بخش 19

451

فراهم مي آورند .

مسؤول ديگري هم از مركز تحقيقات حج ، براي آينده وعده هاي ديگري داد كه قرار
است ضمن طرحي ، پل جمرات در چهار طبقه ساخته شده و پلكان برقي براي آنها نصب شود تا
مشكل ازدحام حل گردد . حتّي عكاظ به نقل از دكتر محمد ادريس ، رييس بخش مهندسي
انستيتوي تحقيقات حج فهد ، نقل كرده است كه در آينده پل منا نُه طبقه خواهد شد و
گنجايش 9 ميليون رمي كننده را در روز خواهد داشت . وي گفت بر اساس آماري كه ما
داريم ، 20% از زائران ، براي رمي وكالت به ديگران مي دهند و بقيه خود رمي
مي كنند . بنابر اين ، بايد به سرعت در اين باره چاره اي انديشيده شود .

عدم برنامه ريزي مطوّفي ها براي بردن حجاج زير نظر خود براي رمي ، طبق
يك جدول زماني ، عامل ديگري براي ازدحام و در نتيجه اين حادثه اعلام شده است . در اين
باره گفته شده اين مشكل به آن دليل است كه بسياري از حجاج مستقيم از مزدلفه راهي
جمرات شده و به كاروانهاي خود مراجعه نمي كنند تا به صورت گروهي و منظم راهي
جمرات شوند .

يك مسؤول ديگر اعلام كرد كه با وجود اين جمعيت فراوان ، اتفاق چنين رخدادي چندان
غريب نيست ، حجاجي كه همه تلاش دارند تا زودتر رمي كنند . وي گفت : البته تجهيزات
فراواني براي انتقال آنان به بيمارستان بوده است .

هر كس كه در آن محيط بود ، احساس مي كرد نيروهاي امنيتي سعودي يا دفاع شهري ،
فقط براي بعد از واقعه تربيت شده اند ! يعني به آمبولانس هاي بسياري
گذاشته اند تا اگر كساني مردند يا مجروح شدند ، به بيمارستان برسانند .

وزير حج نيز تأكيد كرد كه بيشتر افرادِ از بين رفته ، از كساني هستند كه مجوّز
آمدن دريافت نكرده و تحت نظارت مطوّفي ها نبوده اند . بر اساس اين خبر ،
ساعت 5/8 نزديك به 500 هزار حاجي در محيط جمرات بوده است . حادثه در ساعت 9 صبح
اتفاق افتاد و 27 دقيقه به طول انجاميد . بلافاصله پس از آن نيروهاي امداد
رسيدند .

اسامه بن فضل البار ، رييس انستيتوي تحقيقات حج هم دليل اصلي را ازدحام بيش از حد
در يك ساعت معين دانست . وي عامل ديگر را هجوم بيش از حدّ حجاج داخل بر شمرد كه بدون
مجوز عازم مكه مي شوند .

452

در واقع ، پس از ازدحام بيش از حدّ جمعيت ، انضباط و برنامه ريزي كه نيروهاي
انتظامي براي عبور حجاج از روي پل مقرّر كرده بودند ، از بين رفت . فشار جمعيت سبب شد
كه آنان نتوانند جلوي سيل جمعيت را بگيرند . اين در حالي بود كه پس از حادثه ، بسياري
از حجاج ، ساعت ها در انتظار رمي ماندند و به دليل خطرناك بودن اوضاع ، برخي از
آنان به چادرهاي خود بازگشته و مجدداً ، عصر راهيِ جمرات شدند .

در اين فاصله ، بلندگوها به زبانهاي مختلف ، وقوع يك مهلكه جدّي را به آگاهي
ديگران مي رساندند و از آنان مي خواستند كه نزديك نشوند و اگر كسي بناي
رمي دارد ، از زير پل استفاده كند .

گفته شده كه بيشتر افراد كشته شده ، از زنان و پيران و كودكان بوده اند . به
لحاظ تابعيت ، افرادي از پاكستان ، بنگلادش ، تركيه ، نيجريه و سعودي ميان كشته شدگان
بودند .

روزنامه عكاظ ، دوشنبه اسامي 36 نفر از زائران پاكستاني را كه در اين حادثه
كشته شده اند درج كرد . به نوشته المدينه ، كشته شدگان از كشورهاي سعودي ، مصر ،
اندونزي ، پاكستان ، يمن ، مغرب ، سوريه ، بنگلادش ، كامرون ، هند ، نيجريه ، تركيه ،
افغانستان ، الجزاير ، عراق و سوئد بوده اند . بنا به خبري در سايت مفكرة
الاسلام ، تعداد كشتگان اندونزيايي 53 نفر بوده است .

آمار ديگري كه به نقل از وزارت كشور عربستان آمده ، حاكي است كه شماره كشتگان
كشورها بدين شرح بوده است : الجزائر : 10 ، اندونزي : 45 ، پاكستان : 36 ، تركيه : 11 ،
مغرب : 7 ، مصر : 13 ، هند : 11 ، سودان : 8 ، سعودي : 2 ، اروپاي غربي : 2 ، جنوب آسيا : 3 ،
تونس : 1 ، بنگلادش : 10 ، عمان : 1 ، سومال : 2 ، برمه : 1 ، كامرون : 1 ، سوريه : 2 ، چين : 5 ،
افغانستان : 2 ، يمن : 4 ، سريلانكا : 3 ، آفريقا : 1 ، نيجريه : 1 ، چاد : 1 و 54 نفر هم
مجهول بوده اند .

بر اساس خبري كه بعثه مقام معظم رهبري در شب يازدهم ، در مراسم آغاز دهه فجر در
منا اعلام كرد ، هيچ ايراني در اين حادثه حضور نداشته است .

دكتر عبدالله التركي ، رييس رابطة العالم الاسلامي تأكيد كرد كه حجاج بايد در
كشورهاي خود نسبت به احكام حج كاملاً آگاه شده و سپس عازم شوند . شرع به آنان اجازه
داده است نيمه شب كه به منا مي رسند ، رمي كنند . وي با تأكيد به تقيد
ماليزيايي ها

453

در داشتن انضباط و نظم ، گفت : البته برخي از مسائل فقهي ، اجتهادي است و در رابطة
العالم الاسلامي ، به خصوص روي بحث رمي كار شده و به مقامات مسؤول داده شده تا
براساس آنها تصميم گيري شود . شيخ احمد غامدي رييس هيأت امر به معروف
هم گفت :

اين درست است كه روزهاي بعد پيغمبر بعد از زوال آفتاب رمي كرده ، اما رمي جمرات
پيش از زوال هم هيچ منع شرعي ندارد . به علاوه ، وكيل و نايب گرفتن در رمي هم در صورت
ناتواني راه حلّي است كه مي تواند بخشي از مشكلات را حل كند .

بي شك دولت سعودي با اعتراض افكار عمومي روبرو خواهد بود و اين توجيهات
نمي تواند مسؤوليت اين دولت را در قبال چنين حادثه هولناكي كاهش دهد . رخ دادن
چنين حادثه اي ، علاوه بر اينكه نشاني از نادرست بودن تمامي اخباري است كه براي
آماده بودن همه شرايط جهت اجراي مناسك اعلام شده ، بلكه سبب بدنامي دنياي اسلام است
كه تا كنون قادر نبوده راه حلّي را براي اين معضل بيابد .

يك راه حلّ مناسب همان است كه شمار حجاج ، در همين حد حفظ شود و از آمدن
بي رويه و بدون برنامه افراد سعودي ( يا مقيم غير سعودي ) به طور جدّي
ممانعت به عمل آيد .

طبيعي است اين مشكل بايد در دستور كار سازمان كنفرانس اسلامي قرار گيرد و به
شيوه اي مطلوب حل و فصل شود .

دولت سعودي بلافاصله پس از اين حادثه اعلام كرد كه از طرف فهد ، هيأتي مسؤوليت
رسيدگي به توسعه امكانات مشاعر مقدسه را پيدا كرده است .

همچنين آخرين خبر در باره كشتگان حادثه منا 251 نفر اعلام شده و اسامي آنها در
عكاظ روز سه شنبه 12 ذي حجه صفحه 8 آمده است . بدين ترتيب ، علاوه بر 244 نفر
قبلي ، هفت نفر از مجروحان حادثه نيز درگذشته اند .

روزنامه المدينه ، روز دوشنبه ، 12 ذي حجه گزارش برخي از شاهدان عيني از اين
فاجعه را درج كرده است . عبدالباسط منصور ، حاحي مصري مي گويد : وقتي احساس كردم
روي جنازه ها حركت مي كنم ، خواستم بازگردم اما ديدم امكان ندارد . در حالي
كه اشك مي ريختم جلو مي رفتم . همان وقت فكر مي كردم اگر من يكي از
اينها بودم چه مي شد . در اين وقت ، اصلاً رمي را فراموش كرده بودم و فقط در فكر
نجات خودم بودم .

454

وي تأكيد كرد كه مسلمانان بايد براي اين مسأله فكري بينديشند ؛ چرا بايد هر سال
اين اتفاق تكرار شود ؟ فرد ديگري كه با پدر پيرش آمده و او را گم كرده بود ،
مي گفت : بارها به او گفتم اجازه بده من به نيابت از تو رمي كنم اما او قبول
نكرد . ساعت ده بود كه احساس كردم اوضاع در حال تغيير است . يكباره فاجعه پيش آمد و
پدرم آخرين نفسها را مي زد كه توسط شرطه ها او را بردند اما اكنون
نمي دانم زنده است يا مرده . شاهد ديگر ، از كساني مي گويد كه اسباب و
اثاثيه در دستشان بود و وقتي فشار زياد شد ، آنها را رها كردند كه اين مسأله سبب
زمين خوردن عده اي شد . او گفت : تقصير از مردان نيرومندي است كه براي رمي حمله
مي آورند و به هيچ كس توجهي ندارند . مادر مرا حجاج قوي هيكل كشتند كه ما را
روي زمين انداختند . من نجات پيدا كردم اما مادرم مرد .

بسياري از افراد كه شاهد بودند ، گفتند : دست كم يك عامل عمده آن بود كه در وقت
شلوغي ، نيروهاي نظامي راه را روي عده اي بستند اما باز كردن يكباره راه ، و
حركت سريع آنان ، باعث شد مثل باد كه گندمزار را مي خواباند ، جمعيت روي زمين
بريزد و افراد ضعيف و حتّي قوي زير دست و پا لِه شوند .

نماز عيد قربان در مسجد الحرام

شمار فراواني از مردم مكه و نيز برخي از زائران كه صبح عيد به مكه آمدند ، در
نماز عيد قربان در مسجد الحرام ، كه به امامت دكتر السديس برگزار شد ، شركت كردند . بنا به گزارش روزنامه ها ، سديس با اشاره به اهميت عيد قربان و سنت قرباني و
اينكه نبايد پيش از موعدِ نماز عيد باشد و نيز نبايد دير از غروب روز سيزدهم
ذي حجه انجام شود ، به سراغ اعتدال و وسطيت اسلام رفت . روشن است كه اين سياست
فرهنگي ـ سياسي جديدي است كه براي ائمه جمعه ترسيم شده و در رأس آنها ائمه جمعه
مسجد الحرام و مسجدالنبي ( صلي الله عليه وآله ) مي بايست آن را دنبال كنند . وي با اشاره به مسلماناني كه مردم را بر ضدّ
واليان امر خود مي شورانند و سبب فساد و نابودي و ترس و ترور و انفجار و
خونريزي از بي گناهان مسلمان و پناه جويان مي شوند و اين كارها را
به نام اسلام مي كنند ، مصداق بارز باطل بلكه عامل به ابطل الباطل
مي شوند .

وي افزود :

455

مهم ترين چيزي كه بايد به آن توصيه كرد ، اصلاح است . يكي از وجوه حكمت دعوت
انبيا به شمار مي آيد . . .

با توجه به دشواري ها و مشكلاتي كه جهان اسلام با آن روبه رو است ،
راهي جز توصيه به وحدت اسلامي ندارد . . . مسلمانان بايد تلاش كنند تا تمدّن اسلامي
خاص خود را كه حاوي تمامي برنامه ها و طرح هاي مناسب باشد پديد آورند .

دكتر سديس ، همچنين خواستار توجه بيشتر به سازندگي افكار جوانان شد تا از
غرب زدگي و علمانيت رهايي يابند و در عين حال ، از افراط گرايي نيز دوري
گزينند .

وي با حمله به غرب به عنوان تمدني كه مدافع حقوق زن است ، گفت : چرا اينان كه دم از حقوق زن مي زنند ، اجازه نمي دهند كه زن مسلمان حجاب
خود را حفظ كند .

موضوع خطبه شيخ حسين آل الشيخ ، خطيب نماز عيد مسجدالنبي ( صلي الله عليه وآله ) هم در نماز عيد قربان امسال ،
به طور عمده بحث حقوق زن و مسأله حقوق بشر از ديد اسلام بوده است .

گفتني است ، در سال جاري ، در روز عيد قربان و روز بعد از آن ، تعداد 5000000 رأس
گوسفند و . . . قرباني شدند كه قيمت آنها بالغ بر 207 ميليارد ريال سعودي مي شود . ( هر 373 ريال سعودي يك صد دلار آمريكاست ) . با توجه به ماشيني بودن كشتارگاه معيصم ،
مي توان گفت كه هيچ گوشتي از گوشت هاي قرباني در سالهاي اخير از بين
نرفته و پس از انجماد به كشورهاي مسلمان فقير فرستاده مي شود .

رييس ستاد حج جمهوري اسلامي ايران در مكه مكرمه گفت :

64% از زائران ايراني در روز عيدقربان پس از رمي جمرات موفق
به انجام قرباني شدند . مصطفي قهرودي روز دوشنبه با بيان اين مطلب
گفت : قرباني 36 درصد باقي مانده در ساعات اول روز دوشنبه آغاز شد .

وي افزود : در سال گذشته نيز حدود 30% از زائران ايراني در روز
يازدهم قرباني كردند كه امري طبيعي است .

به گفته قهرودي ؛ افزايش چند درصدي آمار كساني كه امسال موفق به قرباني

456

نشدند نسبت به سال گذشته ، ناشي از ازدحام شديد در جمرات و پيشگيري از حضور
زائران ايراني در محل بوده است .

مراسم دوازدهم بهمن در منا

حجاج ايراني بيت الله الحرام و زائران خانه خدا ، يكشنبه شب طي مراسم
با شكوهي در بعثه مقام معظم رهبري در سرزمين مقدس منا ، عيد سعيد قربان و سالروز 12 بهمن ، آغاز دهه فجر انقلاب اسلامي را گرامي داشتند .

در اين مراسم كه پس از اقامه نماز جماعت مغرب و عشا به امامت نماينده ولي فقيه و
سرپرست حجاج ايراني آغاز شد ، ابتدا مداحان اهل بيت عصمت و طهارت ، به خواندن اشعاري
به اين مناسبت پرداختند .

سپس حجت الاسلام و المسلمين راشد يزدي به ايراد سخن پرداخت . وي با آرزوي
قبولي اعمال و طاعات حجاج ، دوازدهم بهمن را سالروز طلوع دوباره خورشيد اسلام از شرق
و خلق جمهوري اسلامي ايران دانست .

ايشان با معرفي انقلاب به عنوان آخرين مرحله تحوّل اجتماعي ، پيامدهاي اين پديده
را اساسي و تند دانست و گفت :

از جمله اين پيامدها بحران مديريت است كه عامل مخربي است . هر انقلاب 4 ركن دارد
كه با آنها مي تواند حفظ شده و استمرار يابد .

وي با اشاره به مردم ، رهبري ، عمل تشكيلاتي و تداوم به عنوان اصول چهارگانه
انقلاب ، به تشريح اين عوامل پرداخت و با اشاره به آيات قرآن ، كه مردم را اصل قرار
مي دهد و حتي در هنگام نزول وحي به پيامبر ( صلي الله
عليه وآله ) مردم را اصل و خطاب قرار مي دهد ، بر اهميت اين عامل در تمام
شؤون جامعه و حكومت تأكيد كرد و آن را اولين ستون انقلاب دانست .

راشد يزدي با اشاره به اينكه فقدان رهبريِ صحيح معضل و مشكلي اساسي است ، وجود
رهبري را عامل وحدت و هدايت نيروها و مردم دانست و افزود :

درصورت نبودن رهبري مقتدر وصحيح ، ضعف درمردم ايجادگرديده وموجب

457

جسارت دشمنان مي شود تا از اين طريق به منافع آن مردم خسارت و لطمه وارد
كنند .

تشكّل دومين اصل انقلاب بود كه راشد يزدي آن را عامل جلوگيري از هرز رفتن نيروها
معرفي كرد و گفت : در صورت نبود چنين عاملي ، تفرق و اختلاف ، ايجاد
گرديده و سبب شكست مي شود .

سپس وي به تطبيق اين اصول با انقلاب اسلامي ايران پرداخت و اين انقلاب را واجد
آنها دانست .

راشد يزدي با اشاره به اينكه انقلاب اسلامي ايران يك انقلاب فرهنگي بود ، نحوه
استقبال مردم از امام ( قدس سره ) را با بدرقه و تشييع جنازه
مطهر ايشان مقايسه و آن را نشانه اعتقاد و ايمان قلبي مردم به اهداف امام ( قدس سره ) معرفي كرد .

وي با اشاره به اينكه حمايت و حضور در جنگ تحميلي ، دليل قاطعي بر اعتقاد مردم به
جمهوري اسلامي و امام ( قدس سره ) بود ، ايمان امام به خدا ،
هدف و مردم را ويژگي اصليِ ايشان در رهبري انقلاب دانست .

وي با مقايسه رهبري امام و اميرالمؤمنين علي ( عليه
السلام ) ، مقام امام علي ( عليه السلام ) را بسيار بالاتر از امام ( قدس سره ) دانست و اما علّت عدم
تداوم حكومت امام علي ( عليه السلام ) و عكس آن را در
مورد انقلاب اسلامي ، وجود مردمي متفاوت از امّت صدر اسلام و وفاداري ملت ايران را
بسيار بالاتر دانست .

راشد يزدي انقلاب اسلامي را اصيل ترين انقلاب ها شمرد و اظهار
اميدواري كرد كه اين انقلاب به تداوم خود ادامه دهد و بهره آن هر روز بيش از پيش
شود .

گفتني است به طور معمول ، در ساعات بعد از عشا ، بسياري از زائران در منا به
ديد و بازديد يكديگر مي روند . يافتن زائران آشنا در ميان ساير كاروانها امري
آسان است و شخص با داشتن نام مدير يك كاروان به سهولت مي تواند محل استقرار
آنان را بيابد . لذا اگر زائري در شهر مكه نتوانسته باشد هتل آشناي خود را بيابد ، در
منا به آساني اين كار انجام مي گيرد .

به علاوه ، فضاي معنوي منا ، نورافشاني زيبا و نيز هواي دلپذير آن ، سبب شده است

458

تا بسياري به گردش در خيابانهاي اطراف بپردازند . طبعاً ايراني تنها در منطقه
ايراني ها گردش مي كنند . منطقه ايراني ها بالاتر از بخش هاي
ديگر منا است و مرز استقرار ايراني ها با ديگران ، كه بسيار پايين هستند ، چشم
انداز زيبايي را پديد آورده است .

هواي شب يازدهم ذي حجه در منا واقعاً سرد ( سردتر از مشعر و عرفات ) بود و
بدون داشتن پتوي كافي امكان خواب وجود نداشت .

اعلام آمار نهايي حجاج امسال

بر اساس خبري كه وكالة الانباء الاسلاميه نقل كرده ، تعداد كلّ حجاج امسال ( 1424 هجري قمري ) 710/892/1 نفر است . تعداد حجاج خارجي 706/419/1 نفر و حجاج داخلي 004/473 نفر مي باشند . حجاج داخلي نيز عمدتاً از ميان افراد مقيم اما غير
سعودي بوده اند .

آمار زائران خانه خدا طي هشتاد سال گذشته ، ترتيبي بين نوده هزار نفر تا يك
ميليون و هشتصد هزار نفر بوده است . ( سالهاي زير بر اساس تقويم هجري قمري است ) :

1345	90662
1346	96312
1347	90764
1348	81166
1359	9024 ( سال شروع جنگ جهاني )
1368	99096
1373	146072
1385	294118
1388	374782
1392	645183
1394	918777
1400	812892
1407	960386

459

1412	1011437
1415	1043374
1418	1132344
1424	710/892/1

به گزارش روزنامه المدينه ، در سال اخير 3/2 ميليون براي عمره به عربستان
آمده اند كه دوازده درصد آنها از بازگشت خودداري كرده و براي اعمال حج تمتع ( يا اهداف ديگر ) در عربستان مانده اند .

اعلام تشكيل هيأت توسعه مكه ، مدينه و مشاعر مقدس

طي فرماني كه از سوي ملك فهد انتشار يافت ، وي برادرش معتب بن عبدالعزيز را مسؤول
تشكيل هيأت توسعه مكه ، مدينه و مشاعر مقدس كرده است تا طرحي را كه دست كم مصالح
بيست سال آينده را در نظر داشته باشد ، براي فراهم كردن بهترين وضعيت در مكه و مدينه
و مشاعر مقدس ارائه كند . قرار است در اين طرح ، امير مكه ومدينه ؛ يعني عبدالمجيد و
مقرن فرزندان عبدالعزيز نيز حضور داشته باشند . اين هيأت مسؤوليت كامل شؤون بازسازي
و توسعه را در اين مراكز بر عهده داشته و از تمامي امكانات حكومتي ، مراكز داخلي و
خارجي براي اداره اوضاع در اين مناطق مقدسه استفاده خواهد كرد . در واقع ، نوعي
اختيارات ويژه در اختيار اين هيأت گذاشته شده است .

اين اقدام كه بلافاصله پس از حادثه دهشتناك منا صورت گرفت ، نوعي اقدام
آرام بخش به بحراني است كه پس از اين حادثه در امر حج ومسؤوليت دولت سعودي در
قبال آن پديد آمده است .

رييس مجلس شوراي سعودي هم اعلام آمادگي كرده است كه اين مسأله را مورد بحث قرار
دهد .

طبعاً مكه سالهاي پيش نيز مشابه اين وقايع را داشته كه مهم ترين آنها كشته
شدن 1426 نفر در طريق المشاة در مكه در سال 1990 ميلادي بود .

خبر تشكيل اين هيأت در روزنامه عكاظ سه شنبه 12 ذي حجه ، با تيتر بزرگ و اول

460

روزنامه بود و روشن است كه هدف آن تسكين آلام اين فاجعه در اذهان و وعده حل
دشواري هاي جمرات براي آينده است .

ارجاع حادثه منا به هيأت كبار العلما

بالاترين مرجع فقهي در عربستان سعودي ، همين هيأت كبار العلما است كه در باره
مسائل مختلف و جديد اظهار نظر ديني مي كنند . بر اساس خبري كه روز سه شنبه در
سايت الجزيره درج شده ، در پايان هفته جاري جلسه اي به مناسبت فاجعه اي كه
در منا رخ داده ، برگزار خواهد كرد تا راه هاي شرعي حل اين مشكل را ، كه در جمره
عقبه رخ داد مورد بررسي قرار دهد . شيخ عبدالعزيز بن عبدالله آل الشيخ ، مفتي
سعودي و رييس هيأت كبار العلما با اظهار تأسف از كشته شدن 251 نفر در اين رخداد ،
گفت : هيأت در باره حل اين معضل بيانيه اي صادر كرده و تمام تلاش خود را براي
راحتي حجاج و ايمن سازي آنان از خطر ، به كار خواهد گرفت .

خبر ديگري در روزنامه عكاظ حاكي از آن است كه اين هيأت روز پنج شنبه 15 ذي حجه در اين باره جلسه اي تشكيل خواهد داد .

بازتاب خبر منا

وزير امور خارجه بنگلادش گفت : با شنيدن خبر درگذشت بيش از 240 نفر از زائران
خانه خدا شگفت زده شده است .

دولت فرانسه نيز بلافاصله به خانواده هاي جان باختگان فاجعه منا تسليت گفت . شيراك ضمن ارسال پيامي براي فهد ، پادشاه عربستان نوشت : از شنيدن خبر اين فاجعه
عميقاًا متأثر شده است .

همچنين رييس جمهور هند ، جان باختن بيش از 250 نفر از حجاج بيت الله الحرام در
مراسم رمي جمرات را به خانواده هاي آنان تسليت گفت .

گفتني است در روز چهارشنبه اعلام شد كه متأسفانه يكي از زائران ايراني نيز در
فاجعه منا درگذشته است .

دولت اندونزي نيز اعلام كرده است كه مسؤوليت كشته شدن 54 زائر اين كشور بر

461

عهده دولت سعودي است . چاينور ارسويد يك مقام اندونزي گفت :

دولت عربستان بايد غرامت اين قربانيان را بپردازد . وي گفت : با وجود تكرار
اين گونه وقايع در سال گذشته ، دولت عربستان بايد با سرمايه گذاري لازم
وضع منطقه منا را بهبود بخشد تا شاهد اين گونه وقايع نباشيم .

اين مقام اندونزي افزود :

مسلمانان هم بايد از اين حادثه درس بگيرند و حال يكديگر را مراعات كنند .

از سوي ديگر ، دولت سعودي اعلام كرد كه از خانواده هر كدام از مقتولين در منا ،
سال ديگر سه نفر را به حج اعزام خواهد كرد .

همچنين درمطبوعات عربستان هر روز طرح هايي درباره جلوگيري ازاين فاجعه
ارائه مي شود . يكي از اين طرح ها تعبيه محيطي حلزوني شكل براي رمي جمرات
است .

دولت سعودي نيز همچنان اصرار دارد كه مسؤوليتي در قبال اين حادثه
نداشته است .

امير نايف تأكيد كرده است : بي احتياطي خود زائران و همراه داشتن وسايل و
بار توسط آنان سبب پديد آمدن اين حادثه شده است . وي همچنين گفت : اين قضاي الهي بوده و ما به آن راضي هستيم .

بزرگداشت اربعين درگذشتگان بم در منا

در مراسمي كه شامگاه يكشنبه ، در بعثه مقام معظم رهبري در منا برگزار شد ، ياد
جان باختگان حادثه زلزله بم گرامي داشته شد .

در اين مراسم كه زائران شهرستان بم و جمع زيادي از زائران ايراني حضور داشتند ،
حجت الاسلام و المسلمين صديقي طي سخناني با نگاهي به مسأله حج گفت : حج تخليه شدن از گناه و زلال شدن و تولّدي ديگر است .

وي پاك شدن از گناه را رمز موفقيت يك انسان در ميدان بندگي دانست و افزود : هر كس براي خدا از خانه اش خارج شود اجرش با پروردگار و ميهمان
خداست .

462

حجت الاسلام و المسلمين صديقي در بخش ديگري از سخنان خود ، چهلمين روز
درگذشت هموطنان شهرستان بم در حادثه زلزله پنجم ديماه سال جاري را تسليت گفت و
افزود : اين حادثه براي همه است تنها مردم شريف ايران نيستند كه
بلاهايي چون زلزله ، سيل و جنگ به سراغشان مي آيد .

وي با عنوان اين مطلب كه مصيبت دلخراش بم يك عبرت بود ، گفت : اين حادثه آخرين
بلا نخواهد بود بعد از اين نيز چنين حوادثي اتفاق خواهد افتاد .

صديقي به حضور پرشور مردم براي كمك به زلزله زدگان بم و دو بار حضور مقام
معظم رهبري در اين منطقه زلزله زده اشاره كرد و گفت : خدا مردم ما را حجت بر
عالميان قرار داده و ولايت را با خونشان آميخته است .

وي ادامه داد : رهبر ما شش ساعت با لباس مبدّل چادر به چادر گشته و با مجروحان و
بازماندگان زلزله بم صحبت و ديدار و از آنان دلجويي كرده است .

روحاني بعثه مقام معظم رهبري ، از اين حادثه به عنوان امتحاني ديگر ياد كرد و
گفت : خدا هم مي خواهد مردم ما را به دنيا بشناساند و اين رهبري را هم بيش از
پيش به جهان معرفي كند .

وي مردم بم را شكور و صبور توصيف كرد و افزود : آنها در اوج اين
مصيبت خود را مديون خدا مي دانند .

صديقي مردم ايران را بهترين و با وفاترين مردم دنيا خواند و گفت :

اين انقلاب ، انقلاب حضرت مهدي ( عج ) است و ان شاءالله حجّ ما به صاحب ما حضرت
بقية الله اعظم ( عج ) گره مي خورد .

وي در پايان تأكيد كرد :

اگر درياي انقلاب ما طوفاني باشد هيچ غم و هراسي نداريم ؛ زيرا كشتيبان داريم .

پيش از اين سخنراني ، كه بيش از يك ساعت به طول انجاميد ، دو تن از قاريان
كشورمان ، به تلاوت آياتي از قرآن پرداخت و سپس يكي از مداحان اهل بيت به نوحه سرايي
كرد . اين مراسم نزديك به دو ساعت طول كشيد كه خسته كننده بود .

463

در لحظه ورودِ تابلوي كاروان 26211 ولي عصر شهرستان بم به محلّ استقرار بعثه
مقام معظم رهبري در منا ، بسياري از حاضران اشك در چشمانشان حلقه زد . زائران بمي
پارچه سياهي را به پيراهنشان الصاق كرده بودند كه روي آن به رنگ سفيد نوشته شده بود
زائر بمي .

بيشتر زائران شهرستان بم را افراد سالخورده تشكيل مي دهند .

استقبال كاروانهاي مستقر در منا براي شركت در اربعين شهداي بم ، چنان پرشور بود
كه زائران مجبور شدند براي حضور در محلّ برپايي مراسم ، با توجه به نبودن جا ، در
فضاهاي مربوط به بخش هاي ديگر بعثه مستقر شوند .

يكي از زائران بمي در پاسخ به احوالپرسي زائر تهراني گفت : اموات رفته اند ،
خداوند همه آنها را بيامرزد اما الآن بايد به فكر زنده ها بود . بايد آنها را
دريابيم . بايد براي زنده ها كاري كرد .

زائر ديگري نيز خطاب به يكي از برگزاركنندگان اين مراسم ، از مسؤولان بعثه مقام
معظم رهبري كه در جهت تقويت روحي زائران كاروان بم تلاش مي كنند ، قدرداني كرد . 18 نفر از زائران حج امسال شهرستان بم در جريان زلزله جان به جان آفرين تسليم
كردند .

آيت الله بشير نجفي از مراجع تقليد نجف اشرف نيز از شركت كنندگان در اين
مراسم بود .

آخرين روز حضور حجاج در منا

حجاج بيت الله الحرام در روز دوازدهم ذي حجه ، آخرين روز حضور خود در
منا را پشت سر مي گذارند . شيعيان تا ظهر رمي مي كنند و سنيان از سر ظهر
رمي كرده و بلافاصله قصد خروج از منا را دارند . بدين ترتيب در بخش جمره عقبي ، در
ظهر روز دوازدهم صدهاهزار نفر يكجا متمركز هستند . اين افراد در انتظار شنيدن صداي
اذان به مي برند كه پس از آن از منا خارج شوند و بخشي پس از رمي جمرات راهي
مكه مي شوند . اين امر سبب ازدحام بيش از حد افراد در اين بخش مي شود كه
ممكن است حادثه اي ديگر از همان دست پديد آيد . در سالهاي گذشته ، حوادث منا
مربوط به همين لحظات ظهر بوده است .

464

مشكل فقهي اهل سنت آن است كه اينان بر اساس روايتي كه گفته شده پيامبرخدا ( صلي الله عليه وآله ) پس از زوال آفتاب ( ظهر شرعي ) رمي
كرده ، رمي پيش از زوال را معمولاً جايز نمي دانند . فشار از سوي برخي آن است تا
گفته شود معناي اين روايت اين نيست كه پيش از زوال ، رمي جمرات جايز نيست . طبيعي است
كه در مذهب شيعه ، اين رأي فقهي وجود دارد . بنا به نقل روزنامه المدينه ( دوشنبه 11 ذي حجه ) ، وزير شؤون ديني سودان عصام احمد البشير كه خود در سعودي تحصيل كرده ،
اعلام كرده است كه بايد فقه يسير و ساده را عرضه كرد و بر اين اساس گفت : رمي پيش از
زوال جايز است . همو از برخي از فقهاي تابعين نقل كرده كه اين اجازه را
مي داده اند . به نظر مي رسد سني ها در اين امر بايد از رأي
فقهي مكتب اهل بيت پيروي كنند تا اين مشكل را حل نمايند .

شايعاتي در باره كشته شدن عده اي ديگر انتشار يافته كه سعودي ها آن را
تكذيب كردند . در اين خبر كه در سايت الجزيره آمده ، سعودي ها گفته اند : به
مرور در اين ايام گروهي در هنگام رمي بيهوش شده و به عقب منتقل گرديده اند اما
حادثه اي رخ نداده است . از روز دوشنبه ؛ يعني يازدهم ذي حجه ، مأموران
سعودي افرادي را كه بار و اثاثيه داشتند ، اجازه ورود به قسمت فوقاني جمرات
نمي دادند تا اگر مشكلي پيش آمد ، اين وسايل ، اسباب دردسر بيشتر نشود .

در تمام لحظات آخر روز دوازدهم بلندگوها به زبانهاي مختلف دعوت به آرامش
مي كردند . اما شگفت اين بود كه بيشتر افراد موجود در آنجا ايراني بودند ، ولي
هيچ پيام فارسي از بلندگو شنيده نمي شد .

حضور بسياري از كاروانهاي ايراني در اين لحظه در جمرات ، بدان دليل است كه منازل
محل اقامت آنان در عزيزيه واقع شده و آنان با اندكي پياده روي مي توانند از
طريق جمرات به منازل خود برسند .

بازگشت كاروانهاي ايراني ، طبق معمول ، با ماشين و از كنار چادرهاي آنها است . افرادي از مديران ، به هر دليل از حركت سريع تعلّل كنند ، تا ساعت ها در ترافيك
مانده و بازگشت آنها گاه تا ساعت ده شب به تعويق مي افتد .

عدم وجود راه هاي كافي ميان منا و مكه سبب اين ازدحام مي شود ؛ زيرا
حجاج براي آنكه تا غروب در منا نمانند و در آن صورت بايد شب سيزدهم را هم بيتوته
كنند ،

465

براي رفتن به مكه تعجيل دارند . به خصوص كه بسياري قصد بازگشت به وطنشان را
دارند و بر آن هستند تا اعمالشان را سريعتر انجام دهند . اين مسأله ، نياز به وجود
راه هاي ارتباطي بيشتر را ميان مكه و منا ايجاب مي كند .

بخشي از مشكلات بهداشتي منا

تجربه ثابت كرده كه هرگاه براي رفتارهاي بهداشتي ، بستر مناسب فراهم نباشد ، بروز
اينگونه رفتارها دچار وقفه مي شود .

در سالهاي گذشته شاهد آن بوده ايم كه وقتي براي زائران در زمينه هايي
بستر مناسب فراهم شده ، يا رفتار آنان بهبودي يافته و يا از رفتارهاي نابهنجارشان
كاسته شده و يا از مشكلات بهداشتي جلوگيري به عمل آمده است ؛ براي نمونه ، با
راه اندازي قربانگاه ماشيني ، بيش از 90% مشكلات غير قابل توصيف در قربانگاههاي
سنتي حل شد ، با قرار دادن سيستم جمع آوري زباله با دستگاههاي فشارنده در اماكن
پرتراكم منا ، مشكل انباشته شدن زباله و به دنبال آن وفور مگس تا حدود زيادي حل
گرديد . با تدارك سرويسهاي اتوبوسراني ، بخش قابل توجهي از مشكلات ناشي از
پياده رويهاي بي رويه زائران و معضلات بهداشت روانِ آنان حل شد ، با
بهبودبخشي به استانداردهاي مسكن در مدينه منوره ، از بسياري از نارضايتي ها
كاسته شد . با استفاده از آب سالمِ بسته بندي ، نگراني هاي مربوط به بروز
بيماريهاي ناشي از آب سالم برطرف شد . با استفاده از ظروف يكبار مصرف ، مشكلات ناشي
از ظروف غيربهداشتي مرتفع گرديد . با اجراي برنامه پزشك كاروان ، بسياري از مشكلات
ناشي بيماريها بهويژه بيماريهاي خطيري كه نياز به نظارت مداوم دارند ، حل گرديد و
بالأخره با اجراي برنامه وقوف اضطراري ، از وقوع بسياري از مرگهاي قابل پيشگيري
كاسته شد .

اما آيا ديگر مشكلي وجود ندارد ؟ آيا تمام بسترها فراهم شده ؟ آيا همه رفتارها
بهداشتي شده ؟ ايام تشريق را در حج تمتع سال جاري پشت سرگذاشتيم و متأسفانه شاهد
وقوع حوادث اسفبار همچنين بروز رفتارهاي نابهنجار در زائران بوديم كه ناشي از فقدان
بستر مناسب بود .

* حدود 270 زائر مسلمان ، جانِ خود را در رمي جمره
عقبه از دست دادند ،

466

در حالي كه در سالهاي گذشته نيز چنين وقايعي تكرار شده بود ، روشن است

كه علت
تكرار اين واقعه به خاطر آن بود كه بستر مناسب براي رمي بدون خطر
فراهم نشد .

* علي رغم آموزشهاي فراوان ، مع الأسف باز
شاهد آلوده شدن حريم مقدس منا توسط زائراني بوديم كه بدون توجه به حقوق ديگران ، در
معابر كنار چادرها و كنار خيابانها مبادرت به انجام عمل حلق نمودند و جلوگيري از
تكرار اين عمل نيز بستر مناسب لازم دارد و آن وجود محلّهاي مناسب براي حلق است .

* بيش از 90 درصد زائران ، علي رغم به همراه داشتن
صابون بدون بوي ، از

آن استفاده نكردند . در اينجا بستر مناسب ، لوله كشي براي
مايع صابون بدون بو

است .

* بيشتر كاروانها از يخ هاي آلوده ، كه تنها براي
مصرف خنك كردن است استفاده كردند كه اگر يخها در بسته هاي كوچك به كاروانها
عرضه شوند ، اين اتفاق نخواهد افتاد .

* در اولين روز ورود به منا ميزان گمشدگي زائران بسيار
بالا بود .

* بسياري از ذابحين كه براي انجام قرباني به قربانگاه
رفته بودند ، با حوله هاي احرام خون آلود به كاروان خود برگشتند كه اين
عمل با فرهنگ سازي قابل اصلاح است .

* در اين ايام ، مشكلات ترافيكي و آلودگي صوتي اختلالات
عديده اي را در بهداشت روان زائران ايجاد مي كند كه با وضع مقرّرات مناسب
توسط كشور ميزبان ، مي توان از ميزان آن كاست .

وبالأخره مشكلات فراوان و پيشنهادهاي مختلف ديگر جهت فراهم نمودن بستر لازم وجود
دارد كه در اين مجمل مجال پرداختن به همه آنها نيست .

آري ، با فراهم كردن بسترهاي محيطي و فرهنگي مناسب ، مي توان وضعيت را براي
انجام يك حج ابراهميِ بالنده هموار نمود و آن مقدور نيست مگر با كار فرهنگي مداوم و
مديريت عملي مبتني بر پژوهش .

بايد افزود كه در تمام روزهاي ايام تشريق ، به ويژه روز سوم ، تعداد زيادي از
آمبولانس ها ، با تجهيزات پزشكي ، زير پلِ جمرات توقف كرده و آماده پذيرايي از
بيماران بودند . به طور معمول ، درِ عقب ماشين باز بود و هر بيماري كه مراجعه
مي كرد ،

467

مورد معاينه قرار مي گرفت و به او داروهاي مناسب داده مي شد . بسياري
از افراد كه بي هوش مي شدند ، بلافاصله با اين آمبولانس ها به
بيمارستان انتقال مي يافتند . اين آمادگي در اين حد ، در سال جاري ستودني
بود .

اقدام انسان دوستانه يك پزشك ايراني در منا

يك پزشك ايراني ، ضمن يك اقدام انسان دوستانه ، موفّق به نجات جان يك زائر
اندونزيايي شد .

دكتر علي مصطفويان در اين باره گفت : هنگام رمي جمره ديدم
كه يك خانم اندونزيايي به علت عدم تعادل به زمين افتاد و در زيرپاي حاجيان نزديك
است كه جان خود را از دست بدهد ، با سرعت ، به اتفاق چند زائر ايشان را به
عقب تر برده و با تشكيل حلقه اي ، عمليات احيا را انجام دادم . ابتدا علايم
حيات تقريباً وجود نداشت و چند فشار بر قفسه سينه نتيجه اي نبخشيد ، لذا تنفس
مصنوعي را آغاز كردم كه خوشبختانه علايم حيات بهبود يافت و بيمار به هوش آمد .

دكتر مصطفويان ادامه داد : پس از آن ، شوهر ايشان با نهايت تواضع
و فروتني از عمليات نجات همسرش تشكر فراوان كرد و بلافاصله مبلغ 2000 ريال سعودي را
به اينجانب به عنوان هديه پيشنهاد كرد كه نپذيرفتم و سپس دست به آسمان بلند كرد و
برايم دعا نمود .

پيام ملك فهد و ملك عبدالله

همانگونه كه انتظار مي رفت ، بر اساس گزارش سايت الجزيره ( 2/2/2004 ) ملك فهد
و وليعهد وي ، در آستانه اختتام حج امسال ، ضمن پيامي به بيش ازيك ميليون حاجي ، از
آنان خواستند تا در برابر تروريسم بايستند . اين دو اعلام كردند كه تروريسم ، نوعي
افساد در زمين و محاربه با خدا و رسول است . در اين پيام آمده است : عمليات تروريستي كه اخيراً در عربستان انجام شد ، يك استثنا بود و به هيچ روي نشانگر
وضعيت عمومي اين كشور نيست . به دنبال آن آمده است : اين
اقدام چه در عربستان رخ دهد چه غير آن ، اقداماتي است كه ربطي به اسلام ندارد . در اين اعلاميه تأكيد بر مقابله با اعمال تروريستي شده و ملك فهد و وليعهد
او ، تأكيد كرده اند كه كشور عربستان همچنان پاي بند به تمامي

468

احكام دين حنيف است كه بر اساس اين اعلاميه ، بر سياست داخلي و خارجي سعودي حاكم
است .

متن اين پيام كه يك صفحه كامل روزنامه عكاظ سه شنبه را به خود اختصاص داده ،
ابتدا به طور مفصل در باره مناسك حج و نقش آن در زندگي فرد مسلمان و روابطش با
برادران ديگر مطالبي آورده و گفته است : دولت سعودي از ابتدا ملتزم
به احكام و فرامين دين حنيف بوده و در حال حاضر هم هيچ بديلي را براي آن
نمي شناسد و همچنان وفادار به احكام اسلامي است . به همين دليل ، بنا دارد كه
زندگي داخلي جامعه سعودي را هم بر اساس احكام و ارزشهاي اسلامي استوار سازد . در
سياست خارجي هم در عين داشتن روابط فعال و مثبت با دنياي خارج و ساير كشورها ، در
چارچوب اتحاديه هاي فرقه اي ، اسلامي ، نژادي و منطقه و جهاني ، هر كدام در
حد خود فعال خواهد ماند . در محدوده دنياي اسلام ، سعودي عضوي از كشورهاي اسلامي است
و در رنجها و شادي هاي دنياي اسلام سهيم خواهد بود و در تمامي مؤتمرها و
جلساتي كه ميان كشورهاي اسلامي برگزار مي شود شركت مي كند .

پس از آن موضع دولت سعودي در باره فلسطين ، عراق بيان گرديده و در نهايت به مسائل
سياست خارجي و بحث تروريسم پرداخته شده است .

فهد در پاسخِ پيام تبريك جورج بوش ، رييس جمهور آمريكا نيز بر همراهي با مبارزه
جهاني بر ضدّ تروريسم تأكيد كرده است .

ميهماني پاياني ملك در منا

هر سال ، شامگاه روز يازدهم ذي حجه ، تمامي رؤساي بعثه هاي كشورهاي
مختلف ، به همراه ميهمانان ويژه سعودي ؛ شامل رؤساي جمهوري و معاونين آنها ، به كاخ
پادشاهي در منا دعوت مي شوند . اين مراسم در حضور ملك فهد ، وليعهد اول ( عبدالله ) و دوم ( سلطان ) برگزار مي شود .

براي نخستين بار در مراسم حج سال 1381 با تلاش سفير جمهوري اسلامي از يك طرف و
حسن نيت مسؤولان ايراني ، حضرت حجت الاسلام و المسلمين محمدي ري شهري به همراه رييس
سازمان حج و سفير جمهوري اسلامي ، آقاي خاجي در ميهماني ملك شركت كردند . پيش از آن ،
اياد مدني وزير حج عربستان به ديدن آقاي ري شهري

469

در بعثه جمهوري اسلامي آمده بود .

اين شركت در سالهاي بعد و از جمله امسال نيز ادامه يافت ، جز آنكه در سال جاري ،
مراسم در ظهر روز يازدهم ذي حجه برگزار گرديد . در اين محفل ، اياد مدني و تركي رييس
رابطة العالم الاسلامي سخنراني كردند و در نهايت ، يكي از ميهمانان ترك با نام دكتر
بارداق اوغلو از زبان ميهمانان از دولت سعودي تشكّر كرد .

گفتني است ، دعوت از سرپرست حجاج ايراني به عنوان يك ميهمان ويژه صورت
مي گيرد و ايشان در قسمت ميهمانان ويژه كه جداي ازرؤساي بعثه هاست
استقرار مي يابد .

از زماني كه نماينده ولي فقيه در اين جلسات شركت كرده ، روابط فيما بين وزارت حج
سعودي و ديگر مقامات ، با مسؤولان بعثه جمهوري اسلامي رو به بهبود رفته و بسياري از
سوء تفاهم ها از ميان رفته است .

مشروح ديدار امسال در روزنامه عكاظ روز سه شنبه ، صفحه 3 درج شده است .

پيام تشكّر نماينده ولي فقيه از حضور حجاج در مراسم برائت

نماينده ولي فقيه و سرپرست حجاج ايراني ، از زائران به خاطر استقبال گسترده از
مراسم برائت از مشركين در صحراي عرفات قدرداني كرد و فرا رسيدن عيد قربان را به
مسلمانان جهان و بهويژه زائران ايراني تبريك گفت .

در پيامي كه از سوي نماينده ولي فقيه و سرپرست زائران ايراني به همين مناسبت
منتشر شد ، آمده است : عيد قربان ، عيد عبوديت و بندگي بندگان صالح
در برابر پروردگار منان ، بر همه مسلمانان جهان و بهويژه زائران ايراني
بيت الله الحرام ، كه با حضور آگاهانه و منظّم خود در مراسم متعدد مناسك حج بر
شيطان نفس خود پيروز شدند مبارك باد !

نماينده ولي فقيه ، استقبال آگاهانه زائران ايراني در مراسم برائت از مشركين در
صحراي عرفات را تمجيد كرد و اظهار داشت : حضور گسترده زائران ايراني در
بيت الله الحرام ، در مراسم برائت از مشركين كه طليعه حضور فراگير آنان در
صحنه هاي حساس و مهم روزهاي آينده ؛ از جمله شركت در راهپيمايي بزرگ مردم ايران
در روز 22 بهمن سالروز پيروزي انقلاب شكوهمند اسلامي ايران و نيز شركت در انتخابات
مجلس هفتم است ، موفقيت ارزنده زائران ايراني در تحقّق ركن سياسي حج محسوب
مي شود كه

470

يادگار امام خميني ( قدس سره ) و فرمان رهبر معظم انقلاب
اسلامي است . آقاي ري شهري اظهار داشت : به خاطر تحقّق موفق ركن سياسي حج ابراهيمي ،
از همه زائران ايراني قدرداني نموده و اين موفقيت را نيز به آنان تبريك
مي گويم .

در اين پيام ضمن تسليت مجدّد به بازماندگان زلزله بم ، از همه زائراني كه به صورت
گسترده در مراسم اربعين حادثه تلخ زلزله بم در سرزمين مقدس منا شركت كردند ، تقدير
شده است .

درگذشت 21 زائر ايراني تا روز دوازدهم ذي حجه

تاكنون 21 زائر ايرانيِ خانه خدا ، در مراحل مختلف مناسك حج فوت كرده اند . سرپرست هيأت پزشكي حج كشورمان با اعلام اين مطلب افزود : كهولت سن ، سكته قلبي و
تصادف ، علت هاي فوت زائران ايراني بوده است . از جمع 21 نفر ، چهار نفر به علت
تصادف درگذشته اند !

دكتر حسين ضيايي با اعلام اينكه در مراحل رمي جمرات در منا ، زائران ايراني تلفات
نداشتند ، گفت : بر اساس اعلام مقامات رسمي عربستان سعودي ، در حادثه رمي جمرات در منا 251 نفر از زائران كه بيشتر از كشورهاي جنوب شرق آسيا ، آفريقا و كشورهاي عربي
بوده اند ، جان خود را از دست دادند . سرپرست هيأت پزشكي حج كشورمان افزود : در عرفات و منا سه هزار نفر از زائران ايراني با مراجعه به مراكز درماني ، سرپايي
معالجه و 40 نفر ديگر در بيمارستان صحرايي جمعيت هلال احمر ايران بستري
شده اند .

برگزاري سوّمين جلسه شوراي هماهنگي بعثه مقام معظم رهبري

سومين جلسه شوراي هماهنگي بعثه مقام معظم رهبري با حضور سرپرست حجاج ايراني ،
معاونان بعثه ، رييس سازمان حج و نيز حضرات آيات كريمي ، غيوري و

آقاي اختري معاون
امور بين الملل دفتر مقام معظم رهبري ، زرهاني رييس سازمان

حج و زيارت ، صدر
معاون وزير امور خارجه ، دكتر ضيايي سرپرست هيأت پزشكي ، خاجي سفير جمهوري اسلامي
ايران در رياض و مهدوي سركنسول ايران در جدّه

471

صبح روز سيزدهم ذي حجه در ارتباط با ارزيابي آنچه كه در ايام تشريق گذشته
برگزار شد .

جلسات قرائت قرآن در مسجد الحرام

با حضور جمعي از بهترين قاريان و حافظان جمهوري اسلامي ، در طبقه دوم مسجدالحرام ،
مقابل حجر اسماعيل و ناودان طلا ، از ساعت 22 به مدت 60 الي 70 دقيقه برنامه تلاوت
قرآن كريم و پاسخ گويي به سؤالات حاضران ، به خصوص مسلمانان ديگر كشورهاي
اسلامي ، در رابطه با حفظ قرآن كريم به همراه تواشيح لبيك و اسماءالحسني اجرا
مي شد . فرد قاري در وسط مي نشست و حضار در اطراف او بودند ، فرد حافظ نيز
در وسط قرار مي گرفت و ادامه آيات پيشنهادي مسلمانان را تلاوت مي كرد . در
اين جلسه ، فردي از بعثه ، عهده دار معرفي قاري و حافظ از حيث ملّيت و سابقه
اجمالي آنان و ذكر سوره و آيات مورد نظر و شماره صفحه و تقدير و تشكّر و ارائه
توضيحاتي مبني بر اصل برنامه و ساعت برگزاري و هدف از آن به منظور تبليغ به دو زبان
فارسي و عربي بود . در طول شب هاي مكه ، از دوم ذي حجه تا قبل از عزيمت به
عرفات ، ديدني ترين صحنه هاي اين كار تبليغي مربوط به پايان برنامه
مي شد كه دعاي ختم قرآن با صوت رسا خوانده مي شد و از تمام كشورهاي
اسلامي اجتماع كرده و دست به آسمان و رو به كعبه كرده و آمين مي گفتند و از آن
مهم تر اينكه پس از ختم برنامه ، زائراني از كشورهاي مختلف اطراف دوستان اعزامي
از بعثه را مي گرفتند و سؤالاتي در مورد ساعت برگزاري برنامه تلاوت ، تعداد
جلسات ، وضع قاريان ايراني و عمل به قرآن و نيز برنامه هاي ديني و مذهبي ديگر
كه در بعثه يا از سوي بعثه برگزار مي شود داشتند . علاقه و اشتياق مردم مسلمان
به حدّي بود كه بيش از 3 قاره در آنجا نماينده داشتند ، از جمله مسلمانان لبنان ،
سوريه ، بنگلادش ، اندونزي ، تركيه ، هندوستان ، پاكستان ، ايتاليا ، فرانسه ، آلمان ،
انگلستان ، تونس ، ليبي و بحرين كه فرد اخير با بسياري از قاريان ايراني آشنايي
داشت .

صحنه پاياني ، كه حدود 30 دقيقه به طول مي انجاميد ، يكي از جلوه هاي
ناب وحدت مسلمانان بر گرد قرآن كريم و تبلور بار تبليغي بالاي قرآني بود .

بسياري از كشورها كه مسلمانان آن به زبان عربي آشنايي داشتند ، از اينكه اطلاعات

472

برنامه در حين اجرا و پس از آن ، برايشان ترجمه مي شد ، احساس مشاركت بيشتري
با جمع داشته و ابراز خرسندي مي كردند . در دو شب پاياني ، دو قاري شيعه از
عربستان سعودي نيز به اجراي تلاوت پرداختند كه به دليل حضور پليس سعودي ، بيوگرافي
آنان فقط به زبان فارسي اعلام شد تا مشكلي براي آنان پيش نيايد . در ضمن بسياري از
علاقه مندان مايل به تهيه نوار از تلاوت ها بودند كه براي آنها تفهيم شد
بدين منظور به نشر مشعر مراجعه كنند و از نوارهايي كه در محلّ بعثه حاوي تلاوت
قاريان است استفاده نمايند .

ديدار سرپرست حجاج ايراني با كاروان نيروهاي مسلّح

سرپرست حجاج ايراني ، صبح چهارشنبه در جمع گروهي از كاركنان نيروهاي مسلّح كه به
زيارت خانه خدا مشرف شده اند ، گفت : فاصله زماني اتمام مناسك حج تا بازگشت حجاج
نزد خانواده هايشان ، بهترين زمان براي تأمل در دستاوردهاي اين سفر روحاني
است .

به گفته آقاي ري شهري ، هرچه برنامه هاي تربيتي اسلام جامع تر و
كامل تر باشد ، آثار معنوي آن نيز بيشتر خواهد بود و حج از آنجا كه كاملترين
برنامه عملي و عصاره و شهد برنامه هاي عبادي اسلام است ، نورانيتي حاصل
مي كند كه در سرنوشت فردي ، اجتماعي ، و سياسي انسان فوق العاده مؤثر
مي باشد .

وي شرح صدر را يكي از نشانه هاي نورانيت حاصل شده در حاجي توصيف كرد و
افزود : به ميزاني كه دلبستگي هاي حجاج به دنيا كاهش يافته و
به آخرت علاقمند شده باشند ظرفيت دروني آنها افزايش يافته است و اين علامت قبولي حج
آنان مي باشد .

نماينده ولي فقيه در سازمان حج و زيارت ، با اشاره به اينكه رسيدن به چنين
نورانيتي به خصوص براي آمادگي نيروهاي مسلح كه وظيفه حراست از اسلام و انقلاب
اسلامي را بر عهده دارند ، لازم است هشدار داد كه تنها طوفان نابود كننده اين
نورانيت ، گناه است كه بايد از آن به شدت پرهيز نمود .

آقاي ري شهري به حجاجي كه احياناً تاكنون دستاورهاي معنوي سفر خانه خدا برايشان
ملموس نبوده ، توصيه كرد با اغتنام فرصت باقي مانده در سرزمين وحي ، به

473

تداريك اين مهم بپردازند .

در اين ديدار ، كه در محل بعثه جمهوري اسلامي در شهر مكه انجام شد ، جمعي از
افسران و درجه داران و كاركنان نيروهاي مسلّح حضور داشتند .

ديدار مسؤولان ستاد مكه و جده با سرپرست حجاج ايراني

عصر روز سه شنبه ، جمعي از مسؤولان ستاد مكه و جده با نماينده ولي فقيه ديدار
داشتند . در اين ديدار ، مسؤولان بخش هاي مختلف ، گزارشي از روند پيشرفت كارها
ارائه كردند . در اين گفتگو اظهار شد كه :

* در ايام تشريق 7 نفر فوتي از حجاج ايراني بوده است .

* در حج سال جاري 783/93 نفر از طرح قرباني استفاده كرده اند و تمامي
گوشت هاي به دست آمده مورد استفاده قرار گرفته است . اين رقم ، 5800 مورد بيش از
سال گذشته است . البته روز اول 5000 مورد كمتر از روز اول سال قبل بوده كه به دليل
اعتصاب ذابحان ترك بوده است . همچنين تمامي ايراني هاي خارج از كشور نيز از
طريق ايران ، از اين طرح استفاده كرده اند . 93 ذابح ايراني هر كدام به طور
متوسط بيش از 1000 مورد ذبح داشته اند كه رقم قابل قبولي است .

* در باره چادرها گفته شد كه در عرفات 7200 و در منا 9600 چادر نصب شده و
ماشين ها نيز تقريباً بدون مشكل كار انتقال زائران به عرفات و از آنجا به مشعر
را دنبال كرده اند . نصب چادرها امسال سريعتر انجام گرفته و روز پنجم
ذي حجه تمامي كاروانها از محل استقرار خود آگاه شده اند .

* به طور معمول ، حركت از مكه به عرفات از ساعت سه به بعد است ، ليكن مقرر
گرديد شب حركت كنند و به خاطر وجود مسائل و نظريات مختلف ، فقط از ماشين هاي
مسقف استفاده شود .

* همچنين زائران تا ساعت 11 شب از عرفات خارج شده بودند و تنها كاروان وقوف
اضطراري هيأت پزشكي هنوز در آنجا مستقر بود .

پليس در حركت ماشين ها از مشعر به منا با بستن دو ساعته راه مشكل ايجاد كرد
كه اين امر در شلوغي جمرات و فاجعه پيش آمده بي تأثير نبوده است . همچنين
مسؤولان

474

حمل و نقل و تغذيه نيز توضيحاتي ارائه كردند .

* مسؤول ستاد جده نيز از روند كار تخليه حجاج از جده به جحفه سخن گفت و افزود : امسال متوسط توقف زائران در فرودگاه جده سه ساعت بوده است . وي تأكيد كرد بسياري از
كاروانها براي اينكه از ماشين هاي مسقف استفاده كنند ، قدري معطل مي شوند
تا از جُحفه شبانه به مكه حركت كنند . وي تأكيد كرد كه امسال جستجوي در وسائل شخصي
حجاج بسيار اندك بود و مورد بازرسي بدني اصلاً وجود نداشت .

سپس آقاي ري شهر با تشكّر از اينكه بخش عمده حج تمام شده ، گفت :

خدا را شاكر هستيم كه امسال يكي از بهترين حج ها را داشتيم . مقايسه حج
امسال با سال گذشته نشان از تفاوت هاي زيادي دارد و حاكي از آن است كه بسياري
از مشكلات را مي توان با تدبير حل كرد .

وي گفت :

در صورتي كه ما با تمام توان كار بكنيم و اخلاص هم داشته باشيم ، موفق خواهيم بود
و اين مضمون همين آيه " وَ
الَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا . . . } است .

ايشان سپس تذكرات را كه به وي منتقل شده بود ، بيان كرد .

شروع مجدد سرويسهاي حمل و نقل درون شهري مكه

معاون حمل و نقل ستاد حج ايران در مكه مكرمه ، از فعال شدن مجدّد سرويس هاي
حمل و نقل ويژه زائران ايراني در داخل شهر مكه خبر داد .

زائران ايراني در مدينه و مكه ، از اتوبوسهايي كه با نشانه هاي ويژه
براي استفاده زائران ايراني مشخص شده بود استفاده مي كردند .

مهدي محمدفر گفت : زائران ايراني تا پايان سفر مي توانند براي رفت و آمد خود
در مكّه مكرمه از اتوبوس هاي ويژه استفاده كنند . 500 دستگاه اتوبوس در 18 خط
داخل مكه و در سه ايستگاه اطراف حرم زائران ايراني را جابجا مي كنند . به گفته
محمدي فر ، اين اتوبوس ها به صورت شبانه روزي فعاليت مي كنند و
زائران مي توانند در هر زمان كه

475

بخواهند به حرم مشرّف شوند .

به گفته محمدي فر سرويس مسجد تنعيم نيز از اوايل هفته آينده از محل حرم به
سوي اين مسجد راه اندازي خواهد شد .

فعاليت واحد امداد گم شدگان

ناصر صبا مسؤول امداد گم شدگان ستاد حج ديروز در گفتگو با خبرنگار زائر با
بيان اين مطلب افزود : متأسفانه يكي از عوامل مهمي كه باعث گم شدن
زائران ما در مناطق مختلف و به خصوص در عرفات ، مشعر و منا شد اين بود كه حجاج
شماره مكتب خود را به خاطر نسپرده بودند . در حالي كه پيشتر روي اين مطلب
تأكيد فراوان شده بود .

مسؤول امداد گم شدگان در مورد فعاليت اين واحد در مشائر مقدس گفت :

در عرفات مشكل گم شدن زائر نبوده ولي در روزهايي كه حجاج به رمي جمرات
رفتند تعدادي از آنها گم شدند كه با فعاليت نيروهاي امدادي به كاروانها برگردانده
شدند .

ناصر صبا محدوديت هاي جديد ترافيكي دولت عربستان را يكي از عوامل گم شدن
زائران دانست و در خصوص فعاليت نيروهاي امدادي گفت :

در ايام تشريق علاوه بر نيروهاي واحد امداد و بازرسين و ستاد حج ، عوامل امدادي
كاروانها به مدت 2000 ساعت نفر با اين واحد همكاري داشتند . . .

فعاليت هاي امدادي ، در ايام تشريق از ساعت 24 روز نهم آغاز شد وتا
ساعت 14 روز 12ذي حجه ادامه داشت و حتي براي اطمينان از باقي نماندن زائراني
در منا و مشعر ، نيروهاي امدادي به همكاري مؤسسه مطوّفين اين منطقه را مورد بازرسي
قرار دادند .

ناصر صبا در پايان ، زائران گمشده ايراني را تاكنون 671 نفر اعلام كرد كه از
اين

ميان 456 نفر مرد و 215 نفر زن بوده اند و همه آنها به كاروانهاي خود
بازگردانده

شده اند .