بخش 2

فصل اوّل : گزارش روزشمار دوشنبه 15 ذی قعده پرواز کاروان نخستین انتشار نخستین شماره فارسی عکاظ سه شنبه 16 ذی قعده عزیمت نیروهای بعثه ها و کارگزاران حج مشکلات سفر حج در دوران گذشته چهارشنبه 17 ذی قعده مسأله عامّ البلوای تخییر بین قصر و اتمام نماز رعایت نکردن برخی از آداب حضور در مدینه انفجارهای ریاض و جدّه جایزه جهانی ملک فیصل پنج شنبه 18 ذی قعده ورود سرپرست حجّاج ایرانی به مدینه منوّره اولین جلسه شورای هماهنگی بعثه انتشار نخستین شماره زائر ناشر نخستین نشریه فارسی در مکه در یکصد سال پیش برگزاری اولین مراسم دعای کمیل در مدینه صحیح خواندن ادعیه و زیارات ورود اعضای بعثه های مراجع به مدینه جمعه 19 ذی قعده برگزاری دعای ندبه در مدینه مراسم سخنرانی عمومی بعثه دیدار با نماینده ولیّ فقیه برای چگونگی تدوین کتاب حج ارزیابی عملکرد روحانیون حج تضییق و محدودیت در بقیع بقیع غریب افزایش مبالغ به سرقت رفته از زائران افزایش دوازده ساعت به زمان حضور ایر

فصل اوّل

گزارش روزشمار

دوشنبه 15 ذي قعده^{( 1 )}

7/10/1383

پرواز كاروان نخستين

نخستين گروه زائران و حجّاج ايراني ، شامگاه امروز ، با يك فروند هواپيماي ايرباس از فرودگاه مهرآباد عازم مدينه منوره شدند .

در مراسم بدرقه نخستين گروه زائران ، حجة الاسلام و المسلمين آقاي ري شهري ، نماينده وليّ فقيه و سرپرست حجّاج ايراني و آقاي سيّد احمد زرهاني رئيس سازمان حج و زيارت و معاون وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي حضور داشتند .

امسال ، براي نخستين بار هواپيماهاي ايراني اجازه يافتند در فرودگاه مدينه به زمين بنشينند . بنابراين ، تمامي زائران مدينه قبل به طور مستقيم وارد مدينه مي شوند و همه زائران مدينه بعد مستقيماً از مدينه به ايران پرواز مي كنند .

امسال پروازهاي رفت و برگشت حجاج ايراني با هواپيمايي هما ، و نيز هواپيمايي سعودي انجام خواهد شد . هما حدود 49 هزار زائر را به عربستان و سپس به ايران منتقل خواهد كرد .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . روز دوشنبه 7/10/83 به تقويم ايران 14 ذي قعده ، و به افق عربستان طبق اعلام رسمي دولت 15 ذي قعده است و تاريخگذاري ما طبق افق محل مناسك حج ، يعني عربستان خواهد بود .

در مراسم بدرقه نخستين گروه از زائران ايراني ، حجة الاسلام و المسلمين ري شهري گفت : « كساني كه اكنون عازم مدينه منوّره هستند افتخار دارند كه پيشتازان سفيران جمهوري اسلامي ايران در عربستان باشند » . وي با اشاره به رهنمود مقام معظّم رهبري كه محور فعاليتهاي فرهنگي امسال حج ، بايد قرآن باشد گفت : « امسال حضور قرآن در ميان زائران و كارگزاران حج ، پر رنگ تر از سالهاي گذشته خواهد بود » . ايشان در پايان با ارائه پنج رهنمود خاطر نشان كرد : « كساني كه دست اندركار زائران هستند بدانند كه حجّاج ميهمانان خداوند و بايد تمامي سازمانها و دستگاههاي مسؤول جمهوري اسلامي ايران از ميهمانان خدا به خوبي پذيرايي كنند » .

نخستين گروه از زائران ايراني ساعت 35 دقيقه بامداد سه شنبه 8/10/83 وارد فرودگاه مدينه شدند . آنان نخستين زائراني بودند كه توانستند بر فراز آسمان مدينه مسجد النبي را كه چون خورشيدي در تاريكي شب مي درخشيد مشاهده كنند .

انتشار نخستين شماره فارسي عكاظ

همزمان با ورود ايرانيان به مدينه ، روزنامه سعودي عكاظ ، اقدام به نشر ضميمه فارسي با نام سعودي گازت كرد ، كه نخستين شماره آن روز سه شنبه 8/10/83 برابر با 17 ذي قعده منتشر شد . سال قبل روزنامه البلاد ويژه نامه فارسي منتشر مي كرد . در اين

شماره مي خوانيم :

ـ شيخ صالح بن عبدالرحمن الحصّين رئيس شؤون حرمين شريفين گفت : در حج سال جاري طرحي را تدارك ديده ايم كه طيّ آن نود نفر از علما در طول شبانه روز مسائل شرعي را براي حجاج بازگو خواهند كرد و پاسخگوي آنان خواهند بود . همچنين جمعي از مترجمين در خدمت آنان اند تا فتاوي و مسائل شرعي را براي حجّاج ترجمه كنند .

ـ شركت هواپيمايي عربستان در حج امسال ، بيش از يك ميليون زائر را با 4500 پرواز انتقال مي دهد .

ـ مشاعر مقدسه امسال شاهد طرحهاي عمراني گسترده اي با هزينه اي بالغ بر 750

ميليون ريال بوده است كه مهمترين آن طرح پل جمرات و تغييرات ستونهاي جمرات و حوضچه هاي رمي و نصب تابلوهاي الكترونيكي براي راهنمايي حجاج است كه تعداد افراد روي پل را نشان مي دهد .

دكتر حبيب زين العابدين معاون وزير امور شهري و روستائي در اين باره مي گويد :

يكي از اقدامات مهمي كه امسال صورت گرفت انتقال كشتارگاه شماره 2 المعيصم به خارج از منطقه مشاعر مقدسه بود كه در نتيجه فضا براي تردّد بهتر و آسان تر حجاج جنوب شرق آسيا باز شده است .

همچنين احداث چهار تونلِ جديد پياده رو در مسير مشعر به مني از اقدامات جديد است . طولاين تونلها سه كيلومتر است و منطقه المعيصم را به مني و عزيزيه متّصل مي كند . درمقابلهرتونلپلياحداثشده كه تردّد ماشينها و پياده روها را آسان مي كند .

دكتر محمد بن عبدالمحسن تركي معاون مطبوعاتي وزارت امور اسلامي و اوقاف عربستان اعلام كرد :

اين وزارتخانه در نظر دارد تعداد سيزده ميليون و يكصد و پنجاه و سه هزار نسخه قرآن كريم همراه با ترجمه آن را ميان حجاج خانه خدا طي سال جاري توزيع كند . نيز قرار است 41 كتاب به 25 زبان و 39 نوار به 12 زبان ميان حجاج توزيع گردد .

همچنين به مناسبت موسم حج ، بخش فارسي راديوي حج عربستان كار خود را شروع كرده است . اين راديو پخش برنامه « راهنماي حج » خود را به زبان فارسي از اوّل ماه ذي قعده آغاز كرده و به پخش برنامه هاي فارسي تا پايان ماه ذي حجه ، همه روزه از ساعت 30 : 5 بعد از ظهر تا ساعت 7 ادامه مي دهد .

مي افزايم كه بعد از ظهر امروز دوشنبه خانه كعبه را شاهزاده عبدالمجيد بن عبد العزيز امير منطقه مكّه مكرّمه ، به نيابت از پادشاه عربستان با آب زمزم و گلاب ناب ايران

شستوشو داد .

سه شنبه 16 ذي قعده

8/10/1383

عزيمت نيروهاي بعثه ها و كارگزاران حج

امروز بخش عمده اي از نيروهاي بعثه مقام معظم رهبري و ساير بعثه ها و كارگزاران حج از تهران به مدينه منوّره پرواز كردند . قرار بود پرواز رأس ساعت 12 صورت گيرد ، ولي بر اثر نقص فنّي هواپيما ] ؟ ! [ ، پرواز حدود چهار ساعت و نيم تأخير داشت و هواپيما حدود ساعت 30 : 7 در فرودگاه مدينه به زمين نشست .

هرچند تأخير پرواز در ايران كما بيش براي مسافران عادي شده است ولي مسامحه در اين موضوع روا نيست و دست اندركاران بايد چنين وضعي را قبلاً پيش بيني كنند . حداقل برنامه اي براي زائران معطّل در فرودگاه تدارك ببينند و با اطّلاع رساني درست و همگاني ـ دست كم اعلامِ مقدار تقريبيِ تأخير و دليلِ آن ـ مسافران را از بلاتكليفي درآورند . گرچه تأخير نسبتاً زياد بود ، ولي در اين راه ، بايد هرگونه سختي را به جان خريد و با لذّت تحمّل كرد . از اين رو صداي اعتراضي از كسي بلند نشد . برخي از عالمان بزرگ و مسنّ كه كهولت سن شرايط ويژه اي بر آنان تحميل كرده است نيز با اين پرواز مشرّف شدند از جمله حضرات آيات حاج شيخ علي پناه اشتهاردي و حاج شيخ محمد حسن قديري .

امسال در فرودگاه مدينه ، مأموران سعودي سخت گيري چنداني نمي كردند و از بازرسي بدني و بررسي چمدانها و ساكهاي بزرگ خبري نبود . فقط كيفهاي كوچك دستي را تفتيش مي كردند و برخي كتابها را مي گرفتند و سپس با تذكر اندكي به آنها ، مثل اينكه اينها كتب حديث يا مناسك يا دعاست باز مي گرداندند .

درست است كه وظيفه دست اندركاران كاستن از مشكلات حج است ؛ ولي ساختار حج جوري است كه نمي توان همه مشكلات را از پيش پا برداشت و شايد در همين نكته هم ، حكمتي نهفته است . بسياري از زائران ايراني هنگام مواجهه با مشكلاتي مانند تأخير پرواز ، خراب شدن اتومبيل در راه مدينه به مكه يا جده به مدينه ، اندكي دير رسيدن غذا يا نبودن برخي اقلام غذايي ، زود كاسه صبرشان لبريز مي گردد و عنان تحمّل را از دست مي دهند ، كه گاهي به مسائل حادّي هم منتهي مي شود .

بهترين يا يكي از بهترين كارها براي پيشگيري از حوادث ناخواسته در اين مواقع ، توجيهِ قبلي زائران با مشكلات بسيارِ حج در زمانهاي گذشته است كه مشكلات امروزي در قياس با آنها يكي از هزار و اندكي از بسيار است . براي اينكه مشكلات سفرو مسكن و غذا و مانند آن براي زائران آسان و تحمّل پذير شود خوب است كه روحانيون كاروانها مشكلات بسيارِ حاجيان در زمانهاي گذشته را به زائران گوشزد كنند ، بدون اينكه بخواهند بر كم كاريها يا تقصيرها و كوتاهيها سرپوش بگذارند . مثلاً براي همين تأخير پرواز ذكر چند نمونه مشابه در اينجا بسيار بجاست :

مشكلات سفر حج در دوران گذشته

محدّث متبحّر و پارسا حاج شيخ عباس قمي جمعاً چهار بار به حج مشرف شده ، و سفر اوّل وي به سال 1318 ق ، و از نجف بوده است . دقيقاً معلوم نيست كه از چه راهي به مكه سفر كرده ، ولي نحوه بازگشتش را خود توضيح داده است ؛ از جمله اينكه در جدّه حدود چهل روز در انتظار كشتي بوده و اين مدت طولاني را با ناراحتي زياد به سر آورده است . وي در نامه اي خطاب به پدرش ـ كه به وسيله حجاج قمي كه قبل از او نوبت حركت

داشته اند ، به ايران فرستاده است ـ مي نويسد :

فدايت شوم ! اليوم ، كه جمعه 24 شهر محرم الحرام است ، در شهر جدّه به سلامتي مشغول دعا هستم و اين جمعه چهارم است كه بر ما گذشته در اين شهر . و ] اين شهر [ بسيار بد آب و هواست و معلوم نيست كي از اين شهر خراب بيرون خواهيم رفت . كشتي نيست نقداً ، تا كي بيايد . بايد كشتي بنشينيم ، در روي دريا سير كنيم تا قريب بيست روز به ايران برسيم : به بوشهر و شيراز و اصفهان و كاشان و قم . چه كنيم ؟ جاي اَحِبّا خالي است .

الحال ، در عجم مردم تمام به تعزيه داري و روضه خواني اشتغال دارند ؛ در اينجا ما در ميان اين سنّيان گرفتاريم و شب و روز صداي دايره مي شنويم چه كنيم ؟ !

همچنين در نامه اي خطاب به برادرش ، شيخ مرتضي ، نوشته است :

الآن چهل روز است كه در اين شهر جدّه گرفتاريم . . . نه آبي . . . نه درختي . . . نه بهاري . روزي نيم قِران پول آب مي دهيم ، نمي شود خورد . از حشرات و چرك لباس نزديك است بميريم . نه مي ميريم كه جانمان خلاص شود ، نه به يك آب و هواي خوبي مي رسيم كه لااقل چشممان باز شود . چه بگويم ؟ دنياست ! ^{( 1 )}

در دورانهاي گذشته موضوع امنيت سفر و راه يكي از مشكلات اساسي حج بوده است و در برخي سالها فقيهان به تحريم سفر از بعضي راهها فتوا مي داده اند . شيخ آقا بزرگ تهراني در ذريعه رساله اي را معرفي كرده است بدين نحو :

فتاوي العلماء في حرمة السفر إلي الحج من طريق الجبل . في رسالة مختصرة مطبوعة بطهران في شعبان 1320 . ^{( 2 )}

علامه محمد خان قزويني در وصف سفر حج استادش حاج شيخ فضل الله نوري به سال 1319 ق ، و ناامني راه مي نويسد :

. . . و از جمله چيزهايي كه آقاي ميرزا ابوالحسن خان معزيٌّ اليه راجع به اين سفر حكايت مي كنند اين است كه در يكي از منازل راه ( لابد راه جبل ) دزد به قافله

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . رك : جمع پريشان ، ج 1 ، ص 404 .

2 . الذريعة ، ج 16 ، ص 102 .

حضرات زده بود و ايشان را تقريباً لخت كرده بوده و تمام اموال و مراكب و حمولات ايشان را به غارت برده و ايشان پياده مانده بوده اند . بعد يادشان نيست چگونه و شايد بعضي از اتراك براي هر يكي از آنها يك خري پيدا كرده بوده اند كه با آن خر توانسته بوده اند به منزل برسند . مي گويند بعدها پس از مراجعت يك روز كه همه آن حضرات كه از جمله مرحوم حاجي شيخ شيپور مسخره و حاجي ميرزا هادي پسر مرحوم شيخ فضل الله ( از شاگردان سابق من ) در منزل مرحوم حاجي نجم الدوله مهمان بودند حاجي شيخ شيپور حكايت اين واقعه دزدي و غارت اعراب را مي كرده تا بدانجا رسيده كه براي هر يكي خري آوردند و اين چنين مطلب را ادا كرده : « خلاصه براي هر يكي از ماها خري آوردند ، آقا يك خر ( و با دست اشاره به مرحوم شيخ فضل الله كرده ) ، آقا هم يك خر ، آقا هم يك خر ، آقا هم يك خر ( و در هر كدام از اين « آقا » ها با دست اشاره به يكي از آقايان حاضر يعني مرحوم شمس العلماء و مرحوم آقا علي اكبر بروجردي و غيره مي كرده ) و آقا هم يك كره خر ( و در اين جمله اخير اشاره به حاجي ميرزا هادي پسر مرحوم شيخ فضل الله نموده . ) ^{( 1 )}

پيش از اين زمان يعني در زمان ميرزاي قمي صاحب قوانين هم ناامني راهها مسأله اي حسّاس و نگران كننده بوده به طوري كه يكي از عالمان معاصرِ ميرزا طيّ سؤال مشروحي از وي كسب تكليف كرده و ميرزا هم به تفصيل پاسخ او را داده است . ^{( 2 )}

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . مقالات قزويني ، ص 885 .

2 . جامع الشتات ، ج 1 ، ص 326 ـ 331 . مشكلات حج و ناامني راهها در دوران گذشته طيّ مقاله مبسوطي با عنوان « مشكلات حاجيان از زبان سفرنامه نويسان » تأليف حجة الاسلام والمسلمين قاضي عسكر مشروحاً بررسي شده است . رك : ميقات حج ، شماره هاي 40 و 41 .

چهارشنبه 17 ذي قعده

9/10/1383

صبح امروز ، تقريباً تمام بخشهاي بعثه و ستاد حج فعال شده بودند و همه يا بخشي از كارگزاران آنها در محل كار خود حاضر بودند . هيأت پاسخگويي به مسائل شرعيِ بعثه مقام معظم رهبري نيز صبح همين روز با حضور آية الله قديري و حجة الاسلام محمد حسين فلاح زاده و حجة الاسلام محمدي يزدي ( احمد آبادي ) كار خود را آغاز كرد .

مسأله عامّ البلواي تخيير بين قصر و اتمام نماز

يكي از مسائل شرعي كه بيش از هر موضوع ديگري سؤال مي شود مسأله قصر و اتمام نمازهاي چهار ركعتي در حرمين شريفين است . همين روز اوّل تشرّفِ ما به حرم زائران ايراني همين مسأله را مي پرسيدند . مي دانيم كه در خصوص اين مسأله پنج فتوا و نظر از مراجع معاصر وجود دارد . اين مسأله در زمان شيخ صدوق ( رحمه الله ) نيز معركه آراء بوده و ايشان در اين باره در خصال مي نويسد :

. . . عن أبي عبدالله ( عليه السلام ) قال : « من مخزون علم الله ( عزّوجلّ ) الإتمام في أربعة مواطن : حرم الله ( عزّوجلّ ) ، و حرم رسوله ( صلّي الله عليه وآله ) ، و حرم أميرالمؤمنين ( عليه السلام ) و حرم الحسين بن علي ( عليهما السلام ) » . قال مصنّف هذا الكتاب : يعني أنْ ينوي الإنسان في حرمهم ( عليهم السلام ) مقام

عشرة أيّام و يُتمّ ولا ينوي مقام دون عشرة أيّام فيقصّر . وليس ما يقوله غير أهل الاستبصار بشيء : « أنّه يتمّ في هذه المواضع علي كلّ حال » . ^{( 1 )}

با اينكه خصال كتابي فقهي مانند مقنع و هدايه صدوق ، يا كتابي مخصوص احاديث فقهي مانند فقيه نيست بلكه بيشتر صبغه اخلاقي دارد و مشتمل بر روايات اخلاقي است ، با اين همه شيخ صدوق اين توضيح را ضروري ديده و نظر خويش را بيان كرده است

و اين نشان دهنده اهميت مسأله و اختلافي بودن آن در عصر شيخ صدوق و پيش از

آن است و ايشان مخالفان نظر خود را « غير أهل الاستبصار » خوانده است . باري ، اين مسأله اعني تخيير مسافر بين قصر و اتمام در اماكن اربعه در زمان ما هم معركه آراست

و تشتّت و اختلاف فتاوي در آن ، مردم و بخصوص روحانيون كاروانهاي حج و عمره را سردرگم كرده است . مراجع معاصر ( حفظهم الله ) جمعاً در اين مسأله در خصوص مكه

و مدينه پنج فتوا دارند :

الف ) عدم تخيير مطلقاً ، و اينكه فرقي بين اماكن اربعه و شهرهاي ديگر نيست .

ب ) تخيير فقط در مسجد الحرام و مسجد النبيّ ( صلّي الله عليه وآله ) قديم نه قسمتهاي توسعه يافته .

ج ) تخيير فقط در مسجد الحرام و مسجد النبيّ ( صلّي الله عليه وآله ) ، اعمّ از قسمتهاي توسعه يافته و مسجد اصلي در قديم ، نه در شهر مكه و مدينه .

د ) تخيير فقط در شهر مكه و مدينه قديم ، نه قسمتهاي توسعه يافته مكه و مدينه فعلي .

هـ ) تخيير در تمام شهر مكه و مدينه فعلي .

باري ، قائل قول اوّل روايات دالّ بر صحّت اتمام در اماكن اربعه را ـ مانند شيخ صدوق ـ حمل مي كنند بر ترغيب در ماندن و قصد اقامه ده روز در اين اماكن مقدّس ، نه اتمام بدون قصد اقامه عشره چنان كه قائلان ساير اقوال هم هيچ يك مطابق ظاهر روايت خصال فتوا نداده اند ؛ زيرا ظاهر روايت خصال تعيّن اتمام در اماكن اربعه است نه تخيير بين قصر و اتمام . به هر حال قائلان اين پنج قول اتفاق نظر دارند كه قصر در اماكن مذكور مطابق احتياط و به اتفاق آراء ، صحيح و مجزي است . از اين رو برخي فضلا در حج و عمره ـ هم

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . الخصال ، ج 1 ، ص 252 ، باب الأربعة ، ح 123 ، چاپ جامعه مدرسين .

براي عمل به احتياط و هم براي نجات از سردرگمي مردم و تحيّر آنان ـ به مردم توصيه مي كنند كه از خير تخيير بگذرند و عطايش را به لقايش ببخشند و نمازشان را قصر بخوانند ؛ چون اتمام اگر هم فضيلتي داشته باشد قطعاً مخالف احتياط است .

رعايت نكردن برخي از آداب حضور در مدينه

روزهاي آغاز حضور ايرانيان در مدينه ، كميِ جمعيت ايرانيها محسوس است امّا بقيع شلوغ است و زائران ساير كشورها كمابيش نيز بقيع را زيارت مي كنند . اين روزها درِ بقيع دو نوبت ، پس از نماز صبح و عصر به روي مردان باز مي شود ، ولي در را نسبتاً زود مي بندند و برخي از زائران ناراضي اند . نيز براي ورود به بقيع ، تنها يك پله از سه پله بقيع باز است و ورود با ازدحام جمعيت و فشار همراه است .

متأسّفانه هنوز هم برخي ايرانيان در بقيع شريف و كنار آن نماز مي خوانند ، و هرروز پس از نماز صبح گروهي از زنان ايراني متحيرانه پرس و جو مي كنند كه كي و از كدام در براي زيارت روضه نبوي مي توان مشرف شد و گويا راهنمايي نشده اند يا در جلسات روحاني كاروان شركت نكرده اند . سزاوار است روز اوّل ورود به مدينه ، ساعاتي كه بانوان مي توانند به روضه مطهره مشرّف شوند و اينكه از كدام درها بايد تشرّف يابند ، ساعات بازكردن و بستن درهاي مسجد النبي ( صلوات الله عليه و آله ) ، وقتهاي خلوتِ روضه مطهّره ، اوقات نمازها و فواصل بين اذان و نماز ، ساعات باز بودنِ بقيع و مسائلي از اين دست را براي زائران بازگو كنند . همچنين در خصوص آداب تشرّف و حضور در نمازهاي جماعت ، نكته هاي لازم را به زائران تفهيم كنند . خود بنده شاهد بودم كه روزي پيش از نماز ظهر ، در روضه مطهره در صف نماز جماعت ، عده اي از ايرانيان با صداي بلند صلوات فرستادند و مي پنداشتند كه هنر و شجاعت به خرج داده اند . شرطه ها هم خشمگين شدند و يكي از آنها نزد من آمد و گفت : « علِّموهم الأدب » . يعني ادب محضر پيامبر ( صلي الله عليه وآله ) را به آنان بياموزيد ! كه از نكات لازم الرعاية و موضوعي است كه اين آيه شريفه به آن تنبّه داده است :

( يا ايّها الذين آمنوا لا ترفعوا أصواتكم فوق صوت النبي ولا تجهروا له بالقول كجهر

بعضكم لبعض أن تحبط أعمالكم وأنتم لا تعلمون ) . ^{( 1 )}

ـ اي مؤمنان صدايتان را از صداي پيامبر ، فراتر نبريد و در گفتار با او ، بلند سخن مگوييد چنان كه با يكديگر بلند سخن مي گوييد ، مبادا كردارهايتان بي آنكه خود دريابيد تباه گردد .

مورد ديگري را نيز شاهد بودم كه پيرمردي چند دقيقه اي مانده به نماز ظهر مي خواست از باب جبرئيل وارد مسجد شود در حالي كه صفهاي نماز جماعت تا بيرون در هم كشيده شده بود . يكي دو بار شرطه ها به او اشاره كردند كه از اين در وارد نشود ولي او متوجه نشد و مكرّر به فارسي مي گفت : « مي خواهم در مسجد پيغمبر نماز بخوانم » و مي خواست وارد شود كه ناگهان شرطه اي او را هُل داد و حدود دو متر به بيرون به سمت بقيع پرتاب كرد . حادثه ناراحت كننده اي بود و علّت رخداد آن هم توجيه نشدن پيرمرد زائر . من هم مشغول نماز بودم وگرنه به او تفهيم مي كردم كه از در ديگري وارد شود .

نمونه ديگر از اين مسامحات ، ريختن گندم فراوان ـ براي كبوترها ـ روي پله ها و راهروهاي بقيع است كه بركت لازم الاحترام خدا پايمال مي شود . البته اين موضوع اختصاصي به ايرانيان ندارد .

متأسفانه برخي از زائران به حضور در جلسات آموزشي كاروان اهتمام كافي ندارند وگرنه روحانيان كاروانها معمولاً تلاش مي كنند تا نكاتي از اين قبيل را به آنان گوشزد كنند .

انفجارهاي رياض و جدّه

در آستانه حج امسال ، انفجارهاي رياض و جدّه ، مقامات سعودي را نگران كرد و آنان نيز نگراني خود را در باب تأمين امنيت مراسم دعاي كميل به مقامات ايراني منتقل كردند و تدابير لازم در اين زمينه انديشيده شد .

حدود يك ماه پيش از ورود حجّاج به عربستان ، در جدّه ، و سپس در ساعت 21 روز چهارشنبه 9/10/83 در رياض چند انفجار به وقوع پيوست . ويژه نامه فارسي روزنامه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . سوره حجرات ( 49 ) : 2 .

عكاظ در شماره چهارم خود در تاريخ جمعه 19 ذي قعده 1425 ( 11/10/83 ) در اين باره چنين نوشت :

نيروهاي امنيتي عربستان سعودي چهارشنبه شب محل دو خودروي بمبگذاري شده در نزديكي وزارت كشور در رياض را تحت محاصره در آوردند . قابل ذكر است كه انفجارهاي پايتخت عربستان آسيبي به ساختمان وزارت كشور نرساند .

انفجار دو خودروي بمبگذاري شده در حالي صورت گرفت كه منابع رسمي سعودي اعلام كردند : نيروهاي امنيتي كشور بامداد چهارشنبه يك فرد مسلح را در رياض به قتل رساندند و همچنين دو فرد مسلح تحت تعقيب نيروهاي امنيتي در شهر جده بازداشت شدند . در همين خصوص وزارت كشور عربستان روز پنجشنبه با انتشار بيانيه اي انفجار دو خوردي بمبگذاري شده در رياض را تأييد كرد .

يك مقام مسؤول در وزارت كشور اعلام كرد : در ساعت 21 چهارشنبه به وقت محلي تروريستها يك خودروي بمبگذاري شده را در بيرون ساختمان وزارت كشور عربستان منفجر كردند كه شماري زخمي برجاي گذاشت .

بر اساس اين بيانيه پنج نفر از نگهبانان وزارت كشور مجروح و به بيمارستان منتقل شدند . در اين بيانيه اضافه شده است : همزمان با اين حادثه ، افرادي كه قصد نزديك كردن يك دستگاه خودروي بمبگذاري شده به مقر نيروهاي ويژه در شرق رياض را داشتند ، با محافظين اين ساختمان درگير شدند و راننده خودرو مزبور مجبور به منفجر كردن آن در 350 متري ساختمان شد .

اين انفجار در زماني روي داد كه ترافيك در منطقه پر تردد مزبور سنگين بود . از اين جهت 12 نفر از محافظين درون ساختمان و جمعي از شهروندان كه در اطراف آن بودند مجروح شدند .

يك منبع مسؤول در وزارت كشور اضافه كرد : نيروهاي امنيتي هفت تن از عوامل اين حادثه را تحت تعقيب قرار داده و در رأس ساعت 22 به وقت محلي در منطقه شمالي شهر رياض با آنان درگير شدند كه در نتيجه تمامي تروريستها به قتل رسيدند و از خودروي آنها مقاديري سلاح و مهمات و مواد منفجره كشف و ضبط شد .

جايزه جهاني ملك فيصل

سعودي گازت ويژه نامه فارسي عكاظ در شماره امروز خود نوشت :

روز سه شنبه 30 ذوالقعده برابر با يازدهم ژانويه ضيافت شامي به افتخار هيأت داوري اعطاي جايزه ملك فيصل در حضور شاهزاده خالد الفيصل برگزار ، و طي آن برندگان جايزه ساليانه ملك فيصل اعلام خواهد شد . اين جايزه جهاني ساليانه به پنج موضوع اختصاص مي يابد :

1 . خدمات اسلامي ؛ 2 . مطالعات اسلامي ؛ 3 . ادبيات عرب ؛ 4 . پزشكي ؛ 5 . علوم .

جايزه عبارت است از تقدير نامه اي كه با خط زيبا و در يك قاب ارزشمند چرمي تقديم مي شود به اضافه يك مدال طلائي عيار 24 به وزن 200 گرم و يك چك به مبلغ 750 هزار ريال سعودي ( دويست هزار دلار آمريكا ) . قابل ذكر است كه اين جايزه در جهان جايگاهي برابر با جايزه نوبل دارد و همان افتخار نصيب

برندگان مي شود .

مقامات سعودي از هم اكنون در پي چاره انديشي براي پرهيز از حوادث ناگوار در مني هستند ، هرچند به قيمت تغيير فتاوي علماي اهل سنت و بطلان حج . ويژه نامه فارسي عكاظ در شماره امروز خود نوشت :

حاتم بن حسن قاضي معاون وزارت حج گفت : بنابر رهنمودهاي والاحضرت عبدالمجيد بن عبدالعزيز امير مكه مكرمه و رئيس كميته مركزي حج ، به منظور جلوگيري از ازدحام زائران ، تبليغ و تشويق شوند تا از ساعت هفت بامداد عيد قربان تا ساعت نه به طرف پل جمرات حركت نكنند .

وي افزود : زائران مي توانند رمي جمرات خود را تا صبح روز يازدهم ذي الحجه به تعويق بياندازند همچنين مي توانند از مزدلفه راهي مكّه شوند و طواف افاضه ، سعي و حلق و تقصير خود را به پايان رسانند ، سپس بعد از انتهاي ازدحام به مني برگردند و رمي جمرات نمايند . در اجتماع ياد شده از چگونگي آگاه سازي زائران بحث و گفتگو صورت گرفت .

پنج شنبه 18 ذي قعده

10/10/1383

ورود سرپرست حجّاج ايراني به مدينه منوّره

نماينده مقام معظم رهبري و سرپرست حجّاج ايراني ، حجة الاسلام و المسلمين محمدي ري شهري پيش از ظهر امروز پنج شنبه 10/10/83 ( = 18 ذي قعده ) وارد فرودگاه مدينه منوره شدند و مورد استقبال سفير ايران در عربستان و سركنسول ايران در جدّه و برخي اعضاي بعثه مقام معظّم رهبري قرار گرفتند . ايشان مقارن ظهر وارد قصر الدخيل ( محل استقرار بعثه و ستاد حج در مدينه ) شدند و اعضاي بعثه و ستاد حج در طبقه همكف از ايشان استقبال كردند . همچنين سيد احمد زرهاني رئيس سازمان حج و زيارت ، حجة الاسلام والمسلمين قاضي عسكر معاون آموزش و پژوهش بعثه ، و عده اي از علما از جمله حضرات آيات و حجج اسلام ، كريمي ، قرائتي ، غيوري و مسعودي ايشان را همراهي مي كردند .

سعودي گازت ويژه نامه فارسي روزنامه سعودي عكاظ در صفحه اوّل شماره چهارم خود ( جمعه 19 ذي قعده = 11/10/83 ) گزارشي همراه با تصوير از ورود سرپرست حجّاج ايراني به مدينه منعكس كرده است . عنوان اين گزارش چنين است : « حجة الاسلام ري شهري پس از ورود به مدينه : حفظ و تقويت وحدت و يكپارچگي دنياي اسلام با

محوريت قرآن كريم در رأس برنامه هاي بعثه مقام معظم رهبري در حج سال جاري قرار دارد » . اين روزنامه افزوده است :

وي تصريح كرد : احياي حج ابراهيمي هدف اصلي يكصد هزار زائر ايراني خانه خدا از شركت در حج امسال است و اميدواريم در سايه برادري و صميميت ميان دو ميليون زائر خانه خدا بتوانيم صداي واحدي را در مخالفت با ظلم و ستم استكبار و صهيونيسم عليه ملتهاي مظلوم فلسطين و عراق به گوش امت اسلام برسانيم .

حجة الاسلام و المسلمين محمدي ري شهري همچنين از برگزاري مراسم روح بخش دعاي كميل در جوار حرم نبوي و در كنار قبرستان بقيع سخن به ميان آورد و تأكيد كرد : اين مراسم نخستين برنامه فرهنگي بعثه مقام رهبري در حج سال جاري خواهد بود .

بعد از ظهر همين روز رأس ساعت 30 : 3 جلسه عمومي اعضاي بعثه و ستاد حج در سالن اجتماعات هتل قصر الدخيل ، و سپس در ساعت 45 : 4 اولين جلسه شوراي هماهنگي بعثه ، در دفتر بعثه برگزار شد .

آقاي ري شهري در جلسه عمومي اعضاي بعثه و ستاد ، طيّ سخناني از همه كارگزاران حج تشكر كردند و افزودند :

بي شك ، تنها بعثه و سازمان حج و زيارت ، در برگزاري حج ذي نقش نيستند ، بلكه ارگانها و مراكز متعددي دست به دست هم داده اند تا حج به نحو شايسته اي برگزار شود مانند سفارت و كنسولگري جمهوري اسلامي ايران در عربستان ، بخصوص جناب آقاي صادقي ، سفير محترم كه اخيراً اين مسؤوليت را بر دوش گرفته اند و نيز حجة الاسلام آقاي مهدوي سركنسول ايران در جدّه .

ايشان با اشاره به اينكه به دنبال رهنمود سال گذشته رهبر معظم انقلاب ، حج امسال حج قرآني است و محور كارها و تبليغات ما بايد قرآن كريم باشد ، گفتند :

به مصداق ( تِلْكَ عَشَرَةٌ كَامِلَةٌ ) ^{( 1 )} ده نكته قرآني يادداشت كرده ام تا براي بهتر برگزار شدن حج ، مورد عنايت قرار گيرد كه عبارتند از :

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . سوره بقره ( 2 ) : 196 .

1 . تلاش براي ارائه كار بهتر . ما در حال امتحان هستيم كه كداميك بهتر كار مي كنيم ، كار بهتر نه بيشتر ( الذي خَلَقَ المَوْتَ والحَيوةَ ليبلُوَكُمْ أيّكُمُ أحسَنُ عَمَلاً ) ^{( 1 )} . كار براي زوّار براي ما واجب است . پس اوّل بايد به كار پرداخت و سپس به عبادت مستحب .

2 . تلاش توأم با اخلاص . يعني كار با كيفيت ، و اولين نكته كيفيت ، اخلاص و كار براي خداست ( والذين جَاهَدوا فِينا لَنَهدِينَّهم سُبُلَنا ) ^{( 2 )} .

3 . احترام به زائران خانه خدا . زائران مهمانان خدا هستند و وظيفه همه كارگزاران حج ، احترام گذاشتن به آنهاست ( وَمَنْ يُعظِّمْ شَعائِرَ اللهِ فَإنّها مِنْ تَقْوي القُلُوب ) ^{( 3 )}شعائر جمع شعيره به معناي علامت و نشانه است و از همين رو صفا و مروة از « شعائر الله » هستند . ( إنّ الصفا و المروةَ مِن شَعَائرِ اللّهِ ) ^{( 4 )} . وقتي صفا و مروة از شعائر الهي اند آيا زائران از شعائر نيستند ؟

4 . پرهيز از اسراف . رهبر انقلاب در ملاقات سال گذشته كارگزاران حج با ايشان ، بر اين امر تأكيد داشتند ( كُلُوا وَاشْرَبُوا وَلا تُسْرِفُوا ) ^{( 5 )} . اسراف يعني « التجاوز عن الحدِّ في كلّ شيء » از اين رو خداوند به فرعون « مسرف » اطلاق كرده است .

5 . امر به معروف و نهي از منكر . همه به خصوص گروههاي ارشاد بايد به آن عنايت كنند ( والمؤمنون والمؤمنات بعضهم أولياء بعض يأمرون بالمعروف وينهون

عن المنكر ) . ^{( 6 )}

6 . انس با قرآن و قرائت آن . ( فاقرؤوا ما تيسّر من القرآن ) . ^{( 7 )}

7 . فروتني . تحصيل تواضع و فروتني يكي از فلسفه هاي حج است ( وعباد الرحمن

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . سوره ملك ( 67 ) : 2 : « همان كه مرگ و زندگي آفريد تا شما را بيازمايد كه كدام نيكوكارتريد » . ترجمه آيات كريمه در اين اثر مأخوذ از ترجمه آقاي دكتر سيد علي موسوي گرمارودي است .

2 . سوره عنكبوت ( 29 ) : 69 : « و راههاي خوش را به آنان كه در ( راه ) ما بكوشند مي نماييم » .

3 . سوره حج ( 22 ) : 32 : « و هر كس نشانه هاي ( بندگي ) خداوند را شرك دارد ، بي گمان اين ( كار ) از پرهيزكاري دلهاست » .

4 . سوره بقره ( 2 ) : 158 : « بي گمان صفا و مروه از نشانه هاي ( بندگي ) خداوند است » .

5 . سوره اعراف ( 7 ) : 31 : « بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد » .

6 . سوره توبه ( 9 ) : 71 : « مردان و زنان مؤمن وليّ يكديگرند كه به كار شايسته فرمان مي دهند و از كار ناشايست باز مي دارند » .

7 . سوره مزّمّل ( 73 ) : 20 : « اكنون آنچه ميسّر است از قرآن بخوانيد » .

الذين يمشون علي الأرض هوناً ) . ^{( 1 )}

8 . حضور قلب در نماز . ( قد أفلح المؤمنون * الذين هُم فِي صَلاتِهم خاشعون ) ^{( 2 )} . علاوه بر حضور قلب ، نماز اوّل وقت مورد تأكيد است . مبادا به بهانه كار نماز در حرمين به تأخير بيفتد كه خطرناك و دون شأن كارگزار خداست . حضرت آية الله بهجت به نقل از استادشان مرحوم آية الله سيد علي قاضي ( رحمه الله ) مي فرمودند : « هركس بر نماز اوّل وقت مواظبت كند به عاليترين مقامات مي رسد » .

9 . اجتناب از لغو و بيهوده . تصميم بگيريم كار لغو و بيهوده نكنيم چه رسد به حرام . ( والذين هم عن اللغو معرضون ) ^{( 3 )} . حضرت آية الله بهجت فرمودند : « ممكن است ارتباط دو آيه ( الذين هم في صلاتهم خاشعون * والذين هم عن اللغو معرضون ) اين باشد كه تا انسان مطلقاً لغو را ترك نكند موفق به خشوع در نماز نمي شود .

10 . شب زنده داري و تهجّد . بيداري سحرگاهان و استغفار در آن و بهره مندي از فيض اين وقت ، مورد تأكيد فراوان قرآن است . ( كانوا قليلاً من الليل ما يهجعون * وبالأسحارهم يستغفرون ) ^{( 4 )} ( وَالذين يَبِيتُون لِربّهم سُجّداً وَقِياماً ) ^{( 5 )} .

در اين مراسم حجة الاسلام آقاي مهدوي سركنسول جمهوري اسلامي ايران در جدّه به نماينده وليّ فقيه خير مقدم گفت و افزود :

تلاش وزارت امور خارجه بر تقويت روابط دو كشور در ابعاد مختلف و استفاده از اين موقعيت براي حضور هرچه بهتر و گسترده تر زائران ايراني در حج تمتّع و عمره متمركز است .

اولين جلسه شوراي هماهنگي بعثه

عصر پنج شنبه پس از جلسه عمومي اعضاي بعثه و ستاد ، بلافاصله ، اولين جلسه شوراي

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . سوره فرقان ( 25 ) : 63 : « بندگان خداوند بخشنده آنانند كه بر زمين فروتنانه گام برمي دارند » .

2 . سوره مؤمنون ( 23 ) : 1 ـ 2 : « بي گمان مؤمنان رستگارند . هماناني كه در نماز خويش فروتنند » .

3 . سوره مؤمنون ( 23 ) : 3 : « و آنان كه از ياوه روي گردانند » .

4 . سوره ذاريات ( 51 ) : 17 ـ 18 : « آنان اندكي از شب را مي خفتند و سحرگاهان آمرزش مي خواستند » .

5 . سوره فرقان ( 25 ) : 64 : « و آنان كه براي پروردگارشان در سجده و ايستاده شب زنده داري كنند » .

هماهنگي بعثه ـ در حج امسال ـ در دفتر بعثه برگزار شد . در اين جلسه ، ابتدا گزارشي كوتاه از كارهاي انجام شده تاكنون به استحضار حضّار رسيد . از جمله اينكه : پيش پروازهاي حج امسال از روز اوّل دي ماه 83 به مدينه پرواز و مقدمات كار را فراهم كردند . همچنين به دنبال توصيه و رهنمود مقام معظم رهبري ، طرحهاي تبليغاتي براي اهتمام و توجه به قرآن در حج ، درسي نوع تراكت در تيراژي وسيع منتشر و در كاروانها توزيع شده است .

آقاي امينيان مسؤول ستاد مدينه گفت :

با توجه به تضييقات و سختگيريهاي مأموران سعودي در بقيع و اطراف آن ، با معاون امير مدينه صحبت كرده و نكاتي را به ايشان يادآوري كرده ام . وي در پاسخ اظهار داشت : « شما به محدوديتهاي ما هم نظر داشته باشيد و ما اكنون از جهات گوناگون

در فشاريم » .

بيشتر وقت جلسه به بيان نحوه برگزاري دعاي كميلِ شب ، و مسائل پيرامونيِ آن اختصاص داشت . با توجه به انفجارهاي روز پيش در رياض ، و مدتي قبل در جدّه ، و نيز در كربلا و نجف ، بر تأمين امنيت جلسه تأكيد شد و متصديان امر اظهار كردند كه تدابيري انديشيده اند . آقاي ري شهري در اين جلسه گفتند :

نبايد براي زائران ايجاد دلهره و اضطراب شود . إن شاءالله كه حادثه اي پيش نمي آيد و امروز صبح قبل از حركت از ايران سفارش كردم پنج گوسفند قرباني كنند تا رخداد ناگواري صورت نگيرد .

آقاي امينيان گفت :

معاون امير مدينه در ديداري كه با وي داشتم اظهار داشت : « سال گذشته ما مراسم دعاي كميل را مستقيماً كنترل و تماشا مي كرديم و هنگامي كه به خير و خوشي پايان يافت ، خيلي خوشحال شديم و شايد ما بيشتر نگرانِ امنيت شما باشيم تا خود شما » .

انتشار نخستين شماره زائر

امروز همزمان با ورود سرپرست حجّاج ايراني به مدينه منوّره ، نخستين شماره نشريه

زائر منتشر شد . در صفحه اوّل اين شماره درباره هدف و چگونگي نشر زائر ذيل عنوان

« سخن اوّل : زائر همراه زائران » مي خوانيم :

با فرا رسيدن موسم حج و حضور دوباره زائران ايراني بيت الله الحرام و حرم مطهّر نبوي در سرزمين وحي ، نشريه زائر نيز فعاليت خود را به منظور اطلاع رساني به حدود نود و پنج هزار نفر از هموطنانمان كه نزديك به يك ماه در اين سرزمين حضور مي يابند آغاز كرده است . زائران ايراني در طول اين مدت قادر خواهند بود آخرين اخبار و اطّلاعات مربوط به ميهن خويش را از طريق اين نشريه دريافت دارند . همچنين انعكاس مهمترين وقايع جهاني به ويژه در حوزه جهان اسلام نيز در دستور كار اين نشريه قرار دارد و بدين طريق تلاش مي شود تا در زماني كه زائران ايراني همراه با ديگر برادران و خواهران ديني خود ، در يك جا گردهم آمده اند ، با آگاهي از مسائل جهان اسلام و علي الخصوص تهاجمات نظامي ، سياسي و فرهنگي بيگانگان به ملتهاي مسلمان ، احساس نزديكي و همدردي بيشتري با يكديگر داشته و با نگاه عميقتري تحوّلات جهاني را پي بگيرند .

بخش ديگر از وظيفه زائر اطلاع رساني در مورد مسائل و امور مربوط به زائران گرامي در طول مدت حضور در مدينه و مكه است . بدين منظور ، زائر ضمن انعكاس اطلاعيه ها ، سخنرانيها و توصيه هاي گوناگون ، طي مصاحبه هايي با مسؤولان محترم بعثه مقام معظم رهبري و همچنين سازمان حج و زيارت ، زائران را در جريان تمامي امكانات و تسهيلاتي كه براي آنها فراهم شده است ، قرار خواهد داد . از طرف ديگر ، زائر اين را نيز وظيفه خود مي داند كه انعكاس دهنده نظر ، پيشنهاد و انتقاد زائران محترم به مسؤولان مربوطه باشد تا بدين ترتيب ارتباطي سالم و سازنده را ميان آنها به وجود آورد .

درج مقالات و مطالب درباره مسائل مختلفي كه زائران عزيز در طول اين مدت با آن مواجهند نيز بخش ديگري از وظائف زائر است . تلاش ما بر آن است كه از اين طريق ، زمينه هاي تأمل و تدقيق بيشتري فراهم آيد تا به اميد حق ، همگي با اندوخته اي عظيم از الطاف و مراحم خالص الهي به شهر و ديار خويش بازگرديم .

بنابراين زائر تا انتهاي سفر با شماست و در مقابل انتظار دارد تا شما عزيزان زائر و حج گزار نيز با ارسال مطالب خود در قالب يادداشتهاي تحليلي ، شعر و قطعات ادبي ، خاطرات و نكته ها ، با ما همراه باشيد . به اميد ديدار .

مي افزايم كه درباره اين نشريه و چند و چون آن و نيز دست اندركاران امسال آن ، در فصل دوم اين كتاب به تفصيل سخن خواهيم گفت .

ناشر نخستين نشريه فارسي در مكه در يكصد سال پيش

ميرزا علي لبيب الملك شيرازي معروف به مظفري از روزنامه نگاران ايران در عهد قاجار است كه به دليل انتخاب اين حرفه به زندان افتاد ، تبعيد شد و دربدريها كشيد . او اولين روزنامه نگار ايراني است كه به جُرم فعاليتهاي مطبوعاتي تبعيد شد . لبيب الملك از بنيان گذاران انجمن اتحاديه اسلاميه بوشهر و مدير نشريه مظفري در اين شهر بود . روزنامه مي نوشت ، رساله تدوين مي كرد ، شب نامه انتشار مي داد و در روشنگري مردم جنوب ايران در آن روزگار سهم بسزايي داشت .

او اولين ايراني است كه در ذي حجه سال 1326 ق / 1908 م در مكه معظمه روزنامه منتشر كرد . در نشريه حكمت ( چاپ مصر ) شماره 926 ( 15 محرم 1327 ق ) ذيل « صوت حق يا بانگ مظفري از مكه » نوشته اند :

. . . آزاده مردِ يگانه راد ، حاج ميرزا علي آقا شيرازي مدير جريده مظفري پس از ثلمه 23 جمادي الأُولي چون جان پاكش را در خطر ديد ، به موجب « الفرار مما لايطاق من سنن المرسلين » دست از يار و ديار آل و عيال برداشته به رهنمايي اين يك بيت شعر : روم به هند كه جاي سياه بختان است * * * سياه بختم و در هند جاي من خالي است

به بومباي ] بمبئي [ و كلكته رفته و چند ماهي در آنجا همدم و همدرد با تيماركش آوارگان وطن اقدس بود . بعد به همراهي جناب مدير تحريريه جريده تمدن به مصر آمده و چند هفته چشم از ديدارشان روشن و دل از گفتارشان خرم شد . نخست جناب مدبر الممالك دل دوستانش را از فراق داغدار نموده رو به سوي استامبول پوييد و جناب مدير مظفري . . . پس از اداي حج به رمي جمرات ديده دشمنان را كور نموده و شماره اوّل به عنوان « ناله اسلام در كعبة الاسلام » پرداخته . . . . سبحان الله اين چه سر پر شوريست كه پس از اين همه مصائب دمي از فكر وطن محبوب نيارميد . . . .

در نشريه چهره نما ( سال 6 ، شماره 3 غره صفر 1327 ق ) نيز نوشته اند :

شاخ گل هر جا كه مي رويد گل است * * * خمّ مي هرجا كه مي جوشد مُل است

يگانه آزاد مرد غيور ، و آواره بلاكش از وطن مهجور ، حاج ميرزا علي آقا ، مدير روشن ضمير روزنامه مظفري ، از همين روزنامه موقتي پيداست كه هر جا قدم فرسوده ذكرش « يا وطن » بوده و اوقات توقف مصر مكرر به تحريص گمنام در صدد نشر افكار بودند ولي تألّمات مشاهدات مصر به ايشان و مدير جريده تمدن اصابت كرد و هر دو به فاصله دو روز حركت كردند و ما را به آتش فرقت افكارشان مبتلي ساختند . . . .

در اين شماره چهره نما سپس مطلبي به نقل از « روزنامه شريفه مظفري منطبعه مكه يا ناله ملت » به چاپ رسيده است . ميرزا علي آقا لبيب الملك شيرازي پس از انتشار نشريه در مكه تا پايان عمر دست از مبارزه نكشيد و در بوشهر و كربلا به نشر آن مبادرت كرد تا اين كه در سال 1336 ق / 1296 خورشيدي در كربلا جان به جان آفرين تسليم كرد و سعادت يافت در جوار سيدالشهداء ( عليه آلاف التحية والثناء ) به خاك سپرده شود . ^{( 1 )}

برگزاري اولين مراسم دعاي كميل در مدينه

نخستين مراسم دعاي كميل امسال مدينه در شب جمعه در ساعت 22 تا 23 به شكلي منظّم و آرام با تدابير امنيتي مأموران سعودي برگزار شد .

يكي از دستورالعملهاي بعثه اين است كه هرگاه ده هزار نفر يا بيشتر زائر ايراني در مدينه باشند ، دعاي كميل در مدينه در جوار بقيع برگزار خواهد شد . از اين رو با توجه به اينكه تا ساعت پنج بعد از ظهر پنج شنبه 10/10/83 حدود سيزده هزار زائر ايراني به مدينه وارد مي شوند ، از روزهاي قبل در بعثه برنامه ريزي براي برگزاري دعاي كميل آغاز شده بود و براي برقراري نظم سيصد نفر از زوّار توانا و مستعد به كار گرفته شدند .

مراسم با تلاوت آيه شريفه ( قل يا عبادي الذين أسرفوا علي أنفسهم لا تقنطوا من رحمة الله

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . تاريخ روزنامه نگاري ايران ( جلد سوم ) نوشته جناب آقاي سيد فريد قاسمي .

إنّ الله يغفر الذنوب جميعاً ) ^{( 1 )} آغاز شد . سپس يكي از مداحان اهل بيت مرثيه سرايي كرد . آنگاه طنين لذّت بخش دعاي كميل با لهجه اي عربي فضاي عطر آگين كنار بقيع و بين الحرمين را نيايشي كرد و اشك توبه و پشيماني بر گونه ها جاري شد و جانها را شستشو داد . پس از دعا نيز يكي ديگر از مداحان به مرثيه خواني پرداخت و در پايان حجة الاسلام و المسلمين ري شهري به فارسي و عربي دعا كردند . جلسه طبق وقت مقرّر در ساعت 23 پايان يافت و زائران با نظم و آرامشي ستودني به هتلهاي محل اقامت خود بازگشتند .

اين مراسم را چند گروه از نيروهاي سعودي نيز فيلمبرداري مي كردند ، از جمله يك گروه بالاي پله هاي بقيع در كنار در ورودي آن ، و گروهي ديگر در صحن مسجد النبي بر بالاي چهارپايه اي بسيار مرتفع .

تفاوت حج پيش از انقلاب با پس از آن ، در دو جا نمود و جلوه افزونتري دارد : دعاي كميل مدينه و برائت مكّه . بلكه اين دو ، مظهر حج گزاري ايرانيان است : يكي مبارزه با دشمن درون ، ديگري مبارزه با دشمن بيرون ، يكي با ناله و اشك و خشوع ، ديگري با فرياد و اعتراض و صلابت . از اين رو همه بر برگزاري باشكوه و آبرومند اين دو مراسم تأكيد ميورزند كه بدون شك ، آبرويي براي نظام جمهوري اسلامي ايران و تشيّع است . بنابراين بايد براي بهتر برگزار شدن و معنويت بيشترِ آن تلاش كرد .

معمولاً روابط عمومي بعثه نكاتي را به زائران گوشزد مي كند . امسال نيز طي اطلاعيه اي به زائران اعلام كرد :

1 . حداكثر تا ساعت 30 : 21 با هدايت روحانيون محترم و نظارت مديران محترم كاروانها ، در محل برگزاري مراسم حضور يافته و استقرار ايشان پايان پذيرفته باشد .

2 . در مسير حركت به سوي بقيع و هنگام مراجعت به كاروانها ، به منظور ارائه تصويري شايسته از رشد و نظم و متانت ملت مسلمان ايران و با هدف رعايت مقررات و موازين ، از سر دادن هر گونه شعار و حتي ذكر صلوات با صداي بلند خودداري نمايند .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . سوره زمر ( 39 ) : 53 .

3 . در طول مسير رفت و برگشت ، به منظور حفظ سلامتي و تندرستي خود ، مقررات راهنمايي و رانندگي را كاملاً رعايت نموده و حركت در مسير به نحوي باشد كه مطلقاً موجب ترافيك نگردد و هنگام استقرار در محل برگزاري دعا ، به تذكرات نيروهاي راهنما و انتظامات كاملاً توجه نمايند .

4 . مديران محترم كاروانها با تهيه حداقل دو تابلوي راهنما ، به منظور راهنمايي زائران محترم ، به آنان توصيه نمايند تا با توجه به شرايط جوي و هواي متغير مدينه در اين ايام ، ملبس به پوشش مناسب باشند و زيرانداز مناسب نيز با خود به همراه آورند .

5 . زائران محترم ، از برگزاري مراسم جداگانه در مقابل قبرستان شريف بقيع اجتناب نمايند و صرفاً به دعايي كه از طريق تريبون اجرا و پخش مي شود توجه فرمايند .

6 . در طول برگزاري مراسم دعا ، ضمن رعايت نظم و سكوت شايسته ، شرايطي را فراهم سازند تا اين مراسم معنوي با شكوه تمام برگزار گردد .

7 . پس از پايان مراسم دعا ، به احترام حرم شريف نبوي ، كليه وسائل را از محل استقرار خود جمع آوري نمايند .

8 . با توجه به اين كه مراسم ياد شده به صورت زيبا و از زواياي مختلف فليمبرداري خواهد شد و زائران محترم ايراني مي توانند فيلم كامل مراسم را دريافت فرمايند ، لذا به منظور حفظ نظم مراسم و جلوگيري از اخلال در برگزاري آن ، مؤكداً توصيه مي شود از عكسبرداري و فيلمبرداري جداگانه خودداري فرمايند .

رجاء واثق دارد ، بذل عنايات ويژه حجاج ايراني بيت الله الحرام و توجه به تذكرات روحانيان محترم و مديران محترم كاروانهاي حج و نيروهاي انتظامات مردمي موجب خواهد شد تا مراسمي باشكوه و به ياد ماندني برگزار شود و آنان پاداش خود را با استجابت دعاهاي خويش از خداوند بزرگ و قاضي الحاجات دريافت نمايند .

با اين تذكرات ، باز هم برخي زائران ايراني رعايت نمي كنند و گاهي فضاي معنوي دعا را مخدوش مي كنند . مثلاً در اثناي دعا با تلفن همراه با ايران صحبت مي كنند . خوب است آغاز مراسم تذكر داده شود همه تلفنهاي همراه را خاموش كنند . جالب اينكه زائري كنار من نشسته بود . وي پيش از دعا به ايران زنگ زد و گفت : « چند دقيقه ديگر دعا شروع و از تلويزيون پخش مي شود . من كنار يك نفر روحاني نشسته ام ، تلويزيون را تماشا كنيد ، شايد

مرا ببينيد ! » . خوب است زائران ، براي انتقال دادن فضاي معنوي جلسه به خانواده هاي خود در ايران ، اين گونه امور را پيش از دعا ، يا در گوشه اي خارج از محوطه برگزاري مراسم ، به خانواده هايشان يادآوري كنند .

صحيح خواندن ادعيه و زيارات

نكته اي كه در اين مراسم رعايت شد صحيح خواندنِ متن دعا بود . برخي نسخه هاي دعاي كميل خالي از خطا نيست . معاونت آموزش و پژوهش بعثه ، متن دعا را تا حدودي تصحيح كرده و در اختيار دعا خوان قرار داده بود . از جمله موارد روشن ، اين جمله زيباي « فلك الحجّة عليّ في جميع ذلك ، ولا حجّة لي فيما جري عليّ فيه قضاؤك » است كه به خطا « فلك الحمد عليّ . . . » مي خوانند .

اما نكته اي كه رعايت نشد اينكه : بسياري از دعا خوانها ، دخل و تصرفهايي در خواندن دعاها مي كنند . مثلاً برخلاف مأثور ، برخي جملات را سه بار مي خوانند ، و به قدري اين موضوع رواج يافته كه مردم دعا خوان معمولاً مي دانند كدام جمله را بايد سه بار بلند خواند . مثلاً در دعاي كميل جمله هاي ، « يا نور يا قدّوس » ، « ظلمت نفسي » ، « يا ربّ ارحم ضعف بدني » و « يا من اسمه دواء و ذكره شفاء » و در دعاي توسّل جمله « يا وجيهاً عندالله ، اشفع لنا عندالله » را بيش از يك بار مي خوانند . چون اين ادعيه مأثورند بايد همان گونه كه از ائمه ( عليهم السلام ) رسيده اند خوانده شوند . و اگر لازم بود جملاتي از دعا تكرار شود خود معصوم مي فرمود ، مانند « يا ربّ » كه در سه جاي دعاي كميل ، سه بار وارد شده است و موارد ديگر .

اگر بنا باشد در امر دين سليقه اي دخل و تصرّف شود فردا هم دعا خوان ديگري از جمله ديگري خوشش مي آيد و آن را تكرار مي كند ، يكي مي گويد : دو بار و ديگري سه بارو ديگري بيشتر . حتي بهتر است در اثناي دعا به امور ديگر خارج از دعا مانند شعر خواني نيز نپردازند . مرحوم آية الله حاج آقا رضا صدر ( رحمه الله ) برادر بزرگ امام موسي صدر در اين زمينه سخني دارند كه نقل آن در اينجا سزاوار است . ايشان در تفسير سوره شريفه

حجرات ، ذيل آيه كريمه ( يا أيها الذين امنوا لا تقدّموا بين يدي الله ورسوله واتّقوا الله إنّ الله سميع عليم ) ^{( 1 )} ـ يعني اي مؤمنان ! از خداوند و پيامبرش جلو نيفتيد ، و از خداوند پروا كنيد كه خداوند شنوايي داناست ـ مي نويسد :

. . . دور نيست كه ظاهرِ جمله « لاُتَقَدِّمُوا » تقدّم عملي باشد و نيّت تنها را شامل نشود ، چنان كه بعيد نيست اطلاقش شامل عملي بشود كه خدا و رسول آن را نگفته باشند ، ولي عمل كننده ، آن را به قصد تقرّب انجام دهد ، هرچند قصد تشريع يا ورود نكند ، به خصوص اگر بر آن مداومت داشته باشد و مكرر انجامش دهد ؛ ترك استفصالهايي كه در پاره اي از روايات موجود است ، شايد گواه ما باشد .

عبداللّه بن سنان مي گويد : اين دعا را امام صادق ( عليه السلام ) براي رهايي از شبهاتي كه گاه گاه در دل خلجان مي كند ، به من تعليم فرمود : « يَا اَللّهُ يَا رَحمنُ يَارَحيمُ يَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِي عَلَي دينكَ » . من گفتم : يا اَللّهُ يا رَحْمنُ يا رَحيمُ يا مُقَلِّبَ الْقُلوبِ والاَبْصَارِ ثَبِّتْ قَلْبِي عَلَي دِينِكَ .

امام ( عليه السلام ) فرمود : « خداي عزّوجلّ مقلِّب القُلوبِ والأبصار است ، ولي آن جوري كه من به تو گفتم بگوي » . ^{( 2 )}

اسماعيل بن فضل گفت : امام صادق ( عليه السلام ) فرمود : « بر هر مسلماني فرض است كه پيش از طلوع آفتاب ، ده بار و پيش از غروب آفتاب ، ده بار بگويد : لا إلهَ الاّ اللّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ ، يُحْيي ويُميتُ وَهُوَ حَيٌّ لا يَمُوتُ ، بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَهُوَ عَليَ كُلِّ شَيْء قَديرٌ . . . » .

من گفتم : لا اله إلاّ اللّه وحده لا شريك له ، له الملك ولَهُ الْحَمْدُ ، يُحْيِي و يُميتُ

ويُميتُ ويُحْيي .

امام فرمود : « اي مرد ! شكي نيست كه خداي يُحيي و يُميت و يُميت و يُحيي است ، ولي تو آن طور كه من گفتم بگوي » . ^{( 3 )}

علاء بن كامل گفت : امام صادق ( عليه السلام ) فرمود : « در شامگاهان بگوي : لا إلهَ إلاّ اللّهُ وَحْدَهُ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . سوره حجرات ( 49 ) : 1 .

2 . كمال الدين ، باب 33 ، ص 201 .

3 . الخصال ، ج 2 ، ص 62 ؛ وسائل الشيعه ، كتاب الصلاة ، ابواب ذكر ، باب 49 ، ح 40 .

لا شَرِيك لَهُ ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ يُحْيي ويُميتُ وَيُميتُ وَيُحيِي وَهُوَ علي كلِّ شَيْء قَديرٌ » . من گفتم : بِيَدِه الخير .

امام فرمود : « خداي در دستش خير هست ، ولي چنان كه من به تو گفتم ، ده بار بگوي » .

بديهي است وقتي كه راوي اوّل ، كلمه « والأبصار » و راوي دوم ، « ويميت ويُحيي » و راوي سوم ، « بيده الخير » را از پيش خود افزودند ، امام نپرسيد : آيا با قصد ورود مي گويي يا با قصد رجاء ؟ بلكه بدون پرسش جلوگيري فرمود .

اضافه بر اين ، اگر بنا باشد قصد رجا و عدم قصد تشريع يا ورود ، موجب ترخيصِ عباداتِ من درآوردي بشود ، حد اسلام شكسته خواهد شد و شكسته شدن مرز اسلام ، قطعاً مورد رضاي خدا و رسول ( صلّي الله عليه وآله ) نيست . بدبختي اين جاست كه بعضي از مسلمانان ، عبادتهاي من درآوردي را نشانه دين و تقوا مي دانند و نمي روند از فقهاي اسلام بپرسند كه آيا اينها در شرع وارد شده است يا نه .

پاره اي از آخوندهاي خودمان هم اين كارها را تأييد مي كنند و چنين مي پندارند كه به هر طور كه مردم متوجه خدا بشوند ، مانعي ندارد . زهي تصور باطل ، زهي خيال مُحال ! اگر اين فكر ، صحيح بود ، عباداتْ توقيفي نبود .

فردي در جايي دعاي كميل را با ضمايمي مي خواند و مردم را بسيار مي گريانيد . به وي گفتند : دعاي كميل به اين صورت از امير المؤمنين ( عليه السلام ) نرسيده است . گفت : من دعاي كميل نمي خوانم ، بلكه دعايي است مي خوانم .

به قدري اين عادات در پاره اي از نادانان رسوخ كرده كه اگر از مقام مقدسي نهي شود ، به آن مقام با نظر ديگري خواهند نگريست . ^{( 1 )}

محدّث نامدار حاج شيخ عباس قمي نيز به مناسبتي در مفاتيح مي نويسد :

آخر زيارت شهداء همين بود كه ذكر شد : فيا لَيْتَني كُنْتُ مَعَكُمْ فَأَفُوزَ مَعَكُمْ . پس اين زيادتيها كه بعضي بعد از اين ذكر كرده اند : فِي الْجِنان مَعَ النَّبِّيينَ والصِّدّيقينَ والشُّهَدآءِ وَالصّالِحينَ وَحَسُنَ أُولئكَ رَفيقاً ، السَّلامُ عَلي مَن كانَ فِي الْحائِر منْكم وعَلي مَن لَمْ يَكُنْ فِي الْحآئِرِ مَعَكُمْ ، الخ ، تمام اينها زيادي و فضولي است . شيخ ما در كتاب لؤلؤ و مرجان فرموده : « اين كلمات كه متضمّن چند دروغ واضح است علاوه بر جسارت ارتكاب

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . تفسير سوره حجرات ، ص 179 ـ 182 .

بدعت و جسارت افزودن بر فرموده امام ( عليه السلام ) چنان شايع و متعارف شده كه البتّه چند هزار مرتبه در شب و روز در حضور مرقد منوّر ابي عبد الله الحسين ( عليه السلام ) و محضر ملائكه مقرّبين و مطاف انبياء و مرسلين ( عليهم السلام ) به آواز بلند خوانده مي شود و احدي بر ايشان ايراد نمي كند ، و از گفتن اين دروغ و ارتكاب اين معصيت نهي نمي نمايد و كم كم اين كلمات در مجموعه هايي كه در زيارات و ادعيه ، احمقان از عوام جمع مي كنند و گاهي اسمي براي آن مي گذارند جمع شده و چاپ رسيده و منتشر گشته و از مجموعه اين احمق به مجموعه آن احمق نقل گرديده و كار به جايي رسيده كه بر بعضي طلبه مشتبه شده . روزي طلبه اي را ديدم كه آن دروغهاي قبيحه را براي شهداء مي خواند ، دست بر كتفش گذاشتم ، ملتفت من شد ، گفتم : از اهل علم قبيح نيست چنين اكاذيب در چنين محضري ؟ ! گفت : مگر مروي نيست ، تعجّب كردم ، گفتم نه ، گفت : در كتابي ديدم ، گفتم در كدام كتاب ، گفت : مفتاح الجنان ، ساكت شدم . چه كسي كه در بي اطّلاعي كارش به اينجا رسد كه جمع كرده بعض عوام را كتاب شمرده و مستند قرار دهد قابل سخن گفتن نيست » .

پس شيخ مرحوم كلام را در اين مقام طول داده و فرموده : « به حال خود گذاشتن عوام را در امثال اين امور جزئيّه و بدعتهاي مختصره مثل غسل اُوَيس قَرني و آش ابو الدّرداء ، تابع و مخلص حقيقي معاويه و روزه صمت كه در روز سخن نگويند و غير آن كه احدي بر مقام نهي برنيامده سبب تجرّي شده كه در هر ماه و سال پيغمبر و امام تازه پيدا مي شود و دسته دسته از دين خدا بيرون مي روند » . انتهي كلامه رفع مقامُه .

اين فقير گويد : خوب تأمّل كن در فرمايش اين عالم جليل كه مطّلع است بر مذاق شرع مقدّس چگونه اين مطلب سمّي عظيم و عقده بزرگ در دل او گرديده ، چون مي داند مفاسد اين كار را ، بر خلاف آنان كه از علوم اهل بيت ( عليهم السلام ) محروم و بي بهره ماندند و به دانستن ضغثي از اصطلاحات و الفاظ اكتفا كردند كه امثال اين مطالب را چيزي ندانند بلكه تصحيح و تصويب نموده و عمل بر وفق آن نمايند . لاجرم كار به جايي رسد كه كتاب مصباح المتهجّد و اقبال و مهج الدّعوات و جمال الاسبوع و مصباح الزائر و بلد الأمين و جنّة الواقية و مفتاح الفلاح و مقباس و ربيع الأسابيع و تحفه و زاد المعاد و امثال اين كتب متروك و مهجور شود و اين مجموعه هاي

احمقانه شايع شود كه در دعاي مجير كه از دعاهاي معتبره مرويّه است در هشتاد موضعِ آن كلمه بِعَفْوِكَ زياد كنند و كسي انكار نكند ، و در دعاي جوشن كه مشتمل بر صد فصل است براي هر فصلي يك خاصيّتي وضع كنند ، و با بودن اين همه زيارات مأثوره ، زيارت مفجعه جعل كنند و با بودن اين همه دعاهاي معتبره مرويّه با مضامين عاليه و كلمات فصيحه بليغه دعايي بي ربط در كمال برودت جعل نمايند و نام او را دعاي حُبّي گذارند و از كنگره عرش آن را نازل نمايند و چندان فضيلت براي او وضع نمايند كه انسان را متحيّر و سراسيمه نمايد . از جمله آنكه العياذ بالله جبرئيل به حضرت رسول ( صلّي الله عليه وآله ) از جانب حق سبحانه و تعالي گفته باشد كه « هر بنده اي كه اين دعا را با خود دارد او را عذاب نكنم اگر چه مستوجب جهنّم باشد و عمر خود را به معصيت گذرانده باشد و مرا هيچ وقت سجده نكرده باشد ، من آن بنده را ثواب هفتاد هزار پيغمبر بدهم و ثواب هفتاد هزار زاهد و ثواب هفتاد هزار شهيد بدهم و ثواب هفتاد هزار نمازگزار بدهم و ثواب هفتاد هزار برهنه كه پوشانيده باشد بدهم و ثواب هفتاد هزار گرسنه كه سير كرده باشد بدهم و ثواب به عدد ريگهاي بيابانها بدهم و ثواب هفتاد هزار بقعه زمين بدهم و ثواب مهر نبوّت رسالت پناه بدهم و ثواب عيسي روح الله و ابراهيم خليل الله بدهم و ثواب اسماعيل ذبيح الله و موسي كليم الله و يعقوب نبي الله و آدم صفيّ الله و جبرئيل و ميكائيل و اسرافيل و عزرائيل و فرشتگان بدهم . يا محمّد هر كه اين دعاي بزرگوار حبّي را بخواند يا با خود بردارد بيامرزم او را و شرم دارم كه عذاب كنم الخ » . و شايسته است كه انسان از شنيدن اينها عوض خنده گريه كند ، كتب ادعيه شيعه كه به مرتبه اي متقن و محكم بوده كه غالب آنها كه استنساخ مي نمودند خودشان از اهل علم بودند و از روي نسخي كه به خطّ اهل علم و تصحيح شده علماء بوده مقابله و تصحيح مي نمودند و اگر اختلافي بود در حاشيه اش به آن اشاره مي كردند مثلاً در دعاي مكارم الأخلاق . وبَلِّغ بِإيماني در حاشيه اش اشاره مي كنند در نسخه ابن اشناس وَابْلُغْ بِايمانِي است و در روايت ابن شاذان اَللّهُمَّ اَبْلِغْ ايماني است ، يا مثلاً فلان كلمه به خطّ ابن سكون چنين است و به خطّ شهيد چنين وهكذا ، كارش به جايي رسيده كه منحصر به كتاب مفتاح شده كه في الجمله وصفش را شنيدي و اين كتاب مرجع عوام و خواصّ و عرب و عجم

گرديده و اين نيست جز از بي اعتنايي اهل علم به حديث و اخبار و رجوع نكردن به كتب علماء و فقهاء اهل بيت اطهار ( عليهم السلام ) ، و نهي ننمودن از امثال اين بدع و اضافات و دسّ وضّاعين و تحريف جاهلين و جلو نگرفتن از نااهلان و از تصرّفات بيخردان ، تا كار به جايي رسيده كه دعاها موافق سليقه ها تلفيق شده و زيارتها و مفجعه ها و صلواتها اختراع شده و مجموعه هاي بسيار از دعاهاي دسّ شده چاپ شده و بچه مفتاحها متولّد گشته و كم كم سرايت كرده به ساير كتب رسيده و شايع و رواج گشته . مثلاً كتاب منتهي الآمال اين احقر را تازه طبع كردند ، بعض از كتّاب آن به سليقه خود در آن تصرّفاتي نموده از جمله در احوال مالك بن يسر ملعون نوشته : « از دعاي امام حسين ( عليه السلام ) هر دو دست او از كار افتاده بود ، الحمدللّه ، در تابستان مانند چوب خشك مي گرديد ، الحمدلله ، و در زمستان خون از آنها مي چكيد ، الحمدلله ، و بر اين حال خسران مآل بود ، الحمدللّه » . در اين دو سطر عبارت چهار لفظ « الحمدلله » كاتب موافق سليقه خود جزء كرده . و نيز در بعضي جاها بعد از اسم جناب زينب يا امّ كلثوم به سليقه خود لفظ خانم زياد كرده كه زينب خانم و امّ كلثوم خانم گفته شود كه تجليل از آن مخدّرات شود ، و حميد بن قحطبه را چون دشمن داشته به واسطه بدي او « حميد بن قحبه » نوشته وليكن احتياط كرده ، قحطبه را نسخه بدل او نوشته ، و عبد ربّه را صلاح ديده « عبدالله » نوشته شود ، و زحر بن قيس كه به حاء مهمله است در هر كجا بوده به جيم نوشته ، و امّ سلمه را غلط دانسته و تا ممكنش بوده ام السّلمه كرده الي غير ذلك .

غرضم از ذكر اين مطلب در اينجا دو چيز بود : يكي آنكه اين تصرّفاتي كه اين شخص كرده به سليقه خود اين را كمال دانسته و خلافش را ناقص فرض كرده و حال آنكه همين چيزي كه او كمال دانسته باعث نقصان شده ، پس از اينجا قياس كنيم كه چيزهايي كه ما از روي جهل و ناداني در دعاها و زيارات داخل مي كنيم يا به سليقه ناقص خود بعض تصرّفات مي نماييم و آن را كمال فرض مي نماييم ، بدانيم كه همان چيزها پيش اهلش سبب نقصان و بي اعتباري آن دعا يا زيارت خواهد بود . پس شايسته است كه ما به هيچ وجه دراين باب مداخله نكنيم و هرچه دستور العمل دادند به همان رفتار نموده و از آن تخطّي ننماييم .

و ديگر غرضم آن بود كه معلوم شود هرگاه نسخه اي كه مؤلّفش زنده و حاضر و نگهبان او باشد اين طور كنند با او ، ديگر با ساير نسخ چه خواهند كرد و به كتابهاي چاپي ديگر چه اعتماد است مگر كتابي كه از مصنّفات مشهوره علماء معروفين باشد و به نظر ثقه از علماء آن فنّ رسيده و امضا فرموده باشد . روايت شده در حال ثقه جليل ، فقيه مقدّم در اصحاب ائمّه ( عليهم السلام ) يونس بن عبدالرّحمان كه كتابي در اعمال شبانه روز نوشته بود ، جناب ابوهاشم جعفري آن كتاب را به نظر مبارك حضرت عسكري ( عليه السلام ) رسانيد . حضرت تمام آن را مطالعه و تصفّح فرمود ، پس از آن فرموده : « هذا ديني و دينُ آبائي كُلُّه وَهُوَ الْحَقُّ كُلُّه همه اين دين من و دين پدران من است و تمامش حقّ است » . ملاحظه كن كه ابوهاشم جعفري با آنكه بر كثرت علم و فقاهت و جلالت و ديانت جناب يونس مطّلع بوده است به همين اكتفا نكرده در عمل كردن از روي كتاب او تا آنكه آن را به نظر مبارك امام خود رسانيده . و نيز روايت شده از بورق شنجاني هراتي كه مردي معروف به صدق و اصلاح و ورع بوده كه در سامره خدمت امام حسن عسكري ( عليه السلام ) رسيده و كتاب يوم وليله شيخ جليل القدر ، فضل بن شاذان نيشابوري را به آن حضرت داد و گفت : فدايت شوم مي خواهم در اين كتاب نظر فرمايي و ورق ورق آن را ملاحظه نمايي ، حضرت فرمود : « هذا صَحيحٌ ينبغي أن تعمل به اين كتاب صحيح است و شايسته است كه به آن عمل نمايي » . الي غير ذلك .

و اين حقير با اينكه مي دانستم مذاق مردم اين زمان و عدم اهتمام ايشان را در امثال اين امور ، براي اتمام حجّت سعي و كوشش بسيار كردم كه دعاها و زيارات منقوله در اين كتاب حتّي الإمكان از نسخه هاي اصل نقل شود و بر نُسَخ متعدّده عرضه شود و به قدري كه از عهده برآيم تصحيح آن نمايم تا عامل به آن از روي اطمينان عمل نمايد ان شاء الله به شرط آنكه كاتبين و ناسخين تصرّف در آن ننمايند و خواننده ها اختراع و سليقه هاي خود را كنار گذارند . شيخ كليني ( رضي الله عنه ) از عبدالرحيم قصير نقل كرده كه خدمت حضرت صادق ( عليه السلام ) رسيد و عرض كرد : فدايت شوم من از پيش خود دعايي اختراع كرده ام ، حضرت فرمود : « بگذار مرا از اختراع خود » يعني آن را كنار گذار و براي من نقل مكن ، ونگذاشت كه آن دعاي جمع كرده خود را نقل كند ، و خود

آن حضرت براي او دستور العملي لطف فرمود . ^{( 1 )}

به هر حال ، آنچه مهم است اصل برگزاري دعاي كميل در مدينه است كه بحمدالله به خوبي و با نظمي درخور برگزار شد . حدود 300 نفر از زائران ايراني انتظامات را بر عهده داشتند . همچنين نيروهاي سعودي ، محل برگزاري دعا را محاصره كرده بودند ـ البته بيشتر براي حفظ امنيت ايرانيان از تهديد و خطر تندروهاي وهّابي ـ و به غير ايراني ها اجازه ورود به محدوده مراسم دعا را نمي دادند . ساعت 5 : 10 آقاي مرتضايي فر شروع مراسم را اعلام و سپس قاري محترم آقاي امين پويا چند آيه تلاوت كرد . آنگاه يكي از مداحان اهل بيت مديحه سرايي و سپس آقاي غلامرضا زاده دعاي كميل را با لهجه عربي خواند . پس از دعا آقاي رمضان پور ، مداحي كرد و مراسم در ساعت 11 با چند جمله دعاهاي عربي و فارسي نماينده وليّ فقيه پايان يافت .

به رغم توافق قبلي با سعوديها ، مأموران سعودي پيش از مراسم بلندگوها را به جز چند عدد ـ ضبط كردند ، ولي با مذاكره معاون اجرايي بعثه با فرمانده نيروهاي سعودي ـ و تأكيد بر توافق صورت گرفته بين مقامات دو كشور و عدم ممنوعيت بلندگو ـ آنها را پس دادند .

سيماي جمهوري اسلامي ايران مراسم دعاي كميل را پخش كرد . همچنين مؤسسه فرهنگي ـ هنري مشعر ، از اين مراسم ـ مانند ساير مراسم فرهنگي و سياسي بعثه ـ فيلم

و عكس و نوار صوتي تهيه كرد و با بهاي مناسب و ارزان در اختيار زائران قرار داد . بسياري از زائران در طول موسم حج با اشتياق آنها را خريداري مي كنند : هر سي دي به بهاي 500 تومان .

ورود اعضاي بعثه هاي مراجع به مدينه

امروز حدود ساعت ده شب ، عمده اعضاي بعثه هاي مراجع شيعه به مدينه وارد شدند . تعدادي از اعضاي بعثه ها پيش از اين در تاريخ 8/10/83 به مدينه پرواز كرده بودند .

پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران رسم شده است كه بيشتر مراجع شيعه تعدادي از

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . مفاتيح الجنان ، ص 553 ـ 557 .

عالمان و فاضلان را به عنوان هيأت نمايندگي خود ، براي پاسخگويي به مسائل شرعي مقلّدان خويش ، به حرمين شريفين اعزام مي كنند . بعثه هايي كه امسال با هماهنگي و همكاريِ بعثه مقام معظم رهبري حضرت آية الله خامنه اي ( أعلي الله كلمته ) در حج حضور دارند شانزده تاست كه عبارتند از بعثه هاي :

1 . حضرت آية الله شيخ محمد تقي بهجت ؛

2 . حضرت آية الله شيخ جواد تبريزي ؛

3 . حضرت آية الله سيد كاظم حائري ؛

4 . حضرت آية الله سيد محمد سعيد حكيم ؛

5 . حضرت آية الله سيد عزالدين زنجاني ؛

6 . حضرت آية الله سيد علي سيستاني ؛

7 . حضرت آية الله شيخ لطف الله صافي ؛

8 . حضرت آية الله شيخ يوسف صانعي ؛

9 . حضرت آية الله سيد محمّد شاهرودي ؛

10 . حضرت آية الله سيد موسي شبيري زنجاني ؛

11 . حضرت آية الله شيخ محمد فاضل لنكراني ؛

12 . حضرت آية الله شيخ محمد اسحاق فياض ؛

13 . حضرت آية الله شيخ ناصر مكارم شيرازي ؛

14 . حضرت آية الله سيد عبدالكريم موسوي اردبيلي ؛

15 . حضرت آية الله شيخ حسين نوري همداني ؛

16 . حضرت آية الله شيخ حسين وحيد خراساني .

درباره وظايفوكارهايبعثه هاومانند آن در فصل سوم به تفصيل سخن خواهيم گفت .

جمعه 19 ذي قعده

11/10/1383

برگزاري دعاي ندبه در مدينه

من شك ندارم مي رسد آن فرصت موعود * * * سرسبز مي گردد زمين از بركت موعود

مي آيد آن مردي كه مي گويند مي بارد * * * از آسمان دستهايش رحمت موعود

گفتند مي آيد و روشن مي كند يك روز * * * چشمانمان را آفتاب قامت موعود

امّا دل من اين دل مشتاق و شيدايي * * * طاقت ندارد بيش از اين بر غيبت موعود

در انتظارم تا طلوع صبح آدينه * * * اي كاش باشم در ركاب حضرت موعود

( الهام امين )

يكي از برنامه هاي بعثه در موسم حج ، برگزار كردن دعاي شريف كميل در مدينه منوره

در محوطه بين الحرمين و كنار بقيع است : دو بار در دو شب جمعه براي زائران مدينه قبل ، و دو شب جمعه هم براي زائران مدينه بعد . به جز اين چهار شب در بقيه ايام موسم حج دعاي كميل در سالن اجتماعات بعثه مقام معظم رهبري ـ در مكه و مدينه ـ با شركت تعدادي از كاروانهاي ايراني ، به قدر گنجايش سالن اجتماعات بعثه ، برگزار مي شود . ولي درمكهمجالبرگزاريدعايكميلباحضوروشركتيكپارچههمهايرانياننيست ، ازاينرو كاروانهايايرانيهركدامدرمحلكاروانياطبقهدوممسجدالحرامدعايكميل را مي خوانند .

اما دعاي ندبه در طي موسم حج در همه هفته ها در صبحهاي جمعه در سالن اجتماعات بعثه با حضور تعدادي از كاروانهاي ايرانيان ، با شور و حال خاصّي برگزار مي شود . امروز نيز در مدينه دعاي ندبه در بعثه خوانده شد و سيماي جمهوري اسلامي ايران آن را پخش كرد و فضاي ايران را با نواي خوش دعاي ندبه مدينه عطرآگين نمود .

مراسم سخنراني عمومي بعثه

در طي موسم حج در مكه و مدينه ، در سالن اجتماعات بعثه مقام معظم رهبري با حضور تعدادي از كاروانها مراسم سخنراني برگزار مي شود و در آن سخنوران و خطبا و وعّاظ سخنراني مي كنند . امروز نخستين جلسه سخنراني عمومي بعثه برگزار شد و حجة الإسلام قرائتي به عنوان سخنران به قرآن محوري در حج امسال اشاره كرد و به تفسير آياتي از قرآن كريم پرداخت .

در اين مراسم كه سرپرست زائران ايراني ، جمعي از اعضاي بعثه و ستاد حج و چند كاروان از زائران حضور داشتند ، آقاي قرائتي با استناد به نزول آياتي پس از صلح حديبيه ، زائران را به خلوص نيت در كارها و از خودگذشتگي در تعامل با ساير زائران خانه خدا توصيه كرد . وي خطاب به زائران گفت : سفر شما به سرزمين وحي به فضل و اراده پروردگار ممكن شده است » .

آقاي قرائتي با اشاره به آيه اي از قرآن كريم و توصيه زائران به عبادت در مدينه منوره به ويژه اداي نماز در مسجدالنبي گفت :

بايد فرصت حضور در اين سرزمين مقدس را قدر بدانند و با همسفران خود به

مهرباني و عطوفت رفتار كنند و مطمئن باشند كه اجر و ثواب رفتار و گذشت خود را از خداوند مي گيرند .

همچنين ضرورت استقلال و بالندگي مسلمين را با استناد به آياتي از قرآن كريم يادآور شد و اظهار داشت : « مناسك حج فرصت مغتنمي است تا زائران با استفاده از آن پيوند و ارتباط خود را با خالق يكتا مستحكم كنند » .

ديدار با نماينده وليّ فقيه براي چگونگي تدوين كتاب حج

پيش از ظهر امروز ، براي چگونگي تدوين كتاب حج 1425 ( همين كتاب ) و فصول و رؤوس مطالب آن ، با سرپرست حجّاج ايراني ، حجة الاسلام و المسلمين آقاي ري شهري ديدار كردم . در اين جلسه بر تدوين كتاب به شكلي كه ملاحظه مي شود توافق شد . ايشان يادآوري كردند كه در گزارش ، تنها به نكات مثبت و مزايا بسنده نكنيد ، بلكه نقائص و كاستيها را هم ثبت كنيد تا در آينده تكرار نشود .

همچنين ايشان بر كيفيت كتاب ـ و نه كميت آن ـ تأكيد داشتند و افزودند : « طوري تدوين شود كه براي خوانندگان جاذبه داشته باشد و علاوه بر گزارش حج ، نكات علمي قابل ثبت و لازم الذكر در آن ياد شود . بناي ما بر اين است كه اين كار روند تكاملي داشته باشد و هر سال بهتر از سال قبل شود » . همچنين با فصول و ترتيب پيشنهادي اين جانب و نيز مقايسه وضع حج اين سالها با سالهاي گذشته به مناسبتهاي گوناگون ، پاره اي مباحث علمي مفيد ، مشكلات فقهي زائران ، و در مجموع تدوين انتقادي و نه تنها ستايشگرانه اين كتاب ، موافقت كردند . نيز مقرر شد كه عنوان اصلي كتاب « حج 25 » باشد . با اين عنوان فرعي « گزارشي از حج گزاري سال 1425 قمري برابر با سال 1383 شمسي » .

ارزيابي عملكرد روحانيون حج

حجة الاسلام عرب نيا معاون امور روحانيون بعثه گفت : « در راستاي سياست تشويق

روحانيون موفق ، پنجاه روحاني برتر ، يك سال زودتر از موعد به حج اعزام شدند » .

وي افزود :

هر ساله در موسم حج طرح ارزيابي عملكرد روحانيون حج به منظور تشخيص وضع روحانيون و معينها به اجرا درمي آيد و يافته ها در پرونده روحانيون كاروانها ثبت مي گردد و از روحانيوني كه امتياز مورد نياز را كسب كنند قدرداني ، و درباره سايرين تجديد نظر مي شود .

تضييق و محدوديت در بقيع

در اين چند روزي كه از حضور زائران حج امسال در مدينه مي گذرد مشاهده مي شود كه مأموران سعودي در خصوص بقيع محدوديتهايي را اعمال مي كنند . صبح امروز اندكي پس از برگزاري نماز صبح درب بقيع باز شد و پس از دقائقي ، پيش از طلوع آفتاب ، پله را بستند و مانع ورود زائران به بقيع شدند . در حالي كه سالهاي گذشته پس از نماز صبح حدود دو ساعت در بقيع باز بود . در چند روز گذشته از چهار پله ورودي زائران به بقيع از يك پله اجازه ورود تنها از يك پله اجازه خروج مي دهند كه سبب ازدحام شديد به هنگام ورود به بقيع مي شود كه بي شباهت به ازدحام روز عيد قربان در مني نيست ، به طوري كه برخي از شدّت ازدحام از ورود به بقيع خودداري مي كنند . همچنين برخلاف سالهاي قبل ، پس از بسته شدن درب بقيع ، به بانوان اجازه بالا رفتن از پله ها و مشاهده بقيع از پشت پنجره ها را نمي دهند . شبها نيز مانند دو سه سال اخير كسي نمي تواند از پله ها بالا رود . برخلاف سالهاي قبل كه شبها رفتن زنان و مردان كنار پنجره هاي بقيع مانعي نداشت . امسال ، بانوان زائر محرومتر شدند و از ديدن قبور مطهّر ائمه بقيع ( عليهم السلام ) حتي از پشت پنجره ها هم محرومند و اين حرمان چنان آنان را متأثّر ساخته است كه قابل وصف نيست .

بقيع غريب

مي گردَدَم دو ديده پريشان و جان ، غريب * * * در منظري كه نيست به هفت آسمان ، غريب

يا رب ! بقيع ، قطعه اي از آسمان توست * * * پيچيده در غبار زمين و زمان ، غريب

آن گوهري كه بود ملك ، خادم درش * * * خفته است در كنار حرم ، بي نشان غريب

اين خاك ، ميزبان پريشان كربلاست * * * مانده است در حضور تو اي آسمان ، غريب

اينجا مزار صادق آل محمد است * * * تنها ، ميان گردش چشم جهان ، غريب

در خلوت است بارگه باقر العلوم * * * همچون مزار مادر زخمي ، جوان ، غريب

اين سوي ميله ، مرقد اولاد مصطفاست * * * آن سو ، نگاه غمزده زائران ، غريب

اين محرمان پردگي عرش ذوالجلال * * * اينسان فتاده اند در اين خاكدان ، غريب

اشك است اينكه مي چكد از آستين ابر * * * مهر است اينكه مانده در اين آستان ، غريب

مي گردد آسمان ، به طوافي هميشگي * * * بر اين مدار غربت و بر اين مكان ، غريب

يا رب چه حكمتي است در اين قطعه شريف * * * مهمان غريب و بارگهِ ميزبان ، غريب

( حسين اسرافيلي )

علاوه بر اينها ، گاهي ، برخي مأموران افراطي ، حصيرِ سجاده هاي زائران ايراني را ، نه تنها در روضه شريفه بلكه در ساير نقاط مسجد نبوي ، مي كَنند . همچنين در محل قبر حضرت ام البنين ( سلام الله عليها ) قبلاً سه صورت قبر وجود داشت : قبر عاتكه و صفيه ،

عمه هاي بزرگوار پيامبر و قبر اُم البنين . امسال دو صورت قبر را محو كرده اند و فقط يك صورت قبر پيداست و محتمل است در آينده همين يك صورت قبر را هم محو كنند . نشريه زائر نيز اين محدوديتها را بدين شرح منعكس كرد :

بانوان زائر امسال ناچارند براي زيارت روضه منوره و قبر شريف پيامبر خدا ( صلّي الله عليه وآله ) ، ساعتي معطل شوند ؛ زيرا مأموران مسجد النبي به بانوان ، نوبتي و بر اساس مليت آنان اجازه ورود به روضه منوره مي دهند و علاوه بر توجه به مليتها ، بانوان ايراني در آخرين نوبت زيارت مرقد مطهر پيامبر اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) قرار داده شده اند . مأموران حرم بانوان را پس از مدت كمي از ورود به روضه ، به بيرون هدايت مي كنند . همچنين ، بانوان زائري كه در هتلهاي مستقر در جنوب حرم مطهر ساكنند ، بايد مسيري طولاني طي كنند ؛ زيرا به علت بسته بودن باب جبرئيل ، باب نساء و درِ مجاور آنها ، مجبورند مسافت زيادي را براي خروج از حرم بپيمايند .

افزايش مبالغ به سرقت رفته از زائران

عليرغم توصيه هاي مكرر مسؤولان كاروانها در مورد رعايت نكات ايمني ، مبالغ به سرقت رفته از زائران رو به افزايش نهاده است . بر اساس گزارشهاي رسيده سارقان با شگردهاي جديدي اقدام به سرقت از زائران مي كنند . يكي از اين ترفندها ايجاد دعواي ساختگي در اماكن و معابر شلوغ و پر رفت و آمد است . در اين حالت وقتي زائر مشغول نگاهكردن صحنهنزاعدروغيناست ، دريكفرصتمناسبپولهاي وي به سرقت مي رود .

شيوه ديگر دزدي ، زمان تجديد وضوي زائران است . سارقان در اين هنگام با نزديك شدن به زائر اعتماد او را جلب مي كنند و زائر در زمان وضو گرفتن وسائل شخصي و كت خود را به دست آنان مي سپارد و به اين ترتيب پول او به سرقت مي رود .

از ديگر ترفندهاي اين سارقان پاشيدن اسپري سفيد كننده به لباس زائران است كه بلافاصله پس از آن ، يك يا دو نفر با هماهنگي قبلي به صورت ظاهري اقدام به پاك كردن لباس وي مي كنند و در يك لحظه از غفلت زائر استفاده و محتوي جيب او را سرقت مي كنند . بر اساس گزارشهاي دريافتي طي چند مرحله سرقت ، مبالغي از جمله پنج ميليون

تومان ، 800 دلار ، 1100 دلار و 750 دلار از زائران ايراني ربوده شده است .

افزايش دوازده ساعت به زمان حضور ايرانيان در مدينه

رئيس ستاد مدينه گفت : « با برقراري پروازها به مدينه امسال براي اولين بار زائرين دوازده ساعت وقت بيشتر براي عبادت و زيارت در اختيار خواهند داشت » .

مهدي امينيان در گفتگو با خبرنگار زائر افزود :

يكي از ويژگيهاي حج امسال اين است كه پروازهاي ايران اير براي اولين بار در مدينه مي نشيند و اين اقدام در پي تلاشهاي امير مدينه و ساير مسؤولين عربستان سعودي صورت پذيرفته است .

با اين اقدام ، امسال تمام زائران ايراني وارد مدينه خواهند شد و هيچ مسافري از جده نخواهيم داشت و براي برگشت نيز از فرودگاه جده استفاده نخواهد شد .

به دليل تراكم مسافر در فرودگاه جده در سالهاي قبل ، براي عزيمت حجاج يا انتقال آنها به مكه و مدينه معمولاً از مديران كاروانها خواسته مي شد كه 14 تا 15 ساعت جلوتر زائران را براي تردد آماده كرده و آنها را عبور دهند . اما با برقراري پروازهاي مدينه ، اين زمان حداكثر 2 تا 3 ساعت بيشتر نخواهد بود .

امينيان درباره ديگر شاخصه هاي حج امسال افزود :

بارهاي زائران 24 ساعت قبل از اين كه خود آنها به فرودگاه عزيمت كنند ، به فرودگاه منتقل خواهد شد .

امسال براي اولين بار تهيه غذاي زائران ايراني به صورت متمركز و صددرصد در آشپزخانه مركزي انجام خواهد شد ، حال آن كه در سال گذشته 70 درصد از اين كار به صورت متمركز انجام مي پذيرفت .

اين اقدام در پي هشدارها و درخواستهاي مقامهاي عربستان سعودي صورت گرفت . زيرا به اعتقاد آنان پخت و پز با گاز ، درون هتلها و ساختمانها با خطرات جاني مواجه است و بر همين اساس طي نامه اي پخت و پز در ساختمانها را ممنوع اعلام كردند كه البته تصميم درستي هم بود .

آشپزخانه هاي مركزي از سال 1381 در مدينه راه اندازي شد و روز بروز با افزودن

تجربه ها ، حجم فعاليت آنها افزايش يافت كه دستاوردهاي بهداشتي و افزايش ضريب امنيت جاني زائران با اين اقدام نيز بر هيچ كس پوشيده نيست .

رئيس ستاد مدينه در معرفي قسمتهاي مختلف اين ستاد اظهار داشت :

ستاد مدينه داراي بخشهايي از قبيل حمل و نقل بين شهري ، حمل و نقل درون شهري و حمل و نقل هوايي و چهار منطقه براي خدمت رساني به زائران عزيز ايراني است . همچنين مسؤولين مسكن نيز زير نظر هر منطقه فعاليت دارند و بخش ديگري هم با عنوان « امداد گمشدگان » وجود دارد .

وي كاروانهاي خاص را عبارت از كاروان جانبازان ، ايرانيان مقيم خارج كشور و همچنين اساتيد دانشگاه دانست و گفت :

ايرانيان مقيم خارج در قالب ده كاروان حضور خواهند داشت . جانبازان 19 ذي قعده وارد مدينه ، و در فندق الدخيل مستقر خواهند شد و اساتيد دانشگاه نيز در روزهاي 25 و 26 ذي قعده وارد مي شوند و در هتل انصار جديد اسكان خواهند يافت .

تعداد زائران مدينه قبل 46500 نفر و تعداد زائران مدينه بعد 47500 نفر خواهد بود . همچنين علاوه بر خدمه كاروانها ، دو هزار نفر در قالب كاروانهاي افغاني و عراقي از ايران به سفر حج مشرف خواهند شد .

بيشتر آمار حجاج زن را زنان خانه دار تشكيل مي دهند . علاوه بر اين ، تعداد زائران باسواد و تحصيلكرده امسال بيش از سالهاي قبل است و سن متوسط زائرين نيز پايين تر آمده است .

وي در ادامه خاطرنشان ساخت :

براي آسايش زائرين و سهولت در رفت و آمد آنها ، خطوط اتوبوسراني پيش بيني شده كه هموطنان زائر مي توانند با مشاهده پرچم جمهوري اسلامي ايران در مسيرهاي عبور و زيارت از آنها استفاده كنند . گفتني است كه تا پايان روز جمعه 20 هزار نفر از زائران ايراني وارد مدينه خواهند شد .

« قرآن محوري » سرلوحه حج امسال

مسؤول واحد ارشاد بعثه مقام معظم رهبري هدف اين واحد را زدودن جنبه هاي منفي

رفتار برخي از زائران ايراني ذكر كرد . حجة الاسلام آقاي محمد علي مقدادي در گفتگو با زائر ضمن بيان اينكه رفتار برخي از زائران بي اطلاع و ناآگاه وحدت و انسجام مسلمانان را خدشه دار مي كند ، گفت : « كاستن اين رفتارها در هرچه بهتر معرفي كردن شيعيان

مؤثر است » .

آقاي مقدادي در پاسخ به اين سؤال كه تشكيل گروه ارشاد چگونه است ضمن اشاره به اين كه اعضاي گروه ارشاد ياوران روحاني كاروان هستند ، گفت : « اين افراد ، قبل از

اعزام مشخص مي شوند و با برگزاري جلسات متعدد ، چگونگي هماهنگي با روحاني كاروان را مي آموزند .

ايشان با بيان اينكه سابقه تشكيل واحد ارشاد به دوران اوايل پيروزي انقلاب اسلامي مي رسد افزود :

در حال حاضر با برنامه ريزيهاي منظم ، اين مجموعه سر و سامان مناسبي براي خدمات بهتر به زائران پيدا كرده است .

گاهي ديده مي شود كه برخي از زائران ما توجه كافي به مقررات و ضوابط برادران اهل سنت هنگام زيارت مرقد شريف نبوي ندارند كه اين موضوع در سالهاي گذشته مشكلاتي را ايجاد كرده است .

آقاي مقدادي با اشاره به اينكه در حال حاضر اين مشكلات تا حدود زيادي كاهش يافته است افزود :

اعضاي واحد ارشاد تلاش مي كنند تا از باب امر به معروف و نهي از منكر با رعايت ضوابط شرعي در جهت تصحيح رفتاري اين قبيل زائران محترم بكوشند .

مي افزايم كه از مجموع 510 كاروان ، پنج هزار و صد نفر تحت عنوان واحد ارشاد مشغول فعاليت هستند . و ده نفري كه به عنوان گروه ارشاد هر كاروان مشخص شده اند با روحاني آن كاروان در موسم حج جلساتي را براي هماهنگي برگزار مي كنند و يك رابط نيز براي هماهنگي بيشتر بين روحاني كاروان و اعضاي واحد ارشاد و بعثه تعيين مي شود .

آقاي مقدادي ختم قرآن و ختم صلوات به صورت گروهي را از جمله فعاليتهايي

دانست كه توسط واحد ارشاد پيگيري مي شود . وي بحث قرائت قرآن را از نكات

قابل توجه در مجموعه فعاليتهاي واحد ارشاد دانست و خاطر نشان كرد : با عنايت به تأكيدات مقام معظم رهبري در مورد « قرآن محوري » اين واحد توجه به اين مسأله را

از جمله وظايف خود مي داند . ايشان در ادامه اين گفتگو انتشار نقشه براي اطلاع رساني به زائران و تهيه جزوه هايي در مورد مناسبتهاي تاريخي مراسم حج را از ديگر فعاليتهاي اين واحد اعلام كرد .

فارسي نويسيِ مضحك روي تابلوهاي صحن مسجد نبوي

امسال ، شش تابلو بر سه ستون ، در محوطه روبروي باب جبرئيل ( عليه السلام ) تا باب مكّه ، نصب شده و روي آن به چند زبان از جمله انگليسي ، اردو ، عربي و فارسي جمله اي در راهنمايي بانوان زائر نوشته اند . از انگليسي و اردوي آن سر در نياوردم ، ولي قسمتِ فارسي آن چنين است ( با حفظ رسم الخط ) :

داخل شدن زنان بخاطر روضه از دروازه 29 تشريف بياورد .

مقصودشان اين است كه بانوان براي تشرّف به روضه شريفه از درب 29 وارد شوند . ولي ظاهراً هيچ فارسي زباني تا اطلاع قبلي از محتواي اين پيام نداشته باشد يا از عبارات عربي ، اردو و انگليسي اين تابلوها مقصود را درنيابد ، نمي فهمد كه مقصود از اين عبارت چيست ؟ بر همان تابلوها اين مقصود با اين عبارت عربي نوشته شده است : « دخول النساء إلي الروضة من باب رقم 29 » .

نيز بر روي بيش از ده ستون ، در شرق و غرب مسجد روبروي باب بقيع و باب السلام ، تابلوهايي نصب شده تا نمازگزاران در بيرون مسجد ، جلوتر از امام نايستند . سالهاي گذشته ، اين تابلوها به فارسي نبود . امسال به فارسي موضوع را يادآوري كرده و نوشته اند : « اين جا برابري ( محاذات ) امام است . بايد پيش نرويم نمازهايي ! باطل مي شود » و به عربي نوشته اند : « هنا محاذاة الإمام لا تقدّم فتبطل صلاتك » .

و ما هم به كمك اطلاع قبلي از موضوع و اين عبارت عربي ، مراد را فهميديم .

حكايت عربي گويي و عربي نويسي برخي ما فارسي زبانها نيز همين است . روزي طالبِ علمي مي خواسته از فرودگاه بغداد بليط هواپيما براي رفت و برگشت ( دو سره ) تهيه

كند و به بليط فروش گفته است : « إنّي أُريد بطاقةً ذات رأسين » ! ! . تا زماني كه شيوه آموزش زبان عربي در حوزه هاي ما اصلاح نشود ، وضع بر همين منوال خواهد بود . اميد است مركز تدوين و نشر متون درسي حوزه ( متون ) بتواند در اين زمينه تحوّلي به وجود آورد .

برخي تابلوها در حرمهاي مطهر داخل ايران نيز دست كمي از تابلوهاي مورد اشاره ندارند . در برخي حرمها در ايران اين تابلو يا پلاكارد به چشم مي خورد : « تشرّف بانوان با چادر الزامي است » كه يكسر خطاست . به جاي اين عبارت بايد نوشت : « تشرّف بانوان به حرم بدون چادر ممنوع است » . در حالي كه مفاد عبارت قبلي اين نيست ، زيرا روشن است كه تشرف بانوان به حرم ، به هيچ روي الزامي نيست ، نه با چادر نه بدون چادر . بله ، اگر كسي خواست مشرّف شود بايد با چادر باشد . علاوه بر اين جهت ، به جاي « الزامي است » بايد مي نوشتند : « لازم است » . چون در مقامِ بيان وظيفه زناني است كه مي خواهند مشرف شوند نه وظيفه مثلاً خُدّام حرم . اگر در صدد بيان وظيفه خدّام حرم باشيم ، مي توان به آنان گفت : « وظيفه شما الزام ديگران به پوشيدن چادر است » . خلاصه ، از كلمه الزام تنها در چنين مواردي بايد استفاده كرد .

افزون بر موارد ياد شده مسامحات ديگري نيز در تابلوهاي حرمهاي مطهّر در ايران ديده مي شود مثل اين تابلوها كه كنار برخي دربهاي حرمها نصب مي شود : « درب برادران » ، « درب خواهران » . در حالي كه بايد نوشت : « محل ورود برادران » و مانند آن .

علاوه بر تابلوهاي اطراف مسجد النبي ( صلّي الله عليه وآله ) ، در برخي كتابهاي عربي كه در عربستان به فارسي ترجمه و منتشر كرده اند اين خبط و خطاها ديده مي شود . مثلاً دانشگاه اسلامي محمد بن سعود در عربستان به سال 1421 ق كتابي منتشر كرده است با نام آنچه را كه در حج و عمره بايد انجام داد . با فروست : نامه ارشادي . اين كتاب تأليف دكتر صالح بن فوزان بن عبدالله فوزان با نام بيان ما يفعله الحاج و المعتمر است كه بلال سيد اشرف حضرت شاه

آن را به فارسي برگردانده است . در اين كتاب مي خوانيم ( با حفظ رسم الخط ) :

ـ اگرچه دانشگاه تعدادي بزرگي ازين مختصري را قبل از موسم حج بيك مدّت كوتاه چاپ كرده بود ، باز هم همه آن توزيع گرديده تمام شد . ( ص 3 )

ـ حجّاج و عمره كنندگان ، در اداي مناسك حج و عمره شان چه بايد گفتند ؟ و چه بايد كردند ؟ ( ص 7 )

ـ در مدينه منوّره به جز مسجد نبوي شريف و مسجد قباء جهت اداي نماز در آن ، زيارت و ديدار مساجد ديگر جواز ندارد . و مساجد باقيمانده در مدينه منوّره مثال مساجدي عادي كه در روي زمين است دارد ، و كدام صفت يا خاصيت خاصي را دارا نيست . ( ص 72 )

شنبه 20 ذي قعده

12/10/83

شروع هفته فرهنگي ايران در عربستان

هفته فرهنگي ايران در رياض امروز با حضور وزراي فرهنگ و ارشاد جمهوري اسلامي ايران و عربستان طيّ مراسمي در مركز فرهنگي ملك فهد رياض آغاز شد .

در اين هفته فرهنگي كه براي نخستين بار در عربستان برگزار مي شود ، برنامه هاي متنوعي تدارك ديده شده است . برپايي نمايشگاه هاي قرآني ، خوشنويسي ، نقاشي تابلو فرش ، صنايع دستي ، كتاب و تمبر از جمله برنامه هاي اين هفته فرهنگي است . از ديگر برنامه هاي اين هفته فرهنگي كه با حضور جمعي از هنرمندان ايراني برگزار مي شود برپايي قهوه خانه سنتي و نمايش فيلمهاي ايراني است .

همچنين در طول برگزاري هفته فرهنگي كشورمان در عربستان جلسات سخنراني برپا خواهد بود . و استادان حوزه و دانشگاه از كشورمان در موضوعات مشتركات ادبيات معاصر عربي و فارسي ، طرح مساجد عربي در مساجد ايران ، مكه و مدينه در ادبيات فارسي و مانند آنها سخنراني خواهند داشت .

وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي كه به منظور افتتاح هفته فرهنگي جمهوري اسلامي

ايران در عربستان ، جمعه شب وارد رياض شد ، گفت : « در ديدار با مسؤولين فرهنگي اين كشور ، چارچوب مشخصي براي ادامه همكاريها و فعاليتهاي فرهنگي ميان دو كشور تعريف خواهد شد » .

وي با اشاره به نقش مهم دو كشور در سطح منطقه و جهان ، اضافه كرد :

گسترش روابط ايران و عربستان بر جهان اسلام تأثير مستقيمي دارد . نيز ظرفيتهاي ناشناخته فراواني براي گسترش روابط فرهنگي دو كشور وجود دارد كه شناخت

و گسترش آنها تأثيرات بسزايي بر همكاريهاي دو كشور و اتحاد جهان اسلام

خواهد داشت .

وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي برپايي هفته فرهنگي ايران در عربستان را تجربه خوبي براي گسترده تر شدن روابط دو كشور دانست و افزود : « هفته فرهنگي ايران به عميق تر شدن پيوندها كمك خواهد كرد » .

هفته فرهنگي ايران در عربستان از امروز شنبه 12 دي ماه به مدت يك هفته در مركز فرهنگي ملك فهد رياض برگزار خواهد شد .

سعودي گازت ، ويژه نامه فارسي وابسته به عكاظ در شماره امروز خود در اين باره در صفحه اوّل ذيل عنوان « دكتر الفارسي و مسجد جامعي هفته فرهنگي ايران را افتتاح مي كنند » نوشت : روز گذشته ، دكتر فؤاد بن عبد السلام الفارسي وزير فرهنگ و اطلاع رساني كشور در دفتر كار خود با مقامات مسؤول در بخشهاي مختلف اين وزارت ديدار و طرح برنامه پوشش مناسك حج امسال را مورد بررسي قرار داد . مقامات مسؤول وزارت فرهنگ و اطلاع رساني عربستان ، نيز فعاليت خود درباره اجراي اين طرح را به دكتر الفارسي خاطرنشان كردند . وزير فرهنگ و اطلاع رساني عربستان ضمن ستايش از عملكرد بخشهاي فرهنگي و اطلاع رساني كشور از آنان خواست جهت پخش مناسك حج از طريق صدا و سيما براي دولتهاي عربي و اسلامي بيشتر تلاش كنند و افزود : « پخش راديويي و تلويزيوني مناسك حج ، نقش عمده اي در همبستگي ميان مسلمانان دارد » . از سوي ديگر با اهتمام دكتر فؤاد عبدالسلام الفارسي وزير فرهنگ و اطلاع رساني عربستان ، و احمد مسجد جامعي وزير فرهنگ و ارشاد جمهوري اسلامي ايران ، هفته فرهنگي

جمهوري اسلامي ايران فعاليتهاي خود را امروز شنبه 20 ذي قعده در مركز فرهنگي ملك فهد در رياض آغاز مي كند و تا 26 ماه جاري به فعاليتهاي خود ادامه مي دهد . هفته فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در چارچوب موافقتنامه فرهنگي ميان عربستان و ايران برپا مي گردد و پس از پيروزي انقلاب اسلامي اين اولين بار است كه هفته فرهنگي ايران در عربستان برگزار مي شود . وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي براي شركت در مراسم گشايش هفته فرهنگي ايران وارد رياض شد . مسجد جامعي گفت : « برپايي هفته فرهنگي در جهت تلاش سالهاي اخير ايران و عربستان نشانه اي از پيام دوستي و مودت مردم و دولت ايران به ملت و دولت عربستان است » .

پيام رئيس جمهور به مناسبت هفته فرهنگي ايران در رياض

سيد محمد خاتمي در پيامي به مناسبت افتتاح هفته فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در رياض گفت : « فرهنگ يگانه عنصري است كه به انسان يعني تنها عامل سازنده فرهنگ جهت مي دهد و زمينه هاي لازم براي ايجاد دگرگوني در جوامع بشري را پديد مي آورد » .

رئيسجمهوردراينپيامكهوزيرفرهنگوارشاداسلاميآنراقرائتكردآوردهاست :

آشنايي ميان ملتها و گروه ها ، پويايي و روند تكاملي و تمدني همه جوامع انساني را تضمين مي كند و در اين ميان جوامع اسلامي ، براي تحكيم پايه هاي پيوند ميان خويش ، پا را فراتر نهاده و مناسبات دو جانبه خود را تا سطح ارتباطات معنوي ، فكري و احساسي و در يك كلام پيوندهاي برادرانه و دوستانه بالا برده اند .

اين گونه است كه روابط ميان جمهوري اسلامي ايران و عربستان سعودي به عنوان دو كشور بزرگ اثر گذار اسلامي ، ويژگي برجسته اي دارد كه مانند آن را در هيچ يك از ديگر پيوندهاي دو سويه نمي توان يافت .

ژرف انديشي در تاريخ نشان مي دهد كه خداوند متعال اراده فرموده است كه پايه هاي اين آشنايي متقابل از ديرباز استوار شود و با پيدايش دين مبين اسلام فرزندان دو منطقه جزيرة العرب و ايران به سان امتي واحد ، آميزه اي انساني را شكل دهند كه با همزيستي ، همكاري و همفكري گردونه تمدن اسلامي را به حركت درآورند و

برآيند پربار آن را در سراسر تاريخ اسلام در اختيار نسل انسان قرار دهند .

بر اين باوريم كه مناسبات فرهنگي ميان دو كشور جمهوري اسلامي ايران و عربستان سعودي بايد همواره روند رو به رشدي داشته باشد و در سنجش با ديگر زمينه هاي همكاري دو جانبه از وزن و اعتبار افزون تري بهره ببرد .

اگرچه از چند سال پيش بدين سو ، گامهاي ارزشمندي در راه زدودن موانع همكاري فرهنگي ميان دو كشور برداشته شده و اقدامات بسيار شايسته اي براي گسترش پيوندهاي همكاري از جانب دو كشور صورت پذيرفته اما جاي ترديد نيست كه برگزاري نخستين هفته فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در عربستان سعودي ، فرصت مناسبي براي دستيابي به ايده هاي مشترك فرهنگي ميان دو كشور است و بايد آن را به عنوان گام بلند ديگري مورد شناسايي قرار داد و يقين داشت كه از اين رهگذر دستاوردي نمايان براي دولت ، ملت و همه امت اسلامي ، بلكه سراسر جهان امروز پديد خواهد آمد .

ديدار وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي از مركز ملك فيصل در رياض

آقاي مسجد جامعي وزير فرهنگ و ارشاد جمهوري اسلامي ايران با هيأت همراه از مركز تحقيقات و پژوهشهاي اسلامي ملك فيصل ديدن كرد .

در بدو ورود آقاي مسجد جامعي به مركز ، دكتر صالح الخريجي مدير اداري كتابخانه هاي مركز ملك فيصل از ايشان پذيرايي نمود . آنگاه با مهمانان از تالار تاريخي ملك فيصل ، مخزن كتب و بخش مرمت و كتابخانه كودكان ديدن كردند ، سپس در تالار مركزي دكتر يحيي محمد جنيد دبير كل مركز تحقيقات و پژوهشهاي اسلامي ملك فيصل از آقايمسجدجامعياستقبالنمود . دكتريحييبا خوش آمد گويي به مهمانان گزارش مختصريدربارهكتب ، پژوهشهايعلميومخطوطاتقديمهاين مركز را بهايشانارائه كرد .

وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي در گفتگو با خبرنگار ايرنا افزود : « در ديدار با مسؤولين فرهنگي اين كشور چهارچوب مشخصي براي ادامه همكاريها و فعاليتهاي فرهنگي ميان دو كشور تعريف خواهد شد » . وي با اشاره به نقش مهم دو كشور در سطح منطقه و جهان

اضافه كرد : « گسترش روابط ايران و عربستان بر جهان اسلام تأثير مستقيمي دارد » . گفتني است نمايشگاه نقّاشي ، خط و خوشنويسي جليل رسولي هنرمند ايراني در هفته فرهنگي ايراندررياضبرگزارشد . درايننمايشگاهبيش از 25 تابلو از آثار اين هنرمند عرضه شده است ، همچنينكتابهايجان جانان ، چهار فصل ، يادگارعشقوخطاطيديوان امام خميني .

ديدارهاي نماينده وليّ فقيه

امروز سه گروه از دست اندركاران امر حج با حجة الاسلام و المسلمين ري شهري

ديدار كردند :

گروه اوّل : رابطين كاروانها بودند . در اين ديدار برخي از رابطان كه وظيفه بررسي عملكرد روحانيان كاروانها را بر عهده دارند ، از روحانيان كاروانها ابراز خشنودي كردند و افزودند :

بحمدالله روحانيان باسواد ، كاردان ، فعّال ، خوش سليقه ، جذّاب ، مردمي و متواضع در كاروانها فراوان و زائران از آنها راضي اند . برخي از زائران كه تاكنون با روحاني حشرو نشري نداشته اند از اين برخوردهاي صميمانه اظهار خرسندي مي كنند .

در اين جلسه مطرح شد كه چند كاروان ، شب جمعه گذشته به دعاي كميل مدينه نرسيده اند وبرنامه ريزي حركت به مكه طوري است كه دعاي كميل هفته آينده را نيز درك نمي كنند و از اين موضوع به شدّت نگرانند . هرچند دعاي كميل مستحب است امّا كميل مدينه صفايي ويژه دارد و زائران ـ به جز معذورين ـ به سان اعمال حج مقيّدند در آن شركت كنند والاّ گويي به مدينه نيامده اند و بايد براي اين موضوع تدبيري انديشيده شود .

آقاي امينيان مسؤول ستاد مدينه كه در جلسه حضور داشت درباره اين مشكل توضيح داد : « طبق برنامه ريزيها بايد همه زوّار يك شب جمعه در مدينه باشند و اين اشكال بر اثر نابساماني در تنظيم پرواز آنها از تهران به مدينه پديد آمده است » .

سرانجام مقرّر شد ترتيبي اتّخاذ شود كه اين تعداد بتوانند شب جمعه آينده در مدينه باشند و از فيض حضور در مراسم دعاي كميل بهره مند گردند .

متأسفانه در سال گذشته تعداد 3010 نفر ، به دليل نبود مسكن و مسائلي ديگر ،

نتوانستند دعاي كميل مدينه را درك كنند . ^{( 1 )}

موضوع ديگر تضييقات مأموران سعودي در بقيع ـ به خصوص راه ندادن زنان به پشت پنجره هاي بقيع ـ بود كه پيش از اين ياد شد .

آقاي ري شهري در اين جلسه گفتند :

امروز با سفير جمهوري اسلامي ايران در رياض تلفني صحبت كردم تا در اين موضوع با مقامات عربستان مذاكره كنند . همچنين با وزير پيشنهادي دولت براي تصدي وزارت راه و ترابري براي پاره اي از نابسامانيها در امر پرواز حجّاج

گفتگو كردم .

گروه دوّم : اعضاي ستاد حج صدا و سيما بودند . در آغاز اين ديدار آقاي گروسي گزارشي از فعاليتهاي انجام شده تاكنون را ارائه كرد و اظهار داشت :

از روز آغاز حركت زوار به مدينه تاكنون ، حدود هزار دقيقه گزارش و خبر از شبكه هاي مختلف صدا و سيما پخش كرده ايم . گروه ما امسال سابقه دار و باتجربه اند و نيمي از آنان سابقه تشرّف به حج دارند .

گفتني است كه مدتهاست در سازمان صدا و سيما ستادي به نام « ستاد حج » تأسيس شده كه متولّي برنامه هاي مربوط به حج در صدا و سيماست .

در اين جلسه سرپرست زائران ايراني خانه خدا ، صدا و سيما را مهمترين و كارآمدترين وسيله ارتباط جمعي خواند و خواستار تلاش اين رسانه براي ترويج فرهنگ صحيح حج در جامعه شد .

آقاي ري شهري بر ضرورت رساندن پيام جامع و دقيق حج به مردم تأكيد كرد و افزود :

بر اساس آيات قرآن كريم ، حج از ظرفيت بسيار بالايي در امر سازندگي فردي و اجتماعي برخوردار است و به همين دليل صدا و سيما مسؤوليت سنگيني در بهره مند كردن جامعه از اين ظرفيت ويژه و عظيم بر عهده دارد .

ايشان ضمن تأكيد بر اهميت اطلاع رساني صحيح در امر حج گفت :

موفقيت گروه اعزامي صدا و سيما به حج در گرو برنامه سازيهاي متنوع و جذاب با

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . با كاروان صفا ، ص 174 .

هدف معرفي ابعاد مختلف حج براي عموم مردم و به ويژه جوانان است و بايد به اين نكته توجه شود كه هنر كارگزاران حج در قسمتهاي مختلف و به ويژه صدا و سيما در اين است كه حاصل و نتيجه كارشان ، هم براي خود و هم براي ديگران مفيد باشد .

نماينده ولي فقيه همچنين از قرآن محوري به عنوان ويژگي حج امسال سخن به ميان آورد و تأكيد كرد كه صدا و سيما در اين بعد نيز مأموريت مهمي را بر عهده دارد و بايد براي اين منظور برنامه سازي مناسب را در دستور كار خود قرار دهد .

وي ايجاد نزديكي و برادري ميان مذاهب مختلف اسلامي را از جمله اهداف مهم حج برشمرد و علاقه وافر ملت مسلمان ايران به زيارت خانه خدا و حرم نبوي ( صلّي الله عليه وآله ) را در مقايسه با ساير ملتهاي مسلمان بي نظير خواند .

آقاي ري شهري توجه نمايندگان اعزامي سازمان صدا و سيما را به اهميت بهره گرفتن از فضاي معنوي حج با هدف كمك به سالم سازي فضاي انتخابات رياست جمهوري در كشور جلب كرد و از آنان خواست تا در اين زمينه برنامه هاي مناسبي تهيه كنند .

وي نويسندگان صدا و سيما را به مطالعه كتابهاي حج با هدف توليد برنامه هاي مستند توصيه كرد و در پايان خواستار تشكيل دفتري براي ثبت تجربيات نمايندگان اعزامي صدا و سيما به حج شد و افزود :

تهيه تصويرهاي منفي حج هم لازم است . البته براي بهره برداريهاي مثبت نه منفي ، و نه براي پخش از سيما . سال گذشته تصويري از صحنه هاي منفي تهيه شد و امسال در كاروانها پيش از عزيمت به حج نمايش داده شد و خيلي مؤثّر بود .

گروه سوم : مسؤولان ستاد مدينه منوره بودند . در اين ديدار ، ابتدا آقاي امينيان ، مسؤول ستاد مدينه ، گزارشي مبسوط از فعاليتهاي انجام يافته و در دست اقدام ارائه كرد و گفت :

در مدينه 65% زوّار در منطقه مركزي مدينه در 29 هتل ساكن اند و 35% هم خارج از منطقه مركزي ، كه دورترين آنها 1500 متري با حرم فاصله دارند و واحد حمل و نقل درون شهري ، متكفّل حمل و نقل آن 35% است . از فردا يك شنبه تا سه روز بعد ، به پِيك حضور 30 هزار نفر زائر در مدينه مي رسيم ، ولي از روز سه شنبه اولين كاروانها وارد مكه مي شوند و روز پنجم ذي حجه زائر ايراني در مدينه نخواهيم داشت .

همچنين از روز سه شنبه از تهران هم زائران وارد مكه مي شوند و تا ظهر امروز شنبه ، حدود 23 هزار نفر زوّار ايراني وارد مدينه شده اند .

در اين جلسه ، آقاي ري شهري پس از تشكر از فعاليت همه كارگزاران حج افزود :

بر اساس گزارشها روال كارها عادي است و مشكل مهمّي نداريم . البته برخي نابسامانيهاي جزئي هست كه بايد برطرف شود مانند تأمين جا و غذا براي گروههاي پيش پرواز ، سهولت انتقال بار از فرودگاه مدينه به هتل ، و اينكه مدت اقامت نُه كاروان در مدينه ، كمتر از زمان پيش بيني شده است .

ايشان در پايان گفت : « براي برگزاري بهتر و باشكوهتر دعاي كميل شب جمعه آينده لازم است مديران كاروانها توجيه شوند » .

انتقال سوابق پزشكي حجاج ايراني به عربستان

مسؤول بيمارستان هلال احمر مدينه منوره در گفتگو با زائر از انتقال سوابق پزشكي حجاج ايراني به عربستان خبر داد .

دكتر فرهادنژاد در توضيح اين مطلب افزود :

اطلاعات و سوابق پزشكي زائران ايراني در قالب يك نرم افزار به عربستان منتقل شده است و حجاج ايراني در صورت مراجعه به بيمارستانهاي عربستان ، با توجه به وجود سوابق قبلي در اين نرم افزار ، مورد درمان قرار مي گيرند .

وي به زائران توصيه كرد هنگام مراجعه به اين بيمارستانها كارتهاي شناسايي خود را به همراه داشته باشند و در مورد روند جاري عملكرد اين مركز توضيح داد كه « هيأت پزشكي در دو بيمارستان ثابت در مكه و مدينه و در ايام حج در دو بيمارستان صحرايي در مني و عرفات مستقر هستند .

دكتر فرهادنژاد از جمله امكانات اين بيمارستانها را وجود بخشهايي مانند بستري ، سي سي يو ، اورژانس ، آزمايشگاه ، راديولوژي ، سونوگرافي ، اكوكارديوگرافي و كلينيكهاي تخصصي ذكر كرد و افزود :

در اين مراكز هيأتهاي پزشكي به صورت تخصصي در بخشهاي داخلي ، زنان و

زايمان ، قلب و عروق ، گوش و حلق و بيني ، چشم پزشكي ، جراحي عمومي ، ارتوپدي ، روانپزشكي و دندانپزشكي به خدمت مشغول هستند .

مسؤول بيمارستان هلال احمر مدينه منوره ، واحدهاي بهداشت مستقر در هتلها و رستورانها و محل اسكان زائران ايراني را از جمله بخشهاي فعال اين مركز برشمرد و گفت : « پزشك مستقر در اين واحد ، مسائل بهداشتي اين اماكن را ارزيابي و راه حل رفع مشكلات را ارائه مي دهد .

دكتر فرهادنژاد فعاليت واحد پزشكان رابط عرب زبان را از ديگر خدمات بيمارستان هلال احمر ذكر كرد و افزود :

با هماهنگي قبلي با مسؤولان سعودي ، بيمار را در صورت نياز به مراجعه به مراكز بهداشتي اين كشور به همراه پزشكان عرب زبان اعزام و روند درمان از زمان بستري تا ترخيص به وسيله اين پزشك پيگيري مي شود . در دوره گذشته تيم 306 نفره اي براي بيمارستان هلال احمر تدارك ديده بوديم ولي اكنون با توجه به طرحهايي كه به منظور ارائه بهتر و بيشتر خدمات پزشكي به زائران داريم ، اين تعداد به 320 نفر افزايش پيدا كرده است .

وي با اشاره به مسائل مختلف از جمله تلقيح واكسن مننژيت چهار ظرفيتي به همه زائران گفت :

براي واكسن آنفولانزا نيز نود درصد حجاج را تحت پوشش قرار داديم . امسال ما سه پايگاه تزريقات پانسمان خواهران را در مدينه و چهار پايگاه ديگر را در مكه

مستقر كرده ايم .

وي به زائران ايراني اطمينان داد كه از نظر دارو و ساير لوازم بهداشتي و پزشكي هيچگونه كمبودي در بيمارستان هلال احمر وجود ندارد .

ايشان با اشاره به مشكلاتي كه بيماري فراگير آنفولانزا طي سالهاي گذشته براي حجاج ايجاد كرده است گفت :

اين مركز بهداشتي به همت سازمان حج و زيارت و دانشگاههاي علوم پزشكي سراسر كشور طرح تحقيقاتي و منحصر به فردي را در بين كشورهاي منطقه در دست

پيگيري دارد تا بدين وسيله عامل اين بيماري تشخيص داده شود . در چند سال اخير سرماي عربستان در ايام برگزاري حج بي سابقه بوده است و به زائران محترم توصيه مي شودضمنرعايتنكاتبهداشتي و مسائل ايمني ، پوشش مناسب را داشته باشند .

عزيمت اولين كاروان حجّاج عراقي به عربستان

اولين كاروان حجّاج عراقي امروز شنبه عازم عربستان شدند . معاون نخست وزير عراق اعلام كرد : امسال حدود 32 هزار عراقي راهي سفر حج مي شوند و نقل و انتقال حجاج از طريق زمين و نيز از راه هوايي از فرودگاههاي بصره و اربيل صورت مي گيرد .

مراسم شبي با قرآن در مدينه منوّره

اولين مراسم شبي با قرآن در مدينه منوره ، شامگاه شنبه با حضور قاريان برجسته ميهن اسلامي در سالن اجتماعات بعثه مقام معظم رهبري برگزار شد .

در اين مراسم كه با حضور حجة الاسلام والمسلمين ري شهري برگزار شد ، قاريان و حافظان قرآن كريم به تلاوت آياتي چند از كلام الله مجيد پرداختند .

آغاز برنامه شبي با قرآن ، با آقاي ابوالفضل نامدار ـ قاري ممتاز جمهوري اسلامي ايران ـ بود كه با صوتي بسيار دلنشين ، آياتي از كلام خدا را براي حضار قرائت كرد .

همچنين جمعي از قاريان برجسته جمهوري اسلامي مركب از آقايان مسعود عنايتي مقدم نفر سوم مسابقات مالزي ، مهدي تاجزاده نفر اول مسابقات تونس ، داود جعفري نفر اوّل مسابقات هند در مدح و منقبت رسول گرامي اسلام ( صلّي الله عليه وآله ) به تواشيح پرداختند .

مهندس رضا ديانت حافظ كل قرآن كريم نيز از ديگر قاريان ممتاز كشورمان بود كه در ادامه برنامه به تلاوت آياتي از قرآن مجيد پرداخت . آقاي عباس سليمي مجري برنامه سپس از حضار و سرپرست حجاج ايراني درخواست كرد كه از اين حافظ برجسته بوشهري سؤالاتي را مطرح كنند . نماينده ولي فقيه كه خود از حافظان قرآن است ، از مهندس ديانت خواست تا ادامه اين آيه ( وقال الرسول يا رب انّ قومي اتخذوا هذا القرآن

مهجوراً ) ^{( 1 )}رابخواند . مهندسديانتدرپاسخضمناشارهبهنشانيآيهادامهآنراتلاوتكرد .

همچنين تعداد ديگري از خواهران و برادران سؤالات خود را مطرح كردند و اين حافظ برجسته قرآن ضمن پاسخ ، به قرائت ادامه اين آيات پرداخت كه با استقبال حضار مواجه شد .

مسؤول روابط عمومي بعثه مقام معظم رهبري گفت : « علاوه بر اين مراسم ، سه محفل ديگر انس با قرآن ( يكي در مدينه و دو محفل در مكه مكرمه ) برگزار خواهد شد » .

وي با دعوت حضار به تلاوت قرآن در مكه و مدينه منوره و ضمن اشاره به حديثي از معصومين ( عليهم السلام ) يادآور شد : « مطابق احاديث هركس در مكه قرآن را ختم كند ، از دنيا نمي رود مگر اين كه پس از مشاهده رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) ، جايگاه خود را در بهشت ببيند » .

اولين مراسم شبي با قرآن در مدينه منوره با تلاوت بسيار زيباي مسعود عنايتي مقدم نفر سوم مسابقات مالزي كه شامل آياتي در شأن پيامبر خدا ( صلي الله عليه وآله ) بود ، پايان يافت .

رعايت نكردن پاره اي از آداب حضور در حرمين

اين روزها مكالمه با تلفن همراه در حرم نبوي شكل نامطلوبي پيدا كرده است . دوربينهاي نصب شده در مسجد شريف نبوي كه برگزاري نمازها را از تلويزيون عربستان پخش مي كنند به طوري كه قابل دريافت در سراسر جهان است ، بعضاً اين موارد را نيز به تصوير كشيده اند . از آنجا كه اين قبيل امور ، مزاحمت براي سايرين ، و خلاف ادب حضور در مسجد ، و وهن مراسم عبادي است شايسته است همواره دست اندركاران به ويژه روحانيون محترم كاروانها از زائران بخواهند هنگام حضور در مساجد به خصوص حرم شريف نبوي ( صلّي الله عليه وآله ) و مسجد الحرام ، همراه خود را خاموش كنند و از صحبت كردن با تلفن همراه حتماً بپرهيزند .

همچنين شب گذشته هنگام برگزاري نماز مغرب ، شش نفر از زائران ايراني با كت و شلوار سرمه اي به طوري كه كاملاً مشخص بود ايراني اند ، كيسه هاي اجناسي را كه از بازار

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . سوره فرقان ( 25 ) : 30 : « و پيامبر مي گويد : پروردگارا امّتِ من اين قرآن را كنار نهادند » .

خريده بودند در دست داشتند و از يك گوشه صحن مسجد نبوي به سمت گوشه ديگر و هتل محل اقامت خود مي رفتند ، و با اينكه صفوف نماز تا صحن و بيرون مسجد امتداد يافته بود ، آنان توجيه نشده بودند كه همانجا در كنار اجناس خود به نماز جماعت بپيوندند و پس از اقامه نماز به سمت هتل بروند . بلكه سراسيمه و مضطرب از كنار صفوف نمازگزاران به سرعت عبور مي كردند تا از محل دور شوند . در حالي كه اگر پيشاپيش توجيه شده بودند مي توانستند همانجا اقتدا كنند و پس از پايان يافتن نماز با آرامش به

هتل بروند .

حضور بيش از 21 هزار ايراني در مدينه

تعداد زائران ايراني مدينه منوره تا صبح امروز به بيش از 21 هزار و 500 نفر رسيد . سرشيفت ايراني فرودگاه مدينه گفت : اين تعداد زائر ايراني با حدود 65 پرواز ايراني و سعودي از شهرهاي تهران ، مشهد ، تبريز ، اروميه و يزد به سرزمين وحي منتقل شده اند . آقاي رئيسي در گفتگو با خبرنگار زائر افزود :

حدود نيمي از پروازهايي كه تاكنون براي انتقال زائران ايراني به مدينه صورت گرفته ، با هواپيماهاي ايراني انجام شده است .

براساس آمارها ، همچنين بيش از 40 درصد زائران ايراني مدينه ، از تهران و نزديك يك چهارم آنان از مشهدالرضا به مدينه منتقل شده اند . با اين حال ، سهم مردم استان تهرانواستانهايخراسانازحجاجامسال ، بهترتيبحدود25وحدود12درصداست .

نشست مشترك رابطين كاروانها

بنا به تصميم نماينده ولي فقيه ، رابطين محترم كاروانها در جلسات ستادهاي مناطق شركت خواهند كرد .

اين تصميم به منظور هماهنگي بيشتر ميان بخشهاي مختلف برگزار كننده مراسم حج و ارتقاي امور معنوي و فرهنگي زائران اتخاذ شد . براي اجرايي شدن اين تصميم و ساماندهي به حضور رابطين در جلسات ستادها ، به درخواست معاونت امور روحانيون

بعثه ، نشست مشتركي با حضور رؤساي ستاد مناطق ، رؤساي بازرسي بعثه و رابطين بعثه روز جمعه 11/10/1383 تشكيل شد .

براساس تصميم اين نشست مشترك ، جلسات ستاد مناطق به رياست مسؤول ستاد منطقه تشكيل مي شود و رابطين با حضور در تمام جلسات اعضاي ستاد را از امور جاري كاروانها مطّلع مي كنند و از چگونگي امور اجرايي باخبر مي شود .

نگراني حكومت از آيين وهابيت

به رغم آنكه دولتمردان سعودي آيين وهابيت را به عنوان مذهب حاكم و رسمي كشور پذيرفته و نزديك به يك قرن است كه از آن حمايت مي كنند ، اما نظريات ناسازگار با آداب فرمانروايي فضاي بين المللي مواضع تند و خشك و متحجرانه علماء وهابي موجب تنگناهايي براي حكومت شده است ، به ويژه آنكه تولّد جريان تروريستي منفور القاعده از وهابيت ، زنگخطرتحركاتاخلالگرانهبقيهوهابيتعليهحكومترابهصدادرآوردهاست .

عوامل فوق سبب نگراني بيشتر حكومت از اقتدار ديني فرهنگي آل شيخ ( محمد بن عبدالوهّاب ) شده و حكومت درصدد كاهش چتر حمايتي خود از آنان شده است .

دكتر نذير عزالدين يكي از مسؤولان اقتصادي امارة المدينة كه از مريدان عرفان و علاقه مندان دكتر سيد علوي مالكي است گفته است :

حكومت بيشترين خطر را از آل شيخ احساس مي كند ، چون امور تبليغات ديني و مؤسسه توعيه اسلامي و اداره قاضيان و مبلغين و هيأت امر به معروف و نهي از منكر و امامت حرمين در تصرف آنها است .

گفتني است كه دكتر سيد محمد بن عباس علوي مالكي قوي ترين دژ عرفان و تصوف اهل سنت در برابر وهابيت در عربستان پس از دهها سال مبارزه فرهنگي با وهابيت و دفاع از توسّل و جلسات ذكر و احتفال و دوبار محكوميت به اعدام از جانب وهابيت ، ماه رمضان گذشته دعوت حق را لبيك گفت .

اين نويسنده بزرگ كه ميليونها مريد در عربستان و ديگر كشورها دارد جلسه هفتگي ذكر و توسل اش كه با حضور صدها مريد و تعدادي از فرهيختگان و علماء و دولتمردان

100

سعودي و ديگر كشورها در مكه مكرمه برگزار مي شد تنها جلسه آشكار ذكر و توسّل در اين كشور بود ، در حالي كه صدها جلسه ديگر مخفي و نيمه مخفي در مكه و مدينه و جده و رياض برگزار مي شود .

دكتر مالكي با تعدادي از علماء شيعه چون استاد واعظ زاده خراساني رابطه دوستانه داشت ، تشييع جنازه وي با حضور صدها هزار نفر از مسجد الحرام تا جنّة المَعْلاه و حضور رسمي امير عبدالله همراه دكتر عبده يماني وزير اسبق وزارت اعلام عربستان در منزل آن مرحوم نشاني از عظمت شخصيت او و مايه نگراني علماء وهابي شد .

يكي از مقامات حكومتي عربستان به آقاي دكتر احمد علوي ، پسر دكتر علوي ، گفته است : « ما هيچ ضرري از گروه شما نديديم و هرچه ضربه خورده ايم از گروه تندرو و سلفيها ( وهابي ) بوده است » . سپس به وي توصيه كرده كه شما درسها و حلقه ذكر پدر را ادامه بدهيد . از آن روز به بعد تعدادي از همكاران و دوستان دكتر علوي در صدا و سيماي سعودي برنامه هايفرهنگياجرامي كنندكهنشانرويكردمثبتدولتبرضدوهابيتاست .

مي افزايم كه يكي از اساتيد دانشكده علوم قرآن مدينه در ديدار با يكي از علماي ايراني گفت :

گسترش ارتباط ايران و عربستان منجر به تضعيف قدرت وهابيت و تقويت عرفان شده و روز به روز در حال گسترش است . در پرتو اين ارتباط اشراف و سادات مدينه كه از نسل اهل بيت و ائمه اهل بيت اند تقويت شده اند .

مبارزه اداره كل وعظ و ارشاد مدينه با تشيّع

شيخ نور كه مدير كل جديد اداره وعظ و ارشاد مدينه منوره است و تمام مبلغان و خطباي اعزامي به مساجد مدينه منوره و نيز مأموران امر به معروف داخل مسجد النبي ( صلّي الله عليه وآله ) و بقيع تحت نظر و امر او فعاليت مي كنند ، به يكي از علماي ايراني گفته است :

امسال 150 مبلغ داريم كه در عرصه هاي گوناگون در مسجد النبي ( صلّي الله عليه وآله ) و مساجد ديگر مدينه سخنراني و تبليغات مي كنند ، علاوه بر اينكه كتب و نوارهاي زيادي را تهيه و توزيع مي كنيم .

101

هدف اصلي تبليغات ما مبارزه با جهالتها و بدعتهاي اين زائران جهّال است كه به زيارت و شرك آلوده شده اند .

او تعدادي از كتب و تأليفات بن باز و عُثَيْمِين و نوارهاي سخنراني در دفاع از وهابيت به فارسي و عربي را به يكي از علماي ايراني اهدا كرد .

گفتني است كه اداره وعظ و ارشاد ظاهراً تندترين تشكيلات سلفيها در عربستان است كه تمام رفتارهاي تند مأموران بقيع و مسجد النبي ( صلّي الله عليه وآله ) و سخنرانيهاي تند مساجد ديگر مدينه و مكه و مأموران امر به معروف مساجد سبعه از همين سازمان نشأت مي گيرد .

به نظر مي رسد اختلاف بارزي بين تشكيلات كشوري و تشكيلات شؤون حرمين و پليس نظامي مدينه و مكه و دستگاههاي دولتي عربستان از نظر مواضع وجود دارد .

گفتگوي زائر با مسؤول حمل و نقل درون شهري

راهروهاي طبقه اوّل ساختمان بعثه در مدينه يك لحظه هم آرام و قرار ندارد . آنجا يك لحظه هم خلوت نيست . در اين طبقه امور مربوط به سرويسهاي درون شهري زائران حاضر در مدينه پيگيري مي شود . حمل و نقل درون شهري ، يكي از سه واحد مستقل بخش حمل و نقل است كه در كنار حمل و نقل هوايي و حمل و نقل بين شهري ، وظيفه رفت و آمد زائران را برعهده گرفته است .

آنچه در زير مي خوانيد نتيجه گفتگوي زائر با مسؤول حمل و نقل درون شهري

مدينه است :

ـ در يك نگاه كلي ، وظيفه شما به عنوان حمل و نقل درون شهري به طور مشخص تعريف شده است . اين تعريف معناي خاصي هم پيدا مي كند ؟ يعني خدمات شما تفكيك شده است ؟

ـ واحد حمل و نقل درون شهري برحسب وظيفه بايد به چهار منطقه تعريف شده حجاج ايراني سرويس بدهد ؛ اما چون مناطق يك و دو نزديك به حرم نبوي است و زائران ايراني براي تردد عملاً نيازي به وسيله نقليه ندارند ، توان واحدها روي مناطق 3 و 4

102

متمركز شده است .

ـ نحوه ارائه خدمات شما به اين دو منطقه به چه صورت است ؟

ـ 6 خط در نظر گرفته ايم تا زائران ايراني به حرم نبوي منتقل و سپس به منازل بازگردانده شوند .

ـ مسير اين خطوط كجاست ؟

ـ خط اول مسير خيابان قربان ، طالع و نازل در ايستگاه سوق التمور ، خط دوم مسير خيابان سالميه در ايستگاه الجزيره ، خط سوم مسير خيابان اميرالمؤمنين ، طالع و نازل در ايستگاه الجزيره ، خط چهارم مسير خيابان گاز در خيابان الجزيره ، خط پنجم مسير خيابان عبدالعزيز جديد و قديم در ايستگاه روبروي هتل دله و جنب فندق الدخيل ، خط ششم مسير خيابان مطار و ابوذر در ايستگاه دفاع مدني .

ـ البته براي اطلاع دقيق زائران ايراني بايد مسير كامل رفت و برگشت اين ايستگاهها در اختيار كاروانها قرار گيرد .

ـ اين اتفاق افتاده است و سعي مي كنيم از طريق زائر هم اطلاعات لازم را با درج جدول ارائه دهيم .

ـ فعاليت شما از چه زماني آغاز شد ؟

از روز سه شنبه ( 8 دي ) سرويس دهي ما شروع شد . براي شروعِ خطوط 1 ، 2 ، 3 ، 4 و 5 چهارده دستگاه اتوبوس راه اندازي كرديم و امروز با ظرفيت كامل در همه ايستگاهها سرويس مي دهيم .

ـ ظرفيت كامل واحد شما چند دستگاه اتوبوس است ؟

امروز حدود 30 دستگاه ولي براي روزهاي 14 تا 21 دي به 60 دستگاه اتوبوس هم مي رسد . علاوه بر اين ، حدود 25 دستگاه اتوبوس را به عنوان ذخيره هاي آماده بهره برداري در نظر گرفته ايم تا به مشكل بر نخوريم .

ـ اين ذخيره ها چه زماني به كار مي آيند ؟

ـ براي مراسم خاص ، مثل دعاي كميل ، نماز جمعه يا دعاي ندبه ، اما جداي از اين

103

اوقات در روزهاي شلوغ به حدود 15 تا 20 هزار زائر سرويس مي دهيم .

ـ اين اتوبوسها مشخصه اي هم دارد ؟

ـ همه با آرم و پرچم جمهوري اسلامي ايران مشخص شده اند و شماره خطوط روي هر كدام نوشته شده است .

ـ وظيفه آشنا كردن زائران با جغرافياي مدينه هم با شماست ؟

ـ به نوعي اين وظيفه را هم برعهده داريم . براي آنكه زائران براي تردد در مدينه مشكل نداشته باشند سه نوع نقشه چاپ شده است . يكي نقشه 120 * 30 سانتي متري مدينه است كه براي نصب در كاروانها و راهنمايي زائران در اختيار آنها قرار گرفته است و ديگر نقشه هاي كوچكي است كه براي راهنمايي زائران و آشنايي با مدينه منوره و مكه مكرمه در اختيار تمام زائران قرار گرفته و خواهد گرفت .

ـ علاوه بر حمل و نقل زائران وظيفه ديگري هم به واحد شما محول شده است ؟

ـ جلسه اي با مسؤولان ترافيك شهر مدينه داشتيم تا براي انتقال غذا از آشپزخانه هاي مركزي به داخل منطقه مركزي شهر مشكل نداشته باشيم . چون در زمان هاي خاص اجازه تردد به منطقه مركزي داده نمي شود و مبادي بسته مي شود . اين هماهنگي باعث شده كه ما به مانعي برنخوريم . شايد بشود اين را هم به وظايف ما اضافه كرد .

ـ سرويسهاي ويژه اي هم داريد ؟ به عنوان مثال به كاروان زائران جانباز هم

خدماتي مي كنيد ؟

ـ بله ، طبق هماهنگيهاي انجام شده با مسؤولان كاروان جانبازان ، زائران اين كاروان امروز ( 12 دي ) وارد مدينه مي شوند . البته ما از ديروز آماده سرويس دهي به اين عزيزان هستيم . براي تردد آنها دو دستگاه ميني بوس بدون صندلي و يك دستگاه ميني بوس ويژه را در نظر گرفته ايم .

ـ اين چندمين تجربه واحد حمل و نقل درون شهري است ؟

ـ سالهاي پيش از 1380 ، زائران ايراني مشكلات فراواني براي تردد در مدينه داشتند . حتي بعضي از آنها گم مي شدند . از سال 1380 استارت واحد حمل و نقل درون شهري

104

خورد و امسال چهارمين تجربه اين واحد است .

ـ برنامه ريزي مديريت اين واحد از چه زماني آغاز شد ؟

ـ از ماهها قبل ، شايد بلافاصله پس از حج تمتّع سال گذشته . بايد مدتهاي زيادي وقت گذاشت تا در زمان شلوغي كار ، به معضل برنخوريم . البته برادراني كه سالهاي قبل زحمت اين واحد بر دوش آنها بود مشكلات اوليه را برطرف كرده اند .

ـ نوع خدماتي كه ارائه مي كنيد تفاوتي هم نسبت به سالهاي قبل داشته يا خير ؟

ـ ما به دنبال آن بوديم كه اتوبوسها را به پاركينگهاي زير حرم نبوي ببريم كه فوق العاده مجهز و زيباست ولي از آنجا كه اين پاركينگها به بخش خصوصي اجاره داده شده وساعت 22 بسته مي شود از اين تصميم منصرف شديم .

ـ آيا مشكل اصلي زمان بسته شدن پاركينگها بود ؟

ـ ما قصد داشتيم سرويس شبانه روزي بدهيم و اين پاركينگ فقط تا ساعت 22 باز بود . در آن صورت مجبور بوديم ايستگاه ديگري هم بيرون پاركينگ بگذاريم كه اين باعث سردرگمي زائران مي شد چون بايستي 2 ايستگاه ايجاد مي كرديم . به اين دليل منصرف شديم . اين تصميمي بود كه مي خواستيم عملي كنيم ولي نشد ؛ اما اتفاقي كه امسال افتاد مشخص كردن نام راننده ، كد و تمام مشخصات خودرو است تا اگر زائران شكايتي دارند با ذكر نام راننده و مشخصات باشد كه ان شاءالله در روزهاي آتي نصب خواهد شد .

ـ مدت زمان سرويس دهي شما به زائران ايران چقدر است ؟

ـ از 8 دي شروع شده و تا 24 بهمن طول مي كشد .

در پايان ، از زائران مي خواهيم نظم ، حوصله و صبر داشته باشند ، به شماره خط و سرويس خود توجه كنند ، جوانان مراقب سالخوردگان و خانمها باشند و براي سوار شدن به اتوبوس يا پياده شدن ملاحظه آنها را بكنند و بدانند اتوبوس به اندازه كافي براي تردد زائران وجود دارد و ان شاءالله در اين ايام به مشكل بر نخواهند خورد .

مقصد:
تصویر امنیتی:

ارسال ایمیل