بخش 3

105

يكشنبه 21 ذي قعده

13/10/83

ديدار وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي با وليعهد عربستان

امروز آقاي احمد مسجد جامعي ، وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي به همراه آقاي سيد احمد زرهاني ، رئيس سازمان حج و زيارت و حسين صادقي ، سفير ايران در عربستان با شاهزاده عبدالله بن عبدالعزيز وليعهد عربستان در دفترش در كاخ اليمامه رياض ديدار و گفتگو كردند . در اين ديدار كه شاهزاده سلطان بن عبدالعزيز ، نايب دوم رئيس شوراي وزيران و وزير دفاع و هوانوردي و بازرسي كل كشور ، شاهزاده سعود الفيصل ، وزير امور خارجه ، عبدالعزيز بن عبدالله بن عبدالعزيز ، مشاور دفتر وليعهد ، و دكتر فؤاد بن عبدالسلام الفارسي ، وزيرفرهنگواطلاعرسانيعربستانوآقايعبدالمحسنبنعبدالعزيز مشاور دفتر وليعهد حضور داشتند ، از جمله درباره تضييقات مأموران سعودي براي زائران در بقيع مذاكره شد ، و امير عبدالله قول مساعد داد كه اين موضوع را پيگيري كند .

حضور سي كاروان از ايرانيان اهل سنت در حج امسال

مسؤول واحد اهل سنت بعثه گفت :

امسال بيش از چهار هزار و 500 ايراني اهل سنت در قالب حدود 30 كاروان به

106

سرزمين وحي مشرّف مي شوند . اين كاروانها از استانهاي گلستان ، كردستان ، سيستان و بلوچستان ، هرمزگان ، خراسان ، آذربايجان غربي و كرمانشاه به عربستان مي آيند . با توجه به اينكه ايرانيان اهل سنت ، غالباً شافعي و حنفي اند ، امسال 53 روحاني و معين اهل سنت ، اين دسته از هموطنانمان را در مسائل شرعي و مذهبي راهنمايي مي كنند . تاكنون حدود 750 ايراني اهل سنت در قالب پنج كاروان وارد مدينه منوره شده اند .

امسال طبق رسم سالهاي گذشته ، با عنايت رهبر انقلاب ، از پانزده شخصيت برجسته اهل سنت براي تشرف به سرزمين وحي دعوت شده است كه از بين آنها مي توان به مولوي محمد اسحاق مدني ( مشاور رئيس جمهور در امور اهل سنت ) اشاره كرد . دكتر صديق صفي زاده ( مترجم ، مفسر و شاعر كُرد ) ، سردار جميل بابايي ( جانبار و از سرداران جبهه ) ، آقاي حبيب زاده ( نماينده مردم بوكان در مجلس شوراي اسلامي ) و برخي از ائمه جمعه و علماي اهل سنت مناطق مختلف كشور را از جمله ديگر ميهمانان اهل سنت در حج امسال مي توان برشمرد .

وي با اشاره به فعاليتهاي واحد اهل سنت بعثه ، تشكيل شوراي افتا ويژه اهل سنت را از جمله اين فعاليتها برشمرد و افزود :

اين شورا كه امسال به رياست مولوي محمد اسحاق مدني تشكيل شده است ، در مدينه ، صبحها از ساعت 8 صبح تا 12 و عصرها از ساعت 15 تا 17 به سؤالات و مسائل شرعي اهل سنت پاسخ مي دهد . و شوراي افتاي اهل سنت در مكه ، علاوه بر ساعات ياد شده ، شبها بين نماز مغرب و عشاء در طبقه دوم مسجد الحرام ، روبروي ناودان طلا آماده پاسخگويي به سؤالات شرعي حجاج اهل سنت خواهد بود .

مسؤول واحد اهل سنت بعثه همچنين از برگزاري سه كنگره ويژه اهل سنت در ايام برگزاري آيين حج امسال خبر داد و گفت :

در اين كنگره ها سخنرانان اهل سنت درباره موضوعاتي همچون : « آينده بشريت و ظهور حضرت مهدي ( عج ) از ديدگاه قرآن » ، « قرآن و عترت ؛ دو ميراث گرانبهاي پيامبر اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) » و « قرآن ، قانون جاودانه بشريت » سخنراني خواهند كرد .

107

توصيه هاي دفتر نمايندگي وزارت امور خارجه به حجاج ايراني

سرپرست دفتر نمايندگي وزارت امور خارجه در مدينه منوره ، به زائران ايراني سرزمين وحي توصيه كرد از رسيدِ گذرنامه هاي خود با دقت نگهداري كنند تا مشكلي گريبانگيرشان نشود .

مصطفي بهزادي در گفتگو با زائر ، ضمن تبريك فرا رسيدن موسم حج گفت :

زائران ايراني در صورتي كه رسيد گذرنامه هاي خود را گم كنند ، بايد موضوع را هرچه زودتر به دفتر نمايندگي وزارت امور خارجه واقع در هتل « قصر الدخيل » اطلاع دهند . او همچنين با اشاره به حوادث تلخ پيش آمده در سالهاي گذشته ، از زائران خواست هنگام عبور از خيابانها بيشتر احتياط و حتماً از تقاطعها و جاهاي خط كشي شده عبور كنند .

بهزادي با اشاره به اينكه براساس قوانين عربستان ، در نيمي حوادث رانندگي عابر پياده را مقصر مي دانند ، افزود :

اين موضوع ، در سالهاي گذشته براي برخي از ايرانيان ، مشكلات حقوقي ايجاد كرده و در بعضي موارد ، به علت ميزان صدمات متأسفانه به نقص عضو و وفات زائران ايراني منجر شده است .

سرپرست دفتر نمايندگي وزارت امور خارجه در مدينه منوره ، همچنين به زائران ايراني به ويژه بانوان توصيه كرد حتي الامكان از سرويسهاي رفت و برگشت ايراني و حداكثر از تاكسيهاي سعودي استفاده كنند .

بهزادي از بانوان خواست از سوارشدن به خودروهاي شخصي مسافركش جداً بپرهيزند و تا حد امكان ، شبها بدون محارم مرد با هم كاروانيهاي خود ، تردد نكنند .

او مسؤوليت اصلي دفتر نمايندگي وزارت امور خارجه را ارتباط بين طرفهاي ايراني با سعودي بيان كرد و گفت :

زائران ايراني چنانچه با پليس يا اتباع عربستان دچار مشكلي شوند ، مي توانند موضوع را حضوري يا تلفني ( در مدينه با تلفن 8361970 ) با دفتر نمايندگي وزارت امور خارجه در ميان بگذارند .

بهزادي ضمن تشكر از مقامات سعودي و وزارتخانه هاي حج و امور خارجه عربستان

108

براي كمك به حاجيان ايراني و عرضه تسهيلات مناسب افزود :

همكاري مقامات عربستان و نظم و انضباطي كه امسال در كاروانها وجود دارد ، خوشبختانه موجب شده است كه تاكنون مشكل خاصي در ارتباط بين طرفهاي ايراني و سعودي به وجود نيايد .

وي با اشاره به درگذشت يك ايراني در روزهاي گذشته گفت :

متوفي ، علي دشتبان فيض آبادي از اهالي شهرستان تربت حيدريه بود كه چهارشنبه در بدو ورود به مدينه ، احتمالاً به علت ناراحتي قلبي درگذشت و روز پنجشنبه در قبرستان بقيع به خاك سپرده شد .

سخنان وزير حج عربستان درباره مشكل اسكان حجّاج

به گزارش سعودي گازت ويژه نامه فارسي روزنامه عكاظ اياد مدني وزير حج عربستان گفت :

اين وزارت تصميم دارد تا مسؤوليت اجاره مسكنهاي حجاج را دوباره به مؤسسات طوافه با همكاري بعثه هاي حج واگذار كند . وزارت در اين زمينه گزارش مفصلي تهيه و پيرامون سيستم جديد تحقيق و بررسي كرده است . سپس اين گزارش به كميسيون عالي حج تقديم گرديد كه پس از آن كميسيوني كه از طرف وزارت كشور ، وزارت حج و هيأت نظارت و تحقيق تشكيل شد ، اين مسأله را بررسي كرد . قرار است به زودي اين مسأله را دوباره به كميسيون عالي حج تقديم شود تا در صورت تأييد به شوراي وزيران تحويل گردد .

وي در پايان افزود : « روش امروزي اسكان زائران ، روش مفيدي نيست » . همچنين ، وزارت حج عربستان به شركتهاي حمل و نقل برون شهري هشدار داد كه در مشاعر و بين شهرها از ميني بوس استفاده نكنند . همچنين لازم است همراه هر اتوبوس راهنمايي باشد كه به مشاعر مقدّسه و مقرّ چادرها آشنايي كامل داشته باشد . گفتني است كه شركتها و مؤسسات حمل و نقل عربستان ، سالانه با بيش از 2500 اتوبوس حمل و نقل زائران ميان مشاعر و شهرها را به عهده دارند .

109

در كنار زائران گمشده

در يكي از اتاقهاي ستاد مدينه منوره ، دو سه نفر نشسته اند كه فعاليتشان به سه شاخه مختلف تقسيم شده است . علي اكبر شيخ بابايي مسؤول اين واحد است كه به نام حمل و نقل هوايي شناخته مي شود ، ولي كارهاي ديگري هم در آن واحد سازماندهي مي شود . شيخ بابايي كه مسؤول فعاليتهاي فرودگاه مدينه است ، بر كار بخشهاي امداد و اشياي گمشده هم نظارت دارد .

وي درباره بخش اول فعاليت خود مي گويد : « وظيفه ما اين است كه زائران را بدون كوچكترين مشكلي راهي هتلها و منازل كنيم » .

اوكهازپنجمديماهواردمدينهشدهودوروزبعدكارخودراآغاز كرده ، ادامه مي دهد :

زائران « مدينه قبل » از ايران وارد مدينه مي شوند كه خروج آنها از فرودگاه كار چندان سختي نيست ، اما به هنگام مراجعت زائران « مدينه بعد » به ايران كه قرار است از فرودگاه مدينه صورت گيرد ، كار ما كمي سخت مي شود . چون ميزان بار آنها بايد در يك حد مشخصي باشد كه معمولاً بيشتر است .

پروازهاي زائران ايراني تا 21 دي از ايران به سمت مدينه مي آيند كه هر 24 ساعت 15 تا 16 پرواز را شامل مي شود و پس از اين تاريخ ، هواپيماها راهي جده مي شوند تا زائران مدينه بعد ، از راه زميني به مكه رفته و سپس به مدينه بيايند . تا سالهاي قبل ايران اير اجازه پرواز به مدينه را نداشت اما حالا پنجاه درصد زائران ايراني با پرواز هواپيمايي سعودي و پنجاه درصد هم با پروازهاي ايران اير به عربستان مي آيند و

باز مي گردند .

بخشديگرفعاليتشيخباباييدرارتباطبااشيايگمشدهاست . اودر اينباره مي گويد :

دو سالي است كه به اين بخش سر و سامان داده ايم تا كساني كه چيزي گم مي كنند روزنه اميدي براي به دست آوردن اشياي گمشده خود داشته باشند . افرادي كه اشياي خود را گم مي كنند به دفتر ستاد در ساختمان بعثه مي آيند و فرمهاي مورد نظر را پر مي كنند تا اگر اشياي آنها به صورتي پيدا شد براي باز گرداندن وسائل به صاحبانشان مشكلي نداشته باشيم .

شيخ بابايي در عين حال بر اين نكته تأكيد مي كند كه طبق تجربه سالهاي گذشته به

110

زائران توصيه مي كنيم كه در حفظ اموال خود بكوشند . چون در حج سال گذشته درصد كمي از اشياي گمشده پيدا شد .

اشياي گمشده در سال قبل عبارتند از : پنجاه چمدان بزرگ ، پنجاه تلفن همراه ، صد ساك دستي ، سيزده هزار و 600 دلار ، 1200 ريال سعودي و سيزده هزار تومان كه از اين ميزان تنها ده ساك كوچك و مقداري پول ايراني پيدا شد .

وظيفه سوم دفتري كه علي اكبر شيخ بابايي در آن فعاليت مي كند نظارت بر كار ستاد امداد افراد گمشده است . او درباره فعاليت اين حوزه مي گويد :

بيشترين فعاليت ما امداد افرادي است كه اطراف حرم مطهر حضرت رسول ( صلّي الله عليه وآله ) يا در اماكن مقدس ديگر گم مي شوند .

مسؤول ستاد امداد گمشدگان مي افزايد :

اگرچه با راه افتادن سرويس حمل و نقل درون شهري تعداد افراد گمشدهكاهش يافته اما با اين حال هنوز شيفتهاي امداد ما گزارشهاي نسبتاً زيادي به ستاد منتقل مي كنند .

سال قبل چيزي حدود نه تا ده هزار نفر در اطراف اماكن متبركه مدينه گم شدند كه با تلاش مأموران ما به هتلها و منازل محل استقرار خود راهنمايي شدند و امسال هم تعداد قابل توجهي مراجعه كننده داشتيم .

با توجه به آنكه بيشتر گمشده ها افرادي پنجاه تا هفتاد ساله هستند ، از اين دسته زائران عزيز مي خواهيم تنها به جايي نروند ، حتما اوراق شناسايي را همراه داشته باشند و به تذكرات مديران كاروانها و ساعتي كه براي سوار شدن به سرويسهاي بازگشت تعيين شده است ، دقت كافي داشته باشند .

رئيس واحد امداد مدينه منوره در پايان اين اطلاعات را براي آگاهي و راحتي زائران در اختيار ما مي گذارد تا هموطنانمان بدانند در صورت بروز هر گونه اتفاقي چگونه با گروههاي امداد تماس برقرار كنند .

گروه امداد 1 : مستقر در ضلع شمالي حرم مطهر پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) جلو آب نما ( مجسمه ) با چتر سفيد و نوشته « امداد حجاج ايران » و پيراهن آبي از ساعت هفت صبح

تا ده شب .

گروه امداد 2 : مستقر در بين حرم مطهر پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) و بقيع با همان مشخصات و در

111

همان زمان ( هفت صبح تا ده شب ) .

گروه امداد 3 : مستقر در داخل سالن و مقابل درِ ورودي هتل قصر الدخيل ( ستاد ) . اين گروه دو نفري به طور شبانه روزي مشغول پاسخگويي به مراجعين هستند .

تلفنهاي همراه 0501087119 ، 8360176 و 8390708 ( داخلي 144 و 288 ) نيز در اختيار زائران است .

ويژه نامه هاي هيأت پزشكي حج

هيأت پزشكي حج به منظور آشنا كردن حجاج با مسائل بهداشتي ويژه نامه هايي را منتشر كرد . اين ويژه نامه ها كه شامل چهار جزوه جداگانه است نكات لازم بهداشتي و مسائل بهداشت فردي و جمعي را به زائران ايراني متذكر شده است . اين جزوات شامل راهنماي عملياتي بهداشت كاروانها در حج تمتع ( ويژه مديران كاروانها ) ، توصيه هاي بهداشتي ( براي زائران حج تمتع ) ، به تندرستي زائران خانه خدا كمك كنيم ( ويژه روحانيون كاروانها ) و تندرستي پزشكان پيام آور ( ويژه پزشكان كاروانها ) مي باشد . هيأت پزشكي حج ابراز اميدواري كرد حجاج با توجه به توصيه هاي بهداشتي كه در اين جزوات مندرج است در سايه تضمين سلامت جسم و روان ، سفر معنوي شيريني را تجربه كنند .

جلسه سخنراني عمومي بعثه

حجةالاسلاموالمسلمينقرائتيحضوردرسرزمينوحيرافرصتيبرايتقويت بنيه هاي ايمانيوتجديدبيعتباپيامبرعظيمالشأناسلامواهلبيتعصمتوطهارت ( عليهم السلام ) دانست و توجهزائرانخانهخدارابهبهرهگرفتنازاينفرصتبزرگزندگيبراي خودجلبكرد .

وي كه صبح امروز در جمع صدها تن از زائران حرم نبوي و در سالن اجتماعات بعثه مقام معظم رهبري در مدينه منوره سخن مي گفت ، بر اهميت حاجي ماندن و حفظ دستاوردهاي حج تأكيد و اظهار اميدواري كرد كه زائران حرم نبوي و بيت الله الحرام بتوانند فريضه نماز را در اوّل وقت ادا كنند و بر اداي اين مهم استوار باقي بمانند .

وي عمل به رهنمودهاي قرآن كريم را از جمله نشانه هاي امت وفادار برشمرد و تأكيد

112

كرد كه انجام فريضه حج بر محوريت قرآن كريم ، به حج امسال طراوت و بالندگي بيشتري خواهد بخشيد .

آقاي قرائتي همچنين به بيان رواياتي درباره پيروزيهاي مسلمانان در مقابله با كفار با وجود امكانات و نيروي انساني اندك پرداخت و تأكيد كرد كه حج نمادي از اقتدار و توانمندي مسلمانان را به رخ جهانيان مي كشد و زائران خانه خدا ضمن تقويت بنيه هاي ايماني در وجود خويش ، به برتري دنياي اسلام در برابر تلاش دشمنان براي ايجاد رعب در بين آنان واقف مي شوند .

گفتني است كه هرساله در مكه و مدينه در ساختمان بعثه مقام معظم رهبري با دعوت از چند كاروان از زائران ايراني ، مراسم سخنراني و وعظ و خطابه برپا مي شود كه در آن سخنرانان توانا براي مردم سخن مي گويند . حجة الاسلام قرائتي در مقطع مدينه قبل ، و حجة الاسلام دكتر هاشميان براي مقطع مدينه بعد ، از سخنرانان جلسات عمومي امسال بعثه بودند . روابط عمومي براي برگزاري اين گونه جلسات دستورالعملي تنظيم كرده است كه اين مراسم بر اساس آن انجام مي شود .

113

دوشنبه 22 ذي قعده

14/10/83

مصاحبه نماينده وليّ فقيه با شبكه سحر

به دنبال تأكيد حضرت آية الله خامنه اي رهبر معظم انقلاب اسلامي در خصوص محور قرار دادن قرآن كريم در حج امسال ، بعثه مقام معظم رهبري حدود بيست برنامه متنوع را در اين زمينه تدارك ديده است .

نماينده ولي فقيه در گفتگويي كه در مدينه منوره با خبرنگار شبكه بين المللي سحر انجام داد ، از برگزاري همايشهاي مختلف در مكه مكرمه و مدينه منوره ، برگزاري مسابقات قرآن و جدولهاي قرآني ، اختصاص بخشهايي از نشريه زائر به رهنمودهاي قرآن ، اختصاص بخشي از فعاليت روحانيون كاروانها به تفسير آيات قرآن كريم و تهيه بروشور « عطر تلاوت » به منظور انس بيشتر با قرآن و ختم آن ، به عنوان برخي از اين برنامه ها نام برد . آقاي ري شهري گفت :

در كاروانهاي حج امسال ، از چهره هاي قرآني تجليل و ويژه برنامه هايي براي تقويت روخواني قرآن در بين زائران در داخل كاروانها برگزار مي شود .

وي در بخش ديگري از سخنان خود ، توسل به قرآن كريم را بهترين راه مبارزه با آفات

114

فرهنگي غرب دانست و افزود :

توصيه مسلمانان به انس هرچه بيشتر با ظاهر و باطن قرآن كريم ، مناسبترين راه خنثي كردن تهاجم فرهنگي غرب است . زيرا هرچه اين انس بيشتر شود ، قهراً اثر تهاجم فرهنگي غرب در زندگي فردي و اجتماعي مسلمانان كمتر مي شود و بدون ترديد ، همه دردهاي فردي و اجتماعي و انواع بيماريهاي اخلاقي و روحي را مي توان با توسل به قرآن كريم و بهره بردن از نورانيت آن برطرف كرد .

خبرنگار شبكه سحر از وي در مورد شرطهاي استجابت دعا بر اساس رهنمودهاي پيامبر عظيم الشأن ( صلّي الله عليه وآله ) و اهل بيت آن بزرگوار ( عليهم السلام ) سؤال كرد كه ايشان از غذاي حلال ، پرداخت حقوق مستمندان ، معرفت عميق به خداوند متعال و حضور قلب را از لوازم استجابت دعا نام برد .

ايشان همچنين در خصوص تعيين سهميه حجاج از سوي دولت عربستان گفت :

بر اساس مصوبه سازمان كنفرانس اسلامي ، شمار حجاج به نسبت جمعيت هر كشور تقسيم شده است و نظر به اينكه عربستان ، ظرفيت پذيرش شمار بيشتري از حجاج را ندارد ، همه كشورها بايد از سهميه تعيين شده تمكين كنند تا مسؤولان دولت سعودي بتوانند از عهده اداره مسائل مربوط به حج برآيند و جمهوري اسلامي ايران نيز نمي خواهد ساير مسلمانان در مضيقه قرار بگيرند .

نماينده ولي فقيه در حج ، تمسك به اسلام حقيقي و وحدت كلمه را دو عامل اساسي برايافزايشتوانمنديملتهايمسلمانجهتمقابلهباهجمهدشمناناسلامبرشمردوگفت :

تبليغ گسترده و وحدت كلمه امت اسلام بايد از كنار خانه توحيد آغاز شود و اگر مسلمانان با امكاناتي كه در اختيار دارند بتوانند اختلافات خود را كنار بگذارند و در كنار هم قرار گيرند ، به سادگي مي توانند بر كل جهان سيادت داشته باشند .

وي تفرقه ميان مسلمانان را دسيسه ديرينه دشمنان با هدف چپاول دارايي و امكانات دنياي اسلام دانست و از مسلمانان خواست با تمسك به اسلام و حفظ وحدت كلمه ، توطئه دشمن را بي اثر كنند .

سرپرست زائران ايراني خانه خدا در پاسخ به سؤالي در خصوص تهمتها و حركات

115

موذيانه دشمنان عليه ملت مسلمان ايران گفت :

جمهوري اسلامي ايران ، پرچمدار اسلام ناب ، متعادل و پيرو منطق است و اين پرچمِ به اهتزاز درآمده ، نه تنها براي امت اسلام بلكه براي جهانيان جاذبه دارد و دشمنان اسلام دريافته اند كه اسلام معرفي شده از سوي ملت مسلمان ايران ، مي تواند محور وحدت امت اسلام باشد . بنابراين هدف از تهمتها و حركتهاي موذيانه دشمن عليه جمهوري اسلامي ، چيزي جز از كار انداختن اين قلب تپنده در جهان اسلام نيست .

مطرح شدن مسأله انرژي هسته اي ايران ، بهانه اي براي اعمال فشار عليه جمهوري اسلامي ايران است . ملت ايران نه بمب اتم نياز دارد ، نه در پي به دست آوردن آن است و به همين دليل ، همه امكانات بازرسي براي آژانس بين المللي انرژي هسته اي فراهم شده است ، اما تا هنگامي كه جمهوري اسلامي به معناي واقعي آن در ايران وجود دارد ، تهمتهايي از اين دست نيز مطرح خواهد شد .

آقاي ري شهري آگاه سازي نسل جوان و روشنگري امت اسلام از سوي اهل فكر را عامل مهمي در خنثي شدن توطئه هاي دشمنان اسلام دانست و در بخش پاياني اين گفتگو به زائران ايراني خانه خدا توصيه كرد كه فرصت كوتاه حضور در حرمين شريفين را غنيمت شمارند و از اين فرصت براي سازندگي خود و قوام امور مادي و معنوي امت اسلام و بشريت بهره كافي ببرند .

ورود نخستين كاروان ايراني مقطع مدينه بعد به جدّه

نخستين كاروان زائران مقطع مدينه بعد ايران امروز دوشنبه وارد فرودگاه جدّه شدند و مورد استقبال و تكريم مقامات محلّي قرار گرفتند و هدايايي از جانب مقامات محلّي به آنان اهدا شد .

ديدار اعضاي بعثه هاي مراجع با نماينده وليّ فقيه

صبح و بعد از ظهر امروز ، اعضاي بعثه هاي مراجع تقليد ، جداگانه در مدينه با نماينده وليّ فقيه ديدار و گفتگو كردند . در اين ديدارها آقاي زرهاني ، و برخي عالمان حاضر در بعثه

116

مقام معظم رهبري از جمله حضرات آقايان ، طباطبائي امام جمعه اصفهان ، صدوقي امام جمعه يزد ، مسعودي توليت آستان حضرت معصومه ( عليها السلام ) ، قرائتي چهره آشناي روحاني ، و تني چند از مسؤولان بعثه ، نيز حضور داشتند .

بعثه هاي ملاقات كننده به ترتيب عبارت بودند از :

الف ) صبح دوشنبه

1 . بعثه حضرت آية الله فاضل لنكراني

2 . بعثه حضرت آية الله موسوي اردبيلي

3 . بعثه حضرت آية الله سيستاني

4 . بعثه حضرت آية الله فياض

5 . بعثه حضرت آية الله صافي گلپايگاني

6 . بعثه حضرت آية الله مكارم شيرازي

ب ) عصر دوشنبه

1 . بعثه حضرت آية الله سيد عزالدين زنجاني

2 . بعثه حضرت آية الله نوري همداني

3 . بعثه حضرت آية الله صانعي

4 . بعثه حضرت آية الله سيد محمّد شاهرودي

117

سه شنبه 23 ذي قعده

15/10/1383

ادامه ديدار اعضاي بعثه هاي مراجع با نماينده وليّ فقيه

جمعي از اعضاي بعثه هاي مراجع صبح امروز سه شنبه نيز با نماينده وليّ فقيه ديدار كردند . بعثه هاي ديدار كننده در صبح امروز به ترتيب عبارت بودند از :

1 . بعثه حضرت آية الله شبيري زنجاني

2 . بعثه حضرت آية الله حائري

3 . بعثه حضرت آية الله تبريزي

4 . بعثه حضرت آية الله حكيم

5 . بعثه حضرت آية الله بهجت

در اين جلسات ، اعضاي بعثه هاي مراجع تقليد تقريباً همگي به تضييقات مأموران سعودي در امر بقيع ـ كه پيشتر اشاره كرديم ـ معترض و خواهانِ اقدام عاجلِ بعثه و سازمان حج در اين زمينه بودند ، و حتي بعضي از آنان مي گفتند به علت ازدحام شديد و خوف ضرر جاني برخي روزها نتوانسته اند به بقيع مشرّف شوند . همچنين حجة الاسلام قاضي عسكر گفت : « برخي بانوان زائر ايراني كه مرا مي بينند با حسرت مي گويند : ما از

118

مدينه مي رويم و چشممان بقيع را نديده است » .

آقاي سيد احمد زرهاني رئيس سازمان حج و زيارت در پاسخ گفت :

در اين باره در ديداري كه به اتفاق وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي با امير عبدالله داشتم ، با وي مذاكره كردم . وي قول مساعد داد كه موضوع را پيگيري و حل كند و همانجا به وزير فرهنگ واطلاع رساني دستور داد پيگير موضوع باشد . همچنين وي با لحني بسيار متواضعانه از ما خواست كه بهانه به دست افراطيونِ متعصب ندهيم ، و مي گفت : شما چرا خاكهاي بقيع را برمي داريد با اينكه مخالف رعايت بهداشت است ؟ و افزود : احتمال مي دهم اسرائيل كساني را براي ضربه زدن به زائران ايراني اجير كرده باشد . شما مواظب باشيد كه زائران را سالم به ايران برگردانيد . كساني كه با مادرگيرندومي خواهندبينماوشماجداييبيندازند ، نهعقلدارندنهدينو نه انسانيت .

حجة الاسلام والمسلمين ري شهري نيز به آقاي زرهاني گفتند :

شما از امير مدينه وقت بگيريد و موضوع را با او در ميان بگذاريد و اگر تا فردا حل نشد ، من نيز نامه اي به امير عبدالله خواهم نوشت . من با آقاي صادقي سفير ايران نيز تماس گرفتم تا قضيه را دنبال كند . آقاي صادقي گفت : به سبب نبود امير نايف با پسر وي امير احمد بن نايف قائم مقام وزير كشور صحبت كرده ام و قول داده اند مشكل را برطرف كنند .

صبح روز سه شنبه آقاي ري شهري گفتند : آقاي امينيان رئيس ستاد مدينه امروز با رئيس شرطه مدينه گفتگو كرده و وي گفته است : « هنوز در اين زمينه دستوري به ما نرسيده است » .

در جلسه صبح سه شنبه آقاي زرهاني في المجلس با سفارت ايران در رياض تماس گرفت و گفت : « سفير در آستانه تشرّف به مدينه و دنبال كردن موضوع است » .

علاوه بر موضوع بقيع ، در اين جلسات چگونگي و حكم فقهي رمي جمرات با توجه به تغييرات به وجود آمده در امسال نيز مورد بحث قرار گرفت وچون امسال اولين تجربه رمي جمرات به شكل كنوني است و هيچ يك از حضّار نيز تاكنون آن را مشاهده نكرده اند و تنها گزارشهايي درباره آن دريافته اند ، برخي ابهاماتِ موضوع ، همچنان باقي ماند .

119

در اين جلسه ، همچنين آقاي ري شهري دستور داد كه در صورت امكان براي پرهيز از ازدحام زياد در مسجد شجره ، هر روز زائران در دو مرحله براي احرام به مسجد

شجره بروند .

مي افزايم كه ديدار بعثه ها ، به طور جداگانه با سخنان و مباحث مشابه وقت زيادي مي گيرد . بهتر است همه بعثه ها با هم در دعوت عامّي يكجا شركت كنند كه هم ديدار با نماينده وليّ فقيه خواهد بود و هم ديدار آنها با يكديگر .

نكته هاي آقاي قرائتي

در جلسه ديدار بعثه ها ، گهگاه نكته هاي قرآني و لطيفه هاي حجة الاسلام والمسلمين آقاي قرائتيمحفلراگرممي كرد . از جمله مي گفت : خداوند متعال گاهي دعاها را با اصلاح و توسعهوتضييقوتغييرمستجابمي كند ؛ مثلاًدرسهمورددعاهايحضرت ابراهيم ( عليه السلام ) :

الف ) حضرت ابراهيم ( عليه السلام ) پس از اينكه به مقام امامت رسيد ، در خصوص وصول ذريه اش به اين مقام به خداوند عرض كرد : ( ومن ذرّيتي ) . ^{( 1 )} خداوند فرمود : ( لا ينال عهدي الظالمين ) ^{( 2 )} . ( مثالِ تضييق ) .

ب ) حضرت ابراهيم ( عليه السلام ) دعا كرد : ( وارزق أهله من الثمرات من امن منهم بالله و اليوم الاخر ) . ^{( 3 )} خداوند متعال رزق اهل را منحصر به ( من آمن ) نكرد و فرمود : ( ومن كفر فأُمّتعه قليلاً ) ^{( 4 )} .

ج ) حضرت ابراهيم ( عليه السلام ) دعا كرد : ( ربّنا وابعث فيهم رسولاً منهم يتلوا عليهم اياتك ويعلّمهم الكتاب و الحكمة و يزكّيهم ) . ^{( 5 )}

خداوند فرمود : ( يتلوا عليهم آياته و يزكّيهم و يعلّمهم الكتاب والحكمة ) ^{( 6 )} و در حديث

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 و 2 . سوره بقره ( 2 ) : 124 : « ابراهيم گفت : و از فرزندانم ( چه كسي را ) ؟ فرمود پيمان من به ستمكاران نمي رسد » .

3 و 4 . سوره بقره ( 2 ) : 126 : « و از اهل آن هر كس را كه به خداوند و روز واپسين ايمان دارد از ميوه ها روزي رسان . خداوند فرمود : آن را كه كفر ورزد اندكي برخورداري خواهم داد » .

5 . سوره بقره ( 2 ) : 129 : « پروردگارا ! و در ميان آنان از خودشان پيامبري را كه آيه هايت را براي آنها مي خوانَد و به آنان كتاب آسماني و فرزانگي مي آموزد و به آنها پاكيزگي مي بخشد برانگيز » .

6 . سوره آل عمران ( 3 ) : 164 : « آيات وي را بر آنان مي خوانَد و آنها را پاكيزه مي گرداند و به آنها كتاب و فرزانگي مي آموزد » .

120

شريف است كه پيامبر اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود : « أنا دعوة أبي إبراهيم » .

مصاحبه نماينده وليّ فقيه با شبكه العالم

سه شنبه شب ، حجة الاسلام والمسلمين آقاي ري شهري در مصاحبه با شبكه تلويزيوني العالم گفت :

اگر رژيم نژادپرست اسرائيل فرصت و قدرت پيدا كند ، به هيچ يكي از ملتهاي مسلمان رحم نخواهد كرد .

آقاي ري شهري از اختلاف و چندگانگي در دنياي اسلام به عنوان يك عامل اساسي در تجري اسرائيل به ارتكاب انواع جنايات و ستمها عليه ملت مظلوم فلسطين نام برد و تأكيد كرد :

اگر مسلمانان از امكانات مادي ، سياسي و فرهنگي خود استفاده كنند ، هيچ دولت جباري قدرت زورگويي به مسلمانان را نخواهد داشت .

مسلمانان حول كعبه شريف ، قرآن كريم و پيامبر عظيم الشان به عنوان سه محور وحدت بخش گرد هم آمده اند و از امكانات مادي و معنوي فراوان و ذخاير عظيم

نيز برخوردارند .

با اين شرايطي كه دنياي اسلام دارد ، روشن ترين و رساترين پيام حج براي مسلمانان چيزي جز وحدت و يكپارچگي نيست . اروپا براي دستيابي به منافع سياسي و اقتصادي خود ، اروپاي متحد را تشكيل داده است و مسلمانان به دليل برخورداري از زمينه هاي وحدت بيشتر ، بايد از هر حيث متحد باشند . به بركت انقلاب اسلامي و در پرتو رهنمودهاي امام راحل به عنوان احيا كننده حج ابراهيمي و هدايت رهبر معظم انقلاب اسلامي و به اقرار مسؤولان سعودي ، حجاج ايراني بهترين و منظم ترين حج را برگزار مي كنند . اميدواريم امسال كه محور فعاليتهاي تبليغي و فرهنگي حج ، قرآن كريم است ، بتوانيم بهره برداري مطلوبي از حج داشته باشيم .

وي حج را مايه تكامل مادي و معنوي مسلمانان و كعبه را رمز وحدت امت اسلام

121

دانست و تأكيد كرد :

پيام حج براي ملتهاي مسلمان جهان به حفظ و تقويت هوشياري و وحدت كلمه خلاصه مي شود . فلسفه حج قيام للناس است . خانه خدا مايه قوام و سامان بخشي همه امور مردم جهان است و اگر كنگره حج به معناي واقعي آن برگزار شود ، نه تنها مشكلات جهان اسلام ، بلكه مشكلات جهانيان را حل خواهد كرد .

وي همت علما و متفكرين دلسوز اسلام را يكي از ابزارهاي مهم وحدت كلمه امت اسلامي برشمرد و گفت :

متفكرين و علمايي كه از تحجر ، تعصب و وابستگي به بيگانگان به دورند ، با همفكري يكديگر مي توانند دنياي اسلام را براي دفاع از منافع مشترك به وحدت و يكپارچگي فرا بخوانند و همايش تقريب مذاهب اسلامي در مكه مكرمه نيز براي دستيابي به همين هدف برگزار مي شود .

حج محور مهم نزديك شدن دو ملت و دولتهاي ايران و عربستان است . هرچه اين دو كشور به هم نزديك شوند ، به نفع امت اسلام است و به همين علت دشمنان امت اسلام در صدد ضربه زدن به گسترش روابط دو كشور هستند و در مدت مسؤوليت اينجانب در بعثه مقام معظم رهبري نيز اين روابط بهبود يافته است .

شروع عزيمت زائران ايراني از مدينه منورّه به مكه مكرمه

امروز مسؤول حمل و نقل برون شهري ستاد مدينه در گفتگو با زائر گفت :

اعزام زائران ايراني مدينه قبل به مكه مكرمه با اعزام 26 كاروان آغاز شد و روزانه بين 20 تا 32 كاروان ايراني ( شامل چهار هزار تا پنج هزار و 400 زائر ) از مدينه منوره به مقصد مكه مكرمه حركت مي كنند .

رضايي به مديران كاروانها توصيه كرد برنامه ريزي شان به گونه اي باشد كه حتماً يك ساعت پيش از تاريكي هوا در مسجد شجره باشند تا هم از سردرگمي زائران در مسجد شجره جلوگيري شود ، هم زائران بتوانند اين مسجد را خوب زيارت كنند و هم بتوانند به

122

موقع عازم مكه شوند .

براي اين منظور ، لازم است مديران كاروانها پيش از ساعت هشت صبح هر روز براي بررسي و تحويل گرفتن اتوبوسها ، در مكتب حجاج حاضر باشند تا اتوبوسها را بموقع براي بارگيري به هتلها ببرند . او همچنين از مديران كاروانها خواست حداكثر ساعت چهارده به همراه زائران ، براي گرفتن گذرنامه ها عازم مكتب حجاج و سپس عازم مسجد شجره شوند .

طبق برنامه سنوات اخير ، اتوبوسهاي ايراني پس از رسيدن به مسجد شجره در ضلع جنوبي اين مسجد مستقر مي شوند كه حجاج ( با توجه به شباهت زياد اضلاع مختلف اين مسجد ) براي پيدا كردن اتوبوسها سردرگم نشوند . همچنين مديران كاروانها نبايد به آب موجود در اتوبوسها اكتفا كنند و علاوه بر برداشتن آب كافي ، نان و قاشق و چنگال مورد نياز زائران را تهيه كنند . غذاي زائران ايراني از دو كاميون مستقر در ضلع جنوبي مسجد شجره توزيع مي شود و زائران بايد پيش از ورود به مسجد ، غذاي خود را در ظروف يكبار مصرف تحويل بگيرند .

امسال ، اتوبوسها بر مبناي حداكثر هر چهل نفر ، به كاروانها داده مي شود و بنابراين هيچ اتوبوسي بيش از چهل زائر حمل نمي كند و اعزام زائران به مكه مكرمه ، چهارم يا پنجم ذي حجه پايان مي يابد .

* * *

هزاران تن از زنان زائر ايراني با دلهايي افسرده و آكنده از حسرت زيارت ائمه بقيع ، مدينه منوره را با چشماني اشكبار به سوي مكه مكرمه ترك مي كنند .

زائران ايراني پس از سپري كردن اقامتي هشت روزه در مدينه منوره ، راهي مسجد شجره مي شوند تا براي عزيمت به مكه مكرمه محرم شوند و در اين ميان سخت ترين لحظات براي زائران زمان وداع با شهر پيامبر و ائمه مظلوم بقيع است .

وقتي مدير كاروان به زائران اعلام مي كند كه خود را براي آخرين زيارت حرم نبوي آماده كنند ، دلهاي زائران و بيش از همه زنان زائر فرو مي ريزد . براي آنها كه سالها در آرزوي سفر حج و زيارت ائمه بقيع انتظار كشيده اند ، ديدار خداحافظي با حرم نبوي و

123

قبرستاني كه چهار امام مظلوم شيعه در آنجا آرميده اند ، خيلي سخت و طاقت فرساست . بانواني كه عشق به رسول مكرم اسلام و دخت آن حضرت زهرا ( عليها السلام ) بانوي بزرگ اسلام و چهار فرزند گرامي و نوراني اش ، آنها را به اين سرزمين كشانده است ، اينك بايد با شهر آرزوها وداع كنند و چه سخت است جدا شدن از جايي كه دل را در گرو آن گذاشته اند ! زائران حرم نبوي ، لحظه لحظه هاي حضور در مدينه منوره را با خود به يادگار مي برند تا باقي عمر را مشعوف يادآوري آن باشند .

بانوان زائر هر روز را با اميد به يافتن راهي به سوي بارگاه ملائك پاسبان ائمه بقيع راهي آرامگاه آنان در جوار حرم نبوي مي شدند ، اما هر بار با ممانعت و سخت گيري شديد مأموراني مواجه مي شدند كه راه را فقط براي دقايقي به روي مردان باز مي كردند و زنان با دلي شكسته و محزون از توفيق زيارت و با چشماني به اشك نشسته به محل اسكان خويش باز مي گشتند .

صدها زائر زن در حالي كه سر به ديوارهاي بقيع گذاشته اند و با خود نجوا مي كنند و آنها را كه هميشه عمر دوست مي داشتند ، شفيع قرار مي دهند تا واسطه تحقق دعاي خويش باشند . آنان بدون ديدار بقيع با چشماني اشكبار به مكه مي روند تا با خداي كعبه از مظلوميت بقيع بگويند . زنان زائر در مدينه رسول قبر زهراي اطهر گمشده اهل بيت را نمي يابند ، اما از مدينه عطر فاطمه را سوغات مي برند .

دومين جلسه شوراي هماهنگي بعثه

سه شنبه شب دومين جلسه شوراي هماهنگي بعثه ، با حضور معاونتهاي مختلف ، و نيز رئيس سازمان حج و زيارت ، رئيس هيأت پزشكي ، مسؤول واحد اهل سنّت ، مسؤول گروه صدا و سيما ، در دفتر حجة الاسلام والمسلمين ري شهري برگزار شد و مسائل مختلفي از جمله آمادگي بعثه مكه ، چگونگي برگزاري دعاي كميل شب جمعه آينده و تشكيل كميته فرهنگي مورد بحث واقع شد و هر كدام از معاونان و مسؤولان واحدهاي مختلف گزارشي از آمادگي بخش مربوط به خود در بعثه مكّه ارائه كردند .

124

در اين جلسه ، آقاي فهميده معاون نظارت و بازرسي گفت :

استفاده از فرودگاه مدينه خيلي به نفع زائر است ؛ ولي چون سنتي است و فضاي سالن و پاركينگ آن كم است و عوامل گمركيِ آن تجربه فرودگاه جدّه را ندارند ، سبب نارضايتي زائران شده است .

آقاي ري شهري ضمن انتقاد از نحوه مداحي در دعاي كميل شب جمعه افزود :

اشعاري را برگزيده و در اختيار مداحان قرار داده ايم تا همانها را بخوانند و اشعار سبك خوانده نشود و اشعار مناجات و توبه بيش از مرثيه خوانده شود .

در اين جلسه مسؤول روابط عمومي بعثه گفت :

براي برنامه دعاي كميل يك ساعت وقت داريم و تنظيم برنامه ها در شصت دقيقه خيلي مشكل است و اضطراب و دلهره همه ، از جمله مداح و قاري و دعا خوان را

فرا مي گيرد .

در نهايت امور ذيل به تصويب رسيد :

1 . با توجه به شروع پروازهاي مدينه بعد و حضور زائران در مكّه مكرّمه ، لازم است كليه قسمتها ، ترتيبي اتخاذ نمايند كه به سرعت بعثه مقام معظّم رهبري در مكّه مكرّمه فعال و پاسخگوي مراجعين محترم باشد و بعثه مدينه نيز حداقل تا روز جمعه مورّخ 24/10/83 فعال و پذيراي مراجعين باشد .

2 . معاونت آموزش و پژوهش در اسرع وقت موضوع نحوه فعاليتهاي فرهنگي در كاروانها را در كميته فرهنگي با حضور آقايان : سليمي ، عرب ، آخوندزاده ، نصيري ، گروسي و نماينده نظارت و بازرسي بررسي و نتيجه را به دفتر بعثه منعكس كند تا پس از تأييد نماينده ولي فقيه به مرحله اجرا برسد .

3 . نماينده ولي فقيه در امور حجّ و زيارت بر لزوم استفاده كاروان بعثه ، ستاد و هيأت پزشكي از تغذيه متمركز تأكيد نمودند ، ليكن با توجه به توضيحات رياست محترم سازمان و برخي از اعضاي جلسه مبني بر محدوديتهاي بعثه ، ستاد و هيأت پزشكي براي استفاده از طرح ، قرار شد جناب آقاي زرهاني جلسه اي با حضور آقايان : فهميده ، سلطاني شيرازي ، آخوند زاده ، مسعودي برگزار و نتيجه را جهت تصميم گيري نهايي خدمت نماينده ولي

125

فقيه گزارش نمايند .

4 . ضمن تأكيد بر اجراي دقيق مفاد دستورالعمل تهيه شده در خصوص برگزاري دعاي كميل ، مقرر شد قبل از شروع و بعد از پايان دعا مقداري مناجات خوانده شود و زمان قرائت قرآن در آغاز مراسم نيز اندكي افزايش يابد .

ديدار با صالح عبدالرحمن المُحَيْمِيد رئيس محاكم شرعي مدينه

دكتر صالح مُحَيْمِيد علاوه بر سِمت مديريت كل دادگستري مدينه عملاً بر ائمه جمعه و جماعات حرم نبوي ( صلّي الله عليه وآله ) رياست دارد ؛ زيرا اكثر ائمه مسجد النبي ( صلّي الله عليه وآله ) مانند شيخ عبدالمحسن قاسم ، شيخ حسين آل شيخ و شيخ عبدالبارئ از قضات و رؤساي شعب آن دادگستري هستند و تحت امر او خدمت مي كنند .

وي حدود 75 سال دارد و شخصيتي فاضل ، مطّلع و متين است . او برخورد خوبي با گروه ديدار كننده ايراني داشت و گفت :

گرچه ديدارهاي شخصيتها و گروههاي غير سعودي با من نيازمند برنامه ريزي زمان بندي شده قبلي است ، امّا ديدار با گروه شما را كه آخوند عبدالرزاق رهبر پيشنهاد مي كند ، من به همين سادگي مي پذيرم .

سال گذشته طي دو ديدار با وي ، پس از مذاكرات و اهداي برخي كتب و مشاهده استقبال ايشان ، گروه ايراني انتظارات و توقعات ايران را از مسؤولان عربستان در مدينه منوره مطرح كردند ؛ مانند ترك برخوردهاي تند مبلّغين و شرطه ، پرهيز خطباي جمعه و خطباي مسجد النبي ( صلّي الله عليه وآله ) از سخنان مغرضانه ، و پرهيز مأموران بقيع از برخوردهاي خشن و . . . . ايشان گفت : « شما مجموعا انتظارات خودتان را مدوّن كنيد و به صورت نامه اي به من بدهيد تا آن را در دستور كار جلسات مسؤولان قرار دهيم و تصميمي اتخاذ كنيم » . حجة الاسلام زماني هم نامه اي را در دوازده بند به عربي نوشت و پس از اعمال نظر مسؤولان بعثه با امضاي رئيس دانشگاه مذاهب اسلامي دكتر بي آزار شيرازي به وسيله آقاي رهبر به دست ايشان رسيد .

امسال هم در ادامه آن ديدارها با هدف تقويت علقه هاي عاطفي و انتقال بيشتر مطالب

126

و پيام ها و پيگيري نامه سال گذشته ، هيأت ايراني به ديدار ايشان رفتند .

حضرات آقايان مسعودي ( توليت حرم حضرت معصومه ( عليها السلام ) ) ، بي آزار شيرازي ، زماني ، حسينيان و آخوند رهبر ساعت 5/8 صبح طبق قرار قبلي به دفتر كار ايشان در طبقه اوّل ساختمان « المحكمة الشرعية العليا » مقابل مسجد النبي ( صلّي الله عليه وآله ) رفتند . يك بسته عسل كوهي و چند جلد كتاب از جمله الدستور الأساسي للنظام الإسلامي في ايران ، الحكومة من وجهة نظر المذاهب الإسلامية ، الوحدة الإسلامية ، العقيدة الإسلامية من منظر مكتب أهل البيت ( عليهم السلام ) تأليف آية الله سبحاني هم به او اهدا شد .

دكتر مُحَيْميد در آغاز از گسترش روابط دوستانه بين ايران و سعودي اظهار خوشحالي كرد و تلاش هاي آقاي خاتمي را ستود و از تلاشهاي آقاي رفسنجاني و نقش امير عبدالله در گسترش اين روابط و از مقام علمي بالا و اخلاق آقاي هاشمي شاهرودي در ديدار با قضات عربستان نيز تجليل كرد و گفت : « چند كتاب قضائي از ايران به ما دادند كه وقتي مطالعه كردم از پيشرفت دانش قضا در ايران شگفت زده شدم و از ايران متمدّن با آن همه سوابق همين انتظار مي رود » . سپس به آقاي حسينيان كه قاضي است ، گفت : « سلام مرا به آية الله شاهرودي برسان » .

سپس از همّت دولت سعودي براي اجراي اسلام و پيشرفتهاي عمراني مدينه و مكه سخن راند و افزود تا پنج سال آينده شاهد پيشرفت هاي فراواني خواهيم بود .

سپس آقاي دكتر بي آزار شيرازي رئيس دانشگاه مذاهب اسلامي از تاريخچه فقه مذاهب سخن گفت و افزود : « در ايران دانشجويان حنفي و شافعي و شيعه نزد اساتيد سني و شيعه با هم درس مي خوانند » .

آقاي مُحَيْميد به بزرگ وانمود كردن مذاهب انتقاد كرد و گفت :

از مذهب شافعي و حنفي و غيره خيلي سخن نگوييد ، بلكه فقط قرآن و سنت و منابع اصلي را مدّنظر قرار دهيد و همه بايد در صدد جستجوي حقيقت دين باشند نه دنبال تقويت مذهب خود حتي مذهب حنبلي .

در پايان حجة الاسلام زماني گفت :

اولاً احساس مي كنم كه شما نامه سال گذشته ما را پيگيري كرده ايد ؛ زيرا آثار آن و بهبود روابط و برخورد مأموران سعودي را با ايرانيان مي بينيم . آنها امسال بيشتر

127

احترام مي كنند . امام جمعه مسجد النبي ( صلي الله عليه وآله ) هم در هفته گذشته خطبه خوبي خواند و به شيعه حمله نكرد و لذا ما از شما تشكر مي كنيم .

آقاي محيميد گفت : « من نامه را به دوستان مسؤول نشان دادم و آن را در دستور كار جلسات قرار داديم و دستورهاي لازم را صادر كرديم كه آثارش را مي بينيد » .

حجة الاسلام زماني گفت :

البته هنوز اندكي محدوديتها ديده مي شود كه اميد است با تأكيد و راهنمايي شما حلّ شود مثل سخنرانيهاي تند برخي سخنرانان داخل مسجد النبي ( صلّي الله عليه وآله ) و محدوديت راه عبور و مرور بقيع كه ازدحام مردم موجب مشقت و أحياناً زخمي شدن مردم مي شود . خوب است طرحي جديد را پيگيري كنيد .

دكتر مُحَيْميد پاسخ داد :

ورود مردم را از يك طرف قرار داديم و خروج را از طرف ديگر تا تزاحم نشود ، اما باز هم فكر خواهيم كرد . اما آن تعداد اندك از سخنرانان كه گاهي تند صحبت مي كنند جزو برنامه ما نيست ، بلكه ديدگاههاي شخصي آنهاست كه تذكّر خواهيم داد .

حجة الاسلام زماني ، سپس درباره خدمات نظام اسلامي و بعثه رهبري به اهل سنت گزارشي داد .

حجة الاسلام حسينيان در آخر ضمن تشكر به ايشان اعلام كرد : « اخلاق و برخورد خوب و متين شما ديدگاه من را به شماها تغيير داد . توصيه كنيد كه دوستان و شاگردانتان هم مثل شما باشند » .

گفتني است : اين ملاقاتهاي كليدي بايد جزو اساسي ترين برنامه هاي بعثه مقام معظم رهبري باشد تا در تغيير رفتار سعوديها نقش بنيادين ايفا كند .

ديدار از كليّة الدعوة والاستشراق

امروز در پي ديدارهاي سالهاي گذشته ، حضرات آقايان بي آزار شيرازي ، محمد حسن زماني و عبدالهادي مسعودي با رئيس دانشكده كليّة الدعوة والاستشراق مدينه دكتر مُعَيْض بن مساعد عوفي ديدار كردند . اين دانشكده وابسته به دانشگاه محمد بن سعود

128

رياض است . اما در سال اخير تلاشي از ناحيه وزارت آموزش عالي عربستان صورت گرفته تا چندين دانشكده موجود در مدينه كه شعب دانشگاههاي متعدد سطح كشور است ادغام شوند و به صورت يك دانشگاه مستقلّ بنام « جامعة طيْبَة » فعاليت كنند . دانشكده علوم تربيتي وابسته به دانشگاه ملك عبدالعزيز هم در آن ادغام خواهد شد . رئيس كلية الدعوة در اين روزها سرگرم تشكيل جلسات سازماني براي تشكّل هسته مركزي اين دانشگاه است .

طبق اظهارات دكتر مُعَيْض تنها دانشگاهي كه در جهان اسلام داراي يك رشته مستقل آموزشي با عنوان « الاستشراق » است ، همين دانشكده است كه بيش از بيست سال سابقه دارد . البته موضوع نقد استشراق در چهار سال اخير در ايران مثل دانشگاه تهران و حوزه علميه قم و مركز جهاني علوم اسلامي به عنوان يك مادّه درسي شروع شده ، ولي متأسّفانه هنوز تبديل به يك رشته نشده و قرار است در مقطع دكتري مركز جهاني علوم اسلامي موضوع « قرآن و مستشرقان » به عنوان يك رشته مستقل تصويب شود .

دكتر مُعَيْض در آغاز ورود ، آقاي دكتر بي آزار و حجة الاسلام زماني را شناخت و از آنها باصميميتورفاقتاستقبالكرد . دراينديدارمطالبيدرموردمحورهايذيلرد و بدل شد :

1 . ضرورت تعامل و همكاري علمي بين دانشگاههاي عربستان و دانشگاه مذاهب اسلامي در جهت برنامه هاي آموزشي ، متون درسي ، تجربيات علمي ، سفرهاي علمي ، كنفرانسها و سخنرانيهاي علمي .

2 . اشتراك فراوان مذهب شيعه و اهل سنّت در كليّات و اصول ، و لزوم مطالعه كتب يكديگر براي اطلاع از انديشه هاي واقعي طرف مقابل و بهره مندي از نقاط مثبت هر كدام .

3 . ضرورت بررسيهاي علمي اسلامي شبهات مستشرقان درباره قرآن و اسلام و حديث و تاريخ اسلام و پاسخ دادن به آنها .

4 . موفقيت طرح هفته فرهنگي ايران در رياض و خوشحالي دكتر مُعَيْض از گستره و تنوّع توليدات فرهنگي و هنري ايران .

129

سپس هدايايي همراه با كتب : صحيفه سجاديّه ، الدستور الأساسي ، الأحاديث الطبية ، العقيدة الإسلامية به وي هديه شد .

سپس دكتر محمد تركي رئيس « قسم الدعوة والاحتساب » اين دانشكده وارد و مشغول گفتگو شد و گفتگو با ايشان در دفتر « تركي » ادامه يافت .

دكتر تركي پسر عموي دكتر عبدالله تركي وزير شؤون ديني عربستان است و شايد به دليل همين وابستگي نفوذ زيادي از جهت اداري و سياسي در اين دانشكده دارد ؛ به صورتي كه دو سال پيش ميزبان دكتر جاسبي شد كه مهمان دانشگاه محمد بن سعود بود . افزون بر اين بدون پروا در مذاكرات هيأت ايراني و رئيس دانشكده انتقاد مي كند . او مقداري فارسي بلد است و مطالعاتي منفي درباره شيعه دارد و به شدت از شيعه انتقاد مي كند و باقي ماندن شبهات ضد شيعي در ذهن او آثار مخرب فراواني در مردم دارد ؛ چنانكه حلّ شبهات او تأثير مثبت فراواني خواهد داشت .

130

چهارشنبه 24 ذي قعده

16/10/1383

برگزاري جلسه كميته فرهنگي

با عنايت به بند دوم مصوّبه شوراي هماهنگي بعثه ، امروز جلسه اي در دفتر جناب آقاي قاضي عسكر و با شركت آقايان : سليمي ، نصيري ، حجتي ، مقدادي ، عرب ، آخوندزاده ، جوانفكر ، اميني ، مقدّسي ، گروسي ، مسعودي و افخمي برگزار شد .

در اين نشست شركت كنندگان در سه محور يكسان سازي تبليغات كاروانها ، نحوه فعاليت كاروانها در زمينه قرآن محوري و راه اندازي سخنرانيهاي منطقه اي به بحث

و تبادل نظر پرداختند و ديدگاههاي خود را مطرح كردند . مصوبات اين جلسه به شرح

ذيل است :

1 . روابط عمومي بعثه با همكاري معاونت اجرايي زمينه برگزاري يك جلسه شبي با قرآن در يك منطقه از مدينه منوره ، سه جلسه براي مكه و دو جلسه نيز براي نوبت مدينه بعد را فراهم آورد . اين جلسات اضافه بر نشست هاي شبي با قرآن است كه بايد در داخل سالن بعثه ( مدينه و مكه ) برگزار شود .

2 . براي سال آينده براي قرائت قرآن در داخل كاروانها آيين نامه تهيه شود و برنامه

131

شبي با قرآن در كاروانها نيز قانونمند شود .

3 . اخبار فعاليتهاي قرآني كاروانها به وسيله بازرسان و رابطين بعثه جمع آوري و از طريق آقاي مسعودي در اختيار زائر قرار گيرد تا زائران از اين خبرها آگاهي يابند .

4 . آقاي گروسي با همكاري آقاي سليمي پوشش اخبار قرآني كاروانها از طريق راديو قرآن را در دستور كار خود قرار دهند .

5 . روحانيون محترم كاروانها حداقل يك و حداكثر سه جلسه درباره قرآن و اطلاعات پيرامون آن و كارهاي قرآني سخنراني كنند .

6 . نظامنامه تبليغات داخلي كاروانها به ويژه براي مجتمعها در حج سال آينده

نوشته شود .

7 . براي سال آينده هر كاروان يك تابلو اعلانات داشته باشد .

8 . از طريق بازرسان و روحانيون به كاروانها اعلام شود كه از نصب تراكتهاي اضافي خودداري كنند و مطالب خلاف سياستهاي كلي را جمع آوري نمايند .

9 . كاروانها نيازهاي فرهنگي خود را از طريق بازرسان به بعثه منتقل كنند .

10 . شوراهاي فرهنگي كاروانها به مسؤوليت روحاني و مساعدت بقيه اعضايي كه در آيين نامه به آن اشاره شده ، فعال شود ( براي جلوگيري از دخالت در وظايف بايد اعضاء شرح وظيفه مشخصي داشته باشند ) .

11 . با استفاده از روحانيون بزرگواري كه در بعثه و كاروانها حضور دارند ، امكان برگزاري ده جلسه منطقه اي با همكاري روابط عمومي و اجرايي فراهم آيد . از جمعه شب انتخاب سخنرانها به وسيله فردي باشد كه آقاي عرب تعيين مي كنند .

12 . آيين نامه برگزاري جلسات منطقه اي با استفاده از تجربيات سالهاي گذشته براي حج آينده تدوين شود .

13 . وظايف فرهنگي مديران كاروانها براي حج آينده نوشته شود .

14 . متولي كارهاي فرهنگي به صورت شفّاف و روشن تعيين شوند و هر فرد يا معاونت بداند كه حوزه تحت پوشش او چه كارهايي را بر عهده دارد .

132

ديدار هيأت پزشكي حج با نماينده وليّ فقيه

امروز هيأت پزشكي حج به اتفاق آقاي دكتر ضيائي رئيس هيأت پزشكي با نماينده وليّ فقيه ديدار كردند . در اين ديدار پس از معرفي حضار ، آقاي دكتر ضيائي گفت :

امسال سيستم پذيرش بيمار مكانيزه شده و به وسيله كامپيوتر اداره مي شود . ما همه اطلاعات پزشكي زوّار را روي سي دي ريخته و از تهران آورده ايم . امسال سه نقطه را در مدينه و چهار نقطه را در مكّه براي تزريقات بانوان اختصاص داده ايم كه در جهت اجراي طرح انطباق است و از سال گذشته نماينده وليّ فقيه دستور داده اند .

يكي از پزشكان حاضر در جلسه نيز گفت : « از سال آينده اطلاعات زائران را به كارتهاي هوشمند مي سپاريم و به گردن زوّار مي آويزيم تا اگر بيمار بي هوش هم شود بتوان با استفاده از كارت هوشمند او را درمان كرد » .

آقاي ضيائي گفت : « تاكنون يكي از زائران ايراني در مدينه درگذشته است و يك نفر هم دچار ايست قلبي شده كه اينك حالش رو به بهبودي است » . در نهايت پس از بحث و بررسي موارد ذيل تأكيد نماينده وليّ فقيه قرار گرفت :

1 . مشكل اعزام برخي از زائران بيمار و مشكل دار ( رواني ، ادرار غير قابل كنترل و . . . ) بايد براي هميشه حل شود و از سال آينده از اعزام اينگونه بيماران خودداري گردد .

براي تحقق اين امر ضروري است ، بررسيهاي لازم انجام ، و شيوه اجرايي معيّن ، و براي تصميم گيري نهايي در جلسه شوراي عالي حجّ ارائه شود .

2 . برنامه ريزيها به نحوي باشد كه پزشكان مورد نياز براي خدمت رساني به حجاج بيت الله الحرام از بين لايق ترين و متخصص ترين افراد انتخاب و اعزام شوند .

3 . در خصوص كشيك پزشكان در كاروانها بعضاً اختلافاتي وجود دارد كه لازم است موضوع در جلسه اي با حضور جناب آقاي فهميده بررسي و براي رفع مشكل اقدام شود .

4 . با توجه به اينكه زائران ايراني براي بهره مندي از خدمات پزشكي مبلغي پرداخت نموده اند ، موضوع بهره مندي رايگان حدود 2000 نفر از زائران ايراني كشورهاي حاشيه

133

خليج فارس از اين خدمات با هماهنگي رياست سازمان حج و زيارت بررسي و براي آن چاره انديشي شود .

نامه نماينده وليّ فقيه به وليعهد عربستان درباره مشكلات زيارت بقيع

نماينده وليّ فقيه امروز با ارسال نامه اي براي امير عبدالله وليعهد عربستان سعودي ، وي را از مشكلات ايجاد شده براي دسترسي زائران به قبرستان بقيع آگاه كرد و از وي خواست با مداخله در اين امر ، دستور پايان يافتن مضيقه هاي تحميل شده را صادر كند .

آقاي ري شهري خطاب به وليعهد سعودي افزوده است : « مطمئن هستم كه جنابعالي از اعمال ناشايست عناصر تندرو به شدت ناراحت و نگران هستيد و هرگز اعمال سختگيرانه آنها را تأييد نمي كنيد » . وي همچنين از امير عبدالله خواسته است تا قبل از وقوع هرگونه حادثه ناگوار كه ممكن است موجب تأثر خاطر دو ملت ايران و عربستان شود ، براي حل معضِل مهم ايجاد شده چاره انديشي كند .

آقاي ري شهري در پايان اين نامه بر ضرورت تحكيم هرچه بيشتر پايه هاي دوستي ميان دو كشور تأكيد ، و موفقيت مقامهاي سعودي را براي خدمات مطلوب به حجاج آرزو كرده است . متن نامه حجة الاسلام و المسلمين آقاي ري شهري بدين شرح است :

بسم الله الرحمن الرحيم

صاحب السموالملكي الامير عبداللّه بن عبد العزيز آل سعود

ولي العهد ونائب رئيس مجلس الوزراء بالمملكة العربية السعودية

السلام عليكم و رحمة الله وبركاته

بداية أري من الضروري أن أتقدّم لسموكم بالشكر والتقدير لما وعدتم خلال زيارة معالي وزير الثقافة والإرشاد الإسلامي بالجمهورية الإسلامية الإيرانية لكم ،

بالعمل علي حلّ مشكلة البقيع و أرجو لكم دوام النجاح و التوفيق في خدمة ضيوف بيت الله الحرام .

فكما تعلمون ، ان حجاج بيت الله الحرام من إيران و سائر الدول يعانون في هذا

134

الموسم من مشكلة هامة جديرة بالاهتمام تسبب امتعاضهم ويخشي أن تؤدي لاسمح الله الي خسائر و اصابات أن لم يتم معالجتها :

1 . كان البقيع يفتح أمام الزوّار في الأعوام الماضية ساعتين صباحاً وعصراً حيث يتم الدخول من طرف والخروج من طرف آخر بانتظام . وعند الضرورة وازدياد عدد الزوار ، كان المجال يفسح أمامهم من جانب آخر حيث يوجد السلّم وذلك لمرورهم لئلاّ يؤذيهم الازدحام . وبعد غلق أبواب البقيع ، كان الدور للنساء ليقمن بزيارته

من الخارج ومن خلف جدرانه . وهكذا كان الجميع يتركون المدينة المنورة

بارتياح وسرور .

وللاسف فإن أبواب البقيع في العالم الحالي لاتفتح إلاّ لمدّة محدودة ولا يسمح لدخول الزوّار الاّ عبر طريق واحد . وبما أنّ الأبواب تغلق في وقت مبكر ، لذلك يضطر الزوّار أن يتسارعوا بعد أداء الصلاة صوب البقيع وهذا يؤدي الي ازدحام الناس و تدافعهم . فإن استمر هذا الوضع ، يخشي ان يصاب بعض الاشخاص او يؤدي ذلك إلي وفاة عدد منهم فيتكرر لا سمح الله ما حصل من حادث مؤسف في رمي الجمرات قبل سنوات .

2 . إنّ النساء اللاتي يشكلن 50% من زوّار المدينة يحرمن من زيارة قبور الأئمّة والصالحين بل ومن رؤية البقيع و يبدين دائماً امتعاظهن . وقد واجهت خلال ايام إقامتي في مدينة الرسول ( صلّي الله عليه وآله ) عدة مراجعات تمّ فيها التأكيد علي ضرورة نقل هذه المشكلة للسلطات العليا والمسؤولين في المملكة العربية السعودية من أجل وضع حلّ لها .

كما ويمنع الزوّار من الوقوف والزيارة في المساحة المحصورة بين المسجد النبوي والبقيع ممّا يدفع الزوار الي الانتشار في جميع اطرافه او المحاولة لارتقاء جدرانه هنا وهناك لرؤية القبور مما يخشي أيضاً أن يؤدي الي السقوط علي الارض واصابة الاشخاص لاسمح اللّه .

انني علي ثقة بأنّكم لاتوافقون علي هذة التصرّفات السيئة لبعض المتطرفين وأنكم ابديتم كراراً قلقكم وامتعاضكم ممّا يجري من تشدّد واعمال قاسية . لكنّني اود

أن اؤكد مرة اُخري علي ضرورة معالجة هذه المشكلة للحيلولة دون وقوع كارثة

135

مؤلمة لاسمح الله .

وختاماً أسأل الله العلي القدير أن يوفّق الجميع لتوطيد اواصر المحبة والصداقة بين البلدين وان يمن عليكم بالنجاح لخدمة ضيوف الرحمن وحجّاج بيته وزوّار قبر نبيه . إنّه سميع مجيب .

محمّد الريشهري ، ممثّل الإمام الخامنئي في الحجّ

قدرداني سرپرست حجاج ايراني از كيفيت طبخ غذا

نماينده وليّ فقيه امروز از دو آشپزخانه مركزي محل پخت غذا براي سي هزار زائر ايراني در مدينه منوره بازديد كرد و از نزديك با چگونگي طبخ غذا ، مراحل نگهداري و رعايت مسائل بهداشتي در اين مكان آشنا شد . در اين بازديد آقاي زرهاني رئيس سازمان حج و زيارت و مسؤولان ستاد حج در مدينه منوره ، ايشان را همراهي مي كردند .

آقاي ري شهري در پايان اين بازديد كه بيش از يك ساعت به طول انجاميد ، در گفتگو با خبرنگاران از دست اندركاران سازمان حج و زيارت به علت تلاش براي حل مشكلات مربوط به طبخ غذا و رعايت اصول بهداشتي در اين زمينه قدرداني كرد .

وي گفت : « بسياري از زائران ايراني از محل آشپزخانه مركزي بازديد و مطلوبيت طبخ غذا را تأييد كرده اند » .

سرپرست زائران ايراني خانه خدا تأكيد كرد :

كيفيت غذاي طبخ شده با استناد به گزارشهاي ناظران و بازرسان اعزامي از بعثه مقام معظم رهبري قابل قبول است . اميد است كه با تلاش بيشتر مسؤولان ذي ربط ، كيفيت غذا مطلوبتر نيز بشود .

طبخ غذا در مكه مكرمه به هر دو صورت متمركز و غير متمركز انجام مي شود و يك سوم حجاج ايراني در مكه مكرمه از غذاي طبخ شده در آشپزخانه مركزي استفاده خواهند كرد .

136

برگزاري جلسه گروههاي ارشاد

عصر امروز جلسه گروههاي ارشاد ^{( 1 )} در سالن اجتماعات ساختمان بعثه در مدينه برگزار شد . در اين جلسه ابتدا آقاي شمسايي مداح اهل بيت ( عليهم السلام ) مداحي كرد . سپس فيلمي

از تخلّفات رفتاري زائران ايراني در سال گذشته نمايش داده شد كه اثر مطلوبي

بر حاضران داشت . آن گاه حجة الاسلام والمسلمين آقاي قاضي عسكر به سخنراني پرداخت و با تأكيد بر حفظ حرمت تشيع و پرهيز از كارهايي كه سبب وهن اين مذهب مترقّي مي شود افزود :

اين تخلّفات رفتاري لطمه به حيثيت تشيع و حضرت امام صادق ( عليه السلام ) است ؛ چون زوّار ساير كشورها كه نمايندگان كشورهاي اسلامي در اين سرزمين مقدّس اند اين گونه رفتار را زير نظر دارند و ممكن است عده اي تا آخر عمر به تشيّع بدبين شوند . ما اگر مراعات نكنيم سبب ايجاد تضييق بر ساير زوّار مي شويم . چنان كه مي دانيد سالهاي قبل كاروانهاي ما مي توانستند كنار پنجره هاي بقيع روضه و زيارت بخوانند ، ولي اخيراً ممنوع كرده اند كه شايد مراعات نكردن زوّار ما بي تأثير در اين منع نبوده است .

دومين مراسم شبي با قرآن در مدينه

مراسم معنوي شبي با قرآن در مدينة النبي به همت روابط عمومي بعثه شامگاه چهارشنبه در فضايي ملكوتي برگزار شد .

در اين برنامه كه با حضور نماينده وليّ فقيه به همراه عده زيادي از زائران حرم الهي برگزار شد ، هوشنگ ياري ، سيد مهدي تاج زاده و سيد حميد هروي از جمله قارياني بودند كه به تلاوت آياتي چند از كلام الله مجيد پرداختند . در فواصل برنامه شبي با قرآن در مدينة النبي كه از ساعت 21 الي 30/22 ادامه پيدا كرد ، گروه تواشيح بشارت ، در دو

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . در كتاب با كاروان صفا ( گزارش حج سال گذشته ) شرح وظايف و مسائل مربوط به گروههاي ارشاد به تفصيل آمده است .

137

بخش به مدح نبي مكرم اسلام حضرت محمد مصطفي ( صلّي الله عليه وآله ) و دخت گرامي اش حضرت صديقه كبري ( عليها السلام ) پرداختند .

در بخش ديگري از اين مراسم مهندس ديانت به زبان انگليسي واقعه زلزله اخير آسياي جنوب شرقي را به بازماندگان اين حادثه به خصوص مسلمانان اندونزيايي حاضر در جلسه تسليت گفت .

در بخش پاياني مراسم نيز استاد سيد مهدي فاطميان حافظ كل قرآن كريم ضمن شرح نحوه حفظ قرآن ، به سؤالات حاضران در جلسه پاسخ گفت .

در اين مراسم ، گروه تواشيح بشارت قطعات جالبي را در مدح و منقبت نبيّ خاتم و صديقه طاهره ( عليها السلام ) به فارسي به شكل بسيار جذّابي اجرا كرد .

وصول يكروزه نامه هاي زائران ايراني

زائراني كه به هر دليل قصد مكاتبه با بستگان خود دارند ، مي توانند با مراجعه به دفتر پست و مخابرات در مدينه ، نامه هاي خود را يك روزه به مقصد ايران برسانند .

ناصر يزداني مسؤول دفتر پست و مخابرات در مدينه در گفتگو با زائر ضمن اعلام خبر بالا گفت :

نامه هاي عزيزان ايراني از طريق فاكس به دفتر شركت پست جمهوري اسلامي ارسال مي شود و آنها بلافاصله نامه فاكس شده را به مقصد مورد نظر ارسال خواهند كرد و اين كار 24 ساعت زمان مي برد .

براي نخستين بار امكاناتي را براي زائران فراهم كرديم كه ارائه اين سرويسها حتي در تهران هم ميسر نيست . اگر سيم كارت تلفن همراه يك زائر گم شود يا بسوزد ، ما به مدت كوتاه و با هماهنگي نزديكي كه با مركز ( تهران ) داريم ، شماره را به زائر برمي گردانيم ؛ به طوري كه او وقتي از در اين دفتر بيرون مي رود تلفنش فعال است .

مسؤول مركز پست و مخابرات مدينه ادامه داد : فعلاً امكان چنين سرويسي را در ايران نداريم ؛ ولي به طور ويژه اين حق را براي زائران ايراني قائل شده ايم .

يزداني سپس با اشاره به خدمات پيام كوتاه يا SMS گفت :

عده اي از زوار عزيز گمان مي كنند كه سرويس پيام كوتاه در اينجا قطع شده است ، در

138

حالي كه اين سرويس فعال است ؛ اما به دليل محدوديت ظرفيت خطوط ما با قطع و وصلهايي همراه است .

اولويت اول براي ما ارتباط تلفني مشتركان تلفن همراه است و در اولويت دوم به ارتباط پيام كوتاه يا SMS مي پردازيم . اگر ترافيك ارتباط سيگنالينگ ما بالا باشد ، مجبوريم به اولويت اول توجه كنيم و به اين دليل شايد در اين زمان امكان ارائه خدمات SMS نباشد ، ولي وقتي ترافيك پايين است ، سيستم پيام كوتاه بدون مشكل كار مي كند .

اگر زائري به تلفن همراه فردي در ايران پيام كوتاه بفرستد ، 1880 ريال براي او محاسبه مي شود ، ولي دريافت SMS براي او هزينه اي ندارد و هزينه اين سرويس به عهده فرد فرستنده است .

هزينه تلفن ثابت به تلفن همراه زائر ايراني در عربستان دقيقه اي 1670 ريال براي دريافت كننده است كه البته براي گيرنده تماس هم به ازاي هر دقيقه مكالمه 447 ريال ثبت مي شود .

139

پنجشنبه 25 ذي قعده

17/10/1383

ملاقات مسؤولان بعثه حج عمان با نماينده وليّ فقيه

دكتر كهلان رئيس بعثه عمان به همراه جمعي از مسؤولان بعثه حج عمان عصر امروز پنج شنبه ، با آقاي ري شهري نماينده ولي فقيه ديدار و گفتگو كردند . اين ديدار در بعثه مقام معظم رهبري انجام شد و طي آن طرفين بر اهميت وحدت كلمه مسلمين و مقابله با توطئه هاي تفرقه افكنانه دشمنان اسلام تأكيد كردند .

آقاي ري شهري در اين ديدار ، حضور مسؤولان بعثه حج عمان را در بعثه مقام معظم رهبري ارج نهاد و مناسبات دوستانه و برادرانه ميان بعثه هاي حج را زمينه اي براي تقويت روابط ميان مسلمانان دانست .

وي افزود : « ارتباط هرچه بيشتر و پيوندهاي هرچه نزديكتر ، به نفع ملل مسلمان است و شخصيتهاي فكري ، علمي و دلسوز دنياي اسلام بايد در جهت برقراري و تحكيم اين مناسبات بيشترين تلاش را به عمل آورند » .

ايشان به تلاشهاي تفرقه افكنانه قدرتهاي استكباري عليه ملتهاي مسلمان اشاره

كرد و گفت :

وحدت كلمه ، وفاق و برادري ، كليد حل بسياري از مشكلاتي است كه امروز از سوي

140

دشمنان بر ملتهاي مسلمان تحميل مي شود و موسم حج زماني است كه از كنار خانه خدا و با تبليغات گسترده مي توان امت اسلام را به هوشياري در برابر توطئه ها و تحقق وحدت اسلامي فرا خواند .

دكتر كهلان بن نبهان الخروصي رئيس بعثه حج عمان نيز طي سخناني از ايمان اسلامي به عنوان عامل محبت و دوستي ميان دو ملت ايران و عمان ياد كرد و گفت : « راه حل مشكلاتماوحدتاستومتفكرانوعلمايجهاناسلامنيزبرايناصل مهم تأكيد دارند » .

برقراري ارتباطات دوستانه ميان بعثه هاي حج كشورهاي اسلامي طي سالهاي اخير افزايش يافته است و در اين چهارچوب بعثه مقام معظم رهبري بيشترين تلاش را براي رايزني و هم انديشي با مسؤولان بعثه هاي حج ساير كشورها به عمل آورده است .

سمينار « آينده تاريخ و ظهور حضرت مهدي ( عج ) از نگاه قرآن »

نخستين كنگره اهل سنت در ايام حج تمتع ، با عنوان « آينده تاريخ و ظهور حضرت مهدي ( عج ) از نگاه قرآن » ، صبح پنجشنبه در سالن اجتماعات بعثه مقام معظم رهبري در مدينه منوره برگزار شد . در ابتداي اين كنگره كه نماينده ولي فقيه و سرپرست حجاج ايراني ، نمايندگان بعثه مراجع تقليد ، مفتيهاي شافعي و حنفي ، جمعي از انديشمندان و ميهمانان اهل سنت بعثه و حدود 500 نفر از زائران ايراني اهل تسنن در آن حضور داشتند ، مسؤول واحد اهل سنت بعثه مقام معظم رهبري در سخناني گفت :

اهل سنت هم مانند شيعيان ، به اينكه حضرت مهدي ( ع ) از فرزندان پيامبر اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) و از ذريه حضرت فاطمه زهرا ( عليها السلام ) و امام حسين ( عليه السلام ) ، ظهور و جهان را پر از عدل و داد خواهد كرد ، اعتقاد دارند . محدثان بزرگ اهل سنت در كتابهاي خود ، آنقدر احاديث نبوي درباره ظهور حضرت مهدي ( عليه السلام ) نقل و كتابهاي مستقلي در اين زمينه تأليف كرده اند كه موضوع مهدويت در بين آنان به حد تواتر و يقين رسيده است ، وي گفت : متأسفانه به علت اينكه علماي اهل سنت ، به موضوع مهدويت در بين پيروان اين مذهب كمتر پرداخته اند ، در بين برخي شيعيان اين ذهنيت به وجود آمده است كه سنّيها به حضرت مهدي ( عليه السلام ) معتقد نيستند . علت برگزاري اين همايش ، برطرف كردن

141

اين سوء تفاهمها و احياي معارف مشترك فراموش شده بين اهل تشيع و اهل تسنن است تا برادران و خواهران اهل سنت نيز به منتظران و زمينه سازان ظهور قائم آل محمد ( عج ) تبديل شوند .

دراينمراسمهمچنينمولويخيراللهيعقوبيازروحانيوناهلسنتخراسانباقرائت خلاصهمقاله اي ، بخشيازعقايدمذاهبسنيرادربارهمنجيبيانكرد . مولوييعقوبي گفت :

تنها اختلاف شيعه و سني درباره مهدويت اين است كه اهل تشيع معتقدند حضرت مهدي ( عليه السلام ) فرزند امام يازدهم آنان است ، قرنها پيش متولد شده و هم اكنون در قيد حيات است ؛ ولي اهل تسنن معتقدند منجي آخرالزمان هر چند از نسل حضرت زهرا ( عليها السلام ) است ، ولي ممكن است هنوز متولد نشده باشد .

سردارجميلباباييازفرماندهاننيرويانتظامي ، جانبار40درصدوباسابقه110ماه حضوردرجبهه هايدفاعمقدسديگرسخنراناهلتسننكنگرهمهدويتازنگاهقرآنبود . سردارباباييدراينمراسم ، باگلايهازدردسترسنبودنمنابعفارسيمربوطبهآخرالزمان ، با توجهبهعقايداهلسنتگفت : « بيشتراهل تسنن تنها با شنيدن چند روايت مشهور از پيامبر اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) ، به حضرت مهدي ( عليه السلام ) اعتقاد دارند ، ولي درباره چند و چون آن اطلاعي ندارند » .

سخنران بعدي مراسم ، حجة الاسلام سيد مجتبي حسيني عضو مجلس خبرگان رهبري و نماينده سابق مقام معظم رهبري در امور اهل سنت سيستان و بلوچستان بود كه در سخناني ، با اشاره به روايات متواتر و مشترك بين شيعه و سني ، ظهور منجي را امري قطعي دانست . حجة الاسلام حسيني با استناد به حديثي از معصومين ( عليهم السلام ) ، اعتقاد نداشتن به مهدويت را هم عرض كفر معرفي كرد و گفت :

علت و فلسفه غيبت از منظر قرآن و اهل تشيع ، وجود طاغوت ، رسوا شدن آن و در پي آن ، انتظار برقراري حكومت عدل نزد مردم است ؛ چنان كه وقتي فرعون طغيان كرد ، حضرت موسي ( عليه السلام ) مبعوث شد و بر اساس قرآن نيز ، ظهور وقتي اتفاق مي افتد كه عده اي مستضعف و مظلوم واقع شوند .

نماينده ولي فقيه در سوريه ، با اشاره به اينكه در طول تاريخ ، ملتها با عنوانهاي مختلفي تحت ظلم و ستم قرار داشته اند ، تأكيد كرد :

امروزه نيز وقتي در جهان سخن از دموكراسي ، حقوق بشر و مبارزه با تروريسم به

142

ميان مي آيد برخي از ملتها اميدوار مي شوند كه اين بار عدالت برقرار شود ؛ ولي مشاهده مي كنند كه هرچه تعداد سازمانهاي بين المللي به اصطلاح مدافع دموكراسي و حقوق بشر بيشتر مي شود ، ظلم هم اشكال جديد پيدا مي كند و گسترش مي يابد .

در بخش ديگري از كنگره آخرالزمان و مهدويت از نگاه قرآن ، مولوي عبدالرحمن عارفي از ائمه اهل سنت سيستان و بلوچستان با نقل روايت مشهور پيامبر خاتم گفت : « حتي اگر يك روز از عمر جهان باقي مانده باشد ، فرزندي از آن حضرت ظهور خواهد كرد و جهان را ـ كه از ظلم و جور پر شده ـ پر از عدل و داد خواهد كرد » . مولوي عارفي در بخشي از سخنانش با اشاره به ظلم و جور گسترده عليه مسلمانان مناطق مختلف جهان افزود : « امروز ، چيزي كه از نگاه برخي كشورها و سازمانها ارزش ندارد ، خون ، مال و ناموس مسلمانان است و اين در حالي است كه كشورهاي عامل جنايات گسترده عليه مسلمانان ، حتي براي دفاع از جان حيوانات هم قانون دارند » . مولوي عارفي با دعوت از مسلمانان مناطق مختلف جهان براي كنار گذاشتن اختلافها و ايجاد اتحاد هرچه بيشتر ، خطاب به آنان گفت : « بياييد با ثبت نام در صفوف سربازان امام مهدي ( عليه السلام ) ، به نداي هل من ناصر خواهران و برادران مظلوممان در فلسطين و عراق پاسخ دهيم » .

آخرين سخنران همايش مهدويت از نگاه قرآن ، مولوي عبدالحميد امام جمعه مسجد مكي زاهدان بود . او با مسلّم و مستند خواندن روايات نقل شده از پيامبر اسلام ( صلّي الله عليه وآله ) در زمينه ظهور حضرت مهدي ( عليه السلام ) گفت : « اين روايات آن قدر زياد است كه جاي هيچ گونه شك و شبهه اي را در اين زمينه باقي نمي گذارد » . مولوي عبدالحميد همچنين با دعوت از حاضران به قدر دانستن حضور در سرزمين وحي افزود :

بشر به هر جا برسد ، اگر به دامان رسول الله ( صلي الله عليه وآله ) نيفتد ، به پرتگاه خواهد رفت . او گفت : براي رسيدن به سعادت ، اكتفاي مسلمانان به نام اسلام ، كافي نيست و بايد به شناخت معارف و عمل به آنها بپردازيم .

امام جمعه مسجد مكي زاهدان همچنين با قدرداني از مسؤولان جمهوري اسلامي ايران به ويژه در امور حج و زيارت تأكيد كرد : « جمهوري اسلامي ايران در خدمت رساني به حجاج و فراهم كردن تسهيلات براي آنان ، واقعاً از ديگر كشورها جلو است و

143

اميدواريم اين وضع همچنان بهتر شود « . مولوي عبدالحميد از دولت عربستان هم خواست بيش از پيش براي حجاج تسهيلات قائل شود .

در خلال كنگره مهدويت از نگاه قرآن ، به شركت كنندگان ، هدايايي به رسم يادبود داده شد و تواشيح و مديحه سرايي در مدح و منقبت حضرت ختمي مرتبت ( صلّي الله عليه وآله ) از برنامه هاي ديگر كنگره بود . گزارش را با دو بيت از اشعار يكي از برادران اهل سنت كه در مراسم قرائت شد ، به پايان مي بريم :

عالم آنگونه كه از ظلم و ستم پر گشته * * * پر ز انوار عدالت ، همه جا خواهد شد

اهرمن خيمه ز اطراف جهان بر چيند * * * عيش دجال مبدل به عزا خواهد شد

ان شاءالله

مقاله يكي از عالمان سنّي راجع به حضرت مهدي ( عج )

ماموستا ابوبكر كريمي روحاني شافعي اهل سنت و ايراني درباره وجود مسعود حضرت بقية الله الأعظم ( أرواحنا فداه ) مقاله ذيل را نوشته كه در شماره هشتم زائر چاپ شده است :

سالها دل طلب جام جم از ما مي كرد * * * آنچه خود داشت ز بيگانه تمنا مي كرد

گوهري كز صدف كون و مكان بيرون است * * * طلب از گم شدگان لب دريا مي كرد

مشكل خويش بر پير مغان بردم دوش * * * كو به تاييد نظر حل معما مي كرد

گفتم اين جام جهان بين به تو كي داد حكيم * * * گفت آن روز كه اين گنبد مينا مي كرد

خلقت و تكامل تدريجي انسان در طول تاريخ ايجاب مي كند كه مصلح جهاني از طرف خداوند براي نجات و سعادت بشريت ظهور كند . محدثان بزرگ اهل سنت نام آن

144

مصلح جهاني را از زبان پيامبر اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) ( محمد المهدي ) نوشته اند .

الخليفه المهدي در افعال و كردار و اخلاق حسنه شباهت به نبي اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) دارد و در مكه مكرمه ظهور مي كند . همزمان با حضرت مهدي حضرت عيسي بن مريم ( عليه الصلاة ) از آسمان نازل مي شود ، نماز جماعت مي خواند و به وي اقتدا مي كند . رسول خدا فرمود : « لولم يبق من الدنيا الاّ يوم لطوّل الله ذلك اليوم حتّي يبعث رجلاً من أهل بيتي يواطئ اسمه اسمي يملأ الأرض قسطاً وعدلاً كما ملئت ظلماً وجوراً » ؛ يعني اگر از عمر دنيا جز يك روز باقي نماند ، خداوند آن يك روز را آنقدر طولاني مي كند تا مردي از دودمان من كه نامش نام من است حاكم بر زمين شود و صفحه زمين را پر از عدل و داد كند ؛ آنگونه كه از ظلم و جور پر شده باشد . همچنين در آيه 55 سوره نور خداوند مي فرمايد : ( وعدالله الذين آمنوا منكم وعملوا الصالحات ليستخلفنهم في الارض ) ؛ خداوند به كساني كه از شما ايمان آورده اند و اعمال صالح انجام داده اند وعده مي كند كه آنها را قطعاً خليفه روي زمين خواهد كرد همانگونه كه پيشينيان را خلافت روي زمين بخشيد . از علماي اهل سنت ، شيخ سيوطي به حكومت مهدي ( عج ) اشاره مي نمايد كه شرق و غرب جهان در زير لواي حكومتش قرار مي گيرد و آيين حق در همه جا نفوذ مي كند و ناامني و خوف و جنگ از صفحه زمين برچيده مي شود و عبادت خالي از شرك براي جهانيان تحقق مي يابد كه ان شاءالله خواهيم ديد .

مبحث حضرت مهدي ( عج ) : قرطبي كه يكي از مفسران بزرگ اهل سنت است در تفسير خود ( ج 7 ، ص 42 ـ 92 ) از مقداد بن اسود چنين نقل مي كند كه از رسول خدا ( صلّي الله عليه وآله ) شنيدم كه فرمود : « ما علي ظهر الأرض بيت حجر ولا مدر إلاّ أدخله الله كلمة الإسلام » ؛ يعني بر روي زمين خانه اي از سنگ يا گل باقي نمي ماند ، مگر اينكه اسلام در آن وارد مي شود و ايمان و توحيد در سرتاسر زمين نفوذ مي كند .

توجه به اين نكته لازم است كه عبادت خالي از هرگونه شرك و نفي هرگونه قانون غير خدا و حاكميت اهواء ، جز از طريق يك حكومت عدل امكان پذير نيست . به همين دليل انبياي بزرگ ، همتشان تشكيل چنين حكومتي بوده ، مخصوصاً پيامبر اسلام ( صلّي الله عليه وآله ) در

145

نخستين فرصت يعني به هنگام هجرت اقدام به تشكيل حكومت كرد . از آنجا نيز مي توان نتيجه گرفت حكومت ، تمام تلاشها و كوششهايش از جنگ و صلح گرفته تا برنامه هاي آموزشي و فرهنگي ، اقتصادي و نظامي همه در مسير بندگي خدا و بندگي خالي از هرگونه شرك است .

شخصي به نام ابومحمد از دولت كنيا درباره ظهور مهدي منتظر ( عليه السلام ) از « رابطة العالم الإسلامي » سؤالي كرد و دبير كل رابطه يعني « محمد صالح اقواز » در پاسخي كه براي او فرستاده اند ضمن تصريح به اينكه ابن تيميه ، پدر فكري مذهب وهابيان نيز احاديث مربوط به ظهور مهدي ( عليه السلام ) را پذيرفته ، متن رساله اي را كه پنج نفر از علماي معروف و سرشناس فعلي حجاز در اين زمينه تهيه كرده اند ، براي او ارسال داشته است . در اين رساله پس از ذكر نام حضرت مهدي ( عج ) و محل ظهور او يعني مكة المكرمه چنين مي خوانيم : « وهنگام ظهور ، خداوند به وسيله حضرت مهدي ( عج ) جهان را پر از عدل و داد مي كند ؛ جهاني كه از ظلم و ستم پر شده است . او آخرين خلفاي دوازده گانه است كه پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) خبر از آنها در كتب صحاح داده است » .

بعضي از دانشمندان اسلامي در اين زمينه كتابهاي مخصوصي تأليف كرده اند ؛ از جمله : ابونعيم در اخبار المهدي ، ابن حجر هيثمي در القول المختصر في علامات المهدي المنتظر ، شوكاني در التوضيح في تواتر ما جاء في منتظر و الدجال والمسيح ، ادريس عراقي مغربي در كتاب المهدي ، و ابوالعباس ابن مومن المضابي در كتاب الوهم المكنون في الرد علي ابن خلدون و آخرين كسي كه در اين زمينه بحث مشروحي نگاشته ، مدير دانشگاه اسلامي مدينه است كه در چندين شماره در مجله دانشگاه مزبور بحث كرده است . عده اي از بزرگان و دانشمندان و علماي كبار ما از قديم و جديد نيز در نوشته هاي خود تصريح كرده اند كه احاديث در زمينه مهدي در حد تواتر است و به هيچ وجه قابل انكار نيست . در مناقب شافعي و شيخ سيوطي در الحاوي فرموده اند : « اعتقاد به ظهور مهدي ، بر هر مسلماني واجب است و اين جزء عقايد اهل سنت و جماعتِ ملت ما محسوب مي شود و جز افراد بي خبر يا بدعت گذاران ، كسي آن را انكار نمي كند » .

146

مدير اداره مجمع فقهي اسلامي ، محمد منتصر كناني موضوع ظهور مهدي را كاملاً ذكر كرده است .

آثار سازنده انتظار ظهور مهدي ( عليه السلام ) : در بحث گذشته دانستيم كه اين عقيده در تعليمات اسلامي جنبه وارداتي ندارد بلكه از قطعي ترين مباحثي است كه از شخص پايه گذار اسلام گرفته شده و عموم فرق اسلامي در اين زمينه متفق اند و احاديث فراواني در اين زمينه وجود دارد . در مورد پيامدهاي اين انتظار در وضع كنوني جوامع اسلامي نيز بايد گفت آيا ايمان به چنين ظهوري ، انسان را نه در چنان افكار رؤيايي فرو مي برد كه از وضع موجود خود غافل گردد و تسليم شرايط شود ؛ بلكه اين عقيده يك نوع دعوت به قيام سازندگي فرد و اجتماع است . مطمئناً ترويج فرهنگ انتظار ، موجب تلاش مردم براي زمينهسازيظهورمصلحاستومابايداينفرهنگرادر ميان تمامي مسلمانان ايجاد كنيم .

ماموستا ابوبكر كريمي ، روحاني شافعي اهل سنت كاروان 12146

تفرقه مهمترين آفت براي جهان اسلام

مولويمحمداسحاقمدنيمشاوررئيسجمهوردراموراهلسنتدرگفتگوبا زائر گفت :

حج ، بهترين نمونه تجلي وحدت در عبادات است . اسلام ، ديني است كه به همه ابعادي كه انسان بدان نياز دارد ، توجه كرده است . هرچند اديان الهي ديگر هم به علت الهي بودن ، به نيازهاي بشر توجه كرده اند ، ولي چون هيچ يك مانند اسلام ابدي و جهان شمول نبوده اند ، كامل نبوده اند و دينهاي بعد از آنها ، كمبودهاي آنها را

جبران كرده اند .

يكي از مهمترين ارزشهاي برآمده از اسلام و قرآن ، « وحدت » است كه به شكلهاي مختلف به آن تأكيد شده و چيزي است كه هيچ انسان عاقلي حتي كسي كه خود ، عامل اختلاف است خوب بودن آن را رد نمي كند . اين ارزش ، بر گرفته از ارزش تقواست كه اسلام به آن تأكيد مي كند . اسلام ، « تقوا » را به جاي رنگ ، نژاد و قوميت ، عامل برتري مي داند و اين موضوع ، موجب مي شود كه هر كسي بخواهد وارد دايره اسلام شود ، با مانعي روبرو نباشد . اين خصلت تقوا ، وحدت آفرين است و همه

147

انسانها مي توانند حول آن به وحدت برسند .

علاوه بر محور تقوا ، همه عبادات در اسلام و احكام مربوط به آنها ، به گونه اي است كه مسلمانان را متحد و يكپارچه كند . همه مسلمانان به يك سمت و سو نماز مي خوانند . نماز جماعت و نماز در مسجد ، بيش از نماز فرادا و در خانه ثواب دارد . همچنين ، همه در يك وقت ، روزه را آغاز و در يك زمان آن را ختم مي كنند ؛ و در حج ، اين وحدت به اوج مي رسد : همه در زمانهاي مشخصي در جاهاي مشخصي جمع مي شوند . هر كسي با هر زبان و گويشي كه دارد ، با يك زبان لبيك مي گويد . همه يك جور و يك رنگ لباس مي پوشند ، يك جور اعمال را انجام مي دهند و همه كاملا يكرنگ مي شوند .

وحدت ، آثار زيادي دارد و اسلام ، پيروزي خود را در صدر اسلام ، مديون وحدت است . همين جماعت يهودي جهان كه يك صدم جمعيت مسلمانان هم نيستند ، در كار خود با هم متحدند و بنابراين به اهداف خود مي رسند ؛ ولي مسلمانان كه يك ميليارد و چند صد ميليون نفر جمعيت دارند ، متفرقند و بسياري از مشكلات آنان در زمان حاضر ، ناشي از اين تفرقه است .

مهمترين آفت جهان اسلام در زمان حاضر ، تفرقه و علت اين موضوع ، دور شدن كشورهاي اسلامي از روح اسلام و توجه به پوسته آن است . اگر اسلام بر نماز و روزه تأكيد مي كند ، در كنار آن مي گويد « مسلمانان با هم برادرند » و از آنان مي خواهد به ريسمان الهي چنگ بزنند و پراكنده نشوند ؛ بنابراين ، بازگشت به اسلام اگر همه جانبه باشد و مصداق ( نُؤمن ببعض و نَكْفُرُ ببعض ) نشود بهترين راه ايجاد وحدت است . انقلاب اسلامي ايران هم چون بر پايه اسلام شكل گرفت ، توانست عامل برقراري وحدت در بين فرقه ها ، قوميتها و مذاهب مختلف در كشورمان شود .

رئيس شوراي افتاي اهل سنت در بعثه درباره وضع زائران اهل سنت ايراني در مقايسه با زائران شيعه گفت :

امسال حدود سي كاروان اهل سنت در آيين حج شركت مي كنند كه وضع خدمات رساني به آنها ، بسيار خوب است و از اين نظر ، هيچ گونه تفاوتي با كاروانهاي اهل تشيع ندارند . كاروانهاي اهل سنت ، مانند كاروانهاي اهل تشيع ، حق دارند كه با بودجه

148

دولت ، روحاني مخصوص خود و پزشك داشته باشند و علاوه بر خدماتي كه به آنها داده مي شود ، واحدي در بعثه مقام معظم رهبري براي رسيدگي ويژه به مشكلاتشان داير است ؛ هرچند كه اگر براي برطرف كردن مشكلات خود به واحدهاي ديگر بعثه هم مراجعه كنند ، مشكلاتشان بدون هيچ تبعيضي برطرف مي شود .

حج ، جاي جدال ، نزاع ، بدگويي و امثال آنها نيست و خداوند خواسته است مسلمانان كه به علت اختلاف فرهنگها و قوميتها طبيعتاً زمينه برخورد با يكديگر را دارند در حج ، كاملاً به هم نزديك شوند و با يكديگر مانند برادر باشند ؛ چنان كه در كشور خود ما ( ايران ) كاروانهايي وجود دارند كه شيعه و سني در كنار هم به سرزمين وحي مشرف شده اند و با هم هيچ مشكلي ندارند .

ضيافت شيخ عَمْري

حجة الاسلام والمسلمين جناب آقاي شيخ محمد علي عَمْري اعضاي بعثه هاي مراجع را امروز پنجشنبه به ضيافت نهار در حسينيه اش دعوت كرد . در اين ضيافت از بعثه مقام معظم رهبري حضرات آيات و حجج : ري شهري ، كريمي ، مسعودي ( توليت حرم حضرت معصومه ( عليها السلام ) ) ، نوّاب ، رضواني ، غيوري ، موسوي ، طباطبائي ، قاضي عسكر ، عرب نيا ، قرشي ، حسينيان ، سيد مجتبي حسيني ( نماينده وليّ فقيه در سوريه ) و نيز آقايان زرهاني و نصيري حضور داشتند . در اين جلسه علاوه بر بعثه هاي ايران ، بعثه هايي كه از عراق و لبنان به حرمين شريفين مشرف شده بودند نيز شركت داشتند ، ولي اعضاي بعثه هاي حضرات آيات : تبريزي ، حائري و فاضل لنكراني ( دامت بركاتهم ) در آن

حضور نداشتند .

گفتني است كه نفس اين گونه اجتماعات ، هر چند مباحثي جدّي مطرح نشود ، مفيد و سازنده و سبب الفت و نزديك شدن دلهاست . به ديگر بيان اجتماعِ « قالبي » مقدمه اجتماع « قلبي » است و بايد يكي از بركات و ثمرات حج را همين دست ملاقاتها دانست .

به هر حال ، در اين جلسه ابتدا جناب شيخ كاظم فرزند شيخ عمري به حاضران خوشامد گفت و افزود :

امروز به لحاظ تشريف فرمايي شما در اين محفل در حقيقت روز عيد ماست . شيخ

149

عمري در مدينه پناهگاه همه مسلمانان است نه تنها شيعيان ، و از اين جهت فرقي بين اهل سنّت و شيعه نيست . براي تشبّه به امام حسن مجتبي ( عليه السلام ) پدرم در اينجا مضيف خانه ( مهمانخانه ) امام حسن ( عليه السلام ) بنا كرد . مدينه از يك جهت شهري منحصر به فرد است و آن اينكه مدفن شش معصوم ( عليهم السلام ) است .

سپس يكي از روحانيون عرب زبان مهمان از شيخ عمري و ترتيب دادن اين ضيافت تشكر كرد . آنگاه يكي از شيعيان مدينه قصيده غرّايي خواند كه از جمله ابياتش اينهاست :

مَنْ مثلكم لرسول الله ينتسب * * * ليتَ الملوك لها من جدّكم نسب

خير النبيّين لم يُذكر علي شفه * * * إلاّ وصلّت عليه العجم والعرب

أكرِمْ بفاطمة أنعِم بفاطمة * * * من أجل فاطمة قد شرّف النسب

آنگاه سفره ناهار در ساختمان جديد حسينيه شيعيان در مدينه در كنار همان ساختمان قديمي در نخلستان شيخ عمري گسترده شد . ساختمان جديد وسيع و در چند طبقه و به شكلي زيبا بنا شده كه ظاهراً به مناسبت همين ضيافت رسماً افتتاح شد .

به هر حال ، اكنون شيخ عمري با حدود نود سال عمر ، هنوز با نشاط و خود امام جماعت حسينيه است و جالب اينكه نوافل نمازهاي يوميه را هم ايستاده مي خواند .

برايآگاهيازجزئياتزندگيويووضعشيعيانمدينهتوجهشمارا به گفتگويي كه چند سالپيشآقايدكترسيدمحمدباقرحجتيباايشانداشته اندجلبمي كنم . ايشان مي نويسند :

روز جمعه 24/1/1375 هـ ش = 23 ذي القعده 1416 هـ . ق . به منظور ديدار با شيخ محمد علي عَمْري امام جماعت و روحاني معروف شيعيان مدينه و نشست و گفتگو با ايشان ، به منزلشان رفتيم .

وي كه اهل مدينه و يادگاري از تبار شيعيان صدر اسلام است ، به خاطر انتساب به شاخه و دسته اي از قبيله اوس يا خزرج به « العَمْري » نامبردار گشته و گويا اين شاخه به « عَمْرو . . . » منسوباستكهخودآقاي عمري اطلاعي روشن در اين باره ارائه نكرد .

وي سالخورده مردي است كه چهره و سيمايي مَدَني دارد و بسان اكثر اهل مدينه و چون رنگين پوستان مي نمايد . او حدود 86 سال قمري را پشت سر نهاده و بر حسب روايت يكي از آقايان موثق ـ كه اخيراً حشر و نشري با ايشان داشته ـ در اين سن و

150

سال داراي فرزندي چهار ساله است .

براي نشست و گفتگو با ايشان ، پيشتر حضرت حجة الاسلام والمسلمين جناب آقاي قريشي ( حفظه الله تعالي ) زمينه را فراهم آورد و به اتفاق ايشان و محقق ارجمند جناب آقاي رسول جعفريان حدود ساعت ده ، به منزل ايشان درآمديم و با استقبال گرم و صميمانه وي روبرو شديم و با ميوه و چاي به اضافه دوغ بسيار مطبوعي از ما پذيرايي كردند . جناب آقاي قريشي ـ به علت كارهاي ضروري كه به عهده داشتند ـ پس از معرفي ما به آقاي « العمري » به محل كارشان بازگشتند .

ايشان در پي پرسشهايي كه پياپي مطرح مي ساختيم مطالبي را خاطر نشان ساختند و در پاسخ اين پرسش كه : « مجموع شيعيان مقيم در مدينه به چند هزار تن مي رسد ؟ » گفت : « جمعيت شيعيان حدود 25 هزار نفر است » ، ولي از لحن بيانش استفاده مي شد كه تشكّلي ندارند و نمي توانند به عللي از تشكيلاتي كه آنان را هماهنگ سازد و ميانشان همبستگي و همسويي در اهدافشان به هم رساند ، برخوردار باشند .

درباره حوزه علميه در مدينه پرسيديم ، در جواب ما گفت : « حوزه علميه وجود ندارد و چنين حوزه اي در اَحساء و قطيف داير است كه طلابي را در حد درسهاي سطح تربيت مي كنند . البته حدود هيجده تن از طلاب علوم ديني كه از اهل مدينه اند در خارج كشور عربستان از قبيل سوريه و جمهوري اسلامي ايران ( حوزه علميه قم ) و احياناً احساء و قطيف سرگرم تحصيل علوم ديني هستند . بيشترين طلاب مدينه در سوريه تحصيل مي كنند » .

از وي درباره كلمه « نخاوله » و اينكه اين كلمه ريشه در چه واژه اي و چه مفهومي دارد ، سؤال شد .

پاسخ آقاي عَمْري چندان مشخص نبود و گويا بر آن بودند كه اين اصطلاح ، با واژه « نخل » داراي پيوندي است و « نخاوله » كشاورزاني هستند كه با « نخل » سر و كار داشته و به امر كشاورزي نخل مي پرداختند . از بيان ايشان چنين استفاده مي شد كه اين اصطلاحسابقه ايچندقرنيوبسطولانيداردوضمناًعاريازشائبهتحقير هم نيست .

مرحوم طالقاني ( برادر جلال آل احمد ) در زمان مرحوم آقا سيد ابوالحسن اصفهاني نماينده ايشان بودند و در مدينه زندگاني مي كردند ، و در قبرستان بقيع مدفونند . از

151

ايشان پرسيديم كه آيا وي را شهيد كردند و آيا با ايشان ارتباطي داشتيد ؟ پاسخ دادند : با ايشان مربوط بوده ام و نزد من مي آمدند ؛ ولي شهادت ايشان واقعيتي ندارد ؛ بلكه با مرگ طبيعي از دنيا رفتند .

عمْري همزمان با حيات و مرجعيت آيات عظام مرحوم حاج سيد ابوالحسن اصفهاني و ميرزاي ناييني و حاج آقا ضياء عراقي براي تحصيل به نجف اشرف رفت و بيست سال را در تحصيل علوم ديني در آنجا پشت سر نهاد .

ايشان سپس اين داستان را بازگو كرد كه :

« سال 1349 يا 1350 ق پدرم براي زيارت امام رضا ( عليه السلام ) از طريق دريا و كشتي از مسير بمبئي در هندوستان به مشهد رفت كه اين سفر مجموعاً يك سال به طول انجاميد ، و در محرّم سال بعد ، از راه دريا به عراق رفت و در آنجا تصميم گرفت مرا از مدينه براي تحصيل به نجف اشرف گسيل دارد ؛ چرا كه دو نفر به نام شيخ مبارك و شيخ عطيه به پدرم پيشنهاد كرده بودند فرزندت را براي تحصيل علم به نجف بفرست . پدرم كه وكيل و نماينده مرحوم آية الله سيد محمد كاظم طباطبايي و نيز مرحوم سيد ابوالحسن اصفهاني بود ، مرا با شيخ عطيه به نجف فرستاد . ماه صفر بود كه به نجف يا كربلا رفتم و در محرم سال بعد ، كه در مدرسه مهديه نجف مقيم بودم ، را در عالم رؤيا ديدم كه براي استماع روضه به بيت مرحوم سيد بحرالعلوم عازم گشته ام ( معمولاً قبل از ظهر ايام عزا در بيوت آيات عظام و اساتيد برجسته ، مجالس روضه و عزاداري حضرت ابي عبدالله الحسين ( عليه السلام ) داير بود و آقايان علما و طلاب و توده مردم در اين مجالس شركت مي كردند ) . وقتي مي خواستم وارد بيت مرحوم بحرالعلوم شوم ، دم در ايشان شخصي را ديدم نشسته با اين اوصاف : عالي الصدر ، بعيد المنكبين ، عَلَيه عِمامة زيتونية ؛ مردي سينه فراز و چهارشانه كه عمامه اي زيتوني رنگ بر سر داشت و عمامه اي با تحت الحنك آويخته .

فرمود : شيخ محمد علي ؟ ! پاسخ دادم : من شيخ محمد علي هستم . فرمودند : تعال ؛ جلو بيا . وقتي نزد او رفتم فرمود :

« أنا علي بن أبي طالب ، أتيت لزيارة زائر ولدي الحسين ؛ الشيخ رجب ؛ من علي بن ابي طالب هستم و براي زيارت و ديدار زائر فرزندم حسين يعني شيخ رجب به

152

نجف آمده ام » .

شيخرجباهلتبّتبودودرمدرسهبهسرمي بردوبه بيت مرحوم حاج سيد ابوالحسن اصفهاني رفت و آمد داشت ( و به اصطلاح از خواصّ آن مرحوم به شمار مي رفت ) .

امير المؤمنين علي ( عليه السلام ) به من فرمود : به مدينه برمي گردي ؟ عرض كردم : ممكن است به مدينه بروم . فرمود : اگر به مدينه رفتي فوراً به نجف باز گرد ( شايد منظور آن حضرت چنان بود كه تحصيلاتم را ادامه دهم و با سرمايه اي علمي و معلوماتي درخورِ وظائفم ، به مدينه روم ) پرسيدم : چرا ؟ فرمود : « لأنّه فيما بعد يصيح الويل » ؛ زيرا بعدها عذاب بر مردم مدينه بانگ بر مي آورد » .

بعد از اينكه از خواب بيدار شدم ، وضو گرفتم و به زيارت بارگاه اميرالمؤمنين علي ( عليه السلام ) رفتم .

اين رؤيا در سوم و يا چهارم محرم الحرام بود . بعد از آن سه نفر نزد من آمدند كه وقتي پدرم به نجف رفته بود ، به اينان سفارش كرده بود كه هزينه زندگاني مرا در نجفتأمينكنندومنازآنهاپولخرجيخود را دريافت مي كردم و پدرم نيز طلب آنها را به نجف مي فرستاد . پدرم از دنيا رفته بود و من زندگاني را به سختي مي گذراندم .

پس از گزارش درگذشت پدرم راهي بيت مرحوم حاج سيد ابوالحسن اصفهاني شدم . ايشان به سيد عبدالغفار و شخص ديگري دستور داد براي مرحوم شيخ علي عَمْري يعني پدرم مجلس ترحيمي داير كنند . در اين مجلس خود مرحوم حاج سيد ابوالحسن اصفهاني نيز در آن شركت كرد .

با اينكه چندان علاقه اي براي بازگشت نداشتم ، به مدينه باز گشتم . در مدينه ديدم چيزي از ماتَرَك مرحوم پدرم ـ جز زميني كه آنچنان ارزش نداشت ـ وجود ندارد . الحمدللّه كه به مدينه بازگشتم و يك سال در آنجا ماندم ، و پس از آن با مادرم رهسپار نجف اشرف شدم . بايد يادآوري كنم پدرم مُعَمّر بوده و در سن 85 يا 86 سالگي از دنيا رفت و خود من در سال 1330 ق به دنيا آمدم » .

آقاي عَمْري چنانكه اشاره شد ، هم اكنون كه اين گزارش نوشته مي شود ( يعني

1416 ق 1375 ش ) 86 سال قمري را پشت سر نهاده و داراي فرزندي چهار ساله نيز هست .

153

از ايشان سؤال شد : يكي از فرزندان آقا نجفي اصفهاني ـ به نام حاج آقا كمال شريعتمدار ـ در سال 1339 يا 1340 ق يعني همان زماني كه شما ده يازده ساله بوديد ، همراه شريف مكه و ديگران به مدينه آمد و پيشنهاد كرد قبور ائمه بقيع ( عليهم السلام ) بازسازي شود . به همين جهت براي توسعه فضاي كار ، قبور شماري از اهل سنت را ويران كرد . در اين زمان درگيري و نزاع ميان شيعه و سني ـ يعني دو سال قبل از روي كار آمدن خاندان سعودي ـ پديد آمد و در نتيجه كارها به هم ريخت و همين امر موجب كينه اهل سنت با شيعه گشت . آيا شما اين جريان را شنيديد ؟

او در پاسخ گفت : « من در اين زمان در سنين كودكي به سر مي بردم كه ما را به زيارت بارگاه نبوي و ائمه بقيع ( عليهم السلام ) مي بردند و قبرستان بقيع دو در داشت : يكي شرقي و ديگري شمالي . و بارگاه حضرت فاطمه ( عليها السلام ) داراي ضريح زرد يعني طلايي رنگ و يا طلايي بود ؛ اما ضريح ائمه بقيع ( عليهم السلام ) و عباس عموي پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) از ضريح حضرت فاطمه ( عليها السلام ) جدا بود و ميان اين دو ، راهي وجود داشت . كه به راحتي به اين دو بارگاه جابه جا مي شديم . و نيز فاصله بارگاه ائمه بقيع ( عليهم السلام ) تا بيت الأحزان حدود ده تا پانزده متر بود و از پانزده متر به طور قطع تجاوز نمي كرد ، و بيت الأحزان در داخل بقيع قرار داشت بر همه اين بارگاهها فرش گسترانده بودند و مي گفتند : حاج آقا كمال شريعتمدار آمد و لوله آب به قبرستان بقيع كشيد كه براي شستشوي حرم و آبياري پاره اي از اشجار مورد استفاده قرار مي گرفت .

شخصي به نام حاج جعفر اصفهاني كفشبان ( كفشدار ) اين قبرستان بوده و قبر عثمان نيز در اين قسمت داراي گنبد و بارگاه داشته است .

در ماه شعبان يعني تابستان 1343 ق به دستور خاندان سعود ، ويران كردن اين قبور و بقعه و بارگاهها آغاز كردند و تا آخر رمضان همين سال اين ويراني خاتمه يافت كه ضمن آن بارگاه حضرت حمزه سيد الشهدا را نيز در اُحد ويران ساختند .

از « مسجد ثنايا » سؤال شد ؛ پاسخ دادند : تا آنجا كه به ياد دارم ، مسجدي به اين نام وجود نداشت ؛ بلكه « ثنايا » نامِ محله اي بوده است .

از سخنان آقاي عَمْري دانستيم كه هجده تن از طلاب مدينه در خارج از عربستان سرگرم تحصيلات ديني هستند كه بيشتر آنها در سوريه به تحصيلات خود ادامه

154

مي دهند و شمار كمتري از آنها در قم مقيمند و براي رفت وبازگشت آنها از عربستان موانعي از سوي دولت وجود ندارد . در خود مدينه اساساً حوزه اي براي شيعيان داير نيست ؛ اما در قطيف و احساء ، حوزه هاي علمي شيعي داير است .

سؤال كردم : از دو تن از طايفه نسوانِ دمّام در سال گذشته ( 1415 ق ) شنيدم كتابخانه اي را در دمام كه از آن شيعيان و حاوي كتبي به ارزش و بهاي شش ميليون ريال سعودي بوده است به آتش كشيدند ؛ آيا واقعاً اين حادثه ناگوار در دمام روي داد ؟ گفتند : آري ، اين خبر و گزارش واقعيت دارد . ( ليكن آقاي عَمْري توضيحي كافي در اين باره ارائه نكرد ) .

پرسيدم : شما قبلاً اشارتي داشتيد كه « بيت الأحزان » در داخل بقيع بوده ؛ آيا « مشهد علي ( عليه السلام ) » نيز در درون بقيع بوده است ؟ به اين سؤال پاسخ مثبت داد و گفت : اين مشهد در داخل بقيع قرار داشت .

درباره « مسجد توبه » در قبا و نيز « مسجد فاطمه زهرا ( عليها السلام ) » و يا خانه آن حضرت پرسيدم . گفت : « مسجد توبه » مسجدي جدا و مستقل از « مسجد قبا » نبوده ، و در پيشاپيش مسجد ، قبا خانه اميرالمؤمنين علي ( عليه السلام ) قرار داشت كه هم اكنون از ميان رفته و در شمال مسجد قبا قرار داشت ، و در زمان خردسالي ما را به آنجا مي بردند و مي گفتند خانه اميرالمؤمنين علي ( عليه السلام ) است .

درباره « مسجد شمس » در محله « قربان » پرسيدم . گفتند : اينجا مسجد نبوده است ؛ بلكه قبرستاني براي دفن كودكان و خردسالان به شمار مي رفت كه پشت اين قبرستان را « مسجد شمس » مي ناميدند كه درست نيست ، و مسجد شمس در واقع همان « مسجد فضيخ » مي باشد .

شيخ عَمْري درباره « مشربه ام ابراهيم » گفت : پاسخ دادند : مشربه ام ابراهيم قناتي بيش نبودهومندرآنمسجدينديدم . فقطمحوطه ايمحصوربه چهار ديوار بوده و هست .

يكي از فرزندان « عمري » به نام « كاظم » از طلاب و دانشجويان حوزه و دانشگاه است و به تحصيلات مزدوج خود در « احساء » ادامه مي دهد ، و دروس سطح را در حوزه علميه احساء فرا مي گيرد .

از وي پرسيديم : شخصي به نام حاج ميرزا علي ] هسته اي [ اصفهاني ، كه همراه

155

مرحوم سيد محمد طباطبايي ( فرزند مرحوم آية الله سيد محمد كاظم طباطبايي يزدي ) كه در سنين چهل و اندي سالگي از دنيا رفت ، در سال 1331 ق به مدينه آمد . آيا در همين سال سفرنامه اي راجع به حج نوشت ؟ گفتند : اين سفر در زمان شريف مكه بوده و شيعيان و يا اشراف و سادات در آن زمان عزاداري مي كردند و دسته هاي عزا به راه مي انداختند و به طرف بقيع مي رفتند كه چشم اندازها و دورنماهايي از اين دسته ها به خاطرم مي آيد . البته خاطرنشان مي شود كه شريف مكه رسماً و علناً اظهار تشيع مي كرد . و شُرَفا يا اَشراف و سادات مدينه هرچند هم اكنون تشكلي ندارند ، ليكن انساب خود را حفظ مي كنند و براي آنها مضبوط است ، و شخصي به نام سيد منصور ناظر و مراقب موقوفات آنهاست .

در مدينه براي شيعيان ، مركزي به نام و عنوان « مسجد » وجود ندارد ؛ چون اگر به نام و عنوان « مسجد » مركزي در اين ديار داير كنند دولت و حكومت رسماً روي آن دست مي گذاردوآنرا زير نظر خود مي گيرد و اختيارات شيعيان از محيط و فضايآن رخت برمي بندد . لذامراكزيكهعملاً « مسجد » است ، « مجلس » يا « حسينيه » ناميده مي شود .

در اثناي گفتگوي ما با آقاي عَمْري دو تن از شيعيان محله « مهد » واقع در آبادي « سلاقيه » ـ كه با مدينه حدود 120 كيلومتر فاصله دارد ـ نزد ايشان آمدند ، و يكي از آنها درباره حج سؤالي كرد و پاسخ لازم را دريافت كرد . پس از رفتن آنها آقاي عَمْري درباره « مهد » توضيحاتي داد كه در اين محله كوهي از ] معدن [ طلا وجود دارد كه سابقاً دولت بريتانيا از آن بهره برداري مي كرد ، و اكنون تحت تصرف و نظارت دولت سعودي قرار دارد . و اهالي سلاقيه كه محله مهد در آنجا واقع است ، همگي از شيعيانند و چون اين نقطه گرفتار كمبود آب است ، گروهي از شيعيان از آن مهاجرت كردند ، وشمار سكنه آن فعلا اندك است .

درخاتمهيادآورمي شويمآقايعمريتنهافرزندپدرشانبودهوخواهروبرادريندارد .

روزها نماز ظهر و عصر را به صورت جمع ، در زيرزمين ساختمان برافراشته اي ـ دقيقاً همانند شيعيان ـ در محله اي بسته نزديك به حرم نبوي ( صلّي الله عليه وآله ) برگزار مي كند و نماز مغرب و عشا را در مسجد يا مجلسي واقع در نخلستاني در مسير خيابان « العوالي » به جماعت اقامه مي نمايد .

156

ما از اينكه آقاي عَمْري اين اطلاعات را در اختيار ما قرار داد سپاسگزاري كرديم و عكسي را بدو تقديم داشتيم و عكسي هم در همين جايگاه اقامه نماز با ايشان گرفتيم . وجود ايشان براي شيعيان مدينه منوره بسي مغتنم و پناهگاهي براي دوستداران اهل بيت ( عليهم السلام ) است . ^{( 1 )}

برگزاري دومين دعاي كميل مدينه

مراسم دومين دعاي كميل مدينه امسال ، در جوار بقيع و بين الحرمين و با شركت زوّار ايراني و عده اي از شيعيان خليج ، هند و پاكستان برگزار شد .

امروز پنجشنبه روابط عمومي بعثه ، طيّ اطلاعيه اي ضمن دعوت از زائران ايراني بيت الله الحرام به منظور شركت منظم در مراسم دعاي كميل در جوار حرم شريف نبوي و قبرستان مظلوم بقيع ، با آرزوي قبولي طاعات و زيارتهاي حجّاج هموطن ، بر نكاتي تأكيد كرد . متن اين اطلاعيه در ص 64 ـ 65 همين كتاب درج شد .

از ساعت نه شب زائران ايراني آرام آرام از راه مي رسيدند . تا يكي از خاطره انگيزترين شبهاي عمرشان را سپري كنند . شايد ديگر قسمت نشود جايي بنشينند كه يك طرفشان مرقد مطهر رسول الله ( صلّي الله عليه وآله ) باشد و طرف ديگرشان مزار چهار امام مظلوم و بوي زهرا ( عليها السلام ) را از هر دو سو حس كنند .

خيليها تنها تجمع پرشكوه و منظم حجّاج را مي بينند ، امّا يك دنيا فكر و برنامه و همكاري و عشق ، در وراي اين تجمّع نهفته است :

تو مو مي بيني و من پيچش مو * * * تو ابرو من اشارتهاي ابرو

برگزاري دعاي كميل ، با برنامه و منظّم است . تعيين جا ، زمان شروع و پايان ، محلّ نشستن خواهران و جانبازان و مهمانان و روحانيون مهمان جزء اين برنامه است . غير از برنامه منظم براي دعا و مرثيه و دعاخوان و مدّاح و فيلمبرداري ، كساني عهده دار صوت و بلندگوها و طناب كشي منطقه تجمّع استفاده از پلاكارت و انتظامات مراسم و . . . هستند و

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . ميقات حج ، ش 24 ، ص 184 ـ 190 . با ويرايش و تلخيص .

157

برادراني هوشيار ، عاشق ، صبور و متين و مؤدّب مي كوشند تا بهترين بهره برداري از اين مراسم انجام گيرد .

سالهاي قبل نيز چنين بود . اين بود كه حجّاج ما مشتاقانه چشم به راه آن شب جمعه بودند و اگر برنامه سفر چنان بود كه فيض دعاي كميل مدينه را درك نمي كردند ، كلّي غصه و اندوه داشتند .

بعضيها طبق زمان بندي پروازها ، اين روزها يكراست به مكّه مي روند . دعاي كميل آنان در نوبت دوم حضور حجاج در مدينه برگزار مي شود . اصطلاحِ « مدينه قبل » و « مدينه بعد » جا افتاده است . هر كدام هم مزايايي دارد . نمي توان به طور كلّي يكي را ترجيح داد . همين شور و حال برگزاري مراسم دعا ، يك بار ديگر ، پس از اعمال حج كه نيمي از زائران به مدينه مي آيند ، تكرار مي شود . كار آنان ، با رواياتي كه مي فرمايد : اعمال حج را كه انجام داديد ، به زيارت ما بياييد و حج را با ديدار ما كامل كنيد ، يا احاديثي كه تأكيد دارد بر « لقاي امام » و عرضه كردن نصرت و ياري بر وليّ و حجّت خدا ، سازگارتر است . اين نوعي ديگر از جنبه سياسي و ولايي حج است و حاجي بايد ولايت و همبستگي خويش را با رهبري الهي ، اعلام كند و نشان دهد .

دسته دسته ايرانيان از هر سو به جوار حرم پيامبر و كنار بقيع آمدند . باز هم بقيع پذيراي دلهاي مشتاق و اشكهاي گرم نجواگران دلسوخته شد . مدينه ، راوي غمهاي بزرگ و اندوههاي ديرين است . هرگاه گوش درد آشنا بيابد ، با زبان بي زباني ، قصه رنج و غربت سر مي دهد . اين شب جمعه نيز يكي از آن فرصتها بود .

مدينه ، بار غم بر زمين نهاد ، خسته از مظلوميّت ديرين . زائران ايراني ، دوش به زير اين غم سنگين دادند و گوش به اين روايت غم آجين دردها سپردند ، مشتاق شنيدن اين رنجنامه بلند ، در كنار قبر حضرت رسول ( صلّي الله عليه وآله ) .

جذبه « دعاي كميل » همچون كهربايي هزاران زائر را از زن و مرد و پير و جوان و عالم و عامي ، به سوي بقيع كشيد . خيابان بقيع و بخشي از اطراف آن ، سرشار از دلهايي بود كه به عشق محمد و آل او ، و به شوق گوش سپردن و زمزمه كردن با مناجات عاشقانه

158

اميرالمؤمنين علي ( عليه السلام ) گرد آمده بودند . گويي فرشتگان بال گشوده وآن را زير پاي اين شيفتگان اهل بيت ( عليهم السلام ) گسترده بودند و عطر نيايش و نسيم خلوص و صداي شكستن دلها در فضا پيچيده بود .

يك سو ، مرقد مطهّر و منوّر پيامبر بود ، غرق در نور و روشنايي . و در سوي ديگر ، بقيع خسته و خاموش !

و در اين ميان ، حدّ فاصل حرم پيغمبر تا درب بسته بقيع را ، زائران با حضور خويش پر كرده بودند .

يك سو پيامبر بود ، يك سوي آل پيامبر ، و پيروان اهل بيت نشسته در محوّطه ميان قبر پيامبر و قبور ائمه بقيع پيوند خود را با رسول و آل رسول ثابت مي كردند . اين فاصله نبايد خالي مي ماند . ميان آن خورشيد و اين ماههاي تابان ، فاصله اي نبوده و نيست . چه چيزي فضاي ميان مسجد النبي و بقيع را پر كرده و در آن طنين افكن است ؟ دعاي كميل علي ! علي ( عليه السلام ) حلقه واسطه ميان « محمد » و « آل محمد » است . « عترت » ، از نسل علي و فاطمه است . اينجا هم صدا و دعاي علي است كه « امّت » را در محيط و مساحت مرقد رسول و قبور بقيع ، جذب كرده و گرد آورده است .

چه شب است يا رب امشب ، كه شكسته قلب ياران * * * چه شبي كه فيض و رحمت ، رسد از خدا چو باران

چه شبي كه تا سحرگاه ، ز فرشتگان « الله » * * * بركات آسماني ، برسد به جان نثاران

شب انس و آشنايي است ، شب عاشقان مهدي است * * * شب گريه و مناجات ، شب اشك رازداران

مدينه ، گوش به « يارب يارب » زائران سپرده بود . نغمه سوزناك « يا غياث المستغيثين » ، فضاي شهر را پوشانده بود و از گلدسته هاي نوراني حرم پيامبر ، بالاتر مي رفت ، تا به فرشتگان مي رسيد و همچون سايه اي از رحمت و لطف ، بر فراز بقيع گسترده مي شد .

دلهاي عاشق بي تاب بود . بي قراري اين دلها را ياد حسين و مهدي آرام مي كرد .

159

غمهاي زهراي مرضيّه ، دلها را مي فشرد ، بغضهاي مانده در گلو مي تركيد و اشكها از ديده ها به صورتها جاري مي شد .

دعا كم كم به پايان مي رسيد . در اطراف ، غير ايرانيها نيز گوش جان به اين زمزمه ها سپرده بودند . شيعيان لبناني و كويتي هم در گوشه و كنار ديده مي شدند . ايرانيها هرگز لذّت اين شب جمعه را از ياد نخواهند برد و خاطره اش را عزيز خواهند داشت ، بخصوص كه اعلام كردند نوار دعاي كميل ( كاست و ويدئو ) در سمعي بصري بعثه در اختيار علاقه مندان گذاشته مي شود . مهر و محبت دودمان پيامبر نيز چيزي نيست كه از ياد شيعه و زائران برود .

خداوندا به اين دلهاي پر درد * * * به اشك گرم و سوزان زن و مرد

به اين شب ناله هاي عاشقانه * * * كه در اين شهر ، طوفاني به پا كرد ^{( 1 )}

گفتني است كه اين هفته روابط عمومي بعثه پيش از مراسم ، اشعاري را انتخاب كرد و در اختيار مداحان قرار داد تا از آنها در مراسم دعا استفاده كنند و از اشعار كم محتوا يا سبك پرهيز شود و صد البته تدبير خوبي بود . شايسته است در ايران نيز هيأتي از اهل فن و شاعران متخصّص اشعار مداحان را در مجالس مهم يا مجالسي كه از صدا و سيما پخش مي شود ، از قبل بررسي كنند و در اختيار آنان قرار دهند تا تالي فاسدي نداشته باشد .

رأس ساعت ده آقاي مرتضايي فر با اعلام برنامه قاري قرآن را دعوت به قرائت قرآن كرد . قاري نيز چند آيه خواند ، با آيه كريمه ( قل يا عبادي الذين أسرفوا علي أنفسهم لا تقنطوا من رحمة الله إنّ الله يغفر الذنوب جميعاً ) ^{( 2 )} قرائت خود را آغاز كرد . سپس آقاي رمضان پور به مدّاحي پرداخت . آنگاه آقاي غلامرضا زاده با لحن عربي دعاي كميل را خواند و پس از دعا نيز آقاي فراهاني مداحي كرد . و پس از چند جمله دعاي عربي و فارسي نماينده وليّ فقيه رأس ساعت يازده مراسم پايان يافت .

اين مراسم مانند هفته گذشته با اندكي تأخير از سيماي جمهوري اسلامي ايران پخش شد .

بيفزايم كه عصر پنجشنبه ، حسن بن حامد بكري رئيس امور حج در مدينه نماينده اي

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . رك : در حريم حرم ، ص 50 ـ 54 .

2 . سوره زمر ( 39 ) : 53 « بگو اي بندگان من كه با خوش گزافكاري كرده ايد ، از بخشايش خداوند نااميد نباشيد كه خداوند همه گناهان را مي آمرزد » .

160

از بعثه مقام معظم رهبري طلبيد . به دنبال اين دعوت آقاي محمد مهدي امينيان رئيس ستاد حج در مدينه و آقاي رضا سلطاني شيرازي به دفتر وي رفتند و بر توافقهاي قبلي در سالهاي گذشته و رعايت آنها در خصوص چگونگي برگزاري مراسم دعا تأكيد كردند متن مكتوبي كه طرفين امضا كرده اند چنين است :

المملكة العربية السعودية

وزارة الحج

فرع منطقة المدينة المنورة

مكتب المدير العام

محضر اجتماع

اليوم الخميس التاريخ25/ 11/1425 هـ

الساعة00 : 03 مساءاً المكان مكتب مدير عام فرع وزارة الحج بالمدينة المنورة

إشارة إلي خطاب صاحب السمو الملكي أمير منطقة المدينة المنورة رقم 194769/ش/أد بتاريخ 25/11/1425 هـ ، المعطوف علي برقية صاحب السمو الملكي وزير الداخلية بالنيابة رقم 1 ش/64363 بتاريخ 24/11/1425 هـ ، والمعطي لمعالي وزير الحج صورة منها ، بشأن مارفع لسموه بالبرقيّة رقم 194641 بتاريخ 24/11/1425 هـ ، عن نيّة بعثة الحج الإيرانية إقامة دعاء كميل مساء هذا اليوم الخميس الموافق 25 ـ 26/11/1425 هـ ، أمام بوّابة البقيع و بحضور مابين ( 30 إلي 35 ألف حاج إيراني ) .

تمّ دعوة بعثة الحج الإيرانية ، وحضر منهم كلاًّ من :

1 . محمد مهدي أمينيان ، رئيس البعثة الإيرانية .

2 . رضا سلطاني شيرازي ، مستشار وزارة الحج الإيرانية .

في الزمان والمكان المذكورين أعلاه ، وإطلاعهم علي ما جاء في برقية سموه والتأكيد عليهم بمراعاة أن يكون عدد المتواجدين من الحجاج الإيرانيين أمام بوابة البقيع في حدود العدد المتفق عليه سابقا في المحاضر الرسمية وقدره ( 10000 ) عشرة آلاف حاج نظراً لضيق المكان وازدحام ساحات المسجد النبوي الشريف

161

بالزوّار من جميع الجنسيات .

وأفادا ، بالتزامهم بالتعليمات والتنظيم المعمول به في الأعوام السابقة واختصار العدد قدر الإمكان حيث لا يزيد عدد الموجودين في المدينة المنورة حتي الآن عن ( 20000 ) عشرون ألف حاج ايراني .

وعليه جري إعداد المحضر وتوقيعه .

مندوب البعثة الايرانية : محمد مهدي امينيان ، رضا سلطاني شيرازي .

مدير عام فرع وزارة الحج بالمدينة المنورة : حسن بن حام بكري .

گفتني است كه سه كاروان از شيعيان زوّار ايراني كه موفق به شركت در مراسم دعاي كميل نشده بودند و خروج برنامه اي آنها از مدينه منوره قبل از دعاي كميل بعدي بود و نيز يكي از كاروانهاي اهل تسنّن كه مدت حضورشان كمتر از اقامه چهل وعده نماز بود ، در جلسه ستاد مطرح و پس از بررسي مشخص شد كه امكان تمديد يك روز اقامتشان در مدينه منوره ميسّر است ؛ لذا مقرر شد به كاروانهاي فوق اعلام شود كه يك روز اضافه تر در مدينه مي مانند .

مي افزايم كه به دليل اهميت فوق العاده مراسم دعاي كميل مدينه و نيز حسّاسيت براي برگزاري اين آيين روحاني ، روابط عمومي بعثه آيين نامه اي تنظيم كرده كه به تأييد و امضاي نماينده وليّ فقيه رسيده و به آن عمل مي شود .