بخش 1

1

بسم الله الرحمن الرحيم

الحمد للّه ربّ العالمين ، والصلاة والسلام علي سيّدنا ونبيّنا محمّد وآله الطيّبين الطاهرين

3

حج 25

گزارش حج سال 1425هـ . ق .

برابر با سال 1383هـ . ش .

رضا مختاري

17

بسم الله الرحمن الرحيم

الحمد للّه ربّ العالمين ، والصلاة والسلام علي سيّدنا ونبيّنا أفضل الخلائق أجمعين ، و وصيّه وخليفته عليّ أميرالمؤمنين ، وآله الطيّبين الطاهرين ، ولعنة الله علي أعدائهم

أبد الآبدين ودهر الداهرين .

السلام علي الإمام المهديّ الذي يملأ الأرض قسطاً وعدلاً .

هذه من عُلاه إحدي المعالي ^{( 1 )}

( 1 )

يكي از جلوه هاي بارز خدمات امام خميني ( أعلي الله كلمته ) احياي حج ابراهيمي ، و دميدنِ روح تازه در آن است و آنهمه سخنراني ، بيانيه و پيام ايشان در اين زمينه شاهد گوياي اين مدّعاست ، اين پيامها و بيانيه ها و سخنرانيها از سال 1390 ق / 1349 ش شروع شد و تا واپسين روزهاي حيات اين مرد بزرگ يعني 1408 ق / 1367 ش ادامه يافت . ^{( 2 )}

از سوي ديگر با نگاهي به اسناد ، سفرنامه ها و گزارشهاي حج پيش از پيروزي انقلاب ، مي توان تا حدّ زيادي به تفاوتهاي حج گزاري پيش از انقلاب با پس از آن پي برد كه دو جلوه بارز آن دعاي كميل در مدينه و برائت از مشركين در مكه است : يكي مبارزه با دشمن درون و ديگري مبارزه با دشمن بيرون .

اهتمام امام و سپس مقام معظم رهبري به اين موضوعِ حياتي ، باعث شد تا نمايندگان

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . مصرعي است از قصيده غرّاي هائيّه شيخ كاظم اُزري بغدادي كه اينجا درباره حضرت امام خميني به آن تمثل جسته ام . مصرع دوم آن چنين است : « وَعلي هذه فَقِسْ ما سِواها » .

2 . مجموعه سخنان و پيامهاي امام خميني درباره حج در دو جلد كتاب به نام كنگره عبادي سياسي حج ، منتشر شده است .

18

ايشان در امر حج نيز براي پيشبرد اين منظور از جان و دل بكوشند و سال به سال بر تلاش خود بيفزايند و تجربه جديدي كسب كنند . از سال 1411 ق / 1370 ش كه جناب حجة الاسلام والمسلمين آقاي محمدي ري شهري به سمت نمايندگي وليّ فقيه و سرپرستي حجّاج ايراني ـ پس از سه سال توقّف و تعطيل حج گزاري ايرانيان ـ منصوب شدند ، فعاليتهايبعثهمقاممعظم رهبري و كارگزاران حج ايران هر سال به صورت كتابي مدوّن شد كهتاكنونچهارجلدازآنهاكههر كدام به گزارش يك سال اختصاص دارد منتشر شده است :

1 . سيماي حج در سال 70 . از مرتضي فرهنگي ، عبدالله گيويان ، هداية الله بهبودي چاپ اول 1371 ، تهران ، 396 صفحه وزيري .

2 . با كاروان ابراهيم در سال 71 . از رسول جعفريان ، محمد علي خسروي . ويراستار : سيد علي موسوي گرمارودي . چاپ اول ، 1371 ، تهران ، 358 صفحه وزيري .

3 . با كاروان عشق در سال 72 . از محمد علي مهدوي راد ، رسول جعفريان . چاپ اول 1372 ، تهران ، نشر مشعر ، 472 صفحه وزيري .

4 . با كاروان صفا : گزارش حج 82 . از رسول جعفريان . چاپ اول ، 1383 ، تهران ، نشر مشعر ، 600 صفحه وزيري .

گزارش سالهاي ديگر نيز مدوّن شده ولي در سطح محدودي منتشر شده است .

با توجه به اينكه مناسك حج در قالب سال و ماه قمري انجام مي شود ، اينجانب به نماينده محترموليّفقيه و سرپرست حجّاج ايراني پيشنهاد كردم كه نام اين كتاب ، حج 25 با عنوان فرعي « گزارشي از حج گزاري سال 1425 قمري برابر با سال 1383 شمسي » باشد و ايشان هم پذيرفتند . اين نام به تنهايي هم كوتاه است و هم گويا و هم مطابق قاعده سالشماري حج . و اگر بنا باشد كتاب حج به سال شمسي نامگذاري شود ، هم خلاف قاعده است و هم در برخي سالها با مشكل مواجه مي شود مانند چند سال پيش كه دو موسم حج در يك سال شمسي واقع شده بود ـ يكي در ابتداي سال و يكي در انتها ـ به هر حال پيشنهاد بنده اين است كه اساساً كتابهاي گزارش حج از سال 1411 ق / 1370 ش تا سال 1425 ق / 1383 ـ يعني پانزده بار حج گزاري ـ همه اعم از آنچه چاپ شده و آنچه

19

چاپ نشده ، با يك شكل و شمايل و يك قدّ و قواره و با طرح واحد با همين نام و با عنوان فرعي فوق ( كه فقط سال آنها متغير باشد ) چاپ و منتشر شوند ، تا مجموعه اي گرانسنگ از حج گزاري ايرانيان در اختيار باشد .

( 2 )

امام خميني ( رحمه الله ) در طول عمر پر بركت خود ، تنها يك بار به سال 1352 ق / 1312 ش حج گزارده اند و چون گزارش و خاطرات حج ايشان در جايي مكتوب نيست در موسم حج امسال از توليت محترم آستان مقدّس حضرت معصومه ( عليها السلام ) خواستم آنچه در اين باره مي دانند بيان كنند تا اين بخش از تاريخ حج نيز در اين كتاب ثبت شود . اينك ابتدا سخنان ايشان را در اين باره و سپس سخني از همسر گرامي امام خميني نقل مي كنم :

درباره حج حضرت امام ، آنچه خودم از زبان گويا و مبارك ايشان بدون واسطه شنيده ام عرض مي كنم :

امام خميني ( رحمه الله ) به اينجانب گفتند : « من يكسال و يك حج بيشتر انجام نداده ام . وقتي مي خواستم به حج بروم با مركبهاي متفاوت رفتم هفده روز طول كشيد تا با كشتي به آن طرف آب رفتيم ، وقتي وارد كشتي شدم نگاه كردم ديدم عده اي از افراد مختلف از تهران و جاهاي ديگر همه در حالت اضطراب و ناراحتي هستند ، علت آن را سؤال كردم جواب شنيدم اينها از حج مي ترسند ! از سختي اعمال ، اضطراب دارند . »

امام خميني گفتند : « من وظيفه خود دانستم كه هر مقدار مي توانم اينها را از اضطراب بيرون آورم و مسائل را بگويم ؛ لذا به يكي از آقايان گفتم اگر امكان دارد افراد را جمع كنيد تا من براي آنها صحبت كنم » .

روز اول صحبت كردم كه « حج ، اضطراب ندارد ناراحتي ندارد . حج ، حركت و سكون است . منتها اين حركت و سكون بايد براي خدا باشد و اخلاص در آن باشد » .

امام خميني ( رحمه الله ) در ادامه گفتند : « اول بايد اضطراب ايشان را كم مي كردم تا حالت عادي به خود بگيرند و بعد مسائل را بيان كنم . لذا چند روز در اين موضوع صحبت كردم و گفتم از اينجا كه مي رويم ابتدا در ميقات ، محرم مي شويم ، لباسمان را عوض

20

مي كنيم و راه را ادامه مي دهيم منتها يك چيزهايي هم هست كه بايد رعايت كنيم . بعد از آنكه وضع طوري شد كه سكون ايجاد شد و اضطراب برطرف گرديد از روز ششم شروع كردم به گفتن مسائل ، وقتي به آن طرف آب رسيديم متوجه شدم كه مردم آرامش دارند و مسأله مي پرسند ، من ، كتاب الحج وسائل الشيعه را با خود برداشته بودم و از اين كتاب ، مناسك را براي مردم مي گفتم و خود نيز به آنها عمل مي كردم » .

من از اين خاطره مي خواهم چنين استفاده كنم كه در اين سفر امام راحل ، روحاني كاروان شد و از اينجا اهميت و جايگاه روحانيون كاروان را مي توان به دست آورد .

آري ، روش تربيتي امام ( رحمه الله ) اين بود كه گفتند : « اول آرامش را به وجود آوردم ، بعد كه ذهن ها آسايش پيدا كرد ، آموزش را شروع كردم » .

اين خلاصه اي بود از خاطره سفر حج كه خود امام براي اينجانب تعريف كردند .

در مورد سفر حجّ حضرت امام ( رحمه الله ) ، تلفني با همسر گرامي امام گفتگو شد ، ايشان در اين باره چنين گفتند :

حضرت امام ( رحمه الله ) بعد از تولّد دومين فرزندشان ، در زمان طلبگي و در دوران آية الله حاج شيخ عبدالكريم حائري ، به تاريخ 25 شوال 1352 = 1312 ش ، با ماشين از قم به تهران ، از تهران به اهواز ، از اهواز به عراق و از عراق به لبنان رفتند و از آنجا به وسيله كشتي عازم جدّه شدند .

در كشتي با چند تن از تجّار قم به نام هاي آقايان : آقازاده و برادرزاده ايشان آقاي مصطفوي و نيز آقاي صادقي آشنا مي شوند . و گويا در مكّه حضرت امام ( رحمه الله ) خود به تنهايي منزلي اختيار مي كنند و آقايان نامبرده جهت احوالپرسي و نشست هاي دوستانه خدمت ايشان مي رسيده اند .

گفتني است كه به هنگام برگشتن از حج ، تا لبنان با همان آقايان همراه بوده اند و حضرت امام ( رحمه الله ) از لبنان به نجف مي آيند و سپس عازم ايران مي شوند .

ورود ايشان به قم ، مقارن زماني بود كه در اين شهر سيل به راه افتاده بود . ^{( 1 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . ميقات حج ، ش 30 ، ص آخر . گفتني است كه در شب سوم خرداد ، برابر با دهم صفر 1353 ق ، در قم سيل جاري شد .

21

( 3 )

پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران تاكنون به همّت حوزه نمايندگي وليّ فقيه در امور حج و زيارت بيش از 74 شماره مجله و حدود 450 كتاب و اثر راجع به شؤون مختلف حج و حرمين شريفين نوشته و منتشر شده است كه هم زواياي مبهم و تاريك حج را روشن كرده ، هم حجاج را با اسرار و معارف مناسك آشنا ساخته و هم در جهت برگزاري حج ابراهيمي و تصحيح رفتار حجّاج ايراني بسيار مؤثّر بوده است ؛ امّا هنوز جاي پژوهشهاي ديگري در اين زمينه خالي است . در زمينه تصحيح رفتار حجّاج ايراني هم هرچند تاكنون گامهاي بلندي برداشته شده است امّا هنوز در زمينه هايي چند ، با كارشناسي دقيق و يافتن راهكارهاي مناسب ، بايد تلاش كرد از جمله : اهتمام به نماز اول وقت و شركت در نماز جماعت ، توجه ويژه و فراوان به قرآن و قرائت آن ، رعايت ادب حضور در حرمين از جمله رعايت حجاب و آداب زيارت و سرانجام حلّ مشكل سوغات .

يكي از استادان بازنشسته دانشگاه تبريز در اين زمينه برخي مشاهدات خود را نوشته اند كه اينجا نقل مي كنم :

اين جانب در سفر 28 روزه حج كمبودهايي را ملاحظه نمودم كه حسب وظيفه شرعي و انساني آنها را منعكس مي كنم :

استفاده از تيغ مشترك در هنگام حلق در مني از كارهاي تقريباً متداول بود . تذكرات بيشتر در اين زمينه مي تواند كارساز باشد .

عدم توجه به نظافت اتاقها فراوان به چشم مي خورد . كشيدن سيگار توسط برخي از زائران در راهرو و اتاق و آسانسور موجب ناراحتي و نفرت انسان مي شد .

بعضي آقايان با لباسهاي زيرين و پيژامه در انظار رفت و آمد مي كردند در اين مورد بايد تذكر جدّي و مكرر داده شود .

شيوه سوار و پياده شدن حجاج به وسايل نقليه شهري ، حتي در مواقعي كه وسيله كافيوجودداشتبسيارتأسفباربود . ازدحام و عجله و هجوم و توهين در اين موارد بسيار به چشم مي خورد . توجهي به رعايت حالخانمهاوافرادمسنوناتوان نمي شد .

22

برخي زائران با اصرار درخواست مي كردند در خارج از ايستگاه پياده شوند و به اين وسيله راننده را آزرده و عصبي مي كردند .

دعوا و كشمكش و گاه فحاشي و برخوردهاي لفظي بر سر مسائل بسيار پيش پا افتاده نيز رواج داشت . گاه رفتارهاي حريصانه به خاطر غذا عظمت و معنويت حضور در ميهماني خداوند را تحت الشعاع قرار مي داد .

از ديگر مسائل تأسف بار كه هر روز شاهد آن بودم ، اشتغال بيش از حدّ زوار ايراني به خريدن سوغات همزمان با برگزاري نماز جماعت در مساجد و يا در حرمين شريفين بود .

بدين معنا كه وقتي مسلمانان ساير كشورها با شتاب دسته دسته به سوي حرمين براي نماز مي شتافتند ، زائران ايراني فوج فوج در مسير مخالف حركت مي كردند و به سوي هتل محل استقرار خود رهسپار مي شدند .

حتي فروشندگان در فروشگاه هاي بزرگ ، هنگام رسيدن وقت نماز با زحمت و با تكرار كلمه « نماز ـ نماز » زائران ايراني را از فروشگاه خارج مي كردند .

بعضاً در هنگام تلفن زدن ، به اشتباه فكر مي كردند كه چون راه دور است بايد

فرياد بزنند . اين افراد گاهي مسائل خصوصي خود را با صداي بلند به گوش

اطرافيان مي رساندند .

بايد به زائران تذكر داده شود كه از تحقير پيروان و عقايد ساير مذاهب اسلامي بپرهيزند و بدانند كه يكي از فلسفه هاي اجتماع عظيم حج ايجاد وحدت و همدلي بين مسلمانان در كنار خانه خداست .

بهتر است به جاي سخنان تفرقه انگيز ، مطالب وحدت بخش كه مايه تأليف قلوب و تقريب انديشه هاست بيان گردد .

سعي شود به ترجمه و توضيح آيات و مفاهيم قرآن كريم در اوقات فراغت زائران بيشتر عنايت شده و به ويژه بر روي آيات مربوط به حج و مناسك آن تأكيد افزون تري بشود .

در نشستهاي آغازين به زائران اعلام شود كه در پايان سفر حج به چند نفر از افرادي كه از لحاظ اجتماعي الگو باشند ، لوح تقدير اعطا خواهد شد .

23

همچنين از افراد باسواد كاروان خواسته شود كه بي سوادان را مورد حمايت فكري قرار دهند .

( 4 )

از حوادث مهم در آستانه موسم حج 1424 زلزله دردناك بم در ايران بود و در آستانه حج 1425 فاجعه دلخراش زلزله و سونامي در جنوب آسيا كه چند صد هزار نفر كشته و بيش از چهارده ميليارد دلار خسارت داشت . يكي از كارشناسان قدرت تخريب اين زلزله را معادل بيش از ده هزار بمب فرو ريخته شده بر شهر هيروشيما دانست .

( 5 )

براي برگزار شدن هر چه بهتر مراسم حج ، سازمان حج و زيارت و بعثه مقام معظم رهبري به طور شبانه روزي تلاش مي كنند . فعاليتهاي فرهنگي و سياسي را بعثه ، و كارهاي اجرايي را سازمان حج و زيارت عهده دار است . آنچه در اين كتاب منعكس شده عمدةً مربوط به فعاليتهاي بعثه است و از كارهاي سازمان حج و زيارت كمتر ذكري رفته است . در سال 1381 ش سازمان حج و زيارت مجموعه تلاشها و كارهاي خود را در كتابي مستقل به نام همراه با حج 1381 در 304 صفحه رقعي منتشر كرد . امسال نيز اگر چنين كاري صورت گيرد زحمات سازمان حج و زيارت بهتر تبيين مي شود .

( 6 )

براي تدوين اين اثر ، اين بنده چهار كتاب مذكور در آغاز اين مقدمه را ملاحظه و مرور و سعي كردم بهترين و مناسبترين روش را در اين كتاب برگزينم و اگر موضوعي در كتاب حج سال قبل يعني با كاروان صفا مشروحاً آمده و نيازي به تكرار آن نبود ، به همان كتاب ارجاع دادم و دوباره به آن موضوع نپرداختم ، مگر مطالبي كه ـ هرچند براي فهم مقصود و ارتباط مباحث ـ چاره اي از ذكر آنها نداشتم . همچنين براي جذّابيت كتاب ، گاهي مطالبي علمي را به مناسبت چاشني مباحث كرده ام كه برخي از آنها نو و تازه است و براي اولين بار در اين كتاب مطرح مي شود .

24

از آنجا كه اسامي عده اي از مسؤولان بعثه و سازمان و دست اندركاران حج و زيارت در جاي جاي اين كتاب مي آيد ، براي پرهيز از تكرارِ ذكرِ سمت آنها در همه جا ، در اين مقدمه مسؤوليت آنان را ذكر مي كنم تا نيازي به ذكر آن در سراسر كتاب نباشد :

الف ) مسؤولان قسمتهاي مختلف بعثه مقام معظم رهبري

1 . حجة الاسلام والمسلمين محمد محمدي ري شهري ، نماينده وليّ فقيه و سرپرست حجاج ايراني

2 . حجة الاسلام سيد علي قاضي عسكر ، معاون آموزش و پژوهش بعثه

3 . حجة الاسلام محمد صادق عرب نيا ( عرب ) ، معاون امور روحانيون بعثه

4 . آقاي علي اكبريان ، معاون امور بين الملل بعثه

5 . حجة الاسلام محمد حسن زماني ، مسؤول واحد اهل سنّت

6 . حجة الاسلام عبدالهادي مسعودي ، مسؤول واحد ارزشيابي

7 . آقاي حسين فهميده ، معاون نظارت و بازرسي بعثه

8 . آقاي مجيد آخوندزاده ، معاون اجرايي بعثه

9 . آقاي محسن شريفي ، مسؤول دفتر بعثه

10 . آقاي عباس سليمي ، معاون مسؤول دفتر بعثه و مسؤول روابط عمومي

11 . آقاي حسن گرّوسي ، مدير امور حج و زيارت صدا و سيما

12 . آقاي علي اكبر جوانفكر ، مسؤول ستاد خبري بعثه

ب ) مسؤولان سازمان حج و زيارت

1 . آقاي سيد احمد زرهاني ، رئيس سازمان حج و زيارت و معاون وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي

2 . آقاي عبدالله نصيري ، مدير كل دفتر رياست و روابط عمومي

3 . آقاي دكتر حسين ضيائي ، رئيس هيئت پزشكي حج

25

4 . آقاي مصطفي خاكسار قهرودي ، رئيس دفتر نمايندگي حج و زيارت در عربستان

5 . آقاي عبدالعظيم رضانيا ، مسؤول طرح قرباني

6 . آقاي محمد مهدي امينيان ، رئيس ستاد مدينه

7 . آقاي غلامرضا رضائي ، مسؤول حمل و نقل درون شهري مكّه

ج ) وزارت امور خارجه

1 . آقاي حسين صادقي ، سفير ايران در رياض

2 . حجة الاسلام محمد شريف مهدوي ، سركنسول ايران در جدّه .

( 7 )

اگر در اين اثر از نقائص و كمبودها سخن رفته يا نقدي شده است حقيقةً آنقدر ناچيز است كه در قبال اينهمه خدمت و زحمت نيروهاي مخلص و پرتلاش بعثه و سازمان چيزي به حساب نمي آيد و عمدةً معلول قصور است نه تعمّد و تقصير ، و به حقّ گفته اند :

ومن ذا الذي تُرضي سَجاياه كلّها * * * كفي المرءَ نُبْلاً أنْ تُعَدَّ معايبه

واقعاً اگر كسي از نزديك شاهد نباشد تصوّر درستي از آنهمه فعاليت خاموش و مخلصانه براي بهتر برگزار شدن حج و آسايش و سلامت و نشاط حجّاج نخواهد داشت .

( 8 )

براي تدوين اين كتاب ، حدود چهل روز در حرمين شريفين مشرف و از نزديك شاهد برنامه ها ، ديدارها و سخنرانيها بودم ، علاوه بر آن از گزارشهاي بخشهاي مختلف بعثه و نيز نشريه زائر و همچنين از روزنامه هاي عربستان استفاده كرده ام .

راهنمايي ، ارشاد و مساعدت برخي از سروران و دوستان نيز بسي مؤثّر بوده است از جمله حضرات حجج اسلام آقايان : سيد علي قاضي عسكر ، محمد حسن زماني و

محمد حسين فلاح زاده ( وفّقهم الله سبحانه لما يحبّ و يرضي ) .

تعدادي از دوستان نيز ويرايش ، نمونه خواني و غلطگيري اين اثر را بر عهده داشتند

26

يعني فضلاي محترم آقايان محسن نوروزي ، ابو القاسم آرزومندي ، حجة الله اخضري و محمد عباس زاده ، كه از ايشان و نيز آقاي جواد قرباني و عباسعلي مردي كه زحمت حروفزني و صفحه آرايي آن را متحمل شدند ، بسي سپاسگزارم .

وآخر دعوانا أن الحمد للّه ربّ العالمين

قم ، تير ماه 1384 ش

مؤسسه كتابشناسي بزرگ شيعه

رضا مختاري

27

طليعه

ويژگيهاي حج 25 در گفتگو با سرپرست حجّاج ايراني

معمولاً هر سال پس از موسم حج ، فصلنامه ميقات حج با نماينده وليّ فقيه و سرپرست حجّاج ايراني ، گفتگويي درباره مراسم حج ترتيب مي دهد . آنچه در پي مي آيد مصاحبه ايشان پس از موسم حج 1425 است كه در شماره 52 ميقات حج به چاپ رسيده است .

ميقات حج : ضمن تشكّر از حضرت عالي براي شركت در اين گفتگو ، خواهشمنديم ارزيابي خود را از چگونگي برگزاري حج 1425 بيان فرماييد .

آقاي ري شهري : در آغاز از دست اندركاران فصلنامه وزين و ارزنده ميقات حج تشكّر مي كنم و براي آنان آرزوي توفيق دارم و از خداوند متعال مي خواهم اين عزيزان را ياري دهد تا بتوانند در جهت پربارتر كردن اين فصلنامه ، گامهاي بلندتري بردارند .

در پاسخ به پرسش مطرح شده ، به طور مختصر بايد بگويم كه ما در سال 1425 حج آرام و مطلوبي داشتيم و در زمينه هاي مختلفِ فرهنگي و اجرايي نسبت به سال پيش موفقيتهاي بيشتري كسب كرديم . به عبارت ديگر ، با توجه به فضاي خاص حاكم بر منطقه ، مانند فشارهاي آمريكا و اروپا در مورد مسائل هسته اي ، اوضاع خاصّ عراق و

28

مسائل ديگر از اين دست ، كه حج امسال را نسبت به سالهاي قبل حسّاس تر كرده بود ، احتمال بروز برخي مشكلات وجود داشت ، ليكن با ياري خداوند ، حجّي آرام و كم مشكل برگزار شد كه اين ، حاصل تلاش همه خدمتگزاران و دست اندركاران امر حج و زيارت بود . وضعيّت جوّي معتدل نيز به كاهش بيماريها وبهداشت زائران كمك كرد و اگر سيل روز دوازدهم ذي حجه نبود ، شايد بتوان گفت كه حج گزاري در سال 25 ، از بهترين و كم نظيرترين حج در سالهاي گذشته بود .

مجموع حاجياني كه از كشورهاي مختلف و از جمله عربستان در مراسم حج شركت داشتند 706,419,2 نفر بودند كه اين آمار ، حدود يكصد هزار نفر بيش از حج گزاران سال 82 است . از اين تعداد 759,534,1 نفر از خارج عربستان مشرف شده بودند و حجاج ايراني نيز در مجموع 080,97 نفر بودند كه نزديك به دو هزار نفر آنان را عراقيها و افغانيهاي مقيم ايران تشكيل مي دادند و تعداد 2767 نفر هم از ايرانيان خارج كشور به جمع حجاج ايراني پيوستند .

از سوي ديگر ، به دليل تغييراتي كه در جمرات بهوجود آمد و دولت سعودي محلّ رمي را توسعه داد ، خوشبختانه نه تنها مشكلي در رمي به وجود نيامد ، كه بسيار روانتر از سالهاي گذشته انجام شد .

نيز بيش از 000,80 نفر از زائران ايراني توانستند از قربانگاههاي جديد استفاده كنند كه بيشترين آمار در سال هاي اخير است و بحمدالله گوشتهاي قرباني هدر نرفت و از آنها استفاده شد .

ميقات حج : حج سال 25 ، نسبت به سالهاي پيش ، از چه ويژگيهايي برخوردار بود ؟

آقاي ري شهري : درباره ويژگيهاي اجرايي ، فرهنگي و سياسي حج سال 25 چند نكته قابل توجه است :

ويژگيهاي اجرايي : انتقال مستقيم 47800 نفر از زائران به مدينه و نيز 050,48 نفر زائرِ مدينه بعد به ايران ، اسكان 65% از زائران در هتلهاي منطقه مركزي مدينه و اطراف مسجد

29

شريف نبوي ، اجراي طرح كامل طبخ غذا به صورت متمركز براي حدود 96% زائران در مدينه و 30% در مكه ، اجراي طرح متمركز قرباني با آمار 83% در روز عيد قربان و 17% در روز يازدهم به دست 95 نفر از ذابحان ايراني از جمله ويژگيهاي اجرايي حج سال

گذشته بود .

ويژگي هاي فرهنگي : با توجه به محور قرار گرفتن قرآن كريم ، شاهد قرائت و ختم قرآن زائران به صورت گسترده بوديم ، حضور قاريان برجسته و بين المللي كشورمان در حج و اجراي برنامه در مسجدالحرام ، مسجدالنبي ، و همايشهاي بين المللي بعثه و نيز توجه ويژه به مباحث قرآني در جلسات عمومي و همايشهاي بين المللي بعثه از ويژگيهاي فرهنگي بود .

طرح جديد اعزام خواهران معين به حج ، دومين سال موفقيت آميز خود را پشت سر گذاشت و با پيوستن حدود 183 خواهر تحصيل كرده به جمع روحانيون حج ، پاسخگويي به مسائل ويژه بانوان با سهولت بيشتري انجام شد .

سخنرانيهاي آموزشي و تبليغي سخنرانانوخطبايخوبكشورمانونيزبرخياز بانوان مبلّغ ، در جلسات عمومي بعثه و نيز در كاروانها هم در مكه و هم در مدينه برگزار شد .

شوراي استفتاي بعثه مقام معظم رهبري همه روزه در مدينه و مكه پاسخگوي پرسشهاي فقهي زائران ايراني و خارجي بودند . كارگاه هاي آموزشي ويژه روحانيون كاروانها تشكيل شد و معضِلات فقهي مناسك حج ، مورد بحث و گفتگو قرار مي گرفت .

حضور افرادي از شوراي استفتا و نيز روحانيون و بانوان مبلّغ در مسجد شجره ، جحفه ، مسجدالحرام و مسعي ، تشكيل شوراي فرهنگي در هر كاروان ، سازماندهي و بهره گيريازگروههايارشاددركاروان ها ، اجرايطرحنظرسنجيجهتدستيابي هرچه بهتر و دقيق تر به نظريات و پيشنهادها و انتقادات زائران از ويژگيهاي فرهنگي حج گذشته بود .

ويژگيهاي سياسي : بيداري مسلمانان و آگاهي آنها از توطئه هاي آمريكا و اسرائيل و طرحهاي آنان براي سلطه بر جهان اسلام ، بهويژه عراق و فلسطين و تشديد حسّ

30

همگرايي ملّتهاي اسلامي ، از ويژگيهاي مهم سياسي حج گذشته بود . وضع لرزان آمريكا در عراق ، سردرگمي اسرائيل و انتخابات فلسطين ، موفقيتهاي مردمي در عراق و لبنان و مسائلي از اين دست ، به تدريج ملّتها را متوجه نيروي عظيم نهفته در درون خود كرده و آنان را به چاره جويي و فكر و انديشه واداشته است و اين امر در حج گذشته به خوبي خود را نشان مي داد .

برگزاري با شكوه مراسم برائت از مشركان با شركت حجاج و زائران بيت الله الحرام و نمايندگاني از بعثه هاي مراجع عظام و تعدادي از حجاج ديگر كشورها ، به خصوص هيأت نمايندگي لبنان و برگردانِ پيام مقام معظم رهبري به ده زبان و انتشار آن با بهره گيري از ابزار مختلف ؛ از جمله اينترنت ، ديدار با رؤساي بعثه هاي تعدادي از كشورها ؛ مانند وزير اوقاف و حج اردن ، مشاور اعظم سلطنتي كشور عمان ، معاون دبيركل حزب الله لبنان ، آقاي شيخ نعيم قاسم ، قائم مقام وزير خارجه عراق ، عضو شوراي مركزي مجلس انقلاب اسلامي عراق ، رييس اوقاف شيعيان عراق ، وزير اوقاف و امور ديني الجزاير ، محمد بشيرالدين احمد ، مفتي اعظم و رييس امور ديني جامو و كشمير و . . . و رايزني با آنان در باره مسائل مختلف جهان اسلام ، از ديگر دستاوردهاي سياسي حج گذشته بود . در اين ميان ، جريان افراطي سلفي گري و تندروهاي مذهبي در عربستان نيز تلاشهايي داشتند تا بر زائران ايراني فشارهايي را وارد كنند و نمونه آن محروم ساختن بانوان از حضور در كنار قبرستان بقيع و زيارت قبور ائمه ( عليهم السلام ) بود .

ويژگي هاي خبري و اطلاع رساني : در زمينه هاي خبري نيز گروههاي اعزامي صدا و سيما و انعكاس اخبار حج در شبكه هاي مختلف ، پخش مراسم دعاي كميل ، برائت ، همايشها و ديدارها و مراسم فرهنگي و سياسي بعثه ، نقش مؤثري در ترويج فرهنگ حج در جامعه ايفا كرد .

نشريه زائر با توجّه به محوريت قرآن در حج گذشته ، علاوه بر اطلاع رساني در زمينه هاي مختلف به مردم ، در اين زمينه نيز تلاشهاي خوبي داشت . پايگاه اينترنتي بعثه

31

نسبت به گذشته پربارتر و متنوع تر شده بود . به تصوير كشيدنِ همه فعاليتهاي حج در سال گذشته ، به منظور تهيه فيلم مستند حج و نيز تدوين مكتوب فعاليتهاي حج ، نيز از ويژگيهاي خبري و اطلاع رساني حج گذشته بود .

ميقات حج : سال گذشته قرآن محوري شعار حج بود ، خواهشمنديم بخشي از اقداماتي را كه در اين زمينه صورت گرفت بيان فرماييد :

آقاي ري شهري : بر اساس رهنمود مقام معظم رهبري ، در سال گذشته ، محور فعاليتهاي فرهنگي حج ، قرآن بود . البته اين بدان معني نيست كه در سالهاي پيش از آن ، به قرآن پرداخته نمي شد ، بلكه سال گذشته بعثه مقام معظم رهبري و دست اندركاران فرهنگي ؛ اعم از روحانيان وخدمتگزاران ، فعّاليّت بيشتر و چشمگيرتري در اين زمينه داشتند و با تمركز بيشتر بر قرآن ، امور فرهنگي به اجرا درآمد و در نتيجه زائران عزيز توانستند از فضاي معنوي حج بيشتر بهره برداري نمايند و با قرآن انس بگيرند . پيش از حج ، در كميته فرهنگي موضوع محوريت قرآن در حج به بحث گذاشته شد و تصميماتي اتخاذ شد كه با عنايات خداوند بيشتر آنها اجرا شد .

ميقات حج : نقاط ضعف و كاستيهاي حج 25 در زمينه هاي فرهنگي و اجرائي چه بود ؟

آقاي ري شهري : در زمينه هاي فرهنگي ، هنوز كاستيهايي داريم كه با استفاده از نظرسنجيهاي به عمل آمده ، تا حدي مشخص شده و ما اميدواريم با طرح آن در كميته فرهنگي و بررسيهاي كارشناسانه هر يك از موضوعات بتوانيم در آينده در رفع آنها تلاش كنيم ، ليكن آنچه به طور مشخص هنوز براي ما مشكل آفرين است ، بي توجهي برخي از زائران به حضور نيافتن در نمازهاي جماعت و يا حضور در خيابانها و كنار مغازه ها به هنگام برپايي نماز جماعت است كه به رغم تذكّرات مكرّر روحانيان و ديگر مسؤولان فرهنگي ، متأسفانه هنوز هم شاهد آن هستيم اگرچه اين افراد در اقليّت اند ، ليكن به هر حال بايد براي آن چاره اي انديشيد و بايد راه حل را از ايران آغاز كرد .

32

زائري كه نماز خواندن در اوّل وقت براي او به صورت فرهنگ در نيامده و به نماز اوّل وقت بي توجه است ، چگونه مي توان او را در مدّت كوتاهي به اين امر مهمّ مقيد ساخت و يا زائري كه به برخي از تخلّفات رفتاري ، عادت كرده ، در چند روز نمي توان او را از عادتها و روش هاي غلط بازداشت . به نظر مي رسد بهترين راه حل آن است كه با بهره گيري از نظرسنجيها و با همكاري مجموعه نهادهاي فرهنگي كشور ، بتوان از اين گونه كارها جلوگيري كرد . البته نتايج نظرسنجيها را نيز بايد منتشر ساخت و چه بهتر كه ما ابتدا خودمان را نقد كنيم و از اين مسأله نهراسيم . مشكلات را نيز صادقانه با مردم و حجاج در ميان بگذاريم . برنامه هاي سال آينده را هم براي مردم تبيين كنيم تا ان شاء الله از حجم اين مشكلات كاسته شود .

در زمينه اجرايي نيز به رغم كارهاي انجام شده در زمينه حمل و نقل درون شهري مكّه ، باز هم كاستيهايي داشتيم ؛ به خصوص در منطقه باب علي ( عليه السلام ) ، در اطراف مسجدالحرام ، كه به دليل تراكم حجاج ، هنگام سوار شدن حجاج به اتوبوسها ازدحام شديدي ايجاد مي شد كه زيبنده حجاج ما نبود ، البته حل اين مشكل هم در توان جمهوري اسلامي ايران نيست . دولت عربستان بايد مشكل را حل كند و زائران ما هم بايد نيم تا يك ساعت پس از نمازها ، از مسجدالحرام خارج شوند تا كمي از تراكم جمعيت كاسته شود .

اعزام حجاج به مدينه و فرود آنان در فرودگاه مدينه نيز منافع فراواني براي حجاج ما در برداشت ، ليكن فرودگاه مدينه ، ظرفيت لازم را براي پذيرش اين همه حاجي ندارد كه اميدواريم به تدريج اين مشكل حل شود .

مشكل ديگر تأخير در پروازها بود كه در پاره اي موارد خاطر زائران را مي آزرد .

در معاينات پيش از عزيمت حجاج نيز مشكلاتي داشتيم و من در جلسه اي كه

اخيراً براي مديران كاروان هاي حج سال 1426 داشتم عرض كردم كه آنان همان گونه كه مشكل بارداري بانوان زائر را با دقتي كه از طريق دستياران زن داشتند ، در سالهاي قبل حل كردند مي توانند در سالهاي آينده نيز براي حل اين معضل چاره انديشي كنند .

طول كشيدن بازرسيها در فرودگاه جدّه نيز از كاستيهاي حج سال قبل بود .

33

اميدوارم با برنامه ريزي هايي كه صورت گرفته ، سال آينده از حجم اين مشكلات

كاسته شود .

ميقات حج : در سالهاي اخير و پس از سقوط صدّام ، حضور زائران شيعه در عربستان گسترش يافته است ، آيا براي انسجام تشيع در حج چاره اي انديشيده شده است ؟

آقاي ري شهري : حقيقت اين است كه ما سلطه اي بر ديگر زائران شيعه اي كه به حجّ مشرّف مي شوند نداريم و اگر ما بتوانيم نقاط ضعف زائران ايراني را برطرف كنيم و جلو ناهنجاريهايي را كه گاهي از برخي صادر مي شود بگيريم ، كار مهمي كرده ايم ، ليكن در عين حال در سال جاري برنامه ريزي كرده ايم تا جلسه اي با روحانيون شيعه ساير كشورها داشته باشيم و بتوانيم از طريق صحبت با آنها برخي ناهنجاريهاي موجود را برطرف سازيم ولي به هر حال ، اگر اقدام منسجمي صورت نپذيرد ، ممكن است در آينده مشكلات زيادتري از اين ناحيه به وجود آيد . البته اقدام سازمان فرهنگ و ارتباطات و مجمع جهاني اهلبيت ، در طول سال ، براي توجيه روحانيون شيعه و مديران كارواني كه زائران شيعه را به حج مي آورند ، تأثيري بيشتر از آن خواهد داشت كه ما در مدت كوتاه حجّ براي آن برنامه ريزي كنيم . به هر حال ، انسجام شيعيان در حج و تشريك مساعي با برادران مسلمانمان كه از سرتاسر جهان به حج آمده اند ، وحدت امّت اسلامي را تقويت و از تفرقه ، كه وسيله نفوذ دشمنان در ميان مسلمانان است جلوگيري خواهد كرد .

ميقات حج : شخصيتهاي مهمي چون وزرا و رؤساي حجّ برخي كشورهاي اسلامي و نيز علما در حج ، با جناب عالي ديدار داشتند . جمع بندي شما از اين ديدارها چيست ؟

آقاي ري شهري : ديدارهايي كه در مكه با وزرا ، علما و دانشمندان جهان اسلام دارم ، بيشترين دستاورد و ثمره اش تقويت وحدت كلمه امت اسلامي است . البته بركات جانبي ديگري هم دارد ، ليكن عمده هدف و انتظار ما از اين ديدارها ، همان تقويت وحدت امت اسلامي است كه در اين سالهاي اخير بحمدالله اين ملاقاتها گسترش يافته و آثار و فوايد خوب

34

سياسي هم در پي داشته است ؛ به اين معني كه در ايجاد روابط سياسي ميان جمهوري اسلامي و برخي كشورهايي كه با آنها روابط خوبي نداشته ايم ، تأثيرگذار بوده است . براي نمونه مي توان از كشور الجزاير نام برد كه در سال اوّلي كه بنده با وزير حج الجزائر در مكه ديدار كردم ، در آن زمان ميان دو كشور روابط خوبي حاكم نبود ليكن با پي گيريهايي كه شد ، بحمدالله هم اكنون روابط سياسي مطلوبي ميان دو كشور برقرار شده است .

ميقات حج : شبهات زياد سلفيها به خصوص در حج خشم مسلمانان را هم در پي داشته است . حضرت عالي در اين زمينه چه تحليلي داريد ؟ و براي جلوگيري از آنها چه اقداماتي صورت گرفته است ؟

آقاي ري شهري : شكستي كه به نظر من سلفيها پس از سقوط طالبان در افغانستان خوردند ، سبب شد تا آنها به كارهاي نسنجيده و عمليات انتحاري و ترورهاي كور روي آورند و خود را روز به روز منزوي تر كنند . بنابراين ، بنده تشديد فعاليتهاي تبليغي آنها را ناشي از شكستي مي دانم كه در جبهه سياسي داشتند و ما براي اين كه در جبهه فرهنگي ، كه بسيار مهم هم هست ، با آنها برخورد كنيم ، لازم است از همان راههايي كه آنها وارد شده اند ، وارد شويم و پاسخ مناسبي براي آنان داشته باشيم . اينها در همين اواخر نوارهاي متعددي را توزيع كرده و عقايد شيعه را به شكل موهني زير سؤال برده اند . بعضي از مطالبي كه در اين نوارها مطرح كرده اند ، تحريف شده و برخي ديگر هم پاسخ دارد كه بايد به طور منطقي و حساب شده از طريق كتاب ، نوار و حتي اينترنت با اين حركت مقابله كنيم و اگر احياناً كساني در ميان آنها هستند كه گوششان به حرف حق بدهكار است ، آنها را براي نشستهاي دوستانه و مباحثات دعوت كنيم ، البته تجربه هايي كه ما داريم ، غالب اين افراد حاضر به مباحثه و گفتگوي رودررو نيستند و تلاش مي كنند تا بيشتر روي عوام مردم تأثيرگذار باشند و القاي شبهه كنند و به خيال خام خود آنها را از مكتب اهل بيت ( عليهم السلام ) دور كنند .

ميقات حج : حدود دو سال است كه اجازه ورود به محوّطه جلو قبرستان بقيع و نيز نشستن بين الحرمين ، به

35

بانوان ايراني داده نمي شود . اين اقدام سعوديها را چگونه ارزيابي مي كنيد و براي حل آن تاكنون چه كرده ايد ؟

آقاي ري شهري : اين اقدام وهّابيها در راستاي همان مطلبي است كه پيشتر گفتم ؛ يعني آنان به دنبال شكست سياسي كه داشتند ، فشارهاي خود را بيشتر كرده اند تا مشكلاتي را براي شيعيان و ديگر فِرَق اسلامي كه با آنها هم عقيده نيستند ، بهوجود آورند . همان گونه كه مي دانيد وهابيت فرقه كوچكي بيش نيست و بسياري از فرق اسلامي افكار و عقايد آنها را بر نمي تابند و بسياري از متفكّران اهل سنت ، كه ما در حج با آنان ديدار داشتيم ، از اين رفتار سلفيها و افكار غيرمنطقي و متحجّرانه آنان و دخالت كردنشان در امور مذهبيِ ديگر مسلمانان اظهار نفرت مي كردند . ما تلاشهاي زيادي كرديم تا اين مشكل را حل كنيم . نامه اي به آقاي امير عبدالله نوشتم و رييس سازمان حج و زيارت در ديدار با آقاي امير عبدالله و برخي مقامات ديگرِ سعودي مشكل را مطرح و خواستار حلّ فوري آن شدند ، ولي متأسفانه هيچ كدام از آنها نتيجه ملموسي نداشت ، تا آنكه سعوديها احساس كردند جلوگيري از زيارت مردم ممكن است به تظاهرات و برخوردهاي مردمي منجر شود و مشكلات امنيتي ايجاد كند كه در نتيجه راه را براي آقايان بازگذاشتند و تاكنون هم ادامه دارد ، ليكن متأسفانه براي بانوان هنوز مانع ايجاد مي كنند و اجازه نمي دهند آنها پشت قبرستان بقيع تجمع كنند و من خوف آن دارم كه اگر اين مشكل مرتفع نشود ، تبعات خوبي نداشته باشد و حدّاقل اين تبعات منفي ، آن است كه تعداد قابل توجهي از بانوان ايراني و غيرايراني نتوانند از اين فرصت معنوي استفاده كنند . ارزيابي ضعف در دولت عربستان خواهند كرد كه نمي تواند در برابر اين گروه افراطي بايستد و از حقوق زائران دفاع كند و آنچه را كه به مصلحت كشورشان است اجرا كنند .

ميقات حج : هنوز حج از اهداف خود بسيار فاصله دارد ؛ حجّي كه بتواند زائر را همانند روز تولّد پاك كند و پاكيزه به ديار خود برگرداند . به نظر جناب عالي چه راه كارهايي براي رسيدن و تحقّق اين اهداف وجود دارد ؟

آقاي ري شهري : به نظر من سه نكته براي تحقّق اهداف حج بسيار مهم است :

نكته اوّل « معرفت » است ، هرچه معرفت و بصيرت دست اندركاران حج و حجاج

36

بيت الله الحرام به اين فريضه بسيار مهم بيشتر باشد و ظرفيتهاي مهمّي كه اين واجب الهي براي خودسازي دارد ، بيشتر شناخته شود ، بهتر مي شود از اين ظرفيّتها استفاده كرد .

نكته دوم « تلاش براي اجتناب از آفات حج » است ؛ شناخت اموري كه موجب مي شود تا آثار حج از ميان برود ، بسيار مهمّ است .

نكته سوّم « تلاش براي كمال حج » است كه چه كنيم از نورانيت بيشتري در حج برخوردار شويم ، اين سه نكته به نظر من بسيار مهمّ است و بايد همگان از آن آگاه شوند تا بتوانند از بركات و معنويات حج بهره مند گردند .

ميقات حج : اخيراً جناب عالي ديدار و جلسه اي براي هنرمندان و مجريان و تهيّه كنندگان صدا و سيما داشتيد ، فعاليتهاي صدا و سيما را در سالهاي اخير چگونه ارزيابي مي كنيد و چه رهنمودهايي براي آنان داريد ؟

آقاي ري شهري : اولا به اين نكته اشاره كنم كه صدا و سيما در سالهاي اخير بسيار خوب عمل كرده و سرمايه گذاري بسياري مي كند تا مردم از فضاي نوراني حج بهره مند شوند كه قابل قدرداني است ، ليكن براي اين كه از ظرفيتهاي فراوان فرهنگي حج بيشتر استفاده شود ، بايد به نكاتي اهميت دهد . در آن جلسه نكاتي را گفتم كه در اينجا نيز به برخي از آنها اشاره مي كنم :

ـ مركز پژوهشهاي صدا و سيما ، با همكاري معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبري ، ظرفيتهاي حج را شناسايي و مشخص كنند .

ـ شناسايي و به كارگيري بهترينها براي برنامه ريزي و بهره گيري از هنر ، براي انتقال فرهنگ حج به مردم و جامعه .

ـ مقابله با آفات بهره گيري از عمره و حج . هم اكنون عده اي هستند كه مي خواهند از عمره و حج به عنوان يك تشكيلات درآمدزا استفاده كنند و مهمترين جايي كه مي تواند با اين فكر مبارزه كند ، صداوسيماست .

ـ ناهنجاريهايي را كه در حج و عمره اتفاق مي افتد به تصوير كشيدن و براي اصلاح

37

آنها اقدام كردن نيز از كارهاي مهمّ ديگري است كه صداوسيما مي تواند در آن نقش اساسي داشته باشد .

ـ فرهنگ سازي در زمينه حج نيز از كارهايي است كه نقش رسانه ملّي در آن انكارناپذير است .

دو كار نيز از اهميت و اولويت بيشتري برخوردار است كه صدا و سيما بايد با همكاري بعثه روي آن سرمايه گذاري بيشتري كند :

1 . تهيه تاريخ مستند و تصويري حج ، عمره و عتبات عاليات و همه مراكز زيارتي . پرجاذبه ترين و مستندترين تاريخ ، تاريخ تصويري است كه هم براي امروز و هم براي آيندهبسيارمفيداستواين كاري است كه صداوسيما مي تواند روي آن سرمايه گذاري كند .

2 . به تصوير كشيدن بركات و منافع حج . قرآن مي فرمايد : ( إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبارَكاً وَهُديً لِلْعالَمِينَ ) . گاهي كسي با زبان و سخن اين بركات را بيان مي كند ، و يك وقت به صورت تصويري ، بركات فردي ، سياسي ، اجتماعي و خانوادگي را ارائه مي كند كه دومي قطعاً بسيار تأثيرگذارتر از اولي است . مثلا وقتي قرآن سخن از ام القري بودن مكه و اين خانه مي گويد ، اين را به تصوير كشيدن و از ابتداي پيدايش خشكي در اين نقطه از زمين و سپس از ساخته شدن كعبه و مراحل توسعه آن براي مردم با زبان تصوير سخن گفتن ، مطمئناً تأثيرش در مردم بسيار زياد خواهد بود .

چگونه مكّه امّ القري شده ، چه بركاتي براي مردم داشته ، چه دعاهايي اينجا مستجاب شده ، چه كساني بركات فردي برده اند ؟ همه اينها پرجاذبه است و مهمترين بركت اين خانه ظهور حضرت مهدي ( عليه السلام ) از كنار اين خانه است كه تمامي اينها را مي توان به تصوير كشيد و با زبان هنر اين تاريخ درخشان را و اين بركات را براي مردم بيان كرد .

ساخت فيلمهاي كوتاه و بلند در زمينه تاريخ اسلام ، شناخت اماكن ، حج گزاري عارفان وصالحانازكارهايديگرياستكههنرمندانمتعهدمادرصداوسيمامي توانند انجام دهند .

مثلا همين حديث شبلي را كه داراي مضامين بلند عرفاني است ، به تصوير كشيدن ، تأثير زيادي در زائر ايجاد مي كند و به او مي فهماند كه از همان ابتدا با چه معرفتي سفر را

38

آغاز و در طول حج چگونه عمل كند . گرچه انتساب اين حديث به امام سجّاد ( عليه السلام ) روشن نيست بلكه به نظر مي رسد كه از برخي عرفا باشد ، ليكن مضامين آن جالب و آموزنده است .

به هر حال ، در يك جمله بايد گفت تهيه تاريخ مستند و تصويريِ حج و تفسير تصويري منافع و بركات حج ، از كارهاي مهمّي است كه صداوسيما توان آن را دارد .

ميقات حج : اكنون ملك فهد از دار دنيا رفته و آقاي امير عبدالله رسماً پادشاهي اين كشور را به عهده گرفته است . آينده روابط دو كشور را چگونه ارزيابي مي كنيد و آيا اين تغييرات در حج گزاري و مراسم حج تأثير خواهد داشت ؟

آقاي ري شهري : با توجّه به ديدگاه هاي آقاي اميرعبدالله در خصوص روابط با جمهوري اسلامي ايران ، روابط دو كشور تقويت خواهد شد و اميدوارم اين تقويت روابط ، در هر چه بهتر برگزار شدن حج سالهاي آينده مفيد باشد و خصوصاً در حل مشكلاتي كه زائران عزيز دارند ، اقدام شود .

ميقات حج : اخيراً سخن از احداث شهركهاي آموزشي براي حجاج و زائران است . حضرت عالي اين اقدام را تا چه حد مفيد و ضروري مي دانيد و چه پيش بينيهايي را براي اين شهركها در نظر گرفته ايد ؟

آقاي ري شهري : به نظر من اين كار ، بسيار لازم است و خوب بود كه پيش از اين انجام مي شد . ما هم اكنون چه در تهران و چه در استانها و شهرهاي بزرگ ، مكان مناسبي براي آموزش حجاج و معتمرين و زائران نداريم و با استقبالي كه مردم از حج و عمره دارند ، اگر جاي مناسبي براي آموزش زائران داشته باشيم ، قطعاً در روش و منش آنها و بهره گيري هرچه بهتر از مناسك حج و عمره و كاستن از ناهنجاريها بسيار تأثيرگذار است .

اميدواريم ان شاء الله در تهران و بعضي از استانها كه پيش بيني لازم صورت گرفته به زودي اين امر محقق شود و در آينده نيز حداقل در مراكز استانها اين مجموعه هاي آموزشي تأسيس و مورد استفاده مردم قرار گيرد .

39

ميقات حج : سال آينده محور تبليغاتي حج چيست ؟

آقاي ري شهري : موضوع « ترابط قرآن و سنت » يا « پيوند و ارتباط متقابل قرآن و سنت » را به عنوان محور فرهنگي و تبليغي حج سال 1426 برگزيده ايم كه مسأله بسيار مهم در جهان اسلام است . اين سؤال در جوامع اسلامي مطرح بوده و هست كه آيا در حوزه معرفت ديني ، قرآن تنها كافي است يا به سنت هم نيازمنديم ؟

گروهي از مسلمانان معتقدند كه : « حَسْبُنَا كِتابَ الله » قرآن تنها كافي است و نيازي به سنت نداريم . در برابر اين گروه اخباريها هستند كه معتقدند قرآن براي ما قابل فهم نيست و ما فقط بايد از سنت بهره بگيريم ! بنابراين ، « ترابط قرآن و سنت » موضوع بسيار مهمّي است كه چه خوب است بررسي آن از كنار خانه خدا آغاز شود .

بندهدرمقدّمهميزان الحكمهذكركرده امكهچهارنظريّههم اكنوندراينزمينهوجوددارد :

1 . نياز نداشتن به سنت و كافي بودن قرآن

2 . كافي بودن سنت و عدم نياز به قرآن

3 . كافي بودن قرآن و نياز به سنت در موارد خاص

4 . تفصيل ميان مراتب فهم قرآن

گزينه چهارم چيزي است كه ما مطرح كرده ايم ؛ به اين معني كه شناخت قرآن مراتبي دارد . ما در برخي از مراتب فهم قرآن نياز به سنت نداريم و مي توانيم با مراجعه به لغت ، قرآن را با قرآن تفسير كنيم و معناي آيه را بدون مراجعه به سنت بفهميم ، امّا اگر بخواهيم به عمق معاني قرآن و نيز اشارات و لطايف و حقايق قرآني پي ببريم ، حتماً نياز به سنت داريم و رسيدن به اين حقايق جز با بهره گيري از سنت ميسّر نيست .