بخش 6

249

يكشنبه 6 ذي حجه

27/10/1383

كنگره « مكّة المكرّمة العاصمة الثقافيّة للعالم الإسلامي »

وزارت حج عربستان پس از برگزاري 22 كنگره سالانه در موسم حج با عنوان كلّي : « الندوة الإسلاميّة الكبري للحجّ » از سال 1397 تا 1419 ق ، از سه سال قبل تصميم گرفت اين كنگره ها را با عنوان « مكّة المكرّمة العاصمة الثقافيّة للعالم الإسلامي » برگزار كند . در دو سال گذشته حجة الإسلام آقاي قاضي عسكر ، آقاي عبدالجبار رفاعي و عمادالدين باقي نيز با ارائه و قرائت مقاله در كنگره شركت داشتند مقالاتشان در كتاب مجموعه مقالات كنگره چاپ شده است .

وزارت حج عربستان هر سال شماري از شخصيتهاي علمي تعدادي از كشورهاي اسلامي را با هزينه وزارت به عنوان مهمان در موسم حج دعوت مي كند كه معمولاً شركت كنندگانِ اصلي اين كنگرهها همين مهمانان هستند . امسال پنج نفر از چهره هاي علمي ايراني را وزارت حج دعوت كرده است كه ـ به جز آقاي آذر شب ـ در اين كنگره حضور دارند و عبارت اند از آقايان : 1 . محسن جوادي ؛ 2 . محمد مجتهد شبستري ؛ 3 . مصطفي ملكيان ؛ 4 . عبدالجبار رفاعي ؛ 5 . محمد علي آذرشب . و ظاهراً فقط آقاي آذرشب براي كنگره مقاله فرستاده اند . كنگره امسال امروز يكشنبه با سخنراني وزير حج عربستان دكتر

250

اياد مدني افتتاح شد و با رياست رئيس شؤون حرمين دكتر صالح الحصيّن ادامه يافت . دوشنبه و سه شنبه نيز اين كنگره ادامه خواهد داشت .

دكتر ابوبكر باقادر نماينده وزير حج و دبير كنگره مزبور گفت :

اين كنگره بزرگ اسلامي كه در سرزمين مقدس مكه مكرمه برگزار مي شود ، جايگاه ارزشمندي در ميان متفكرين اسلامي و عربي يافته و يكي از آثار مهم آن جمع شدن متفكرين اسلامي از سراسر جهان و تبادل نظر ميان آنان است .

دانشمندان در دو سطح در اين كنگره شركت مي كنند : تعدادي مقاله هايشان را قرائت مي كنند و جمعي فقط نقش ناظر و شركت كننده در كنگره را دارند و مقاله ها عمدتاً درباره تأثير فرهنگي مكه و موسم حج تنظيم مي شود . متفكرين بزرگي در اين سمينار شركت دارند ؛ همچون دكتر عون الشريف قاسم از سودان ، استاد رجاء النقاش از مصر ، انديشمند تونسي ابويعرب المرزوقي و انديشمند مصري عبدالوهاب المسيري .

يكي از شگفتيهاي اين كنگره اختصاص سومين نشست علمي آن به « حج در ادبيات فارسي » است كه قبل از ظهر روز دوشنبه در دستور كار قرار خواهد گرفت . قرار دادن اين موضوع به وسيله عربستان در دستور كار اجلاس رسمي اولاً نشان توجه فعلي دولت و دستگاههاي فرهنگي و ديني دولتي اين كشور به ايران است . ثانياً نشاني از چرخش مواضع و ثالثاً بيانگر ورود فرصتي طلايي براي حضور فرهنگي فعّال جمهوري اسلامي ايران در اين عرصه ديني بين المللي است تا بتواند سازمانها و شخصيتهاي فرهنگي مسؤول را شناسائي كند و پيام خويش را متناسب با شرايط فعلي به گوش جهان اسلام برساند .

امّا متأسفانه جمهوري اسلامي ايران براي اين كار برنامه ريزي نكرده و فقط از سه سخنران اين موضوع ، فقط يك نفر ايراني است ؛ يعني آقاي آذرشب كه ايشان هم در كنگره شركت نكرده است و دو نفر ديگر مصري هستند به نامهاي محمد علاء الدين منصور و بديح محمد جمعه ؛ در ششمين نشست علمي نيز موضوع شناسايي و بررسي « سفرنامه حج حاج مهدي قلي هدايت مخبر السلطنة » در دستور كار قرار دارد كه يك مصري به نام محمد نورالدين عبدالمنعم مقاله اش را در اين زمينه قرائت مي كند .

251

موضوعات بيست و دو كنگره پيشين

موضوعات كنگره هاي بيست و دو سال گذشته مي تواند نمادي از سير پژوهشها و جهتگيريهاي فرهنگي و سياسي و اجتماعي وزارت حج عربستان ، يعني قوي ترين نهاد تبليغ بين المللي جهان اسلام باشد :

1 . تبليغ در موسم حج

2 . حج و همكاري هاي اسلامي

3 . قدس و مسجد اقصي در نهاد جهان اسلام

4 . حج و جهاد

5 . بازگشت به خدا تنها راه نجات

6 . ايمان و تأثير آن در تكامل حجّاج

7 . حج ، سفري براي تزكيه جان

8 . حج از بُعد حكمت تشريع و اجراء

9 . ادب حج

10 . نقش حج در زندگي نو

11 . حج و امنيت

12 . قداست زمان و مكان حج و نقش ابزار تبليغ

13 . اسلام و چالش هاي معاصر

14 . حج و وحدت مسلمين در برابر توطئه ها

15 . شكوفايي اجتماعي ، سياسي و اقتصادي جوامع اسلامي

16 . نقش لغت قرآن در امروز و آينده مسلمين

17 . حج و امنيت در جهان اسلام

18 . نقش حج در حيات امت اسلامي

19 . مفاهيم رفتاري و انساني خطبه حجّة الوداع

20 . حج ، بستري براي آينده بهتر اسلامي

252

21 . حج بستري براي همكاريهاي بيشتر مسلمانان

22 . احكام ثابت و متغير حج

دبير ثابت اين كنفرانس در هر سال آقاي دكتر ابوبكر احمد باقادر است كه با تعدادي از شخصيتهاي ايران آشناست و با آنها روابط دوستانه و همكاري صميمانه داشته و در گفتگويي آمادگي خود را براي همكاري بيشتر و سفر به ايران اظهار كرده است .

اولين حضور بانوان در كنگره

يكي از تحوّلات جديد حضور حدود چهل تن از چهره هاي فرهنگي بانوان از چند كشور و عربستان در اين كنگره بود كه امسال براي اولين بار اجازه حضور يافته اند . در كشوري كه حتي رانندگي زنان ممنوع است و اجازه حضور در كنفرانسهاي عمومي را به آنها نمي دهند ، امروز يك خانم فيليپيني تحصليكرده در سعودي ، به عنوان نماينده زنان حاضر در اجلاس ، در جلسه افتتاحيه سخنراني و تشكيل كميسيون ويژه زنان را اعلام كرد .

پذيرش بورسيه دانشجويي

دكتر باقادر در سخنراني اش گفت : « در حدود صد دانشجو را از بيش از ده كشور اسلامي براي تحصيل در رشته حج پذيرش كرده ايم كه الآن مشغول تحصيل اند » . نماينده اين دانشجويان نيز در جلسه افتتاحيه مقاله اي خواند .

گفتني است كه انتخاب موضوع « حج در ادبيات فارسي » براي برخي نشستهاي اين كنگره و آمادگي همكاري دكتر باقادر فرصتي براي حضور فعال تر ايران است و بعثه و سفارت مي توانند براي سالهاي بعد در اين زمينه برنامه ريزي كنند .

گزينش شخصيتهاي دانشگاهي ايران به وسيله وزارت حج به عنوان مهمان مسأله اي است قابل توجه و سفارت و بعثه مي توانند با اعلام آمادگي همكاري به وزارت حج در معرفي مهمانان نقش هدفمند و مثبتي ايفا كنند .

253

ديدار با شيخ عبدالعزيز بن عبدالله آل شيخ مفتي رسمي عربستان

ظهر امروز يكشنبه طبق موافقت آل الشيخ با ديدار روحانيان سني و شيعه و دعوت به ضيافت نهار ، گروه ايراني مركب از : آخوند رهبر ، حجة الاسلام رحماني خليلي نماينده چند دوره بهشهر و معاون سابق وزارت آموزش و پرورش ، و دو روحاني تركمن در ضيافت نهار مفتي شركت كردند .

در آغاز ، وحدت بين شيعيان و اهل سنت ايران مطرح شد و آقاي رحماني گفت : « انديشه وحدت ريشه ديرينه دارد و امام خميني آن را تحكيم كردند . لذا قبل از پيروزي انقلاب اسلامي در سال 54 كه پدر من از دنيا رفت ، همين آخوند رهبر در مجلس ترحيم پدر من شركت كرد و ما هم همين مشاركت و همراهي را داشته ايم » .

مفتي سؤال كرد : « آيا اهل سنت نماينده اي در مجلس دارند ؟ »

پاسخ داده شد كه بيش از بيست نماينده از استانهاي مختلف كشور از اهل سنت در مجلس حضور دارند . سپس راجع به مناطق و شهرهاي سني نشين استان گلستان و ديگر استانها سؤال كرد كه در زمينه همزيستي مسالمت آميز شيعه و سنّي سخناني بيان شد .

پس از مقداري گفتگو ، مفتي زمام سخن را به مشاور عالي خود دكتر محمد سعد الشويعر واگذاشت و مطالبي راجع به تقريب مذاهب اسلامي گفته شد .

دكتر شويعر ، رئيس هيأت تحريريه مجله البحوث الاسلامية ارگان رسمي وهابيت كشور ، شخصي متين ، معتدل و مؤدب است . وي با اشاره گفت :

« اگر صحبت بيشتري داريد با من صحبت كنيد تا زحمتي براي استاد كه نابيناست فراهم نشود » .

آقاي آخوند رهبر نيز كه تاكنون بارها براي دكتر فهد مسؤول دفتر مفتي هديه و سوغات ايران آورده و با او دوست شده است ، به شوخي به وي گفت : « آيا انتخابِ عالم نابينا براي سمتِ مفتي در اين كشور فلسفه اي دارد و مثلاً نابينايي امتياز و فضيلتي دارد ؟ » فهد با خنده مفصلش با اين سخن طنزآميز همراهي كرد . گويا قبل از بن باز ، پدر مفتي

254

فعلي مقام افتاي كشور را داشته كه او هم نابينا بوده است !

آقاي رهبر موضوع تجليل باشكوه اهل مكه را از مرحوم دكتر علوي مالكي رهبر طريقت عرفاني مكه در مراسم تشييع جنازه او و حضور و حمايت امير عبدالله را يادآوري كرد . مفتي خشمگينانه ناراحتي خود را از اين موضوع و حمايت از بدعتگذاران ابراز كرد .

آل الشيخ پس از آنكه آقاي رهبر وي را براي آشنايي مستقيم با وضع ايران دعوت كرد پرسيد : « اگر من ايران بيايم آيا به عنوان القاعده مرا نخواهند كشت ؟ » آقاي رهبر به شوخي پاسخ داد : « ايران امن است اما ريش من هم قبلاً به اندازه ريش شما بلند بود ، و هر جا مي رفتم خيال مي كردند عضو القاعده هستم ؛ لذا كوتاه كردم » .

گفتني است كه مفتي رسمي سعودي كه رئيس هيأت كبار العلماء عربستان است ، بالاترين مقام ديني كشور است و نقش كليدي همه فتواها و تبليغات تند وهابي و ضد شيعي را به عهده دارد . بنابراين ديدارها و گفتگوهاي حضوري علماي سنّي معتدل و علماي شيعه با وي ضروري ترين اقدامي است كه ايران مي تواند با استمرار آن توهّمات غلط وي راجع به شيعه و ايران را تصحيح و اندكي تعديل در ديدگاههاي بنيادي ضد شيعي وي ايجاد كند .

البته تضاد ديدگاه مفتي سعودي و هم مسلكان وهّابي تندِ او با رياست شئوون حرمين و وزارت حج عربستان در خصوص عرفان و طريقتهاي تصوف و توسل بسيار مشهود است ؛ زيرا در حالي كه شيخ صالح الحصيّن در ديدار با گروه واحد اهل سنت از خدمات مرحوم علوي مالكي تجليل و مجله « الحج والعمرة » وزارت حج با چاپ عكسهايي ، از او قدرداني مي كند ، آل الشيخ از شركت مردم در تشييع جنازه او عصباني و شعله خشمش برافروخته مي شود .

سؤال آل شيخ از سفر به ايران نشانه اندك تمايل وي به اينگونه حضور و ارتباط با ايران است كه در طول سالهاي گذشته براي اولين بار اين آمادگي از ناحيه مفتي رسمي سعودي ابراز مي شود .

255

برگزاري همايش « تقريب مذاهب اسلامي »

همايش تقريب مذاهب اسلامي با عنوان « قرآن و تحولات جهان » امروز در بعثه مقام معظم رهبري در مكه مكرمه برگزار شد .

در اين همايش كه بيش از 300 تن از دانشمندان كشورهاي اسلامي حضور داشتند ، نماينده ولي فقيه و سرپرست حجاج ايراني طي سخناني راه حل اساسي مشكلات جهان اسلام و بازگشت اقتدار ، عزت و عظمت امت اسلامي را پيوند هرچه بيشتر با خدا و معنويت ، كلمه توحيد و توحيد كلمه دانست .

آقاي ري شهري با اشاره به ديدگاه قرآن كريم مبني بر نقش تعيين كننده اراده انسان در تحولات جهاني گفت : اگر مسلمانان جهان تصميم بگيرند مي توانند آينده جهان را به نفع ارزشهاي ديني و حاكميت اسلام رقم بزنند و زمام تحولات جهاني را از دست دشمنان اسلام خارج كنند .

وي از نيروي انساني كارآمد ، نقاط سوق الجيشي و استراتژيك زمين ، ذخاير زيرزميني و هماهنگي برنامه هاي اعتقادي ، اخلاقي و عملي اسلام با فطرت ، عقل و علم به عنوان فرصتهايي كه خداوند در اختيار مسلمانان قرار داده ، نام برد و گفت : « منطبق بودن برنامه هاي اسلام با موازين علمي ، بالاترين ظرفيتهاي گفتگو با ساير اديان را براي مسلمانان فراهم كرده است » .

آقاي ري شهري از سرعت اطلاع رساني ، رسوا شدن مدعيان حقوق بشر به ويژه آمريكا و رو آوردن روزافزون جوامع به معنويت ، به عنوان سه پديده مهم اجتماعي كه به نفع امت اسلامي در جريان است ياد كرد و در تشريح عوامل بازدارنده امت اسلامي گفت :

تفرقه ، افراطي گري و اباحيگري موانع اصلي ايفاي نقش مسلمين در تحولات جهاني به شمار مي آيند . دشمنان اسلام و در رأس آنها آمريكا و صهيونيسم به دليل احساس خطر از وحدت جهان اسلام براي تفرقه امت اسلامي برنامه ريزي مي كنند و متحجرين و متعصبين آگاهانه يا ناآگاهانه در خدمت آنان هستند .

دشمنان اسلام همچنين در پشت نقاب اصلاحات سياسي و اقتصادي ، فساد و بي بندوباري و اباحيگري را در جوامع اسلامي ترويج مي كنند .

256

نماينده ولي فقيه در امور حج و زيارت ، علما و مبلغان و رهبران فكري امت اسلامي را به ايفاي نقش در تقريب مذاهب اسلامي و بازگشت عزت و اقتدار امت اسلامي فراخواند .

ايشان از حج به عنوان مبدأ حركت جمعي امت اسلامي ياد كرد و گفت :

حج نقش تعيين كننده اي در حل مشكلات و سامان دهي امور مادي و معنوي مسلمانان دارد . بهترين نقطه اي كه مي تواند حركت عظيم و سازنده احياي عظمت اسلام و مسلمين را سامان دهد ، مكه مكرمه و كنار خانه توحيد است و بعثه مقام معظم رهبري با هدف زمينه سازي جهاني شدن اسلام به رهبري مهدي موعود ( عج ) همه ساله همايش « تقريب مذاهب اسلامي » را برگزار مي كند . اميد است كه با هشياري و وحدت كلمه امت اسلامي زمينه براي سيادت و حاكميت اسلام بر جهان فراهم شود .

همايش تقريب مذاهب اسلامي در بعثه مقام معظم رهبري با سخنراني برخي از علما و انديشمندان جهان اسلام ادامه يافت .

ديدار نماينده وليّ فقيه با اعضاي بعثه حزب الله

نماينده وليّ فقيه و سرپرست زائران ايرانيِ خانه خدا پيش از ظهر امروز يكشنبه در بعثه حزب الله لبنان حضور يافت و با شيخ نعيم قاسم قائم مقام حزب الله و شيخ عبدالكريم عبيد از علماي برجسته لبنان ديدار و گفتگو كرد .

در اين ديدار كه در چارچوب توسعه مناسبات مودت آميز و برادرانه بعثه مقام معظم رهبري با بعثه هاي مختلف از كشورهاي اسلامي انجام شد ، حضرات آيات : ابراهيم اميني ، سيد جعفر كريمي و . . . مسعودي و سر كنسول جمهوري اسلامي ايران در جده نيز حضور داشتند .

آقاي ري شهري در اين ديدار ، مبارزات حزب الله در برابر رژيم جنايتكار اسرائيل را موجب عزت امت اسلام و مردم لبنان و مقاومت و پايداري حزب الله را در برابر اشغالگران زمينه ساز نابودي رژيم صهيونيستي دانست .

وي نصرت ، عزت و پيروزي را نتيجه طبيعي قيام و جهاد در راه خدا و تحقق وعده

257

الهي برشمرد و تأكيد كرد كه استقامت در خط اسلام موجب استمرار پيروزيهاست و بدون ترديد سرانجام دشمن صهيونيست با همه قدرتي كه دارد از پاي درخواهد آمد و هدفِ حضرت امام خميني ( رضوان الله عليه ) يعني نابودي اسرائيل محقق خواهد شد .

نماينده ولي فقيه و سرپرست حجّاج ايراني همچنين اظهار اميدواري كرد كه در نتيجه مبارزات ملت مسلمان فلسطين و لبنان و در سايه توجهات حضرت حق ، شاهد برگزاري نماز جماعتي باشكوه در قدس شريف به امامت حضرت آية الله خامنه اي باشيم .

در اين ديدار شيخ نعيم قاسم قائم مقام حزب الله لبنان و رئيس بعثه حج حزب الله در سخناني تأكيد كرد كه پيروزي حزب الله بر رژيم اشغالگر قدس پيروزي خط اهل بيت ( عليهم السلام ) بود و نبايد آن را تنها يك پيروزي نظامي به حساب آورد .

وي تأكيد كرد كه پيروزي حزب الله بر دشمن صهيونيستي محصول تأسّي به اسلام و تبعيت از رهبري حكيمانه حضرت آية الله خامنه اي بود كه با دقت امروز خود ، آينده را زير نظر دارد و با حضور او ، نيروهاي مقاومت احساس آرامش مي كنند .

در اين ملاقات همچنين شيخ عبدالكريم عُبَيد از روحانيون برجسته لبنان كه پانزده سال در اسارت رژيم صهيونيستي بوده است ، به شرح رفتار شكنجه گران صهيونيست در زندان پرداخت و تأكيد كرد كه صحنه هاي شكنجه در زندان ابوغريب عراق يادآور رفتار صهيونيستها در زندانها با مبارزان مسلمان فلسطيني و لبناني است ؛ زيرا در زندان ابوغريب از همان روشهاي صهيونيستها بهره گرفته اند .

طرح « ره آورد سفر حج »

يافته هاي ارزشمند روحانيون در سفر معنوي حج ثبت و در دسترس همگان قرار خواهد گرفت . معاون امور روحانيون بعثه امروز در اين باره گفت :

روحانيون محترم كاروانها هر ساله تجربه هاي ارزشمندي در بخشهاي مختلف كسب مي كنند كه چون ثبت نمي شود ، مخفي مي ماند و مورد استفاده قرار نمي گيرد . يافته هاي تجربي روحانيون ذخائري گرانقدر است . اين يافته ها هم مربوط به حالات معنوي و تأثيرات اين سفر در تغيير اخلاق و رفتار حجاج است و هم خاطرات تلخ و

258

شيرين را در بر مي گيرد و هم شبهات و سؤالات را كه در طول سفر حجاج ايراني يا غير ايراني مطرح مي كنند .

معاونت امور روحانيون براي حفظ اين ذخائر ، در چارچوب كميته هاي علمي معاونت « كميته تدوين » را تأسيس و به صورت فوق العاده طرح « ره آورد سفر حج » را آماده كرد و فرمهاي آن را در اختيار روحانيون قرار داد .

وي در بخش ديگري از سخنان خود با اشاره به شفاهي بودن فرهنگ حاكم بر جامعه و آثار زيانبارِ آن ، از روحانيون ، معينها و معينه ها مؤكداً خواست تا با اهتمام ويژه به طرح ره آورد ، تجربه ها ، خاطره ها و شبهاتي را كه در طول سفر با آن مواجه مي شوند ، در فرمهاي مخصوص ثبت و ارسال كنند . وي در ادامه تأكيد كرد : « مراد از اين طرح گزارش نويسي نيست ، لذا فقط به ذكر مواردي پرداخته شود كه بديع و اطلاع ديگران از آن مفيد باشد » .

گفتني است كه مجموعه مطالب جمع آوري شده در اين طرح به نام نويسنده در كتابي چاپ مي شود و افراد برتر مورد تشويق قرار مي گيرند .

همايش روحانيون كاروانها

عصر امروز يكشنبه همايش روحانيون كاروانها در ساختمان بعثه مقام معظم رهبري در مكّه ( هتل حسن عابد ) برگزار شد .

در اين جلسه به ترتيب حضرات حجج اسلام آقايان : ري شهري نماينده وليّ فقيه ، قاضي عسكر معاون آموزش و پژوهش بعثه ، و عرب نيا معاون امور روحانيون سخنراني كردند و سپس آقايان زرهاني رئيس سازمان حج و زيارت ، قاضي عسكر ، عرب نيا و نيز آية الله سيد جعفر كريمي عضو هيأت پاسخ به استفتائات بعثه مقام معظم رهبري ، در ميزگردي به سؤالات حاضران پاسخ گفتند .

در اين همايش اعلام شد كه نتيجه گزارشها و نظرسنجيها نشانگر افزايش رضايتمندي حجاج بيت الله الحرام از عملكرد روحانيون و معينهاي محترم كاروانها است . آقاي ري شهري نيز در همايش روحانيون ، معينها و معينه هاي حج 1425 اعلام نمود كه گزارشهاي رسيده حاكي است كه اكثر روحانيون فعاليت رضايت بخشي داشته اند . آقاي زرهاني

259

رئيس سازمان حج و زيارت نيز در همين همايش با اشاره به نظرسنجي انجام شده از حجاج بيت الله الحرام با موضوع « ميزان رضايتمندي از عمليات حج » ، اعلام داشت كه :

اين پژوهش ميداني نشان مي دهد كه حجاج بيت الله الحرام بيش از هر چيزي از تلاشهاي روحانيان كاروانها اعلام رضايت كرده اند .

ديدار اعضاي ستاد مكّه با سرپرست حجّاج ايراني

عصر امروز يكشنبه آقاي زرهاني رئيس سازمان حج و زيارت به همراه مسؤولان ستاد حج در مكه با حجة الاسلام والمسلمين ري شهري ديدار كردند . در آغاز اين ديدار آقاي زرهاني گفت :

امسال بحمدالله برنامه ريزي براي حج زودتر شروع شد و وزارت حج عربستان دو ماه زودتر از سالهاي گذشته كار را آغاز كرد و توافقنامه ها دو ماه زودتر صورت گرفت . هرچند خيلي پيشرفت كرده ايم ، ولي هنوز هم راضي نيستيم . در باب مسكن باز هم مسائل ريزي داريم . اگر بتوانيم مي خواهيم ظرفيت مسكنهاي خانوادگي را افزايش دهيم تا كساني كه توانايي دارند بتوانند استفاده كنند . دوستان و همكاران ما در ستاد مدينه يك سال كم مشكل را پشت سر گذاشته اند . از ويژگيهاي دو سال اخير تعامل معاونت بازرسي بعثه با ستاد حج است و وضع فعلي نتيجه زحمات خاموش همكاران ما در ايران طي ده ماه است . ما برنامه ريزي براي حج را هر ساله از بيستم محرم آغاز مي كنيم . در حوزه مسكن تحولاتي در حال ايجاد است و اكنون دو ساختمان بزرگ در مدينه و سه ساختمان بزرگ در مكه ، با خط دهي ايران و طبق سليقه ايران در حال احداث است كه طبق توافقنامه پس از تكميل در اجاره ايران خواهد بود و مشكل مسكن ما را حل خواهد كرد .

بحمدالله با عنايت خداوند و لطف حضرت مهدي ( عليه السلام ) و تلاش دوستان ، تا الآن شرايط نسبةً خوبي بر عمليات حج حاكم بوده است ، و كار در مجموع قابل قبول است . مسأله حمل و نقل از سال گذشته خيلي بهتر شده و دوستان انصافاً زحمت كشيده اند و براي مشكلات باقي مانده حمل و نقل درون شهري با بررسي و مشورت بايد راه حلّي پيدا كنيم .

260

براي پرهيز از اسراف كه مورد تأكيد مقام معظم رهبري است ، بايد خيلي تلاش شود . حتي يك چراغ كوچك اضافي هم نبايد روشن باشد . اسرافهاي بزرگ از همين اسرافهاي كوچك شروع مي شود .

بايد ديد اگر بر اساس پيش بيني هواشناسي ، شب مشعر باران مي بارد ، فكري بشود .

در پايان آقاي زرهاني افزود : « بيش از نود و دو هزار نفر از زائران ايراني از طرح قرباني استقبال كرده اند ؛ يعني 5/97 درصد ، كه از ايران براي قرباني طبق طرح ما پول واريز كرده اند » .

آقاي رضانيا مسؤول طرح قرباني هم گفت : « در يادداشت تفاهم با بانك توسعه اسلامي بر وجود شرايط شرعي قرباني تأكيد كرده ايم » . وي راجع به چگونگي كوپنهاي قرباني امسال كه با سال گذشته تفاوت دارد ، توضيحاتي داد .

برگزاري جلسه شوراي هماهنگي بعثه

جلسه شوراي هماهنگي بعثه با حضور همه معاونان و مسؤولان و نيز حضرات آقايان : تسخيري ، زرهاني ، نصيري و مهدوي سركنسول ايران در جدّه يكشنبه شب برگزار و راجع به برنامه هاي ايّام تشريق تصميمات لازم اتّخاد شد . معاون اجرايي بعثه از آمادگي كامل براي اجراي مراسم برائت خبر داد و مقرر شد در اين مراسم خلاصه پيام مقام معظم رهبري به عربي ، و نيز متن كامل آن به فارسي خوانده شود و آقاي ري شهري خلاصه سخنان ايشان ، به عربي بيان شود .

نيز مقرر شد كه مراسم دعاي عرفه بدين گونه و به اين ترتيب برگزار شود : قرائت قرآن ، زيارت آل يس كه آقاي شمسايي بخوانند ، پيش از دعاي عرفه آقاي رمضان پور و بين دعا آقاي ماه رخسار و پس از دعا آقاي فراهاني مداحي كنند و دعاي عرفه را آقاي غلامرضا زاده بخواند . نيز مقرر شد شب جمعه آينده در مني دعاي كميل خوانده شود و جمعه شب هم آقاي راشد يزدي در چادر بعثه در مني سخنراني كنند .

آقاي تسخيري در اين جلسه گفت :

جلسه اي به مناسبت بيستمين سال طرح جديد قرباني به همت بانك توسعه اسلامي ، فردا شب برگزار مي شود و براي دو كشور حق سخنراني قائل شده اند : يكي ايران به

261

دليل مشاركت گسترده در اجراي طرح ، و يكي سنگال كه مصرف كننده گوشت قرباني طرح جديد است .

قرار شد آقاي تسخيري در اين جلسه شركت و سخنراني كند . سپس راجع به مسائل گوناگون ايام تشريق ، وضع حمامها و بهداشت مني ، ساعت شروع و ختم مراسم برائت و دعاي عرفه و چگونگي شركت اعضاي بعثه ها در مراسم برائت بحث و گفتگو شد .

آقاي قاضي عسكر هم گفت : « برخي از اعمال شيعيان عراقي و خليجي در بقيع تلاش هاي ايران را خنثي مي كند و موجب وهن شيعه است كه بايد براي آن فكري كرد » .

برگزاري جلسه شيعيان تركيه مقيم اروپا

يكشنبه شب شيعيان اهل تركيه مقيم اروپا در بعثه مقام معظم رهبري در مكه حضور يافتند و پس از تلاوت آياتي از قرآن آية الله ابراهيم اميني براي آنان سخنراني كرده آنگاه آقاي سيد مهدي فاطميان ، حافظ قرآن به اجراي برنامه پرداخت و به سؤالات حاضران پاسخ گفت . سپس حجة الاسلام صديقي به زبان تركي مطالبي ايراد كرد و روضه مفصّلي خواند و مجلس را منقلب كرد . شدت تأثّر و بارش اشك حاضران نيز ستودني بود .

شعار « الموت لإمريكا » در مسجد الحرام

حدود ساعت 5/12 يكشنبه شب ، گروهي از زائران و حجاج لبناني بيش از ده دقيقه شعار دادند . اين عده روبروي حجر اسماعيل و به شكلي فشرده ، اين شعارها را سر دادند : « لا إله إلاّ الله » ؛ « محمد رسول الله » ؛ « الموت لإمريكا » ؛ « الموت لإسرائيل » .

تأمين امنيت مكه و مشاعر با پنجاه هزار نيروي پليس

منصور التركي سخنگوي وزارت كشور عربستان گفت كه پنجاه هزار نيروي امنيتي و پليس ، امنيت مكه مكرمه و مشاعر مقدسه در ايام حج را بر عهده دارند و ده هزار نفر از نيروهاي پليس براي مبارزه با هر گونه حمله تروريستي تجهيز شده اند . به گفته وي بيش از

262

يك و نيم ميليون زائر خارجي براي اداي مناسك حج امسال وارد عربستان مي شوند .

منصور التركي افزود : « شماري از افسران پليس در ايام حج وظيفه تسهيل رفت و آمد زائران را در شهر مكه و مشاعر مقدس بر عهده خواهند داشت » .

مطبوعات عربستان امروز نوشتند تا پايان روز شنبه بيش از يك ميليون زائر خارجي وارد مكه مكرمه شدند و پيش بيني مي شود اين تعداد تا روز حركت حجاج به سمت عرفات ، به بيش از يك و نيم ميليون نفر برسد .

پاره اي از اخبار امروز

نشريه زائر در شماره امروز خود اعلام كرد :

بالا بودن آمار مفقودي و سرقت : از كاروان 38102 سه مورد سرقت تلفن همراه گزارش شده است . تاكنون 116 تلفن همراه زائران ايراني مفقود شده يا به سرقت رفته است .

از زائر كاروان 17134 مبلغ دو ميليون ريال ، زائر كاروان 17192 مبلغ دو ميليون ريال ، زائر كاروان 17181 مبلغ 300 دلار و زائر كاروان 31174 مبلغ 10 ميليون ريال به سرقت رفته است . گذرنامه زائر كاروان 29135 نيز در مدينه مفقود شده است .

نشريه داخلي كاروان : كاروان 38271 اقدام به انتشار نشريه داخلي براي توجيه زائران و انتقال نكات فرهنگي كرده است .

صد حديث : در كاروان 13316 كارهاي ارزشمندي به لحاظ فرهنگي انجام شده است . علاوه بر تهيه و تدوين يك جزوه كه حاوي 250 نكته در مورد حج است ، صد حديث از ائمه معصوم ( عليه السلام ) با دستخط زيبا نوشته و نصب شده است .

ختم قرآن : هفتاد نفر اعضاي كاروان 17761 از تهران به مناسبت روز ازدواج اميرالمؤمنين ( عليه السلام ) و حضرت زهرا ( عليها السلام ) روزه گرفتند . در اين كاروان در مدينه نه بار و در مكه شش بار ختم قرآن صورت گرفته است .

263

سالروز جمعه خونين و شهادت زائران خانه خدا

امروز ششم ذي حجه سالروز جمعه خونين و شهادت زائران خانه خدا در روز جمعه ششم ذي حجه سال 1407 ق/1366 ش است . بدين مناسبت در جاي جاي بعثه مقام معظّم رهبري پلاكاردهايي در بزرگداشت ياد و خاطره آن كبوتران خونين بال نصب شده است . درج گزارشي نسبتاً كوتاه و گويا و دقيق از اين حادثه تلخ در اينجا مناسب است :

با نظر امام خميني به عنوان صاحب فتوا و حاكم شرع مبسوط اليد و مصلح ديني ، همه ساله مراسمي به نام « برائت از مشركين » در مكه و پيش از شروع مناسك حج برگزار مي شد و طي آن هزاران تن از حجاج ايراني ، به همراه حجاج غير ايراني ، پس از پيمودن مسيرهايي ، در محل معيني تجمع مي كردند و ضمن شنيدن سخنرانيها و بيانيه هايي مبني بر تحليل اوضاع جهان اسلام و صدماتي كه از دشمنان بر ملل مسلمان وارد مي آيد ، به محكوم كردن آنها مي پرداختند و سپس آرام متفرّق مي شدند . اين روال تا 1366 ش ادامه داشت . در اين سال ، پس از برگزاري تظاهرات آرام و باشكوه وحدت در مدينه ، توافق شده بود كه مراسم برائت از مشركين ـ پس از هماهنگي مقامات ايراني و مسؤولان سعودي در مورد محل برگزاري مراسم و مبدأ و مقصد راهپيمايان و زمان شروع و خاتمه مراسم ـ بعدازظهر ششم ذي حجه 1407 / 10 مرداد 1366 در مكه برگزار شود ، اما پس از پايان مراسم و به دنبال حركت مردم به سوي مسجد الحرام براي اداي فريضه مغرب ، نيروهاي امنيتي و پليس و گارد سلطنتي سعودي به سوي مردم ( به ويژه زنان و معلولان و جانبازان ) هجوم بردند و با گازهاي خفه كننده و تيراندازي مستقيم و ايجاد رعب و وحشت ، و با قصد كشتار و نه متفرق كردن مردم به آنان حمله كردند كه در نتيجه آن ، بيش از پانصد تن از حجاج بي دفاع و هراسان ايراني و غيرايراني كشته و حدود هفتصد تن زخمي شدند .

ميان سالهاي 1358 تا 1366 ش درباره اجتماعي بودن حج و فتاوي علماي حجاز و نظريات و فتاوي امام خميني ، بحثهاي گوناگوني پيش آمد كه در آن دولت سعودي و

264

برخي روحانيان حجاز ، حج را برخلاف سنّت انبيا و رسول اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) و ائمه ( عليهم السلام ) و حتي نظر علماي معاصر مراسم و مناسكي صرفاً فردي خواندند و توجه به مسائل اجتماعي و برپايي تظاهرات در حج را مزاحم حاجيان و حتي بدعت معرفي كردند و مشمول آياتي چون : ( . . . و لاجدالَ في الحجِ ) ( بقره : 197 ) ، يا اجتناب از سبّ و لعن دشمنان حق ( انعام : 108 ) ، و انحراف از دين و جسارت به مكه و كعبه دانستند . دولت سعودي بر اين معني تأكيد داشت كه از رسول اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) در مراسم جز تلبيه و دعا و نيايش روايتي وارد نشده و شعار دادن بر ضد دشمنان و فرياد زدن مغاير اهداف حج و معصيت است .

پس از حادثه ذي حجه 1407 / مرداد 1366 ، با توجه به عظمت واقعه و ميزان تلفات مردم عادي و بيدفاع ( بيشتر زنان و جانبازان ) و همچنين سوابق مراسم برائت از مشركين كه به آرامي برگزار شده بود ، مرتكبين حادثه خود را مجبور به توضيح ديدند و حجاج را به اخلالگري و ايجاد آشوب متهم كردند . در بيانيه رسمي وزارت كشور سعودي در هشتم ذي حجه ، جزئيات بيشتري شامل آمار تلفات ( 402 كشته كه 275 تن آنان ايراني ـ نيمي از كشته شدگان زنان ـ بوده اند و 649 زخمي ) همراه اتهام اخلال در مراسم حج ، هجوم آنها به طرف مسجدالحرام با چوب و سنگ و چاقو ، درگيري مأموران امنيتي با حجاج و زير دست و پا ماندن تعداد بسياري از مردم ، و ادعاي عدم تيراندازي به زوّار حرم با تأكيد بر مقابله شديد با هر نوع هرج و مرج مطرح شد . به رغم پوشش خبري يكسويه حادثه و پخش تصاوير و فيلمهايي از تظاهرات و شروع و خاتمه آن ، از جزئيات نحوه قتل عام حجاج تصوير و فيلم در اختيار هيچ كشوري قرار نگرفت . همچنين دولت سعودي از پذيرش هيأت تحقيق اعزامي دولت جمهوري اسلامي ايران جلوگيري نمود و تا مدتي از تحويل اجساد حجاج ايراني و انتقال مجروحان نيز خودداري كرد .

اطلاعات حجاج و علماي كشورهاي مختلف كه در مراسم حج شركت داشتند ، در افشاي جزئيات ماجرا مؤثر شد . عده اي از علماي برجسته لبنان در بازگشت از حج ، و با ذكر مشروعيت مراسم برائت در حج ، حمله نيروهاي مسلح به تظاهرات آرام مردم و تيراندازي به سوي حجاج و كشتار مردم بي دفاع ، و شكستن حرمت حرم را محكوم

265

كردند . همچنين جزئيات بيشتري از برگزاري آرام تظاهرات و مراسم حجاج ايراني و تعداد دقيق شهداي ايراني ( جمع شهداي ايراني : 325 تن ـ 203 زن و 122 مرد ، توافقهاي قبلي مقامات ايراني و سعودي براي انجام مراسم و توافق بر سر مبدأ و مقصد آن ، آمادگي كامل پليس و ارتش سعودي براي سركوب مردم از قبل ، به رگبار بسته شدن حجاج و تعرّض به حقوق انساني و مشروع آنها ، علل و زمينه هاي سياسي اين ماجرا و ارتباط آن با منافع امريكا و اسرائيل در منطقه و واداشتن ايران به صلح با عراق در جنگ هشت ساله عراق با ايران ( آغاز 1358 ش ) طي مقالات ، مصاحبه ها ، سخنرانيها ، راهپيماييها و برپايي مراسم بزرگداشت شهداي فاجعه در كشورهاي مسلمان و حتي غربي و همراه با ابراز همدردي علماي جهان اسلام مطرح و منعكس شد . چندي بعد رئيس جمهور ايران ، در مجمع عمومي سازمان ملل متحد به حادثه مكه اشاره و آن را از مصاديق جنايات بين المللي معرفي كرد .

كمي پس از كشتار مكه ، دو كنفرانس بين المللي و چندين كنفرانس كوچك در نقاط مختلف جهان براي بررسي حادثه ششم ذي حجه 1407 و وضعيت حرمين شريفين تشكيل شد . اولين كنگره در آذر 1366 23 تا 27 نوامبر 1987 با عنوان « قداست و امنيت حرم » با حضور علماي اهل سنت و تشيع از 43 كشور در تهران تشكيل شد كه پس از بحث و بررسي مسائل مختلف حج و واقعه ششم ذي حجه 1407 در كميسيونهاي چهارگانه آن ، قطعنامه اي در دوازده ماده تصويب و طي آن اعلام شد : با بررسي اسناد منتشر شده حجاج شركت كننده در مراسم برائت از مشركين ، اعم از ايراني و غير ايراني ابتدا محاصره شده و سپس با گلوله و گاز سمّي به شهادت رسيده اند . كنگره ، روز ششم ذي حجه هر سال را روز برائت از مشركين اعلام داشت و تأكيد كرد كه بايد علماي صالح جهان ، حرمين شريفين را اداره كنند .

كنفرانس بين المللي ديگري در لندن ، از ششم تا نهم ژانويه 1988 تشكيل يافت و در آن با حضور پانصد تن از علما و صاحبنظران جهان اسلام از چهل كشور دنيا ، مسأله آينده حرمين و فاجعه مكه بررسي شد . در قطعنامه پايان قتل عام حجاج در ششم ذي حجه

266

محكوم ، و با تأكيد بر وقوع آن به خواست آمريكا ، بر اين نظر پافشاري شد كه حرمين ، ميراث مشترك تمامي مسلمانان است و اداره آن بايد زير نظر شوراي عالي علماي صالح جهان اسلام باشد .

شكسته شدن حرمت و نقض امنيت حرم ، علاوه بر واقعه ششم ذي حجه 1407 ، داراي سوابق و نمونه هاي ديگري است كه زمينه نگراني مسلمانان براي اداره حرمين و امنيت آن و استفاده واقعي از مراسم حج را فراهم ساخته است ، و اين به رغم آن است كه در قرآن و روايات و نظريات فقهي ، درباره رعايت حرمت و امنيت حرم و حجاج بيت الله الحرام تأكيد بسيار شده است . از جمله آن وقايع است : حمله سپاهيان يزيدبن معاويه به مكه و تخريب خانه كعبه ؛ هجوم سپاهيان عبدالملك در مكه ؛ كشتن حجاج و علماي شيعه در مكه در عصر صفوي در دوران رقابت دولت عثماني با آن سلسله به بهانه هاي واهي ؛ حمله وهّابيان به مكه و مدينه و غارت و تخريب اين دو شهر در 1216 ـ 1217 / 1802 ؛ وقعة الجلاليه در 1401 ( حمله لشكري ياغي از تركان عثماني مستقر در يمن به مكه ) ؛ سركوب قيام حرم در 1358 ش / نوامبر 1979 و قتل عام گروه اخوان و زنان و فرزندان آنها در مسجدالحرام ؛ همچنين نظريات منحرفانه وهابيّت ( مذهب رسمي آل سعود ) ، و طرد آن از سوي علماي اسلام و فاجعه تونل مني در 1367 ش كه به كشته شدن تعداد بسياري از حجاج انجاميد ؛ حضور وسيع نيروهاي مسلح در مكه و اطراف مسجدالحرام ، به رغم حرمت حمل سلاح در حرم ؛ نحوه حاكميت حرم كه منحصراً در اختيار حكومت سعودي قرار داد و جهان اسلام از حضور و مشاركت در آن برخوردار نيست و به ويژه حضور و استقرار نيروهاي اجنبي و غير مسلمان در شبه جزيره عربستان در نزديكي مكه در سالهاي اخير كه برخلاف نصّ صريح رسول اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) و اتفاق فرق اسلامي است ، ولي از سوي هيأت علماي وهابي حجاز آن را تأييد مي كنند و همچنين تفوق دادن قوانين و مقررات داخلي دولت عربستان بر مقررات اسلامي حج كه با سيطره مقررات اسلامي حج و حرم امن بر كليه مقررات عرفي و حتي قوانين كشور ميزبان ، منافات دارد . بر اساس همين سوابق و نگرانيهاي ناشي از آن بود كه در كنفرانسهاي تهران و لندن ( هر دو در

267

1366 ش / 1987 ) طرحي به عنوان اداره حرمين شريفين به وسيله علماي برگزيده كشورهاي اسلامي مطرح شد .

مراسم برائت از مشركين پس از توقف در سالهاي 1367 تا 1369 ش و علي رغم تضييقات و تحريمها ، از 1370 ش مجدداً در مكه انجام شد : در 1370 ش / ششم ذي حجه 1411 در مقابل بعثه مقام معظم رهبري ؛ و از سال 1372 ش / 1413 به بعد ، به رغم توافق سال 1370 با دولت سعودي براي برگزاري مراسم برائت ، به علت تضييقات و اجتناب از خونريزي ، در مني و عرفات . ^{( 1 )}

گفتگو با مسؤول واحد حمل و نقل درون شهري مكه

بايد پذيرفت كه ارائه خدمات به دهها هزار زائر ايراني كه هر كدام با شوقي غير قابل وصف براي زيارت خانه خدا به مكه آمده اند و قصد دارند روزي حداقل يك بار به مسجد الحرام بروند ، كار ساده اي نيست .

واحد حمل و نقل درون شهري مكه در چهار سالي كه فعاليت مي كند ، روند رو به تكاملي داشته و اميد مي رود زائران ايراني در سال آينده و سالهاي بعد بدون هيچ مشكلي در شهر مقدس مكه به تردد بپردازند . مشكلات اين واحد ، كاستيها ، خواست مردم و توان اين بخش و مسائل مختلف حمل و نقل درون شهري مكه ، محورهاي گفتگوي زائر با غلامرضا رضايي مسؤول اين واحد است :

فعاليت شما از چه زماني شروع شد ؟

چند روز پيش از آنكه اولين گروه حجاج وارد مكه مكرمه شوند .

اولين گروه زائران ايراني چه زماني وارد مكه شدند ؟

23 ذي قعده ( 15 دي ) براي سرويس دهي به دوازده هزار و 732 زائري كه روزهاي 23 و 24 ذي قعده وارد مكه شدند ، فاز اول ظرفيت ( 111 دستگاه ) را راه اندازي كرديم .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . دانشنامه جهان اسلام ، ج 2 ، ص 630 ـ 632 ، مدخل « برائت از مشركين » ، با تلخيص .

268

اين فاز ، چند درصد ظرفيت شما بود ؟

بيست درصد . قرار ما اين بود كه هر دو روز بيست درصد توان ما آزاد شود .

پس حالا صد درصد اتوبوسهاي شما در حال فعاليت است ؟

بله ، در حال حاضر 576 اتوبوس و ميني بوس در حال سرويس دهي به زائران هستند . و در خطوط نوزده گانه به صورت شبانه روزي سرويس مي دهيم .

تعداد خطوط شما نسبت به سال قبل تغييري هم داشته است ؟

با توجه به تغيير محل اسكان زائران ، امسال مجبور شديم خط نوزده را اضافه كنيم .

برنامه ريزي براي طرح حمل و نقل درون شهري مكه از چه زماني آغاز شد ؟

مرداد امسال گروهي عازم عربستان شدند تا قرارداد حمل و نقل داخلي را امضاء كنند . از هفت شركت معتبر عربستان ( تاسكو ، حافل ، نقل الجماعي ، دله للنقل ، اندلس ، مدينه منوره و مغربي للنقل ) دعوت شد تا در جلسه اي با نمايندگان ما حاضر شوند و تعداد ، مدل و نوع خودروهاي خود را اعلام كنند كه پس از آن با توجه به تعداد و نوع خودروهاي شركت حافل ، با اين شركت قرارداد بستيم . از يك ماه پيش از استقرار زائران هم عمليات اجرايي براي كنترل خودروها و آزمايش خطوط صورت گرفت و همه آماده سرويس دهي شدند .

مبناي قرارداد شما بر چه اساسي بود ؟ يعني به ازاي هر چند زائر يك صندلي ؟

هر چهار زائر يك صندلي ؛ چون در آن واحد تمام زوار ما سرويس نمي خواهند .

سرويسي كه مي دهيد كامل و راضي كننده است ؟

قطعاً نمي توانيم چنين ادعايي داشته باشيم . در سال اول اجراي طرح حمل و نقل درون شهري ( 1380 ) ايران تنها كشوري بود كه به زائران خود سرويس مي داد ، اما حالا بسياري از كشورهاي دنيا از جمله اردن ، مصر ، تركيه ، سودان ، اندونزي ، مالزي و . . . از اين طرح استقبال كرده اند ، و از توانايي ما براي سرويس دهي كم شده است . البته نوع سرويس آنها با ما قابل مقايسه نيست . ضمن آنكه امسال به مشكل ديگري هم برخورده ايم و نيروهاي امنيتي با زدن چادر در پاركينگ پر ترافيك ترين و شلوغ ترين ايستگاه ما يعني باب علي ، فضا و قدرت مانور اتوبوسهاي ما را محدود كرده اند .

269

ادعا نمي كنم كه سرويس ما كامل است ، اما با توجه به محدوديتهايي كه داريم با تمام توان و براي رفاه زائران ايراني تلاش مي كنيم . قبل از سال 80 كه سرويسها راه اندازي نشده بود ، تعداد گمشده هاي ايراني در مكه بين 8 تا 10 هزار نفر ( در 30 روز ) بود ، اما حالا بين 700 تا 800 نفر است . ميزان تصادف ، ميزان خستگي فراوان ناشي از طي طريق به وسيله سرويسهاي سنتي شهر مكه ( كه با 250 دستگاه اتوبوس و با اخذ بليت از زائران به آنها سرويس محدودي مي داد ) ، آمار بيماريهاي مختلف به دليل تنفس در اتوبوسي كه بعضي زائران بيمار كشورهاي مختلف در آن هستند و موارد ديگر به دليل راه اندازي اين سرويسها پايين آمده است . ضمن آنكه بسياري از خانمهاي هموطن حالا مي توانند شبانه براي زيارت خانه خدا به مسجدالحرام بروند .

علاوه بر سرويسهاي عادي چه خدماتي به زوار مي كنيد ؟

زائران عزيز براي طواف اول عمره تمتع خود از اين خدمات بهره مي برند . ضمناً جانبازان گرامي از اتوبوسهاي ويژه در قالب اين طرح استفاده مي كنند . همچنين آمد و شد زائران به جلسات عمومي بعثه به وسيله همين اتوبوسها انجام مي پذيرد .

در خط سيزده برخي از زائران از وضع سرويسها ناراضي بودند ، علت چيست ؟

خط سيزده در منطقه هفت كه به نام معابده معروف است ، كار مي كند . در اين خط ، 23 دستگاه اتوبوس داريم . بعضي ايستگاههاي اين خط در جاي مناسبي قرار ندارد و به اين دليل شايد بعضي اتوبوسها در اين ايستگاهها توقف نكنند .

نمي شود محل ايستگاه را طوري تغيير داد كه نارضايي اين زائران هم از بين برود ؟

اين مورد فقط شامل يك ايستگاه مي شود كه به مسؤول اين منطقه ابلاغ شده به صورت ويژه براي آن ايستگاه اتوبوس خالي بفرستد تا زائران مستقر در آن ايستگاه خارج از برنامه به حرم منتقل شده و به منازل بازگردند .

حادترين مشكل شما چيست ؟

ازدحام جمعيت در اوقات نمازهاي جماعت . زائران عزيز بايد يك ساعت پيش از

270

نماز جماعت به مسجدالحرام بروند و حداقل يك ساعت بعد از نماز از مسجد خارج شوند . ازدحام جمعيت به حدي است كه پنج ايستگاه اطراف حرم يعني باب علي ، مظله ، رواسي ، باب ملك و كدي عملاً امكان خدمات ندارند ؛ چون زائران ديگر كشورها امكان هيچ فعاليتي به ما نمي دهند . اگر زائران عزيز ايراني يك ساعت پيش از نماز راهي مسجد شوند و بعد از نماز حداقل يك ساعت در مسجدالحرام توقف كنند و سپس خارج شوند ، هم خودشان مشكل كمتري پيدا مي كنند و هم ما امكان سرويس دهي پيدا مي كنيم . ضمناً از عصر امروز تا آخر شب سيزده ذي حجه ، طرح فعال نيست ؛ زيرا ماشينها در قالب سنديكاي خود وارد كارهاي حمل و نقل ايام تشريق مي شوند .

توصيه ديگري براي زائران نداريد ؟

تمام تلاش ما خدمات شايسته به زائران ايراني ، و در شأن جمهوري اسلامي است . هيچ كشوري در تمام 24 ساعت شبانه روز به تمام زائران در تمام منازل سرويس دهي نمي كند . اگر زائران عزيز كمبودي مي بينند بدانند كه اين به دليل محدوديتهاي اعمال شده بر ما به وجود آمده ؛ چون به هر حال در ايران نيستيم . هموطنان عزيز اگر مشكلي در خطوط مشاهده كردند به ما اطلاع دهند .

271

دوشنبه 7 ذي حجه

28/10/1383

همايش « هنگامه وصال »

امروز دوشنبه به همّت معاونت بين الملل بعثه ششمين همايش « هنگامه وصال » ويژه حاجيان ايراني مقيم خارج كشور در ساختمان بعثه مقام معظم رهبري در مكّه ، برگزار شد . برنامه هاي اين همايش پس از تلاوت قرآن كريم و سرود جمهوري اسلامي ايران از اين قرار بود :

1 . خير مقدم معاون بين الملل بعثه ؛

2 . سخنان هموطنان مقيم خارج كشور ؛

3 . نمايش فيلم كوتاه دستاوردهاي علمي ايران ؛

4 . قطعه اي ادبي از يكي از هموطنان مقيم خارج كشور ؛

5 . سخنراني نماينده ولي فقيه و سرپرست حجّاج ايراني ؛

6 . توضيحي در خصوص معرّفي ايرانيان نخبه خارج كشور ؛

7 . تواشيح ؛

8 . سخنراني رئيس سازمان حج و زيارت ؛

272

9 . سخنراني دبير همايش ؛

10 . ميزگرد با حضور مسؤولان وزارت امور خارجه ، علوم ، صدا و سيما ، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي ، و برخي هموطنان مقيم خارج ؛

11 . سخن دل با حضرت امام علي بن موسي الرضا ( عليه السلام ) .

مدعوّين اين همايش ناهار را مهمان بعثه بودند . پيش از همايش به همت خانم دكتر طوبي كرماني ، دبير همايش ، ويژه نامه اي براي حاجيان ايراني مقيم خارج از كشور در قالب نشريه زائر در 24 صفحه ، تهيه و منتشر شده بود كه بين مهمانان توزيع شد .

در اين ويژه نامه متن كامل سخنان نماينده ولي فقيه در پنجمين همايش هنگامه وصال در سال 1382 درج شده است . علاوه بر آن مطالبي راجع به زيارت ، بازتاب جهاني انقلاب اسلامي ، ممنوعيت حجاب و مصاديق عيني نقض حقوق بشر و انقلاب اسلامي در فراسوي مرزها ، همچنين نشاني سايتهاي نمايندگيهاي فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در جهان ، برخي از سايتهاي ايراني بر روي شبكه اينترنت ، مدارس فارسي زبان در برخي از كشورها ، فهرست رايزنيهاي فرهنگي و نمايندگيهاي جمهوري اسلامي ايران در برخي كشورها ديده مي شود . نيز اشعاري در مدح اهل بيت ( عليهم السلام ) و وصف وطن ، ايران در آن درج شده است .

در اين همايش بروشورهايي راجع به تخت جمشيد ، موزه هنرهاي ملّي ايران و نيز جزوه اي درباره رؤوس برخي دستاوردهاي جمهوري اسلامي ايران كه به مناسبت همين همايش به همت معاونت بين الملل بعثه تهيه شده بود ، بين حاضران توزيع شد .

مراسم سوگواري به مناسبت شهادت حضرت امام محمّد باقر ( عليه السلام )

امروز به مناسبت شهادت حضرت امام محمّد باقر ( عليه السلام ) در بعثه هاي مراجع تقليد شيعه در مكه مراسم سوگواري برگزار شد . شب گذشته هم در بعثه مقام معظم رهبري مجلس سوگواري برپا بود و در آن حجة الاسلام صديقي سخنراني و مرثيه سرايي كرد . بعثه آية الله سيستاني به مناسبت شهادت يكي از نمايندگان ايشان در عراق ، مجلس ترحيم نيز برقرار

273

بود كه عده اي از جمله آقاي ري شهري در آن شركت كردند .

توقّف نشر زائر به مدّت پنج روز

تاكنون نوزده شماره از زائر منتشر شده است . و به مناسبت ايّام تشريق و عدم امكان تدوين و نشر نشريه زائر ويژه حجّاج ايراني بيت الله الحرام از فردا سه شنبه تا شنبه آينده زائر منتشر نخواهد شد و شماره بعدي آن ( شماره بيستم ) روز يكشنبه آينده برابر با سيزدهم ذي حجه انتشار مي يابد . البته دست اندركاران نشريه براي ايّام تشريق دو ويژه نامه زائر تدارك ديده اند : يكي ويژه نامه برائت از مشركين در هشت صفحه ، و ديگري ويژه نامه ايّام تشريق در شانزده صفحه منتشر خواهد شد .

همايش « أهل البيت ترجمان القرآن »

صبح امروز دوشنبه همايش « أهل البيت ترجمان القرآن » در بعثه مكه برگزار شد . در اين همايش پس از تلاوت آياتي از قرآن كريم ، ابتدا حجة الاسلام اختري به حاضران خوش آمد گفت و سپس حجة الاسلام والمسلمين ري شهري به ايراد سخن پرداخت . وي گفت :

عن علي ( عليه السلام ) : « فيهم كرائم القرآن و هم كنوز الرحمن » .

سخن در باب جايگاه اهل البيت در قرآن بسيار است و در اينجا به دو نكته قرآني از لسان اهل بيت اشاره مي كنم كه شايد كمتر به اين دو نكته كما هو حقّه توجه شده است :

1 . كرائم قرآن درباره اهل بيت است .

2 . اهل بيت ترجمان قرآن اند كه نكته دوم ريشه در ويژگي اول دارد . و حديثِ صدرِ سخن درباره نكته اول است . اين نكته اول ، در روايات فراوان تكرار شده است با اين عبارت : « لنا كرائم القرآن » و در زيارت جامعه آمده است : « أورثكم كتابه وخصّكم بكرائم التنزيل » .

غالباً مترجمين در فهم اين فقره اشتباه كرده اند . كرائم جمع كريمه است به معناي اشياي نفيس . عرب به هرچيز نفيس كريمه مي گويد ؛ مثلاً كرائم الجوارح كه مهم ترين

274

قسمتهاي بدن است . يعني برجسته ترين ، سرنوشت سازترين و مهم ترين آيات تأثير گذار در سرنوشت بشر ، راجع به اهل بيت است ؛ مثل آيه ايثار ، خلافت ، ولايت ، كه برجسته ترين آيات قرآنند .

آن قدر پيام كرائم قرآن براي مسلمين صدر اول روشن بود كه اميرالمؤمنين ( عليه السلام ) مي گويد : « وأنّي تؤفكون وبينكم عترة نبيّكم ، فأنزلوهم بأحسن منازل القرآن . . . » . پس از اينكه حضرت هشدار مي دهد كه چرا با اين همه آيات ، مردم بايد سرگردان باشند مي فرمايد : چرا مردم جايگاه اهل بيت را رعايت نمي كنند ؟ پيام كرائم قرآن ، پيروي از اهل بيت است مثل حديث ثقلين .

امّا نكته دوم : خود اهل بيت مكرّر فرمودند : « إنّ هذا القرآن . . . لابدّ له من ترجمان » و ترجمان قرآن ماييم . امام باقر ( عليه السلام ) فرمود : « نحن تراجمة وحي الله » و نيز حضرت فرمود : « إذا حدّثتكم بشيء فاسألوني منه في كتاب الله » . يك سال است كه شخصاً به بركت تحقيق در قرآن و حديث به اين نكته رسيده ام . اگر در پيامهاي قرآن تأمّل شود ريشه بسياري از احاديثي را كه سند يا سند صحيح ندارد ، مي شود در قرآن پيدا كرد ؛ مثلاً : اين حديث غرر الحكم : « العلم والايمان توأمان ورفيقان لا يفترقان » .

ريشه اين حديث در قرآن است : ( ويري الذين أُوتوا العلم الذي أُنزِل إليك من رَبّك هو الحقّ ) ^{( 1 )} اين حديث تبيين همين مطلب است . و دهها نمونه از اين دست در اختيار است كه فرصت نيست بيان كنم .

ديدار دادستان كل كشمير با نماينده وليّ فقيه

صبح دوشنبه آقاي مجيد اسلام گو دادستان كل كشمير با نماينده ولي فقيه و سرپرست حجاج ايراني ديدار كرد . در آغاز اين ديدار دادستان كشمير گفت : « امسال از جمعيت هفت ميليوني مسلمانان كشمير سيزده هزار نفر به حج مشرف شده اند » .

وي سپس راجع به تشكيلات قضايي كشمير و وضع مسلمانان آنجا توضيحاتي داد . در

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . سوره سبأ ( 34 ) : 6 . « و كساني كه آنان را از دانش بهره داده اند ، مي بينند كه آنچه از پروردگارت به سوي تو فرو فرستاده شده راستين است » .

275

اين ديدار آقاي ري شهري گفت :

اين ديدارها سبب مي شود كه امت اسلامي هرچه بيشتر به هم نزديك شوند و مشكلات يكديگر را درك كنند . امام خميني فرمود : « كليد حلّ مشكلات مسلمانان وحدت كلمه امت اسلامي است » ، و وحدت بايد از كنار خانه خدا آغاز شود . اميد است روزي فرا برسد كه مسلمانان با آگاهي بيشتر به مباني دين ، بتوانند با دشمنان اسلام مقابله كنند . البته مردم جهان هم اگر آگاه و آزاد باشند ، دين اسلام را مي پذيرند . از همين رو وظيفه ما بيشتر آگاه كردن مردم است . اگر بخش عمده اي از مردم هند بت پرست اند ، به دليل ناداني آنهاست .

ديدار نايب رئيس حزب ملّي كشمير با نماينده وليّ فقيه

عصر امروز دوشنبه آقاي عبدالرحيم رادْدَر نايب رئيس حزب ملّي كشمير با حجة الاسلام والمسلمين ري شهري در بعثه ديدار كرد . در آغاز اين ديدار وي راجع به وضع كشمير توضيحاتي داد و افزود :

كشمير دو بخش است : يك بخش زير سلطه هند ، ديگري تحت سلطه پاكستان . من از قسمت زير سلطه هند هستم . ما با مشكلات زيادي مواجه هستيم . گروههاي مسلّح در كشمير كه اختلاف نظر دارند ، در آنجا هستند و ملت كشمير بين دو سلاح قرار گرفته اند : مبارزين و سلطه هندي . و روز به روز به آمار يتيمان و بيوه ها اضافه مي شود . حزب ملي كشمير مهم ترين حزب كشمير است . مشكل ما در كشمير عدم اتحاد گروههاست .

آقاي ري شهري در اين ديدار گفت :

يكي از مسائلي كه در حج مورد نظر ماست حل مشكل مردم كشمير است و در كنار دعا براي عراق و فلسطين براي مردم كشمير هم دعا مي كنيم .

يكي از منافع حج اين است كه مسلمانان از مشكلات همديگر مطلع شوند و تا مي توانند براي حل مشكلات به يكديگر كمك كنند .

پيامبر مي فرمايد : « كسي كه صبح كند و به فكر برادران مسلمانش نباشد مسلمان نيست » . ما معتقديم مشكلات مسلمانها در جهان به دليل تفرقه آنهاست . اگر تفرقه

276

نباشد نيازي به سلاح نيست . اميدواريم با نورانيّتي كه در حج كسب مي كنيد ، مشكلات شما حل شود .

مقام رهبري ما پيامي براي حجّاج داده اند كه ترجمه اش را به شما تقديم مي كنيم كه به عنوان يك هديه معنوي و تحفه براي مردم كشمير ببريد .

ديدار نماينده وليّ فقيه با كاروان جانبازان

پيش از ظهر امروز حجة الاسلام و المسلمين ري شهري به همراه حضرات حجج اسلام آقايان : عرب نيا ، ذاكري ، مسعودي و آقايان نصيري و آخوندزاده با كاروان ويژه جانبازان ديدار كردند . در اين ديدار ابتدا حجة الاسلام آقاي راشد يزدي روحاني كاروان جانبازان توضيحاتي داد و گفت :

جانبازان علّت انقلاب اند ؛ گو اينكه معلول انقلاب اند . تحوّلي كه پس از انقلاب در مسائل حج اتفاق افتاده براي همه احساس مي شود . از 37 سال پيش به اين طرف بنده روحاني كاروان بوده ام و مي فهمم كه قبل از انقلاب وضع چگونه بود و اكنون چگونه است . اين همه كتاب براي حج منتشر شده كه يك دانه اش وجود نداشت . مسائل حج را بايد در گوشه كنار رساله ها پيدا مي كرديم ، و بحمدالله الآن همه مسائل به طور روشن در اختيار همه است . من سه بار در خدمت مرحوم آية الله صدوقي و يك بار خدمت شهيد مطهري حج گزاردم . و اوضاع آن سالها ابداً با الآن قابل قياس نيست .

آقاي ري شهري در اين ديدار گفت :

خداي را سپاس كه در سرزمين وحي ، در كنار عزيزترين ، شريف ترين و بهترين مهمانان خدا هستم . اميدوارم خدا با آبرويي كه شما از جبهه كسب كرديد ، به ساير زائران و خدمتگزاران شما ، عنايتي بيش از پيش داشته باشد .

طبيعي است كه اجر مضاعف الهي با تلاش بيشتر و كار دشوارتر ارتباط مستقيم دارد : « أفضل الأعمال أحمزها » . برادراني كه به اين كاروان خدمت مي كنند ، بيشتر مورد عنايت اند تا ساير كاروانها ، بخصوص حجة الاسلام آقاي راشد كه خودشان اين كاروان را انتخاب مي كنند و اين حاكي از نورانيت دل ايشان و لطف خدا به ايشان

277

است . به چهار نكته به عنوان يادگاري اين سفر اشاره مي كنم :

1 . مهم ترين ادب حج . 3 . مهم ترين اخلاق حج .

2 . مهم ترين آفت حج . 4 . مهم ترين بركت حج .

1 . مهم ترين ادب ، معرفت و شناخت است . عملي بيشتر بها دارد كه معرفت بيشتري پشتوانه آن باشد . وقتي از پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) پرسيدند كه مقصود از ( أحسن عملا ) در ( ليبلوكم أيّكم أحسن عملاً ) ^{( 1 )} چيست ؟ فرمود : « أحسنكم عقلاً » .

2 . مهم ترين آفت حج ، به تعبير دقيق حضرت امام ، خودبيني و خودخواهي است . يكي از مهم ترين فلسفه هاي حج ، نجات انسان از خودبيني و تكبر و هواپرستي است . هر كس به تناسب حال خودش ممكن است دچار خودبيني باشد .

در كوي ما شكسته دلي مي خرند و بس * * * بازار خود نمايي از آن سوي ديگر است با ديده خودبين نتوان ديد خدا را .

ممكن است شيطان اينجا هم دست از سر ما برندارد . طواف رمز آن است كه دور خدا بگردد ، نه دور خودت .

3 . مهم ترين اخلاق حج . امام باقر ( عليه السلام ) در روايتي بيان كرده كه اگر كسي اين اخلاق را در حج نداشته باشد ، حجّش فايده اي ندارد : « لا يعبأ بمن يَؤم هذا البيت إذا لم يكن فيه ثلاث خصال : ورع يحجزه عن معاصي الله ، حلم يملك به غضبه ، حسن الصحابة لمن صحبه » .

در دعاي امام سجاد ( عليه السلام ) آمده است : « وأنا أقلّ الأقلّين وأذلّ الأذلّين ، بل مثل ذرّة بل أقلّ » كمتر از ذره ، يعني هيچ . يكي از علاجهاي ريشه عصبانيت اينكه آدمي خود را نبيند .

4 . مهم ترين بركت حج ، نورانيت دل است كه ان شاء الله نصيب همه ما بشود . وقتي نور معرفت آمد ، يا « الله گفتن » معني پيدا مي كند .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . سوره هود ( 11 ) : 7 « تا شما را بيازمايد كه كدام نكوكردارتريد » .

278

ديدار جمعي از روحانيون عراقي با نماينده وليّ فقيه

عصر امروز دوشنبه ، عده اي از روحانيون شيعه عراقي كه برخي از آنان از شاگردان آية الله شهيد سيد محمد باقر صدر بوده اند ، از جمله حجج اسلام : شيخ مهدي عطّار و سيد عمّار موسوي با حجة الاسلام والمسلمين ري شهري ديدار و گفتگو كردند . در اين ديدار عمدتاً درباره وضع فعلي عراق و برگزاري انتخابات آن در آينده نزديك بحث شد . آقاي ري شهري ضمن حسّاس و مهم خواندن وضع امروزِ عراق گفت : « مقام معظم رهبري در پيام برائت امسال به موضوع عراق هم پرداخته اند كه به زودي ترجمه عربي آن را در اختيار شما قرار خواهيم داد » .

يكي از روحانيون عراقي در اين جلسه گفت :

از صميم قلب از شما تشكر مي كنم براي اينكه فرصت ملاقات شما به ما دست داد . از خداوند مسألت مي كنم كه همه ما هميشه به شؤون مسلمانان اهتمام داشته باشيم . ما در عراق با جمهوري اسلامي از چند طريق پيوند داريم :

1 . مرزهاي زميني مشترك بسيار در حدود هزار كيلومتر .

2 . پيوند تاريخي ، فرهنگي و فكري . و اسلام اين رابطه را تعميق داده است .

3 . پيوند ممهم تر ، اهل بيت و مراقد مطهر عراق است . كه اين همه ارتباطات و دلهاي ما را يكي مي كند .

مردم عراق در مدتي طولاني تحت نظر فردي سلطه گر بودند ؛ به طوري كه عراق زنداني بزرگ براي همه مردم آن شد . انتخابات پُلي است براي عبور مردم عراق به سوي حريت و آزادي . عراق ميداني شده است براي بقاياي صدام و فراريان طالبان .

جمهوري اسلامي خدمات زيادي به عراق مي كند ، منتها نيازمند تنظيم و اداره صحيح است . من بيست سال در ايران بودم با آقاي چمران مشاور بودم . عراق و ايران قاعده تشيّع اند ، و بحرين و لبنان ساحات تشيع و اگر تشيع در ايران و عراق ضربه ببيند ، اصل تشيع لطمه مي بيند . من در دوره صدام چهار سال در عراق زندان بودم و پنج برادرم و همسرم در عراق شهيد شدند .

حمايت كنوني ايران شامل مستحق و غير مستحق مي شود و بايد نظم پيدا كند .

279

بازديد از بعثه مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق

دوشنبه شب حجة الاسلام والمسلمين ري شهري به ديدار اعضاي بعثه مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق ، واقع در عزيزيه ، رفت و با آنان ديدار و گفتگو كرد . هنگام ورود ، حجة الاسلام سيد محمد حيدري عضو مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق مشغول سخنراني براي زائران عراقي بود . پس از وي يكي از روحانيون عراقي پس از خوشامد گويي اظهار داشت :

شما به قلب ما گوش فرا دهيد ، نه به بوقهاي استعماري . ما امروز مي گوييم : ايران دوست ما و رهبر جهان اسلام است . حجاج شيعه عراق با شما هستند ، نه با دشمنان شما . شيطان بزرگ مي خواهد بين ما و شما جدايي بيندازد . ما با خون خود از جمهوري اسلامي ايران دفاع مي كنيم و إن شاءالله پيروز خواهيم بود .

سپس آقاي ري شهري به ايراد سخن پرداخت و پس از گراميداشت ياد و خاطره شهيد بزرگوار آية الله سيد محمد باقر حكيم گفت :

( وإن تصبروا وتتّقوا لا يضرّكم كيدهم شيئاً ) . ^{( 1 )}

خرسندم كه لحظاتي در كنار خانه خدا خود را در كنار خواهران و برادران پيرو اهل بيت از عراق مشاهده مي كنم . من به نمايندگي از مقام معظم رهبري حضرت آية الله خامنه اي از صميميت شما مردم عزيز و زائران خوب خانه خدا تشكر مي كنم . مردم مظلوم عراق در لحظات كنوني ، شرايط بسيار حساس و بحراني را پشت سر مي گذارند . در واقع مهم ترين بحران تاريخ خود را مي گذراند . بدترين مصيبتي كه رژيم صدام براي مردم مظلوم عراق به ارمغان آورد ، باز كردن پاي امريكا و اسرائيل به اين كشور است . در اوضاع كنوني مسؤوليت مردم عراق به خصوص علما و متفكران بسيار سنگين است . در اين اوضاع كه مردم عراق براي انتخاب سرنوشت ساز آماده مي شوند ، بايد هشياري از خود نشان دهند كه آنچه مردم مي خواهند از صندوق

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . سوره آل عمران ( 3 ) : 120 « و اگر شكيبايي كنيد و پرهيزگاري ورزيد ، نيرنگ آنان به شما هيچ زياني نخواهد رساند » .

280

بيرون آيد . و مهم ترين چيزي كه مي تواند براي آينده عراق سرنوشت ساز باشد پيروي از مرجعيت است . جمهوري اسلامي ايران از انتخاب آزاد و يكپارچگي مردم عراق حمايت مي كند . و آنچه كه بيش از هر چيز بايد مورد توجه مردم عراق باشد ، اينكه اشغالگران چيزي جز منافع خود نمي خواهند .

ما در گذشته مكرّر اعلام كرديم كه در كنار مردم عراق و مجلس اعلاي عراق هستيم و از آنها حمايت مي كنيم . رهنمودي كه قرآن در اين مقطع به مردم عراق مي دهد آيه اي است كه تلاوت شد : ( ان تصبروا و تتقوا لا يضرّكم كيدهم شيئاً ) . همه توطئه هاي دشمن به فضل الهي دفع خواهد شد .

مهم ترين نكته در تقواي سياسي ، وحدت مردم عراق در اين انتخابات است . اگر همه مردم شيعه و سني و كرد و غيره ، دست به دست هم بدهند ، دشمنان مردم عراق ناكام خواهند شد .

ديدار اعضاي بعثه الجزاير با نماينده وليّ فقيه

اعضاي بعثه الجزائر از جمله مسؤول بعثه و وزير اوقاف و امور ديني اين كشور دكتر غلام الله ، مسؤول هيأت پزشكي و نيز رئيس ستاد بعثه الجزاير در مكه ، دوشنبه شب با حضور در بعثه ايران در مكّه با حجة الاسلام والمسلمين ري شهري ديدار و گفتگو كردند . در اين ديدار آقاي ري شهري ضمن خير مقدم به هيأت الجزايري گفت :

شرايط فعلي جهان اسلام ايجاب مي كند كه مسلمانان بخصوص متفكران به هم نزديك شوند . دشمن امروز اصلِ اسلام را هدف گرفته است . طرح خاور ميانه بزرگ ، همان طرح نيل تا فرات اسرائيل است كه چون ديدند آن طرح عملي نيست ، به اين سو و طرح اين نقشه رو آورده اند . اميدوارم ان شاء الله متفكران جهان اسلام مانند شما كه از فضل و تفكر و بينش بسيار برخورداريد ، اقداماتي مناسب انجام دهند . اميدوارم اين ديدارها بيشتر و بهتر باشد .

وزير اوقاف و امور ديني الجزاير دكتر غلام الله در اين ديدار گفت :

امسال 35 هزار نفر از الجزاير و شش هزار الجزايري از اروپا به حج مشرف شده اند . چنين اوضاعي را كه در عربستان است ، ما هم تجربه كرديم و با ترس مدتي را

281

گذرانديم و دولتها وضع ما را باور نمي كردند . مسئولِ شهري از شهرهاي فرانسه از من پرسيد : وضع الجزاير با تروريسم چگونه است ؟ گفتم : در مبارزه با تروريسم ، ديگران ما را كمك نكردند ؛ بلكه دشمنِ ما را حمايت مي كردند .

ما هر زمان كه فرصت حج دست دهد در فكر ديدار با شما هستيم و اين ديدار منشأ پيوندهاي ديني مي شود ، به خصوص كه ديدار ما در سال قبل فايده داشت ، و آن برقراري ارتباط بين دو كشور بود . بسياري از اهل جزائر را مي شناسم كه علاقه مند به انقلاب ايران و امام خميني ( رحمه الله ) هستند . آنها به انقلاب ايران به ديده عبرت و احترام مي نگرند . مردم ايران هم الجزاير را دوست دارند و از آن سخن مي گويند و معتقدند كه انقلاب الجزاير بت كفر يعني فرانسه را شكست داد . ارتباط دو كشور پس از آن ملاقات محكم شد .

امروز جهان اسلام در معرض حمله دشمن اسلام است كه از افغانستان و شرق شروع شد و ترور از آنجا به جزائر منتقل شد و تروريستهاي افغانستان با اين كار به جهان اسلام ضربه مي زنند . تروريستها مانع پيشرفت جهان اسلام مي شوند و مخالف نشر علم و مباحث علمي هستند و برخلاف واقع تبليغ مي كنند ؛ بلكه مي خواهند مسلمانان را از اسلام بري كنند و فراري دهند . چرا دشمنان از اسلام مي ترسند ؟ نيروي نظامي ترساننده نيست ، بلكه از قرآن مي ترسند . قرآن در عمق جان مردم نفوذ مي كند و دشمنان از اين مي ترسند كه اسلام در آينده غالب شود و بيشتر جمعيت اروپا و امريكا مسلمان شوند و از سلاح ايران و غير ايران نمي ترسند .

يهود و مسيحيت همگي الآن بر ضد اسلام فعاليت مي كنند و ما در الجزاير مي بينيم كه پايداري ايران ستودني است و اميدواريم كه ايران با توجه به پيشرفت علمي اش در مبارزه با امريكا پيروز شود . بر مسلمانان واجب است كه از حق حيات خود دفاع كنيم و در صفي واحد ضد ظلم و طغيان بايستيم . ما مي بينيم كه هر روز به برادران ما در فلسطين ظلم مي شود و كسي هم حوادث آن را محكوم نمي كند ؛ ولي اگر يك قتل در ايران يا الجزائر اتفاق بيفتد به آن دامن مي زنند و در بوق و كرنا مي كنند .

آنها پيروزي نظامي ندارند و ان شاءالله در عراق و ساير جاها شكست مي خورند . ما متأسفيم از آنچه كه در عراق و افغانستان و فلسطين مي گذرد . البته قرآن را نمي توانند محو كنند و چيز ديگري جايگزين آن سازند .

282

سه شنبه 8 ذي حجه ( روز ترويه )

29/10/83

تشكيل جلسه كميته فرهنگي

صبح امروز جلسه كميته فرهنگي با حضور حضرات حجج اسلام آقايان : قاضي عسكر ، عرب نيا ، نوّاب ، زماني ، مقدادي ، مسعودي ، و نيز آقايان نصيري ، سليمي ، گرّوسي و مقدسي برگزار و راجع به موضوعات گوناگون بحث و بررسي و تصميماتي اتّخاذ شد ؛ از جمله درباره برنامه هاي دهه فجر در مدينه ، تخصيص بودجه اي براي كاروانها جهت برگزاري جشن ده فجر ، تنظيم دستورالعمل جشن عيد غدير .

در خصوص اجازه آوردن قرآن با ترجمه فارسي از ايران ، حجة الاسلام قاضي عسكر گفت :

تاكنون ده ترجمه فارسي از قرآن به مقامات عربستان معرفي كرده ايم تا اجازه دهند يكي از آنها را زوّار ما همراه خود به عربستان بياورند كه تاكنون با هيچ يك موافقت نكرده اند .

حجة الاسلام نوّاب ، روحاني فعّال و مبتكر و مسؤول بعثه در ايام عمره نيز گفت :

در ايام عمره حدود ده جشن برگزار مي كنيم و دستور العملي داريم كه به كاروانها مي فرستيم كه از جمله آنهاست : استحكام شعرها ، كف نزدن و جلوگيري از

283

برنامه هاي جِلف .

و هر كاروان سه سجّاده هديه مي دهد كه ارزش ويژه پيدا مي كند ، به خصوص اگر سفارش شود كه روي سجّاده ها در مسجد الحرام نماز بخوانند . اگر بعثه نمادي درست كند و در همه هداياي بعثه ـ حتي به بعثه هاي كشورهاي ديگر ـ از آن استفاده شود بسيار بجاست ، به جاي هديه كردن خوردنيها مثل پسته و زعفران . يكي از بزرگان در جلسات عيد غدير از مردم پيمان مي گيرد كه غدير سال آينده جشن بگيرند و لباس نو بپوشند و خريدهاي عيدشان ، به هنگام غدير باشد .

ديدار بعثه آية الله وحيد با نماينده وليّ فقيه

اعضاي بعثه حضرت آية الله وحيد خراساني در مدينه به ديدن حجة الاسلام والمسلمين ري شهري نيامده بودند ؛ از اين رو چند تن از اعضاي بعثه ايشان از جمله حجة الاسلام ميلاني و فرزند كوچك آية الله وحيد ، پيش از ظهر امروز به ديدار آقاي ري شهري آمدند . در اين جلسه از مسائل مختلفي مانند وضع جمرات در امسال ، كتاب للّه و للحقيقة و اختلافات شيعه و سني بحث شد و آقاي ميلاني گزارشي از ديدار خود با دكتر حمدان در بعثه مكّه در ايام عمره را بيان كرد .

شروع اعمال حجّ تمتع

اعمال حج تمتّع از عصر امروز شروع مي شود و اغلب حجاج ايراني عصر امروز در مكه محرم و راهي عرفات مي شوند تا براي وقوف فردا در عرفات مهيّا باشند .

بيشتر كاروانها در هتلهاي محل اقامت خود محرم مي شوند و بلافاصله به عرفات عزيمت مي كنند و اعمال شب عرفه را در صحراي عرفات انجام مي دهند .

برخي كاروانها هم شب عرفه پس از خلوت شدن مسجد الحرام در مسجدالحرام محرم و سپس عازم عرفات مي شوند . برخي از افراد باسابقه كه گرفتاري و مسؤوليت چنداني ندارند ، به مستحبات بيشتري عمل مي كنند و شب عرفه را تا دير وقت در مسجد الحرام مي مانند و پياده راهي مني مي شوند و پس از اقامه نماز صبح در مسجد خيف در

284

مني و صبح روز نهم پياده راهي عرفات مي شوند كه امسال آقاي عليرضا برازش از دوستان بعثه به اين مستحبات عمل كردند ، ولي براي قريب به اتفاق ايرانيان اين امور مقدور نيست و ترجيح مي دهند كه امروز راهي عرفات شوند و شب عرفه را در آن صحراي با صفا سپري كنند .

بنده هم با جمعي از دوستان بعثه از جمله حضرات حجج اسلام آقايان : قرائتي ، فلاح زاده ، اعرافي ، حجّتي و اديب ساعاتي از شب عرفه را در مسجد الحرام گذراندم و به همراه آنها همانجا محرم ، و صبحگاهان پس از فريضه صبح عازم عرفات شدم . شب عرفه برخي از اعضاي بعثه هاي مراجع از جمله آية الله اشتهاردي نيز در مسجد الحرام بودند و آنجا محرم شدند .

مشكل ترين و متراكم ترين بخش اعمال حج براي دست اندركاران و ستاد حج و مديران كاروانها از امروز شروع مي شود و تا روز دوازدهم ذي حجه ادامه دارد . متولّيان رهنمودهاي لازم را به حاجيان ارائه مي كنند تا از حجم مشكلات بكاهند . نمونه هايي از توصيه ها و برنامه ها را در اينجا درج مي كنم :

آشنايي با حمل و نقل مشاعر

انتقال حجاج از مكه معظمه به مشاعر مقدسه عرفات ، مشعر و مني در ايام تشريق ، جهت اداي قسمتي از اعمال حج تمتع و نهايتاً بازگرداندن آنان به شهر مكه تحت عنوان « حمل و نقل مشاعر » از جمله برنامه هاي سازمان و نمايندگي آن است كه در مكه پيش بيني شده و به موقع به اجرا درمي آيد . در اين ايام ، وقوف و بيتوته در اماكن خاص و در زمانهاي بخصوص بايستي اتفاق بيفتد ؛ به طوري كه از ظهر روز نهم ذي حجه ، همه بايد در عرفات حاضر شوند و تا مغربِ شرعي در اين سرزمين مقدس به سر ببرند و پس از مغرب همان روز به سمت مشعر الحرام حركت كنند و از طلوع فجر تا طلوع آفتاب روز دهم ذي حجه در مشعر الحرام وقوف نموده ، سپس جهت انجام اعمال روز عيد قربان ، وارد سرزمين مني شوند و اعمال روزها و شبهاي دهم ، يازدهم و دوازدهم ذي حجه را در آنجا انجام

285

دهند و آن گاه به مكه باز گردند . اين سير را ابتدا از مكه به سمت عرفات طي مي كنند و به تدريج در ظرف چند روز و پس از اتمام اعمال مخصوص مشاعر به طرف مكه برمي گردند .

نقل و انتقال گروههاي حجاج در اين مسير كه توأم با اعمال و مناسك مشخصي است ، مستلزم عمليات جامع و پيچيده و با محاسبات رياضي است ؛ زيرا صرف نظر از چگونگي حركت دادن حجاج ، بايد بين تعداد اتوبوسها و زائران هر كاروان با وجود تنوع ظرفيت و تركيب زن و مرد ، هماهنگي ايجاد شود .

در اين بخش از اعمال ايام تشريق ، زنان با ماشينهاي سربسته و مردان با ماشينهاي رو باز جابه جا مي شوند . ماشينهاي رو باز نيز به علت اينكه مورد استفاده حجاج همه كشورها نيستند و در طول سال در پاركينگ قرار داشته اند ، داراي شرايط مطلوبي نيستند . هزينه هر صندلي براي زائر در طول دوره ايام تشريق 360 ريال سعودي يعني نزديك به صد دلار است . بدين ترتيب با توجه به اين نرخ ، حتماً بايد تلاش شود كه از تمام ظرفيت اتوبوسها بهره برداري گردد ؛ زيرا به تعداد زائران ، اتوبوس اجاره مي شود . مديران نيز مكلف هستند كه در حفظ و نگهداري اتوبوسها بكوشند و به دستورالعملهاي سازمان حج در انديشيدن تدابيري براي خرابي اتوبوسها اهتمام ورزند . البته كاروانها از وانتهاي اجاره شده كه در اختيار دارند ، در ايام تشريق جهت حمل و نقل خدمه و وسايل هم استفاده مي كنند و براي تردد در اين روزها كه توأم با ازدحام فراوان است ، برگه مجوز ـ به نام تصريح ـ از دواير سعودي از طريق ستاد حج دريافت مي نمايند .

اما در تخصيص اتوبوسهاي موجود نه تنها كيفيت و ظرفيت اتوبوسهاي هر كاروان با ديگري تفاوت دارد ، بلكه گاهي به يك كاروان نيز چند نوع اتوبوس تعلق مي گيرد كه طبعاً با يكديگر برابري كيفي ندارند .

چرخه كار مدير هم بر اين مبناست كه بليتهاي تهيه شده براي هر كاروان ، تحويل وي مي شود و تا غروب روز هفتم ذي حجه بايد اتوبوس مربوط را تحويل گيرد و به محل اسكان حجاج انتقال دهد . حركت به سمت عرفه كه در پانزده كيلومتري مكه واقع است ، از عصر روز هشتم تا صبح فرداي آن ادامه مي يابد ؛ به طوري كه تا قبل از ظهر نهم ذي

286

حجه ، همگي وارد عرفات شوند . در عرفات هم پيش بيني چادر به اندازه لازم شده و مدير پيشتر چادرها را تحويل گرفته و تقسيم كرده است . تا مغرب روز نهم ، زائران در عرفات به سر مي برند و بعد از اذان مغرب و خواندن نماز و صرف شام مختصر ، راهي مشعر الحرام مي شوند . بدين ترتيب حركت از عرفات به مشعر آغاز مي گردد . كاروانها بايستي قبل از طلوع آفتاب روز نهم ، به مشعر الحرام برسند . مأموران سعودي هدايت مسيرها را به عهده دارند و راههاي مشخصي را براي كاهش ترافيك پيش بيني كرده اند ، اما به هر حال ازدحام عجيبي بر اين مسيرِ تقريباً شش كيلومتري حاكم است .

درباره اينكه انتخاب كدام مسير براي رسيدن به مشعر الحرام و با چه زمان بندي مناسب تر است ، مديران كاروان تجربياتي دارند و در صورتي كه با برنامه هاي تنظيمي اداره مرور عربستان ( راهنمايي و رانندگي ) وفق دهند و با محدوديتهايي نظير يك طرفه بودن جاده ها و يا خرابي اتوبوس مواجه نشوند ، مي توانند از اين مسير استفاده كنند .

وقوف مشعر الحرام براي خواهران تا طلوع آفتاب ضرورت ندارد ، بلكه پس از وقوف اضطراري شبانه مي توانند راهي مني شوند . آقايان هم صبح روز عيد پياده به طرف چادرهاي ايراني در مني به حركت درمي آيند و براي اعمال روز عيد قربان آماده مي شوند و پس از رمي ، قرباني ، حلق و بيتوته در سرزمين مقدس مني ، ظهر روز دوازدهم مني را به مقصد مكه ترك مي كنند . بدين صورت عمليات مشاعر پايان مي يابد .

اتوبوسهاي حجاج ايران در رفت و برگشت مشاعر كار مي كنند و خدمات آنها به يك مسير منحصر نيست . عمليات تخصيص و توزيع اتوبوسهاي مني و عرفات ميان كاروانهاي ايراني ، مستلزم اين است كه بعضي مراحل به شرح زير از پيش طي شده باشد :

1 . بحث بر سر چگونگي آمد و شد زميني حجاج ( از جمله مشاعر ) بين مسؤولان و كارشناسان ايراني و سعودي و نهايتًا درج نتايج آن در صورت جلسه اساسي هيأت رسمي حج ايران با وزير حج عربستان و همين طور صورت جلسات فرعي با نقابة السيارات ( سنديكاي اتوبوس داران ) و پيگيري و كنترل مداوم مواد تفاهمات .

2 . نشست مجدد با مسؤولان نقابه در آستانه آغاز عمليات اعزام به منظور مرور و تأكيد

287

مفاد قرارداد موجود و رسيدگي به جزييات مورد نظر طرفين . در اين نشست تعداد صندلي سربسته و روباز مورد نياز براي مشاعر و تعداد شركتهاي تأمين كننده صندليها تعيين مي گردد . آنگاه زمان بندي خاصي براي دريافت بليت و برگه هاي موسوم به « اعتماد » و دستور العمل شرايط اضطراري و چگونگي گسيل كردن اتوبوسها در مسير مكه و مشاعر مشخص و مكتوب مي شود .

3 . سپس كار توزيع « اعتمادها » ميان شركتهاي تحت پوشش « نقابه » كه عمليات انتقال حجاج را به عهده دارند ، شروع مي شود . در اين مرحله ، كل صندلي هاي مورد توافق ميان مجموعه شركت هاي فوق تقسيم مي شود . بر اين مبناست كه نقابه به هر شركت پس از تعيين سهميه اش دستور مي دهد كه بليت مسيرهاي مشاعر را صادر نمايد .

4 . با پيگيري ستاد حج ، از طريق موسسه مطوفين حجاج ايران ، بليتهاي صادر شده تحويل كاروانها مي شود و مديران هم اتوبوسهاي خود را همان طور كه شرح داديم ، تحويل مي گيرند و در اختيار زائران مي گذارند . اين بليتها دسته بندي شده اند و از طريق شبكه مسؤولان مناطق كه به عنوان نماينده سازمان حج فعاليت دارند ، ميان مديران مستقر در هر منطقه از شهر مكه توزيع مي گردد .

در اينجا درباره توزيع اتوبوسهاي موجود در ميان كاروانهاي حج ايراني ، جا دارد به برخي از موانع و محدوديتها در زمينه محاسبات مربوط اشاره كنيم :

همان طور كه پيشتر آورديم ، مديريت عمليات تخصيص اتوبوس ، حاصل يك برنامه رايانه اي ، با توجه به متغيرهاي فراوان مانند تعداد كاروانها ، ظريفت آنها و تركيب زن و مرد در هر كاروان و ظرفيت اتوبوسهاي موجود است . هدف از طراحي و اجراي اين برنامه نيز اين است كه از همه ظرفيت صندليهاي اتوبوسها استفاده بهينه شود . طبيعي است اين برنامه بايد به وسيله متخصصان مسلط و مجرب رايانه در امر حج ، به اجرا درآيد . به هر حال امروز با بهره گيري از رايانه و تكيه به تجربه هاي پيشين ، عمده كار تقسيم اتوبوسهاي مشاعر به طور مكانيزه انجام مي شود .

عوامل متغير فوق به اين صورت است كه زائران در كاروانهاي 100 تا 220 نفري

288

تقسيم شده اند . در داخل كاروان هم تعدادي زن و تعدادي مرد با دامنه هاي آماري گوناگون حضور دارند كه به دلايل خاص بايد جداگانه عازم مشاعر شوند . از سويي با اتوبوسهايي به ظرفيتها و كيفيتهاي متنوع مواجه هستيم كه از خواسته ها و تمايلات ماهم تبعيت نمي كنند و با سنديكاي خوادشان سر و كار دارند . از سوي ديگر مردان با اتوبوسهاي روباز ( مكشوف ) و زنان در اتوبوسهاي رو بسته ( مغطي ) انتقال مي يابند .

مسأله جابجايي تعداد بسياري از اين اتوبوسها از يك پاركينگ بزرگ در خارج از شهر مكه درست در زمان اوج ازدحام حج هم يكي از معضلات اين ايام به شمار مي آيد .

موضوع نحوه تحويل اتوبوس جايگزين ، به كاروانهايي كه اتوبوس آنها خراب يا در عرفات مفقود شده يا مدير نمي تواند در مني و عرفات به آن دسترسي پيدا كند نيز مزيد بر علت است و از موضوعات مورد توجه در مناقشات و مذاكرات ميان مسؤولان ايراني و سعودي است .

تسويه حساب با « نقابه » در مكه نيز در شمار وظايف مسؤولان حمل و نقل مكه قلمداد مي شود . همان طور كه گفتيم انحصار سيستم حمل و نقل اعم از بين شهري و مشاعر ، به نقابه ( سنديكا ) به اضافه پراكندگي و تعدد شركتهاي تحت پوشش آن از عوامل محدوديت آفرين است كه شرايط خود را بر كشورها تحميل مي كند و دامنه و قدرت تصميم گيري را كند مي سازد . بدين ترتيب ايجاد رقابت بين شركتهاي متعدد سعودي براي بهره گيري از امكانات بهتر و گسترده تر ، تقريباً منتفي است .

از اين رو ، زائران بايد به محدوديت مدير كاروان خود در انتخاب اتوبوس براي گروه خود توجه كند ؛ همچنان كه نمايندگان سازمان حج در گزينش اتوبوسهايي با كيفيت مناسب براي كاروان خاص دخالتي ندارد .

نكته ديگر اينكه ازدحام ، انبوه انسانها و وسايل نقليه و نيز توقف اتوبوسها بر اثر خرابي ، از اموري است كه حوصله و صبر و سعه صدر حجاج را مي طلبد . البته مديران كاروانها از تجربه كافي برخوردارند و آموزشهاي لازم را فراگرفته اند و با تجربيات يكديگر آشنا شده اند كه براي زائران بسيار ارزشمند است .

289

توصيه هاي سازمان حج به زائران در ايام تشريق

مناسب است زائران عزيز براي حفظ سلامت شخصي و صحت اعمال شرعي خود ، به نكات زير توجه داشته باشند :

1 . روز هفتم و هشتم ذي حجه به قدر كافي استراحت ، و وسايل احرام را آماده كنند .

2 . احرام اضافي و زير انداز همراه ببرند .

3 . اطمينان از صحت نيت احرام پيش از خروج از مكه .

4 . شناسايي اتوبوس و خيمه در عرفات و مني .

5 . جدا نشدن از كاروان هنگام جمع كردن ريگ در مشعر الحرام .

6 . دستبند و كارت شناسايي خود را در مشاعر مقدس به همراه داشته باشند .

7 . در مشاعر مقدس ، به صورت متفرق از چادرها خارج نشوند و بي جهت تردد نكنند .

8 . در مني به صورت گروهي به سوي جمرات حركت كنند و به چادر باز گردند .

9 . دقت كنند كه پس از رمي جمره عقبه ، در روز عيد اشتباهاً به طرف مكه باز نگردند .

10 . هنگام انتقال از مشعر به مني در صبح روز عيد ، به علائم نصب شده نشانگر سمت چادرهاي ايراني توجه كنند . در اين شرايط لازم است ميوه و بار اضافي با خود حمل نكنند .

11 . هنگام غروب روز عرفه ، وقتي به يكباره همه چادرها برچيده شد ، امكان شناخت موقعيت ، بسيار دشوار خواهد شد . در اين موقع بايد مراقب باشند و از محل دور نشوند .

12 . در صورت جدا شدن از كاروان ، هراس نداشته باشند با ديگر كاروانهاي ايراني به طرف خيمه ها حركت كنند تا برادران امداد گر آنان را به خيمه ها برسانند .

ضمناً در مني اطراف منطقه ايرانيان نيز با پرچم كشورمان مشخص شده است .

13 . از نوشيدن آب شيرهاي مخصوص شستشو و وضو خودداري گردد .

14 . حتي الامكان از رفتن به قربانگاه خودداري كنند و به صورت گروهي نيابت دهند .

15 . هنگام حلق از تيغهاي يكديگر استفاده نكنند و كليه شرايط بهداشتي را مراعات كنند .

290

16 . پس از هر بار استفاده از دستشويي ، دست خود را با صابون بشويند .

17 . هنگام استفاده از دستشويي ، رعايت تقدم افراد سالخورده لازم است .

18 . همراه داشتن پول ، با توجه به اين كه قبلا پول قرباني را پرداخته ايد ، ضرورت ندارد و حداكثر پنجاه ريال سعودي كفايت مي كند .

19 . تعجيل نكردن در استحمام و شستشوي لباس در موقع مراجعت به هتل

توصيه هاي بهداشتي هيأت پزشكي حج

عرفات

* حفظ بهداشت محيط در اماكن مقدس عرفات ، مشعر و مني وظيفه اخلاقي ، مذهبي و ميهني ماست .

* در زمان عزيمت براي انجام مراسم برائت از مشركين ، از ريختن قوطيهاي آب ميوه ، پلاستيك آب و آب دهان و بيني در معابر به شدت پرهيز كنيد .

* از پر خوري اجتناب كنيد . در عرفات تعداد توالتها و دستشوييها به نسبت كم است .

* با بهره گيري از اعمال عبادي اين وقوف مبارك ، به تقويت بهداشت روان خود

كمك كنيد .

* استفاده از صابون بدون بو بعد از دستشويي و قبل از صرف غذا فراموش نشود .

* در زمان حركت به سمت مشعر الحرام ، حداقل خود را براي دوازده ساعت آماده كنيد ، به ويژه عدم نياز به اجابت مزاج در اين ساعات لازم است ؛ چون در مشعر تقريباً امكان استفاده از دستشويي و توالت وجود ندارد .

* در زمان حركت به طرف مشعر ، آب كافي به همراه داشته باشيد .

مشعر الحرام

* اگر در مكه مكرمه سنگهاي خود را جمع نكرده ايد ، آنها را از محلهاي تميز جمع كنيد و در هنگام جمع كردن سنگ از دستكش نايلوني استفاده كنيد .

* براي جمع آوري سنگ از كوه بالا نرويد .

291

* سنگهاي مناسب جمع آوري كنيد . گاهي سنگهاي بسيار درشت موجب جراحت ديگران شده است .

مني

* نظم و ترتيب و نظافت چادرها و محيط اطراف چادرها را به شدت رعايت كنيد .

* براي ورود به چادرها حتماً از كيسه كفش استفاده كنيد .

* با ورود به مني حتماً قدري استراحت كنيد تا تجديد قوا شود ، سپس براي ادامه اعمال ( رمي جمره عقبه ) برويد .

* با علامت گذاريهاي مناسب چادر خود را شناسايي كنيد . استفاده از دستبند و به همراه داشتن نشاني و مشخصات كاروان الزامي است . گم شدن در ايام تشريق رايج است .

زماني كه براي رمي جمره عقبه مي رويد ، خودتان و همسفرتان كه فكر مي كنيد نيازمند كمك است ، به نكات زير توجه كنيد :

* آيا توان پياده روي چند كيلو متري را در شرايط تراكم جمعيت و توان انجام صحيح رمي جمره را داريد ؟ اگر سالمند يا بيماريد و به ويژه اگر از بيماريهاي قلبي رنج مي بريد با مشورت با پزشك كاروان يا روحاني و مدير كاروان ، براي خود نايب انتخاب كنيد .

* آيا اگر عينكي هستيد ، بند عينك خود را برداشته ايد ؟

* آيا دمپايي راحتي داريد ؟

* آيا دستبند شناسايي به دست داريد ؟

* آيا سنگهاي خود را برداشته ايد ؟

قرباني

* براي قربانيِ شما ذابحان ايراني حرفه اي در سالنهاي قربانگاه حضور دارند .

* در هيچ شرايطي و براي هيچ منظوري ـ مانند خوردن ، آوردن سوغات ، به نخ كشيدن يا هديه كردن ـ گوشت قرباني را از قربانگاه خارج نكنيد .

* به ذبح كنندگان محترم كه بعد از يك كار طاقت فرسا و سخت به چادرها باز مي گردند ، كمك كنيد تا پس از تطهير كامل به چادرها وارد شوند و استراحت نمايند .

292

خارج كردن گوشت از قربانگاه ، بهداشتي نيست و در صورت مشاهده ، گوشت قرباني به وسيله كارشناسان بهداشتي ضبط مي شود . لذا از زائرين و ذبح كنندگان عزيز تقاضا مي شود با مسؤولين بهداشتي همكاري كنند .

تراشيدن موي سر ( حلق )

در سالهاي گذشته ، متأسفانه « حلق غير بهداشتي » موجب آلودگي حريم مني مي شد ـ در حالي كه كاملا قابل پيشگيري بود . در سال جاري با آموزشهاي لازم در كاروانها و بالا بردن سطح آگاهيهاي زائرين ايراني ، انتظار مي رود كه حلق غير بهداشتي به طور محسوسي كاهش يابد . پيشنهاد مي شود :

* به هر زائر مرد يك تكه سفره يك بار مصرف به ابعاد يك متر در يك متر تحويل شود تا در زمان حلق آن را بر روي زمين پهن و پس از انجام عمل حلق آن را جمع و در سطل زباله دفع كنند .

* نظارت يك فرد مسؤول از كاروان بر انجام حلق بهداشتي زائرين مي تواند به اين امر كمك كند . علاوه بر موضوع فوق ، به نكات زير نيز اكيداً توجه فرماييد :

* حتماً از تيغ و خود تراش شخصي خود استفاده كنيد .

* سعي كنيد با خون افراد ـ كه ممكن است در زمان تراشيدن موي سر براي آنها عارض شود ـ تماس نداشته باشيد .

* بعد از حلقْ استحمام ، و لباس تميزي را كه همراه خود آورده ايد ، به تن كنيد .

* مي توان شستشوي لباسهاي آلوده و حوله هاي احرام را به بعد موكول كرد تا مجبورنشويم براي خشك كردن ، آنها را در جاهاي آلوده پهن كنيم و مناظر نازيبايي را به وجود آوريم .

* از بستن طناب رخت در ميان چادرها ، كه گاهي سد معبر ايجاد مي كند ، اجتناب كنيد .

* بعد از پايان اعمال ، استراحت و در خود آرامش ايجاد كنيد .