و هماهنگي با مديران كاروان، نسخه يا گواهي پزشك را با ذكر علت لزوم مصرف دارو به تأييد مبادي ذي‌ربط رسانده، سپس همراه داشته باشند.

مشكل مسكن در عربستان
مقام‌هاي عربستان از افزايش چهل درصدي اجاره بهاي خانه‌هاي مسكوني در اين شهر خبر دادند... به گزارش پايگاه اطلاع‌رساني حج به نقل از مهر، مقام‌هاي عربستان اعلام كردند كه شهر مكه در حال ورود به بحران مسكن است و با افزايش اجاره بها و برآورده نشدن تقاضاهاي مسكن در اين شهر، مشكل‌ساز خواهد شد.
اعضاي اتاق بازرگاني و كميتة صنعت مستقلات اين شهر گفتند كه هر
ساله تقاضا براي بيش از بيست هزار واحد مسكوني صورت مي‌گيرد و اين مسأله يكي از عواملي است كه به افزايش چهل درصدي اجاره بهاي منازل كمك كرده است.

متخصصان مسكن، همچنين اقدام شهرداري اين شهر را براي محدود‌كردن تعداد طبقات ساختمان، كاهش و محدود كردن مناطق مسكوني به سبب توسعة پروژه‌ها و

485

افزايش نرخ جمعيت اين شهر را ـ كه ساليانه 7/2? است ـ از ديگر عوامل بحران مسكن در اين شهر مي‌دانند.
«منصور ابو رياش» رييس اتاق بازرگاني و كميتة صنعت مستغلات اين شهر گفت: «اين بحران در موسم حج وضعيت بغرنجي به خود مي‌گيرد؛ براي اين‌كه در اين ايام بسياري از صاحبان خانه، منازل خود را به زائران اجازه مي‌دهند».

تعداد غذاي اهدايي در مدينه
 بيش از دو ميليون وعده غدا از سوي مركز خيرية مدينة منوره به ميهمانان‌خانة خدا اعطا مي‌شود. به نوشتة روزنامة عكاظ، اين اقدام كه از نيمة ماه ذي‌قعده آغاز شده، در چارچوب برنامه‌اي تحت عنوان «هدية مدينة منوره به حجاج و زائران» انجام مي‌گيرد.
خبرنگار اين روزنامه با ديدار از مركز اعطاي وعده‌هاي غذايي و آب نوشيدني خنك به زائران گفت: «در اين مركز، 280 نفر در سه نوبت كاري مشغول كار هستند كه از اين تعداد 150 نفر در بخش تهيه و 115 نفر در بخش توزيع و پانزده نفر ديگر در بخش اداري و نظارت فعاليت دارند. اين وعده‌هاي غذايي شامل شير، آب ميوه، خرما و آب خنك است كه در تهية آن سعي شده براي تمام زائران از جمله كساني كه داراي بيماري‌هاي مزمن هستند، مناسب باشد.
مقداري از اين وعده‌هاي غذا در ميان تعدادي از اتوبوس‌هاي حامل زائران كه وارد مدينة منوره شدند و نيز زائراني كه در حال ترك اين شهر بودند توزيع شد. اكنون تعداد اين وعده‌ها به پنجاه هزار وعده غذا در روز مي‌رسد كه پيش‌بيني مي‌شود در چند روز آينده به هشتاد هزار وعده در روز نيز افزايش يابد كه دليل افزايش آن تعداد زياد زائراني است كه وارد مدينه مي‌شوند و يا آن را ترك مي‌كنند. تا كنون بيش از 10713 دستگاه اتوبوس حامل زائران خانة خدا، از اين برنامه استفاده كرده‌اند».

486

تأمين آب مصرفي حجاج
مهندس بغدادي مدير آب مكة مكرمه اعلام كرد: «به طور متوسط در موسم حج روزانه ? ??? هزارمتر مكعب آب براي مصرف تأمين شده است.
از اين مقدار، ??? هزار متر مكعب از كارخانه‌هاي شيرين‌سازي آب براي مصارف شهروندان و نيز ? ده هزار متر مكعب آب چاه براي مصارف سرويس‌هاي بهداشتي مكه و مشاعر مقدس استفاده مي‌شود.
براي آب‌رساني به مشاعر مقدس ??? كيلومتر طولي، براي عرفات ??? كيلومتر طولي، براي منا ? ?? كيلومتر طولي و مجموعاً? ??? كيلومتر طولي آب تدارك ديده شده است.

مشاركت بريتانيايي‌ها در توسعة مسجدالحرام
هر سال هزاران مسلمان به منظور اداي فريضة حج، راهي خانة خدا مي‌شوند، به طوري كه خيابان‌هاي منتهي به حرم مملو از نمازگزاران و طواف‌كنندگان كعبه است. در شرايط فعلي گنجايش اين مكان مقدس به نهصد هزار نفر مي‌رسد كه قرار است طي پروژة جديد، مساحت آن گنجايش بيش از يك و نيم ميليون حاجي و طي پروژه هاي بعدي گنجايش بيش از سه ميليون نفر را داشته باشد.
از ميان كساني كه در توسعة مسجدالحرام مشاركت مي‌كنند، معماران بريتانيايي هستند كه قرار است توسعة مسجدالحرام را برعهده گيرند؛ در حالي كه تنها مسلمانان اجازة ورود به مكه را دارند و توسعة مسجدالحرام با حضور غيرمسلمانان امري عملي به شمار مي‌رود. اگرچه اين براي اولين بار نيست كه شركت‌هاي بيگانه در اجراي طرح‌هاي ساخت‌وسازهاي حساس در خاورميانه فعاليت مي‌كنند، اما حضور آنها در مسجدالحرام واكنش‌هاي بسياري دربرخواهد داشت.

سامي عنقاوي، معمار عربستاني و مؤسس مركز مطالعات حج از اين موضوع

487

احساس نگراني كرد و گفت: «هركس كه بخواهد معماري هر مسجدي را برعهده بگيرد، ابتدا بايد آن را بازديد كند». وي مؤسس مركزي است كه هدف آن محافظت از ميراث اسلامي معماري در مكه و مدينه است و از حضور مهندسان غيرمسلمان اظهار نگراني كرد.
اين نگراني تنها مختص به او نيست، بلكه پيش از شروع بازسازي مسجدالحرام بيشتر مسلمانان از اين اقدام نگران خواهند شد. هم‌اينك عربستان به منظور بازسازي و توسعه، بسياري از بناها را چون نخستين مدرسة اسلامي ـ كه حضرت محمد9 در آن به مردم آموزش مي‌داد و خانة خديجه3 را در معرض تخريب و ويراني قرار داده است.
منتقدان بسياري مانند عنقاوي از اين پروژه‌ها اظهار نگراني كرده، آن را عاملي براي تخريب ساختمان‌هاي تاريخي مكه دانسته، معتقدند كه عربستان سعي در ساخت هتل‌هاي بسيار شيك پنج ستاره، آپارتمان‌هاي بسيار زيبا و رستوران‌هاي مجلل دارد و با توجه به پول بسياري كه از حجاج مي‌گيرد، كمترين حمايت را از آن‌ها مي‌كند.

488