بخش 7

293

چهارشنبه 9 ذي حجه ( روز عرفه )

30/10/1383

وقوف در عرفات

دومين عمل از اعمال حج تمتع يعني وقوف در عرفات امروز انجام مي شود . هرچند روز عرفه عمل واجبي جز وقوف در عرفات از ظهر تا غروب آفتاب ندارد ، ولي حجاج شيعه و ايراني براي مستحبات اين روز اهتمام زيادي دارند و اكنون سالهاست كه ادعيه شب عرفه را هم در عرفات مي خوانند و خود را براي وقوف بعد از ظهر و انجام دادن اعمال مستحب عرفه آماده مي كنند . علاوه بر اين ، اينك چند سالي است ـ پس از آنكه مقامات حكومت سعودي مانع برگزاري مراسم برائت در مكه شدند ـ مراسم برائت نيز صبح روز عرفه در عرفات برگزار مي شود .

در عرفات بيشترين توجه حجّاج شيعه متوجه وجود ذي جود و اقدسِ ذخيره عالم غيب و شهود حضرت بقيّة الله الاعظم ( عجّل الله تعالي فرجه الشريف ) است ؛ چون در روايات آمده است كه آن وجود نازنين هر سال در موسم در عرفات حضور دارد .

گل زهرا ( عليها السلام )

يك عمر در پي تو سفر كردم * * * با آتش فراقِ تو سر كردم

294

روزم به انتظار تو ، شب گرديد * * * شب را به شوق وصل ، سحر كردم

با كيمياي عشق تو اين دل را * * * ارزنده تر ز گوهر و زر كردم

هر محفلي كه ياد تو مي كردند * * * دل را كه خفته بود ، خبر كردم

جز مهر رويت اي گل زهرايي * * * از دل هر آنچه جز تو ، به در كردم

سوداي هر كه جز تو در اين سر بود * * * سودي نداشت ، بلكه ضرر كردم

در مكّه ، در منا ، جبل الرّحمه * * * با عشق تو به هر چه نظر كردم

چون ديده ام نديد جمالت را * * * در راه وصل ، فكر دگر كردم

تا محرمِ حريم حرم گردم * * * مُحرِم شدم ، ز نَفْس حذر كردم

كوي رضاي توست چو ميقاتم * * * احرامي از خشوع ، به بر كردم

رمز يقين ، دو ركعتِ خونين است * * * من هم وضو زخونِ جگر كردم ^{( 1 )}

( جواد محدّثي )

برائت از مشركين

يكي از ابتكارات امام خميني در حج ، توصيه و دستور به برائت از مشركين در موسم حج بود . پيش از گزارش مراسم برائت امسال ، نقل توضيحي راجع به اصل برائت از مشركين در حج مناسب است :

شيوه هاي اعلان برائت مي تواند به گونه هاي مختلف و مناسب ، در قالب رعايت اصول ديگر اسلام و شرايط زمان انجام شود ، اما آنچه به عنوان ركن ، در اجراي آن بايد ملحوظ شود ، اصلِ معنا و مفهوم اعتقادي و سياسيِ طرد بت و بت پرستي ، و اعلان انزجار از مشركان و دشمنان اسلام و محكوم كردن سياستهاي خصمانه و توطئه گرانه و مشي ستمگرانه و تجاوزكارانه آنهاست .

از سوي ديگر با توجه به محتواي برائت ، و نيز ارزش تأسي به پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) در انتخاب زمان و مكان اعلان برائت ، مناسبت حكم و موضوع ايجاب مي كند كه بهترين و كارآمدترين شكل اعلان برائت از مشركان ، در حرم و در ايام حج انجام گيرد . از آيه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . در حريم حرم ، ص 131 .

295

سوم سوره توبه نيز مي توان چنين استنباط كرد كه اعلان برائت با اعمال و مناسك حج منافات ندارد ، بلكه رابطه ميان آن دو ، در هدف و ماهيت و نتايج ايجاب مي كند كه براي تكميل آثار و بركات هر يك از آنها ، اين دو عمل عبادي و سياسي همراه يكديگر انجام پذيرند ؛ زيرا حج ، در مفهوم جامع خود بسياري از شعائر توحيدي را در بر مي گيرد و عبادتي اجتماعي ـ سياسي به شمار مي رود ، و صرفاً حركتي فردي نيست .

آيات قرآني درباره كعبه و مكه ، با تعابيري چون قياماً للناس ( مائده : 97 ) ؛ مثابةً للناسِ وأَمْناً ( بقره : 125 ) ؛ وُضِعَ للناس ( آل عمران : 96 ) و مُباركاً و هديً للعالمين ( آل عمران : 96 ) ، ماهيت اجتماعي بيت الله الحرام ، و به تبع آن حج را بيان مي كند . روايات نيز اثر حج را در حفظ و تقويت دين . و معرفي اسلام ، تقويت پيوند و استحكام جوامع اسلامي ، آشنايي مسلمانان با يكديگر ، و شناخت آثار پيامبر و يادآوردن و فراموش نكردن آنها ، متذكر مي شود .

همچنان كه روايات ديگري ، ارتباط حج با ولايت ، اجتناب مؤكد از تعطيلي و ترك آن ولو به اهتمام حكومت را بيان مي كند ، و گواه آن است كه حج فريضه اي است با جنبه هاي گوناگون توحيدي ، و آميزه اي است از عبادات و اجتماعيات ؛ حتي برخي مفسران ، منافع ياد شده در آيه 32 سوره حج را اعم از منافع معنوي و مادي ، مانند سياست ، ولايت ، تعاون و همبستگي ، رفاه عمومي ، تدبير و توسعه تجارت ، و رفع ديگر حوايج مي دانند كه به حسب شرايط و احوال جوامع اسلامي و نيازهاي روز ، تغيير مي كند .

نمونه هاي بهره گيري سياسي و اجتماعي از موقعيت بيت الله الحرام و حج ، كه حرم امن الهي است و همگان در آن مصون هستند ، در سنت رسول اكرم و ائمه اطهار ( عليهم السلام ) و مسلمانان متعدد است و ما به بعضي از آنها اشاره مي كنيم :

1 . در سال هفتم هجرت ، پيامبر اكرم بر اساس توافقنامه حديبيه ، همراه دو هزار تن از مسلمانان ، براي مناسك عمره ( عمرة القضاء ) به مكه رفتند و از نحوه آرايش شكوهمند مسلمانان به هنگام طواف و شعارهاي آنان ـ از جمله اشعار عبدالله بن رواحه ـ براي نمايش قدرت مسلمانان در برابر مشركان بهره بردند . شخص

296

رسول اكرم ، پس از طواف و سعي ، به وضوح شكست مشركان و نابودي آنها را از خدا مسألت كرد .

2 . در سال نهم ، با ابلاغ برائت ، صفوف مسلمانان از كفار و مشركان كاملاً متمايز شد .

3 . در سال دهم ، حجة الوداع ، با تأثيرات عميق در مسائل اعتقادي ، احكام و اجتماعياتِ اسلامي برگزار شد و حج مظهر عظمت اسلام و مسلمين و استعلاي آن بر كفار و مشركين معرفي گرديد ؛ چنان كه خطبه هاي رسول اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) در مني و عرفه و غدير خم متضمن مسائل مهم و اساسي جهان اسلام بود .

4 . در سال 58 ، امام حسين ( عليه السلام ) در مراسم حج ، بسياري از صحابه و مؤمنين و انصار برجسته را در مني گرد آورد و از طغيانگري معاويه و ستمهاي او سخن گفت و از ايشان خواست كه هنگام بازگشت از حج ، پيام او را به مردم ديگر ابلاغ كنند تا از دين حق دفاع شود ؛ و همگان را بر صدق گفتار خود گواه گرفت .

5 . در سال 60 ، امام حسين ( عليه السلام ) با استفاده از موقعيت حج ، به افشاي چهره حكومتِ يزيدبن معاويه پرداخت ، و چون شنيد كه عوامل حكومتي قصد جانش را دارند ، براي حفظ حرمت حج و حرم ، در روز هشتم ذي حجه با اظهار وضع پر مخاطره خود همراه خانواده و تعدادي از ياران به سمت عراق حركت كرد .

6 . عبدالملك ، خليفه اموي در موسم حج ، با امام سجاد ( عليه السلام ) مواجه شد . امام در نشستي ، مواضع پدر خويش و فساد حكومت وقت را مطرح كرد .

7 . زماني كه هشام بن عبدالملك عظمت امام سجاد ( عليه السلام ) را در مراسم حج ديد و به تغافل از بردن نام ايشان خودداري كرد ، فرزدق شاعر نامدار ، در معرفي بليغ امام سجاد ( عليه السلام ) ، قصيده معروف و پر محتواي خود را سرود و به رغم مخاطرات معمول ، از موقعيت حساس حج براي معرفي مقام ولايت بهره برد .

8 . دعاهاي پرمحتوا و جامع حضرت امام سجاد ( عليه السلام ) در عرفه و مني .

9 . در روايت آمده است كه امام سجاد ( عليه السلام ) در ايام حج مشكلات مردم را حل مي فرمود و در يكي از آن روزها امام باقر ( عليه السلام ) را به عنوان وليّ خدا پس از خود معرفي كرد .

10 . تشكيل جلسات بحث علمي و سياسي با شركت و نظارت امام باقر ( عليه السلام ) در جوار

297

حرم و كعبه و تحذيرات صريح ايشان در عدم متابعت از ظالمين و فاسقين . از همين قبيل است برخورد علمي و سياسي امام باقر ( عليه السلام ) با هشام بن عبدالملك و نافع مولي ابن عمر ، در مراسم حج .

11 . معرفي كردن امام جعفر صادق ( عليه السلام ) امام موسي كاظم ( عليه السلام ) را به ولايت در راه مكه ، مباحثات امام جعفر صادق ( عليه السلام ) با زنادقه در موسم حج و در كنار كعبه و مجادلات علمي ايشان با معتزله .

12 . ماجراي طالبيان در زمان هادي ، خليفه عباسي ، كه در آن حسين بن علي بن حسن و يارانش عازم مكه شدند و تا زمان حج در آنجا ماندند تا نداي مظلوميت خود را در مقابل ستمگري خليفه سر دهند ، اما در روز ترويه بر اثر حمله سپاهيان هادي در فخّ ، نزديكي مكه ، به شهادت رسيدند .

غفلتهاي تاريخي در مقاطع مختلف ، باعث نقصان توجه به مقصود اصلي و ماهيت ذاتي حج شده است ؛ همچنان كه پس از بناي كعبه و آغاز حج ابراهيمي نيز به تدريج خرافات و اوهام بر حج اصيل تأثير نهاد و آن را به صورت حج جاهلي درآورد و با بعثت پيامبر اكرم ، بار ديگر زنگار شرك و خرافه از آن زدوده شد .

پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران ( 1357 ش ) ، امام خميني نيز با توجه به موقعيت خطير جهان اسلام در دنياي كنوني ، بار ديگر جنبه هاي اعتقادي و اجتماعي حج را متذكر و خواستار بهره گيري ، از اين همايش بزرگ سال براي بيان مسائل و حلّ مشكلات جهان اسلام شد .

امام خميني در عيد قربانِ نخستين حج پس از پيروزي انقلاب اسلامي ( 30 آبان 1358 ) ، در پيامي به حجاج ، به تحليل جامعي از كعبه و حج مبادرت كرد و آن را محل نشر توحيد و نفي شرك دانست . تأكيد او بر اين نكته بود كه كعبه خاستگاه اصلي نداي توحيد و مركز شكستن بتها در سراسر جهان است و بنابر آيات قرآني ( حج : 27 ) تطهير آن از همه ناپاكيها و پليديها ( ارجاس ؛ بقره : 125 ) كه بالاترين آنها شرك است ، واجب است ، و سپس با اشاره به اعلان برائت از مشركين ( توبه : 1 ، 3 ) و قيام مهدي موعود ( عليه السلام ) از كنار كعبه و دعوت مردم به توحيد ، نتيجه گرفت كه همه بت شكنيها از كعبه سر ] چشمه [ گرفته و خواهد گرفت و امت اسلام نيز بايد از اين امر تأسي نمايند .

298

وي حج اجتماعي و برائت از مشركان را به يك روش خاص محدود نكرد ؛ بلكه دغدغه اصلي و تأكيد عمده او بر محتواي عميق حج و استفاده از آن با اتكا بر توحيد ناب و اجتناب از تمامي مظاهر شرك و تعلق و توكل به غير خدا بود كه مي تواند منشأ حركات و بركات بسياري در جوامع اسلامي و همسويي و تلاش آنان براي احياي ميراث و تمدن اسلامي شود . از نظر ايشان ، مسلمانان بايد در حج به صِرف صورت قناعت نكنند و از چنين كنگره عظيمي كه امكان برپاييش براي هيچ مقام و دولتي ممكن نيست مگر اراده خدا ، به نفع اسلام و مسلمين استفاده شود . موارد اين استفاده را در قيام به قسط براي ادامه بت شكنيهاي انبياي حق ، به هم پيوستن مسلمانان جهان و تحكيم وحدت آنهادر مقابل طاغوتها و بررسي مشكلات مسلمانان و مشورت براي حل و فصل آنها مي توان سراغ گرفت .

خاستگاه اصلي ديدگاه امام خميني در برائت از مشركان ، همان اصول تولّي و تبرّي بوده است . از نظر ايشان فرياد برائت از مشركان مخصوص به زماني خاص نيست و در هر سال بايد تكرار شود و دفاع از مسلمانان نوعي برائت از مشركين است . بدين ترتيب ، بهره گيري صحيح از حج و برائت از مشركان ، رهايي از مرزهاي اعتباري قوميت و مليت و رسيدن مسلمانان به وحدت ايماني است و رهايي از اختلافهاي دروني و جنگهاي مذهبي ، و عطف نفرتها و دشمنيها به دشمن مشترك را در پي دارد . ^{( 1 )}

برگزاري مراسم برائت از مشركين در عرفات

صبح امروز فرياد الله اكبر و اعلان برائت از مشركان در صحراي عرفات طنين انداز شد . در اين مراسم زائران ايراني و غير ايراني با حضور در وادي عرفات و سردادن شعارهاي مرگ بر آمريكا و مرگ بر اسرائيل ، نفرت و انزجار خود را از هرگونه آثار و مظاهر شرك در سراسر جهان اعلام كردند .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . دانشنامه جهان اسلام ، ج 2 ، ص 628 ـ 629 ، مقاله « برائت از مشركين » منابع اين مطالب را در اين كتاب ملاحظه كنيد .

299

نماينده ولي فقيه و سرپرست زائران ايراني خانه خدا در اين مراسم تأكيد كرد :

برائت از مشركين از اركان اصلي حج ابراهيمي است و مسلمانان جهان بايد با تمسك به قرآن و اهل بيت ( عليهم السلام ) همواره اتحاد خود را حفظ كنند تا در مقابله با هرگونه آثار شرك و ظلم ، سربلند و سرافراز باشند .

وي مراسم امسال برائت از مشركان راباشكوه تر از سالهاي گذشته خواند . آقاي ري شهري پيام مقام معظم رهبري به حجاج را قرائت كرد و پس از آن خلاصه اي از پيام نيز به عربي قرائت شد و طيّ امروز و امشب هزاران نسخه و سي دي از آن به زبانهاي مختلف در اختيار حجّاج قرار گرفت . زائران بيت الله حرام در پايان مراسم برائت از مشركين با صدور قطعنامه اي بر ضرورت تمسك به قرآن كريم و عترت پيامبر و وحدت و هوشياري مسلمانان در برابر توطئه هاي دشمنان اسلام تأكيد كردند .

در اين قطعنامه آمده است :

ما زائران بيت الله الحرام سياستهاي مداخله جويانه و اقدامات جنگ طلبانه آمريكاي خونخوار و سردمداران جنايتكار آن ، اشغال نظامي افغانستان و عراق ، مشاركت در كشتار فلسطينيهاي مظلوم ، جنايات ددمنشانه مستكبران در شكنجه گاههاي ابوغريب و گوانتانامو ، به رگبار بستن مسلمانان بي دفاع و مجروح عراقي در مساجد آن كشور دخالت غير قانوني در كشورهاي مختلف جهان و به ويژه تهديد جمهوري اسلامي ايران و جوسازي بر ضد دانش و فناوري صلح آميز هسته اي ايران را محكوم مي كنيم .

ما زائران خانه خدا تأكيد مي كنيم ملت با ايمان ، شجاع و رشيد ايران اسلامي ضمن دفاع از استقلال و تماميت ارضي كشور و استمرار تلاش براي دستيابي به آخرين فنّاوريهاي صلح آميز در همه زمينه هاي علمي ، در مقابل هر تجاوزگري ، پاسخ مناسب و كوبنده خواهند داد . ما مراتب نفرت و برائت شديد خود را از مظاهر كفر و شرك و استكبار جهاني به ويژه آمريكاي جنايتكار اعلام مي داريم .

اسرائيل ، غده سرطاني خاور ميانه ، دشمن بشريت و مولود نامشروع آمريكاي متجاوز و انگليس مزوّر است و ما زائران بيت الله الحرام ضمن اداي احترام به مسجد الاقصي و قبله نخستين و اعلام همبستگي با ملت مظلوم و شجاع فلسطين ، حمايت كامل خود را از انتفاضه رعدآساي مردم قهرمان فلسطين اعلام مي كنيم و ضمن تقبيح

300

اعمال وحشيانه رژيم اشغالگر قدس اسرائيل غاصب و سردمداران جلاد و سفاك آن رژيم نامشروع در سركوب فلسطينيان و تخريب منازل و مزارع مردم و حمله به كودكان و زنان و كشتار مردم بي دفاع آن ديار ، نفرت و انزجار شديد خود را از صهيونيست و حاميان آن ابراز مي كنيم .

در اين مراسم اعضاي بعثه هاي مراجع شيعه ، همچنين شيخ عبدالكريم عبيد ـ روحاني برجسته لبناني كه مدت پانزده سال در بند رژيم صهيونيستي مقاومت كرده بود ـ نيز

شركت داشتند .

پس از مراسم برائت از مشركين زائران لبناني با نماينده مقام معظم رهبري و سرپرست زائران ايراني خانه خدا ديدار و گفتگو كردند .

گفتني است كه امسال زائران پاكستاني هم از ساعت 1 تا 12 صبح همزمان با زائران ايراني براي نخستين بار در چادرهاي خود جداگانه مراسم برائت را برگزار كردند . اين مراسم با همّت و تدبير چند تن از علما و فضلاي پاكستان با حضور سه هزار نفر از حجّاج پاكستاني برگزار شد .

در اين مراسم ابتدا ترجمه پيام رهبر انقلاب به اردو در جمع حجّاج قرائت شد . سپس محتواي اين پيام را حجة الاسلام جناب آقاي سيد جواد نقوي شرح داد و اهميت اصل برائت در موسم حج را تبيين كرد .

در اين مراسم شعارهايي از جمله « مرگ بر آمريكا » ، « مرگ بر اسرائيل » سرداده شد و در پايان مراسم حجّاج اظهار مي داشتند كه امروز ما مفهوم حج ابراهيمي و برائت از مشركين را فهميديم و مطمئن هستيم حجِ صحيح انجام مي دهيم .

در بين اين مراسم ترجمه پيام رهبر انقلاب به اردو توزيع شد ، ولي چون فقط پانصد نسخه بود به دست خيلي از افراد متقاضي پيام نرسيد . ترجمه پيام مقام معظم رهبري علاوه بر مراسم ، در چند كاروان ديگر پاكستاني كه از محل مراسم دور بودند نيز با بلندگو قرائت گرديد . مي افزايم كه از مراسم برائت حجاج پاكستاني فيلمبرداري شد .

301

متن كامل پيام مقام معظم رهبري به حجّاج

بسم الله الرحمن الرحيم

( يا قَوْمَنا اَجِيبُوا دَاعِيَ اللهِ وآمِنُوا بِه ، يَغْفِرْ لَكُمْ مِنْ ذُنُوبِكُمْ وَيُجِرْكُمْ مِنْ عَذاب اَليم ) ^{( 1 )}

بار ديگر اجابت كنندگان دعوت الهي ـ لبيك گويان و هروله كنان ـ خود را به خانه دوست رسانده اند . موسم حج فرا رسيده و عرصه شوق و نياز ، به روي دلدادگان صفا و معنويت گشوده شده است . اينك خانه خدا و قبله دلها پيش روي شما است ، عرفات و مَشْعَر آراسته براي جوشش سرچشمه ذكر و معرفت است ، مني و صفا آموزنده سعي و تلاش در قرب به خدا و رمي شيطان است ، اينك فرصت خودسازي و بهره گيري از اين آبشار زلال توحيد و وحدت فرا رسيده است . لبيكي را كه در آغاز احرام بر زبان رانده ايد ، در دل خويش راسخ كنيد و دعوت خدا را كه با سفر به حريم دوست اجابت كرده ايد ، با تأمل در معنا و هدف حج ، از سود و ذخيره هرچه افزون تر برخوردار سازيد .

فريضه حج ، آنگاه كه با معرفت و هوشيارانه به جاي آورده شود ، به مسلمان حج گزار و به امت بزرگ اسلامي فيض مي بخشد ، حاجي را به صفا و پاكي و معنويت سوق مي دهد ، و امت را به اتحاد و عزت و اقتدار نزديك مي كند .

گام اول براي حاجيان ، خودسازي است . احرام و طواف و نماز ، مشعر و عرفات و مني ، قرباني و رمي و حلق ، همه و همه مظاهر خشوع و فروتني انسان در برابر خداوند و جايگاه ذكر و تضرع و تقرب به او است . اين مناسك پرمعني را نبايد از سر غفلت گذرانيد . مسافر ديار حج ، در همه اين مراسم بايد خود را در محضر حق متعال بداند ، خود را در انبوه متراكم جمع ، با محبوب تنها ببيند ، با او راز و نياز كند ، از او بخواهد و به او دل ببندد ، شيطان و هوا را از دل خويش براند ، و زنگار حرص و حسد و جبن و شهوت را از خويش بزدايد . خدا را بر هدايت و نعمتش سپاس گويد ، دل را بر مجاهدت در راه خدا رام كند ، مهرباني به مؤمنان و بيزاري از معاندان و حق ستيزان را در دل بپروراند ، عزم خويش را بر اصلاح خود و اصلاح دنياي پيرامون خود

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . الأحقاف ( 46 ) : 31 .

302

استوار سازد ، و با خداي خود بر آبادي دنيا و آخرت پيمان بندد .

حج در عين حال ، يك حركت دست جمعي است . دعوت الهي به حج براي آن است كه مؤمنان خود را در كنار يكديگر ببينند و نمادي از وحدت پيكره مسلمين را به چشم خود بنگرند . حج براي تقرب دست جمعي به خدا و برائت دست جمعي از شياطين انس و جن است . تمرين اتحاد و پيوستگيِ امت اسلامي است . و امت اسلامي هرگز مانند امروز به اين برادري با يكديگر و برائت علني از مشركين و مستكبرين ، نياز نداشته است .

امروز جهان اسلام در محاصره علمي و اقتصادي و تبليغاتي و اينك نظامي است . اشغال قدس و فلسطين به اشغال عراق و افغانستان انجاميد ، و اختاپوس صهيونيزم و استكبار وقيح و نفرت انگيز آمريكا ، اكنون براي همه خاورميانه و شمال آفريقا و همه دنياي اسلام ، توطئه و نقشه در سر مي پرورانند و نهضت بيداري را كه امروز جان تازه اي در پيكر امت اسلامي دميده است ، هدف كينه و انتقام خويش ساخته اند .

اكنون آمريكا و غرب مستكبر به اين جمع بندي رسيده اند كه كانون بيداري و ايستادگي در برابر نقشه حاكميت آنان بر همه جهان ، كشورها و ملتهاي مسلمان و به ويژه در منطقه خاورميانه است ، و اگر با ابزار اقتصادي و سياسي و تبليغاتي و

ـ سرانجام ـ نظامي نتوانند در چند سال آينده ، نهضت بيداري اسلامي را مهار و سركوب كنند ، همه محاسبات آنان براي حاكميت مطلق بر جهان و سيطره بر مهم ترين منابع نفت و گاز كه تنها وسيله محركه ماشين صنعتي و برتري مادّي آنان بر همه بشريت است ، به هم خواهد ريخت ، و كلان سرمايه داران غربي و صهيونيست كه بازيگر پشت صحنه همه دولتهاي مستكبرند ، از اوج اقتدار تحميلي خود ساقط خواهند شد . استكبار همه ظرفيت تواناييهاي خود را به ميدان آورده است : در يكجا با فشار سياسي ، در يكجا با تهديد اقتصادي ، در جايي با ترفند تبليغاتي و در جايي ديگر ـ مانند عراق و افغانستان و پيش از آن در فلسطين و قدس با بمب و موشك و تانك و چكمه پوشان نظامي ، به عرصه نبرد سرنوشت ساز وارد شده است .

مهم ترين ابزار اين ددمنشان آدم خوار ، پرده نفاق و فريبي است كه بر چهره خود كشيده اند . جوخه هاي تروريستي را تجهيز و به قصد جان بيگناهان روانه مي كنند و

303

دم از مبارزه با تروريسم مي زنند . از دولت تروريست و جلادي كه فلسطين را غصب كرده ، علناً پشتيباني مي كنند و مدافعان جان به لب رسيده فلسطيني را تروريست مي نامند .

سلاحهاي كشتار جمعي اتمي و شيميايي و ميكربي را توليد و توزيع و مصرف مي كنند و فجايعي مانند هيروشيما و حلبچه و خطوط دفاعي ايرانيان در جنگ تحميلي پديد مي آورند ؛ در عين حال شعار كنترل سلاح كشتار جمعي سر مي دهند . آنان خود در پشت سر مافياي كثيف مواد مخدرند و دم از مبارزه با مواد مخدر مي زنند . آنان نمايش علم گرايي و جهاني سازي علم مي دهند و آنگاه با پيشرفت دانش و فناوري در جهان اسلام مقابله مي كنند و سر برآوردن فناوري هسته اي صلح آميز در كشورهاي اسلامي را گناهي بزرگ مي شمارند . از آزادي و حقوق اقليتها سخن مي گويند ، و حق آموزش و تحصيل را از دختران مسلمان به جرم پايبندي به حجاب اسلامي سلب مي كنند . درباره آزادي بيان و عقيده داد سخن مي دهند ، و ابراز عقيده درباره صهيونيزم را جرم مي شمارند و بسياري از آثار فكري و قلمي برجسته اسلامي را و حتي اسناد به دست آمده از لانه جاسوسي آمريكا در تهران را ، در آمريكا اجازه نشر نمي دهند . در باب حقوق بشر پرگويي مي كنند ، اما دهها اردوگاه شكنجه چون گوانتانامو و ابوغُرَيبْ به پا مي كنند ، يا در مقابل چنين فجايع كم نظيري سكوت رضايت آميز در پيش مي گيرند . آنها از احترام به همه مذاهب سخن مي گويند ، اما از مُرْتَد مَهْدُور الدَّمي چون سلمان رشدي حمايت مي كنند و در راديوي دولتي انگليس سخن كفرآميز بر ضد مقدسات اسلامي مي پراكنند .

امروز بر اثر گستاخي و بي پروايي حماقت آميز زمامداران آمريكا و انگليس ، نقاب خدعه و نفاق آنان شكاف برداشته و نفرت از اين مستكبران به دست خودشان دل ملتها و جوانان مسلمان را انباشته است . امروز در هر كشور اسلامي انتخابات آزاد صورت گيرد ، ملتها بر ضد خواسته آمريكا و انگليس رأي خواهند داد .

اكنون انتخابات عراق پيش روي ما است . هدف ملت عراق و رهبران راستين آنان از انتخابات ، نقطه مقابل هدف اشغالگران از آن است . ملت و رهبران عراق انتخابات را براي تشكيل حكومتي مردمي و برخاسته از اراده مردم و براي عراقي مستقل و

304

يكپارچه و آزاد مي خواهند . انتخابات از نظر آنان بايد پايان اشغال نظامي و سلطه سياسي آمريكا و انگليس باشد . بايد به حضور فتنه انگيز صهيونيستها كه در زير سايه سلاح آمريكائيها خود را به كناره فرات رسانده و خواب آشفته « از نيل تا فرات » را تعبيري ناقص كرده اند ، خاتمه دهد . بايد كدورتهاي فرقه اي و قومي را كه غالباً برانگيخته خباثت دشمنان مشترك است ، به اخوت و اتحاد تبديل كند .

اما انتخابات در خيال خام اشغالگران هدف ديگري دارد . آنان مي خواهند زير نام انتخاب مردمي ، مزدوران خود را كه غالباً به خاطر سوابق وابستگي شان به حزب بعث ، ذليل و رام دست اشغالگران اند ، بر مردم حاكم كنند . مي خواهند هزينه حضور نظامي را از دوش خود بردارند و به دست مزدوران خود هرچه را هم هزينه كرده اند از جيب و نفت عراق جبران كنند . مي خواهند استعمار را در شكل كاملاً جديد آن در عراق مستقر سازند . در اين استعمار فرانوين ، مزدوران بيگانه مانند گذشته به طور مستقيم از سوي استعمارگران به كار گماشته نمي شوند ، بلكه در انتخاباتي كه رأي مردم با تقلب و خدعه هاي رايج ناديده گرفته شده ، كساني به نام مُنْتخب مردم بر سر كار مي آيند . نام و ظاهر كار دموكراسي و باطن آن حاكميت مطلق بيگانه بر ملت مظلوم است .

اكنون دو خطر بزرگ انتخابات عراق را تهديد مي كند : نخست تقلّب و جابجا كردن آرا مردم كه بخصوص آمريكاييها در آن مهارت دارند . اگر زبدگان عراقي و جوانان سياسي و تحصيل كرده با همت و تلاش شبانه روزي بتوانند از وقوع اين تقلب مانع شوند و حكومت مردمي و منتخب خود را بر سر كار بياورند ، آنگاه خطر دوم مطرح مي شود كه كودتاي نظامي و مسلط كردن يك ديكتاتور ديگر بر سرنوشت عراق است .

اين خطر نيز با هوشمندي و موقع شناسي و شجاعت مردم غيور و مؤمن عراق و رهبران حقيقي و بزرگوار آنان قابل دفع است . آنان در اين لحظه حساس تاريخي كه سرنوشت دهها سال آينده آنان را رقم مي زند ، بايد از ايمان و شجاعت و همبستگي ملي خود بيشترين استفاده را ببرند ، انتخاباتي فراگير و سالم و پرشور برگزار نمايند و از نتايج آن با همه توان پاسداري كنند . اختلاف شيعه و سني يا عرب و كرد و تركمان

305

و يا ديگر دسته بنديهاي تفرقه انگيز تنها به وسيله دشمنان دامن زده مي شود ؛ همچنان كه ناامني كه همواره مقدمه بروز ديكتاتوري است از سوي سرويسهاي اطلاعاتي دشمن طرّاحي و تشويق مي شود . كساني كه با ترورهاي جنايتبار ، جان شهروندان عراقي و شخصيتهاي علمي و سياسي را هدف مي گيرند هرگز در شمار مجاهداني كه در راه استقلال عزت اسلامي با اشغالگران ستمگر مبارزه مي كنند ، قرار نمي گيرند .

برادران و خواهران حج گزار ! ملتها و دولتهاي مسلمان !

امروز دنياي اسلام بهش از هميشه به اتحاد و يكدلي و تمسك به قرآن نيازمند است . از سويي ظرفيتهاي جهان اسلام براي توسعه و عزت و اقتدار ، امروز بيش از گذشته آشكار شده و بازيابي مجد و عظمت امت اسلامي ، امروز در سراسر جهان اسلام ، انگيزه و خواست جوانان و فرزانگان شده است . شعارهاي منافقانه مستكبران رنگ باخته و نيّات پليد آنان براي امت اسلامي بتدريج آشكار شده است .

و از سوي ديگر ، جهانخواران كه سوداي حاكميت بر سراسر جهان را در سر مي پرورانند ، از بيداري و وحدت امت اسلامي بيمناك اند و آن را سدي در برابر سيل ويرانگر نقشه هاي خود مي شمرند و در تلاش براي پيشدستي و پيشگيري از آن اند .

امروز ، روز اخوت عملي در همه عرصه ها و در برابر همه فتنه ها است . روز فراهم ساختن زمينه براي حكومت حضرت مهدي ( عجل الله فرجه الشريف ) است . روز اجابت دعوت الهي در همه زمينه ها است . روزي است كه بايد آيه ( اِنّما المُؤمنونَ اِخْوَة ) و آيه ( لاتقولوا لمن القي اليكم السلام لست مؤمنا ) و آيه ( اشداء علي الكفار رحماء بينهم ) را بار ديگر بر دلهاي خود تلاوت كنيم ، بايد چه در هنگام بمباران نجف و فلوجه و موصل ، چه هنگام زلزله دريايي در اقيانوس هند كه دهها هزار خانواده را داغدار كرد ، چه در هنگام اشغال عراق و افغانستان ، و چه در حوادث خونبار هر روزه فلسطين ، تكليف الهي را بر دوش خويش احساس كنيم . ما مسلمانان را دعوت به اتحاد مي كنيم ، اين اتحاد نه عليه مسيحيان يا ساير اديان و ملتها ، بلكه براي مقابله با متجاوزان و اشغالگران و جنگ افروزان ، براي اخلاق و معنويت و احياي عقلانيت و عدالت اسلامي و پيشرفت علمي و اقتصادي و بازيابي عزت اسلامي است . به ياد

306

جهانيان مي آوريم كه وقتي قدس در دوران خلفاي راشدين در دست مسلمانان بود ، مسيحيان و يهوديان در آرامش و امنيت كامل بودند ، اما اينك كه قدس و مراكزي ديگر زير سلطه صهيونيستها يا صليبيهاي صهيونيست است ، چگونه خون مسلمانان را مباح مي شمرند .

حج گزاران عزيز را به خشوع و ذكر و انابه و تلاوت قرآن با تدبر و حضور در نمازهاي جماعت و مهرباني با حاجيان كشورهاي ديگر و پرهيز از وقت گذرانيهاي بيهوده فرا مي خوانم و از خداوند متعال موفقيت و عافيت و قبولي عبادات شما را مسألت مي كنم و همه را به دعا براي حضرت بقية الله ( ارواحنا فداه ) و فرا رسيدن حكومت عدل جهاني آن ذخيره الهي دعوت مي كنم .

والسلام عليه وعليكم ورحمة الله وبركاته .

علي الحسيني الخامنه اي

برگزاري دعاي عرفه

مراسم دعاي عرفه بعدازظهر در چادرهاي كاروانهاي ايراني در عرفات جداگانه برگزار شد . چند كاروان از كاروانهاي مجاور بعثه هم ، در دعاي عرفه بعثه كه باحضور اعضاي بعثه و نماينده ولي فقيه برگزار شد ، شركت كردند .

در اين آيين پرشكوه و معنوي ، پس از تلاوت آياتي از كلام الله مجيد دعاي پرفيض عرفه در صحراي عرفات قرائت شد . در مراسم روحبخش دعاي عرفه همچنين نوحه خوانان و مرثيه سرايان مداحي كردند و زائران بيت الله الحرام با دعا و راز و نياز به درگاه حضرت احديت قلوب خود را جلا دادند و براي سربلندي و سرافرازي مسلمانان و امت اسلامي دعا كردند .

طبق برنامه ريزي قبلي در شوراي هماهنگي بعثه ، مراسم دعاي عرفه به شكلي بسيار شايسته و با شور و حال خاصّي انجام شد . حقيقتاً بنده چنين مراسم با حالي تاكنون در حرمين شريفين نديده بودم . غوغايي از گريه و ناله خيمه نشينان عرفات به آسمان مي رفت و تا ملكوت اعلي اوج مي گرفت و باران اشك بود كه از ديده ها فرو مي باريد ؛ به

307

طوري كه وصف آن در توان من نيست و هيچ گاه خاطره آن را فراموش نخواهم كرد و پس از آن نيز گاهي كه ياد آن صحنه مي افتم ، منقلب مي شوم . چنان كه در جلسه شوراي هماهنگي بعثه ـ كه قبلاً گذشت ـ مقرّر شده بود سه نفر از مداحان اهل بيت ( عليهم السلام ) مداحي و مرثيه سرايي كردند : يكي پيش از دعا ، يكي در بين دعا ، سومي هم پس از پايان دعا ، والحقّ كه سنگ تمام گذاشتند و جانها را با آب توبه و سيلاب اشك شستشو دادند .

البته برخي مسامحات هم صورت گرفت كه اميد است تكرار نشود . به كار بردن برخي تعبيرات كه در شأن معصومان ( عليهم السلام ) نيست و بي احترامي به آنهاست ، نيز پايين آوردن منزلت و عظمت اندوخته خدا حضرت وليّ عصر ( عجّل الله تعالي فرجه ) كار درستي نيست ؛ مثلاً يكي از مداحان خطاب به يكي از معصومان ( عليهم السلام ) گفت : « قربونِ ابروهات بشم من ! » و ديگري خطاب به مردم : « مواظب باش ، ممكن است آنكه كنار تو نشسته ، امام زمان باشد » .

همچنين ذيل دعاي عرفه خوانده شد كه البته اين ذيل از سخنان حضرت سيدالشهداء ( عليه السلام ) نيست ، بلكه از منشآت ابن عطاء الله اسكندراني است . ^{( 1 )}

يكي از كارهاي جالب توجه برخي زائران ايراني اين بود كه با تلفن همراه با بستگان خود در ايران تماس گرفتند و آنها را به شنيدن لحظاتي از مراسم دعاي عرفه دعوت ، و بدين گونه فضاي معنوي عرفات را به نزديكان خود منتقل مي كردند .

به هر حال ، از آنجا كه مراسم دعاي عرفه بعثه شور و حالي وصف ناشدني داشت ، من اشعاري را كه مداحان گرامي در اين مراسم در چادر بعثه در صحراي عرفات خواندند ، يادداشت كردم كه در ذيل مي آيد :

چراغ قلب حرم آفتاب كعبه كجايي ؟ * * * نگاه كعبه به درمانده تا به كعبه درآيي

گهي كنارِ حجر ، گه به مستجار بگريم * * * مگر به زمزم اشكم دو چشم خود بگشايي

بيا يابن الحسن ، بيا يابن الحسن

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . رك : ميقات حج ، شماره 51 ، مقاله « پژوهشي درباره ذيل دعاي عرفه » .

308

تو حجي و تو طوافي ، تو ركني و تو مقامي * * * تو مستجار تو زمزم ، تو مروه و تو صفايي

خوشا به حال دل حاجي اي كه دور تو گردد * * * كه كعبه بيت خدا باشد و تو روي خدايي

بيا يابن الحسن ، بيا يابن الحسن

خوشا به حال دلِ مُحرِمي كه شد به تو مَحْرم * * * تو روح حج ، تو روان حرم ، تو قلب دعايي

به مشعر و عرفات و به مكّه يوسف زهرا * * * تو مشعر و عرفاتي ، تو مكّه و تو منايي

بيا يابن الحسن ، بيا يابن الحسن

* * *

حاجيان جمع اند دور هم همه * * * پس كجا رفته عزيز فاطمه

الهي من ز خود چيزي ندارم * * * چه دارم تا به درگاه تو آرم

چه گويم ذكر ياالله از توست * * * اگر آهي كشم آن آه از توست

به بيت و چار ركن و حجر و زمزم * * * به ابراهيم و نوح و شيث و آدم

به آناني كه از شوق لقايت * * * صفا كردند در كوه صفايت

صفا را با صفا تفسير كردند * * * به مروه آمده تقصير كردند

به حجّاجي كه از يك صبح تا شام * * * زخون خويش پوشيدند احرام

به يك دم از دو عالم درگذشتند * * * به جاي موي سر از سر گذشتند

به آن حاجي كه مقتل شد مطافش * * * هزاران سنگ شد اجر طوافش

به آن حاجي كه خونش زمزمش بود * * * عطش مانند آتش همدش بود

به آن حاجي كه با رأس بريده * * * چهل منزل صفا و مروه ديده

به حجاجي كه ديگر برنگشتند * * * جدا از دامن دلبر نگشتند

به آن حاجي كه تنها داشت شش ماه * * * به خوني كز گلويش ريخت ناگاه

309

به آن شيرين زبان ناز دانه * * * كه جسمش شد كبود از تازيانه

مرا با دست خالي برمگردان * * * جدا از آل پيغمبر مگردان

تو مي داني بُوَد خالي سبويم * * * بود اشكم تمام آبرويم

روم اما وجودم با حسين است * * * به صورت نقش اشكم يا حسين است

* * *

سرزمين عرفات اي تو صفاي جانم * * * من به شوق تو دعاي عرفه مي خوانم

من كه جاري به لبم هست دعاي عرفه * * * مي سپارم دل خود را به دعاي عرفه

سرزمين عرفات اي تو بهشتِ دل من * * * كاش مي بود هميشه حَرَمت منزل من

كاش امروز يكي قرعه به نامم مي خورد * * * نفس مهدي زهرا به مشامم مي خورد

سرزمين عرفات اشك من از ديده رهاست * * * يوسف فاطمه مولاي من امروز اينجاست

اين خوش آن چشم كه امروز رخش مي بيند * * * اي خوش آن دل كه گل از جلوه او مي چيند

حجة بن الحسن اي آينه اميدم * * * كاش مي شد من بيچاره تو را مي ديدم

* * *

خداحافظ فضاي روحاني * * * دگر به پايان رسيده مهماني

خداحافظ نواي يا مولا * * * ابوحمزه ، عرفه ، عاشورا

310

چه ساعاتي ، چه اوقاتي ، چه روضه هايي بود * * * به يارب گفتنم هر دم دلم خدايي بود

خداوندا به گريه زينب * * * به اشك او گذر ز ما امشب

ببخشايم كه جاماندم دوباره از خوبان * * * نصيبم كن كه من گردم به كربلا مهمان

* * *

صداي زنگ قافله از تو بيابونا مي ياد * * * اين كاروان سالار كيه از سفر مكه مي ياد

دختري تويِ محملا خوابِ اسيري مي بينه * * * خواب مي بينه رو گونه هاش اشك يتيمي مي شينه

اين را هم بيفزايم كه امسال به خواندن متن دعاي عرفه اكتفا شد و توضيحي درباره مفاد آن داده نشد ؛ ولي برخي سالهاي گذشته كه حجة الاسلام انصاريان دعا را مي خواند و ضمن دعا برخي فقره هاي آن را توضيح مي داد .

امسال همزمان با برگزاري مراسم برائت از مشركين و دعاي عرفه در جوار چادرهاي ايرانيان كه حجاج تركيه مستقرّند ، بلندگويي با صداي خيلي بلند يكسره از صبح تا غروب عرفه روشن بود و نواري تكراري را پخش مي كرد كه معلوم بود براي مزاحمت با برنامه هاي ايران در نظر گرفته شده و عمدي بود تا صداي ايرانيان به حجاج ساير كشورها نرسد .

روز عرفه نماز ظهر و عصر و سپس مغرب و عشا به امامت نماينده ولي فقيه در چادر بعثه برگزار شد و حجاج عازم مشعر شدند .

عزيمت به مشعر

بيشتر حاجيان ايراني مسير عرفات به مشعر را سواره طي مي كنند و گاه ساعتها در ترافيك مي مانند و برخي كاروانها هم به وقوف اختياري مشعر نمي رسند . تعداد اندكي هم از

311

ايرانيان پياده اين مسير با صفا را مي پيمايند و فيض بيشتري مي برند . بنده هم از آنجا كه از حضرت حجة الاسلام نوّاب بارها وصف پياده روي از مشعر به عرفات را شنيده بودم ، با عده اي از فضلا و دوستان به همراه و راهنمايي ايشان از طريق مشاة پياده راه افتاديم . آنچه قبلاً از آقاي نواب شنيده بودم ، اكنون ديدم و حقّاً كه پياده روي به مشعر صفايي مخصوص دارد . دوستان در مسير دعاي كميل و برخي ادعيه شب عيد را هم خواندند و گهگاه مباحثي علمي را مطرح مي كردند . برخي از كساني كه آقاي نواب را پياده همراهي كردند عبارت اند از : حضرات حجج اسلام آقايان : معين شيرازي ، پارسانيا ، كلباسي ، كشكولي ، علوي و آقايان موسوي و صبور .

در راه چند كاروان ايراني را ديديم كه آنها هم پياده راه مي پيمودند ؛ از جمله كاروان هيأت علمي دانشگاهها و نيز حجة الاسلام شريفي به همراه برخي از افراد كاروان خود او .

نكاتي تجربي درباره وقوف اضطراري مشعر

نكاتي كه مديران كاروانها در مورد وقوف اضطراري معذورين ( بانوان و مردان مسن و ساير موارد ) بايد رعايت كنند ، عبارت اند از :

1 . برايادايموفقوقوفاضطراريلازماستدونفربرايهراتوبوسبهكارگرفتهشوند .

2 . نفر اول از هر اتوبوس براي بردن مشمولان وقوف اضطراري به رمي جمره اقدام و نفر دوم تلاش خواهد كرد تا با هماهنگي راننده و پليس ، اتوبوس را جهت برگرداندن خانمها به چادر نگه دارد .

3 . چنانچه دو نفر مذكور حج واجب انجام مي دهند ، پس از رساندن بانوان به چادر ، جهت اداره امور ساير حجاج كاروان خود به مشعر بازخواهند گشت تا پس از طلوع آفتاب به اتفاق بقيه اعضاي كاروان ، اعمال بعد از وقوف در مشعر را انجام دهند .

4 . افراد باقي مانده از مردان هر كاروان كه وكالت در توكيل را نيز قبلاً از زائران گرفته اند و عمره مفرده انجام مي دهند ، در اولين ساعات روز عيد با همراه داشتن فهرست اسامي مشمولان وقوف اضطراري كه رمي خود را شبانه انجام داده اند ، جهت قرباني از طريق ذابحان مستقر در سالنها و يا ذابحان عمره مفرده كاروان ، به كشتارگاهها خواهند رفت .

312

5 . از عرفات همان گونه كه متعارف است اتوبوس براي انتقال بانوان به جمرات بايد مستقل از آقايان تدارك ديده شود .

6 . بهتر است در مشعر در محلهايي توقف كنند كه بعد از وقوف ، سريعاً بتوانند از محل خارج و به طرف مني حركت نمايند .

7 . بعد از نيمه شب حدود ساعت 24 از مشعر خارج شوند و مستقيماً به طرف جمره عقبه ادامه مسير دهند .

8 . كليه وسايل شخصي مربوط به خانمها از قبيل ساك دستي را در عرفات با اتوبوس آقايان كه صبح روز عيد به خيمه هاي مني مي رسد ، قرار دهند .

9 . در حوالي جمره عقبه اتوبوس حامل خانمها با هماهنگي با افراد پليس ، لحظه اي متوقف شود و بانوان سريعاً رمي جمره كنند و سپس به اتوبوسها سوار شوند و از طريق خط برگشت ، خود را به چادرهاي مني برسانند ( لازم است قبلاً مسيرها را شناسايي و افراد قوي و آشنا از گروه را مأمور اين برنامه كنند ) .

10 . در صورتي كه نتوانند ماشينهاي مذكور را براي برگرداندن خانمها به سمت چادرها حفظ كنند ، جاي هيچ گونه نگراني نيست ؛ چون مي توانند با توجه به خنكي هوا و خلوتي نسبي خيابانها ، پياده به طرف چادرها بازگردند . در هر صورت ان شاءالله اين افراد حدود ساعت سه بعد از نيمه شب در چادرها خواهند بود .

11 . بانواني را كه قادر به رمي جمره نيستند ( و بايد با نيابت رمي آنها انجام شود ) ، حتماً در اتوبوس آقايان سوار كنند كه نايبانشان در روز عيد به نيابت از آنان رمي كنند .

در صورتي كه اين برنامه با دقت انجام شود ، گذشته از اينكه بانوان ، مشكل سنگين رمي روز عيد را ندارند ، قرباني براي آنان از اول آفتاب روز عيد مقدور است و امور كاروان نيز تسهيل مي گردد .

12 . چنانچه فرد مستقر در قربانگاه ، حج تمتع انجام داده باشد ، كماكان مي تواند در داخل كشتارگاه حضور يابد و به امر نيابت بپردازد تا ذابح ، كار قرباني را انجام دهد . ( در اين جا بايد دقت شود لباس اين فرد با خون قرباني نجس نشود ) .

313

پنجشنبه 10 ذي حجه

1/11/1383

قدرداني نماينده ولي فقيه از شركت ايرانيان در مراسم برائت از مشركين

نماينده ولي فقيه و سرپرست حجاج ايراني در پيامي كه خطاب به زائران ايراني بيت الله الحرام فرستاد ، ضمن تبريك عيد سعيد قربان ، حضور گسترده آنان در مراسم دشمن شكن برائت از مشركين را مبيّن رشد سياسي ، آگاهي ، ايمان و بالندگي حجاج ايراني دانست . در اين پيام كه امروز عيد سعيد قربان در مني در اختيار خبرنگاران قرار گرفت ، آمده است :

زائران ايراني هنگام وقوف در عرفات به عنوان اولين مرحله از حج تمتع با شركت در مراسم پرصلابت برائت از مشركين ، مراتب انزجار و برائت خود را از مشركان و ملحدان جهان به ويژه آمريكا و اسرائيل اعلام كردند .

حج ابراهيمي و حج اسلام ناب با توجه به خدا و برائت از مشركان معنا مي گيرد و از كنگره حج ، پايگاه و جايگاهي براي اعلام اقتدار مسلمانان و انزجار پيروان قرآن كريم از تمامي آناني كه بر ضد اسلام و مسلمانان توطئه مي كنند ، مي سازد .

وي با اشاره به پيام روشنگر مقام معظم رهبري به مناسبت حج سال جاري گفت :

اين پيام بار ديگر روشن ساخت كه مسلمانان اكنون بيش از هميشه به وحدت و يكپارچگي ، همدلي و همزباني براي نمايش اقتدار دنياي اسلام و بي اثر كردن هجوم

314

همه جانبه مشركان نيازمندند و علما و متفكران مسلمان براي تحقق اين هدف مهم ، مسؤوليتي خطير و تاريخي را بر عهده دارند .

نماينده ولي فقيه در پايان اين پيام ابراز اميدواري كرده است كه زائران ايراني خانه خدا در سلامت كامل ساير مناسك حج را انجام دهند و با حجي مقبول و سعيي مشكور به ميهن اسلامي بازگردند .

درك نكردن وقوف اختياري مشعر

يكي از مراحل مشكل حج تمتع ، كوچ از عرفات به مشعر در آن ازدحام كم نظير و ترافيك سنگين اتوبوسهاست ؛ به طوري كه يك سال بنده و كاروان همراه حدود هفت ساعت براي طيّ اين مسير چند دقيقه اي در اتوبوس بوديم . البته تمام مشكل اين نيست ؛ مشكل اين است كه برخي بر اثر ترافيك وقوف اختياري مشعر را درك نمي كنند . در چنين مواردي قبلاً بايد روحاني و مدير كاروان توجيه شوند كه اگر احتمال دادند به وقوف اختياري نمي رسند ، فوراً از اتوبوس پياده شوند و ادامه مسير تا مشعر را پياده طيّ كنند . متأسفانه امسال هم برخي اتوبوسهاي چند كاروان ـ هم از مردان هم زنان ـ اختياري مشعر را درك نكردند . بدتر اينكه برخي مردان كه سوار اتوبوسهاي سقف دار شده بودند ، در طيّ مسير عرفات به مني با روز مواجه شده و توجه نداشته اند كه استظلال در روز در طيّ مسير حرام است و از اتوبوس پياده نشده اند .

پيش از ايام تشريق روحاني و مدير كاروان اينگونه نكات را بايد به همه زوّار يادآوري كنند تا اگر همراه اتوبوسي روحاني يا مدير نبود ، خود حاجيان تكليف خويش را بدانند .

همچنين خوب است توصيه شود جوانان و آنان كه توانايي دارند ، اين مسير هفت كيلومتري را پياده طي كنند تا معنويت و صفاي بيشتري نصيبشان شود . در طريق مشاة ( راه پياده روها ) نورافكنهاي قوي همه جار را روشن كرده و آبريزگاه و سرويس بهداشتي در دسترس زائران است . با اينهمه هنوز هم بسياري از حجاج در گوشه و كنار راه و گاهي در منظر عده بسياري قضاي حاجت مي كنند ، كه موارد متعددي را خود بنده شاهد بودم .

315

نمي دانم اين ابتدايي ترين ادب اسلامي كي رعايت خواهد شد ؟

بناي جديد جمرات

در دهه هاي اخير مشكل ترين عمل حج تمتع رمي جمره عقبه در روز عيد قربان بود كه چندين سال عده زيادي بر اثر آن كشته شدند . دردناك ترين و تازه ترين اين حوادث ، سال گذشته ( حج 1424 ) رخ داد كه طيّ آن 251 حاجي از كشورهاي مختلف و از جمله آنها يك نفر نيز از كشور ما كشته شدند . ^{( 1 )}

اين فاجعه دهشتناك باعث شد مقامات سعودي ـ براي حفظ آبروي خود ـ چاره جويي كنند . آنان براي اين موضوع از سه راه چاره انديشيدند : 1 . تفويج و گروه بندي حجّاج براي رمي ، كه مشروح آن پيشتر گفته شد ؛ 2 . تغيير برخي فتاوي فقهي در خصوص رمي و وقت آنكه پس از اين خواهيم گفت ؛ 3 . طرح توسعه جمرات كه مهم ترين تحوّل امسال در مشاعر مقدّس همين توسعه جمرات است . جمرات كه پيشتر سه ستون مرتفع بود ، امسال به سه ديوار به طول 25 متر تبديل شده اند . ارتفاع اين ديوارها در همكف و زير پل تا سقف پل است و روي پل هم چندين متر ، به طوري كه ريگ رمي كنندگان در هر طرف ، به رمي كنندگان طرف ديگر اصابت نمي كند و بدين گونه بخشي زيادي از خطر رمي جمره برطرف مي شود .

ديگر آنكه قبلاً همه در اطراف ستوني كه حدود يك متر در يك متر طول و عرض آن بود ، ، اجتماع مي كردند و اكنون در اطراف ديواري به طول 25 متر ، و از شدّت ازدحام بسيار كاسته مي شود . بنابراين كساني كه سالهاي گذشته در صبح عيد موفق به رمي جمره عقبه نمي شدند و نايب مي گرفتند ، امسال توانستند به راحتي رمي كنند .

مهم ترين بحث فقهي در بعثه ها و محافل علمي امسال بحث رمي جمرات بود كه آيا رمي به هر جاي اين ديوار 25 متري كافي است يا نه ؟ برخي مراجع مانند حضرت آية الله فاضل لنكراني و حضرت آية الله شبيري زنجاني فتوا داده اند كه رمي به همه جاي اين

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . مشروح ماجرا در كتاب با كاروان صفا ، ص 448 ـ 454 آمده است .

316

ديوارها صحيح و مجزي است ؛ چون ملاك صدق عرفيِ رمي جمره است و عرفاً بر اين ديوارها جمرات صدق مي كند ؛ هرچند توسعه پيدا كرده اند ؛ همان گونه كه بر قسمتهاي توسعه يافته مسجد الحرام و مسجد النبي ( صلّي الله عليه وآله ) مسجد الحرام و مسجد النبي ( صلّي الله عليه وآله ) صدق مي كند و احكام فقهي اين دو عنوان بر قسمتهاي جديد و توسعه يافته هم بار مي شود . اساساً از روايات استفاده مي شود كه در عصر معصومان ( عليهم السلام ) هم جمرات ديوار بوده است نه ستون ؛ چون به آنها « حيطان ( = ديوارها ) اطلاق شده است . حدود يكصد سال پيش كه رفعت پاشا مرآة الحرمين را نوشته است نيز جمرات مانند پيش از توسعه امسال نبوده است . رفعت پاشا مي نويسد :

جمره عقبه ديواري سنگي است به ارتفاع حدود سه متر و عرض حدود دو متر كه بر روي قطعه سنگ بلندي به ارتفاع يك متر و نيم از روي زمين بنا گرديده است . ^{( 1 )}

برخي فقها هم مي گويند بايد به قسمتي از اين ديوار كه جاي ستون قبلي است رمي كرد و چون ستون قبلي از دو سمت راست و چپ توسعه پيدا كرده است ، نقطه مياني اين ديوار درست جاي ستون قبلي خواهد بود . و چون قطعه سنگهايي حدود 1 * 1 متر اين ديوار را پوشانده است ، تشخيص قسمت مياني ديوارها كار دشواري نيست . به هر حال فتاوي فقها را در اين باره در فصل سوم همين كتاب درج خواهم كرد .

برخي از روحانيون كاروانها براي رعايت اين احتياط و تسهيل امر براي كاروانيان هنگام رمي كاروان در كناري ايستاده بودند و با چراغ ليزري به نقطه مياني ديوارها نور مي انداختند تا زائران بدون معطّلي نقطه مياني را رمي كنند . شايد بتوان با علامتي مثل پاشيدن رنگ به قسمتهاي مياني ، اين نقطه را دقيقاً مشخص كرد تا نيازي به استفاده از اين راه چاره هم نباشد .

برخي هم مانند آية الله اشتهاردي كه مقيّدند حتّي الامكان احتياطها را رعايت كنند ، به سه نقطه ديوارها رمي مي كردند : نقطه مياني ، سمت راست اين نقطه ، و سمت چپ آن .

به هر حال ، امسال بحمدالله آنقدر رمي آسان شده بود كه كساني كه در سالهاي گذشته

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . مرآة الحرمين ، ص 344 ، ( ترجمه فارسي ) .

317

قادر به رمي جمره عقبه نبودند امسال به راحتي توانستند آن را رمي كنند .

علاوه بر توسعه جمرات ، دولت سعودي پل جمرات را نيز تعريض كرده و راههاي ورودي و خروجي آن را افزايش داده است . همچنين نيروهاي اِسعاف و شرطه ها مقيّد به ايجاد نظم بيشتر بودند و نيروهايي با لباس زرد كنار جمرات ايستاده بودند و به افراد ناتوان كمك مي كردند و كساني را كه رميشان پايان مي يافت از اطراف جمرات دور مي كردند .

به هر حال ، اين طرح توسعه را دولت سعودي بيست سال پيش بايد اجرا مي كرد . بنا به نوشته سعودي گازت ويژه نامه فارسي روزنامه سعودي عكاظ ، در شماره اول خود ، دولت براي طرحهاي مني بيش از 750 ميليون ريال سعودي هزينه كرده است . اين روزنامه نوشت : « شاهزاده عبدالمجيد بن عبد العزيز امير منطقه مكه مكرمه و رئيس كميته مركزي حج 23 ذي قعده از پيشرفت كار در طرحهاي رو به اتمام مشاعر مقدسه بازديد كرد » .

مشاعر مقدسه امسال شاهد طرحهاي عمراني گسترده اي با هزينه اي بالغ به 750 ميليون ريال بوده است كه اهم آنها آن طرح پل جمرات است ، به اضافه تغيير شكل حوضچه هاي رمي جمرات و نصب تابلوهاي الكترونيكي براي راهنمايي حجاج كه تعداد افراد روي پل جمرات را نشان مي دهد .

دكتر حبيب زين العابدين معاون وزير امور شهري و روستايي در اين باره گفت :

از اقدامات مهمي كه امسال صورت گرفت يكي انتقال كشتارگاه شماره ( دو ) المعيصم به خارج از منطقه مشاعر مقدس بود ؛ به گونه اي كه فضا براي تردد بهتر و آسان تر حجاج جنوب شرق آسيا باز شده است .

از طرحهايي كه امسال در مشاعر مقدسه به اجرا درآمد ، احداث چهار تونل جديد ويژه پياده روها در مني است تا از شدت تراكم جمعيت در مني كاسته شود . گفتني است كه اين طرح به پايان رسيده و در اين فصل مورد بهره برداري قرار مي گيرد . طول اين تونلها سه كيلومتر است و منطقه المعيصم را به مني و عزيزيه متصل مي كند و در مقابل هر تونل پلي احداث شده كه تردد پياده روها و اتومبيلها را آسان مي كند . در كنار اين تونلها يك پاركينگ براي ماشينها احداث شده است كه گنجايش آن پنجاه تا هفتاد اتومبيل است .

318

طرحي در دست است كه بيمارستان اختصاصي نور را به منطقه كدي متصل مي كند . هزينه اين طرح 275 ميليون ريال است و از كدي به سوي بزرگراه مكه ـ جده ادامه خواهد يافت .

آقاي محمد علي شافعي منشي كميته مركزي حج نيز اظهار داشت كه بر پيشرفت كار در اين پروژه ها نظارت خواهد كرد تا سال آينده حجاج از آن برخوردار شوند . شافعي گفت : « طرحهاي ديگري در دست مطالعه است كه هرگاه به تأييد كميته مركزي حج برسد ، دستور اجراي آن به دستگاههاي اجرايي ابلاغ خواهد شد » .

در شماره جديد مجله الحج و العمرة ( شماره 59 ، ذي حجه 1425 ) هم مقاله اي به انگليسي درباره طرح توسعه جمرات در چندين طبقه چاپ شده است . گفتني است كه ماهنامه الحج و العمره را وزارت حج عربستان با نظارت آقاي دكتر ايادبن امين مدني وزير حج منتشر مي كند سردبير نشريه حسين بافقيه و حاتم حسن قاضي معاون وزير حج نيز در شمار اعضاي شوراي سردبيري و دكتر ابوبكر احمد باقادر از شخصيتهاي فرهنگي عربستان مشاور مجله است . اين نشريه در داخل و خارج عربستان توزيع مي شود . نشاني اينترنتي آن : WWW . hajandumramag . com است .

امسال همچنين نزديك جمرات تابلوهايي نصب شده بود كه روي آنها به عربي و انگليسي و فارسي نوشته شده بود كه علما اجازه داده اند قبل از رمي جمرات ، طواف افاضه ( طواف حج ) انجام شود . البته فقهاي شيعه چنين اجازه اي نداده اند و ظاهراً اين فتواي تنها برخي از علماي اهل سنت است .

حضور 95 ذابح ايراني در قربانگاهها

يكي از ابتكارات ستودني سالهاي اخير ، اعزام عده اي كارآزموده براي ذبح قرباني ايرانيان است . امسال نيز 95 نفر ذابح حرفه اي در قالب يك كاروان به مكه آمده اند تا قرباني ايرانيان را ذبح كنند . اين عده عمره مفرده انجام مي دهند تا بتوانند از آغازين لحظات روز عيد تا روز يازدهم ذي حجه قرباني ايرانيان را ذبح كنند .

319

مدير كاروان ذابحين سال 83 ، حميدرضا سلطان پور گفت :

اين ذابحين از استانهاي خوزستان ، مازندران ، خراسان ، قم ، تهران ، و توابع و اصفهان هستند كه از طريق فراخوان طرح قرباني در حج تمتع شركت و نمره قبولي را كسب كرده اند . شيوه آزمون چنين بوده كه هر ذابح بايد در هر دقيقه ، هجده قرباني را ذبح مي كرد ؛ زيرا آنان بايد عمل قرباني حدود صد هزار گوسفند زائران ايراني را عمدتاً در روز عيد قربان انجام دهند .

آقاي عبدالله نصيري گفت : « امروز پنجشنبه بيش از هشتاد درصد حجاج ايراني موفق به انجام قرباني شدند » . وي ذبح بيش از هشتاد هزار رأس قرباني در يك روز را بي سابقه خواند و گفت :

قرباني مابقي حجاج نيز پيش از ظهر فردا جمعه ذبح خواهد شد .

امسال نيز همانند سالهاي پيش ، گوشت چهل هزار گوسفند ذبح شده زائران ايراني براي مصرف محرومان تحت پوشش كميته امداد امام ( رحمه الله ) به لبنان فرستاده خواهد شد .

نصيري ، وضعيت زائران ايراني را خوب خواند و گفت :

در مرحله اول رمي جمرات كه امروز انجام شد ، حجاج ايراني بدون هيچ مشكلي به كاروانهاي خود بازگشتند .

وي نوبت بندي حجاج براي رمي جمرات را در كم شدن مشكل براي زائران ايراني موثر دانست و گفت :

به محض مطلع شدن از ازدحام در مسير و محل رمي جمرات ، كاروانها را از حركت بازداشتند تا وضع به صورت عادي در آمد و كاروانها رمي جمرات خود را انجام دادند .

طي روزهاي گذشته زائر گم شده در مقايسه با سالهاي گذشته كمتر داشتيم و علت آن نيز مناسب بودن هوا ، درصد بالاي زائران باسواد و توجه آنان به علائم راهنما بوده است .

مراسم روح بخش دعاي كميل

هزاران حاجي در شامگاه عيد قربان با اميرمؤمنان علي ( عليه السلام ) همنوا شدند و در سرزمين مني

320

دعاي كميل را زمزمه كردند . اين مراسم ، پس از اقامه انماز جماعت به امامت آقاي ري شهري نماينده ولي فقيه و سرپرست حجاج ايراني ، در فضايي معنوي و روحاني برگزار شد . حجاج بيت الله الحرام با زمزمه دعاي كميل در سرزمين مني از خداوند طلب آمرزش و بخشش كردند و قبولي اعمال حج خود را خواستار شدند .

در اين مراسم ، حاضران براي عزت روزافزون جمهوري اسلامي ايران و شكست توطئه هاي دشمنان دعا كردند .

نماز ظهر و عصر امروز در چادر بعثه در مني به امامت حجة الاسلام والمسلمين طباطبايي ( امام جمعه اصفهان ) برگزار شد .

عبارات فارسي مضحكِ تابلوهاي سعودي

امسال برخلاف سالهاي قبل ، در مدينه ، مسجد شجره و مني ، علاوه بر عربي ، اردو و انگليسي ، به زبان فارسي هم روي تابلوها عباراتي براي راهنمايي زائران نوشته اند ، ولي چون از مترجمانِ ناشي استفاده كرده اند ، جملات مضحك ، نامفهوم و عجيبي روي تابلوها ثبت كرده اند . دو نمونه از اين دست را مربوط به مسجد النبي ( صلّي الله عليه وآله ) در مدينه قبلاً ياد كرديم . دو نمونه ديگر يكي در مني و ديگري در مسجد شجره را اكنون يادآور مي شويم : نزديك چادر بعثه در مني كنار شيرهاي آب براي وضو اين تابلو نصب شده است :

برادرم * الحاج المحترم * نه ريختاندن آب بسيار دليل بر كمال عقل بو مي كند .

اين عين عبارات با حفظ رسم الخط است . كاتب چون فارسي بلد نبوده « تو » را « بو » نوشته است . كسي از اين عبارت به تنهايي چيزي دستگيرش نمي شود . ما هم بعد از خواندن عبارت عربي اين مضمون ، بر همان تابلو ، مقصود را فهميديم :

أخي الحاج عدم الإسراف في الماء دليل علي وعيك .

روشن است كه اين عبارت بايد بدين صورت ترجمه شود : « اسراف نكردنِ آب نشانه شخصيت شماست » .

نمونه ديگر تابلوي مسجد شجره در مدينه است كه كنار دو در ورودي مردان

321

به شبستان مسجد نصب شده است :

برادر حاجي محترم ممنوع است قطعاً داخل شرن شنطه بزرگ الي شنطه دستي و پول نقدي .

اينجا هم كاتب به جاي « داخل شدن » ، « داخل شرن » نوشته است .

روشن است كه اينجا نيز كسي از اين جمله چيزي نمي فهمد و ما هم به مدد عبارات عربي تابلو مقصود را دريافتيم :

أخي الحاج والمعتمر ، ممنوع منعاً باتّاً دخول الحقائب الكبيرة عدا حافظات النقود .

يعني بردن كيفهاي بزرگ به داخل مسجد جدّاً ممنوع است ، ولي كيف پول ( كيف دستي ) مانعي ندارد . ملاحظه مي شود كه مترجم به جاي « كيف » از « شنطه » و به جاي « إلاّ » ( عدا ) از « الي » استفاده كرده و آش شله قلمكاري تحويل داده است !

فراموش نكنيم كه بسياري از عربي نويسيهاي ما ايرانيان ـ كه به روشي درست ادبيات عرب را نياموخته ايم ـ نيز دست كمي از اين عبارات ندارد كه شرح و وصف آن را « اين زمان بگذار تا وقت دگر » .

322

جمعه 11 ذي حجه

2/11/1383

رمي دوباره شيطان

امروز نيز زائران ايراني پس از خواندن دعاي ندبه در چادرهاي مني ، براي رمي دوباره شيطان روانه جمرات شدند . در چادر بعثه نيز دعاي ندبه خوانده شد و برخي كاروانهاي همجوار در آن شركت كردند . امروز به دليل خلوت بودنِ نسبي مسير رفت و برگشت جمرات ، و از سوي ديگر عدم خستگي و تراكم كارهاي روز عيد ، در مسير رفت و برگشت جمرات و نيز در كنار جمرات با حوصله و تأنّي بيشتر اوضاع را زير نظر داشتم : امسال مأموران بيشتري حدود ده هزار نفر در راه و در جمرات كنترل اوضاع و راهنمايي حجاج را بر عهده دارند . براي حفظ نظافت و بهداشت تابلوهاي تبليغاتي با مضمون « لنراعي مشاعرنا » به عربي و انگليسي در جاي جاي مني به چشم مي خورد ، ماشينهاي مكنده و جاروبرقيهاي ماشيني بزرگ لا ينقطع زباله ها را جمع مي كنند ، امّا شگفتا كه از كثرت آنها از عهده برنمي آيند . دستفروشان و حاجيانِ بي خيمه همچنان عرصه را بر سايرين تنگ كرده و راه عبور و مرور را بسته اند .

حدود يكصد متكدّي و سائلِ سمج به رديف در مسير بازگشت از جمرات سمت

323

راست پل ، هنگامي كه از مكه به سمت مني بياييم ، صف كشيده اند و اغلب معلول جسمي اند و از حاجيان طلب مساعدت مي كنند .

آمبولانسهاي سعودي آماده به خدمت صف كشيده اند و منتظرند تا كسي به آنها مراجعه كند . اما امروز و فردا يازدهم و دوازدهم ، چون اهل سنت بعدازظهر رمي مي كنند ، پيش از ظهر جمرات خلوت است و شيعيان بدون مزاحمت ديگران به رمي جمرات مي پردازند . آنچه بسيار آزار دهنده است و چهره حج و اسلام را مشوّه مي كند ، آلودگي شديد مني مخصوصاً محوطه جمرات است كه تاكنون تدبيري براي آن نينديشيده اند ^{( 1 )} .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . شهيد مظلوم دكتر بهشتي در كتاب حج در قرآن به مناسبتي مي گويد : « اگر ما امروز از حج كم بهره برداري مي كنيم ، بايد براي بهره برداري صحيح از آن فكر كنيم . . . و اين مراسم را به گونه اي برگزار نماييم كه به راستي باشكوه باشد و نه خداي ناكرده مايه سرشكستگي .

در يكي از فيلمهايي كه به عنوان خبر در ( تلويزيون ) آلمان ، از مراسم حج نشان مي دادند بعضي از قسمتهاي اين گزارش مصوّر آن طور كه انسان دلش مي خواست غرورانگيز بود . سال بعد كه من خودم به حج مشرف شدم ، ديدم اين فيلمبردار را يا اجازه نداده اند ، يا لااقل آنقدر خبيث نبوده است كه انگشت روي جاهاي حساس بگذارد . براي اينكه ديدم در موقع طواف كه بايد خودش يكي از نمايشهاي جالب از حركت منظم مردم با ايمان ، به گرد يك محور باشد با كمال تأسف به علت جهالت عده اي از مردم ، اين خاصيت ارزنده اش را از دست داده است . در طواف همين قدر كه طواف كننده ما در برابر حجرالاسود مي رسد ، از دو طرف نظم به هم مي خورد ، يكي از طرف كساني كه بدون آگاهي و توجه و بدون رعايت نظم لازم مي خواهند بيايند و طواف را شروع كنند كه خود را بي جهت به جمعيت مي زنند ؛ و يكي هم از طرف كساني كه در مقابل حجرالاسود كه مي رسند به سمت آن مي روند براي اينكه حتماً به آن دست بزنند يا آن را ببوسند ( استلام و تقبيل ) ، حال بايد ديد اين مسأله در عصر ائمه ما چگونه مطرح شده و امام در اين باره چگونه دستور داده است ؟ راوي مي گويد از امام صادق ( عليه السلام ) پرسيدم : آيا در موقع طواف ، ما « استلام حجر » بكنيم ؟ براي تيمن و تبرك دست به سنگ بكشيم ؟ فرمود : اما من كه نمي كنم ؟

عرض مي كند : مگر نه اين است كه از پيغمبر ( صلّي الله عليه وآله ) روايت شده است كه آن حضرت در موقع حج دست به سنگ مي كشيد و آن را مي بوسيد ؟

فرمود : بله ( ولي ) براي او جا باز مي كردند و نظم به هم نمي خورد ، تا مي آمد فوراً مي توانست بدون اينكه نظم را به هم بزند اين كار مستحب مؤكد را انجام بدهد ، ولي براي من كه امام صادق هستم اين ( امر ) ميسر نيست . بنابراين من از « استلام حجر » صرفنظر مي كنم كه وضع آبرومند طواف را متزلزل نكنم .

حال به شيعه امام صادق ( عليه السلام ) بايد گفت كه آيا در موقع تشرف به حج به اين توصيه و عمل مؤكد پيشواي عظيم الشأن و امام بزرگوارت توجه و عمل مي كني ؟ يا تو نيز آنجا كه مي روي مثل غير شيعه ( چون اتفاقاً اين كار را بيشتر غير شيعه مي كنند ) هجوم مي بري ، صف را مي شكني و طواف مردم را از بين مي بري براي اينكه دستت به سنگ برسد يا سنگ را ببوسي و بعد هم به اين اكتفا نمي كني ، بلكه قدري آن طرف تر مي خواهي خودت را به طرف در كعبه بيفكني تا درب را هم ببوسي ، بعد هم آن شرطه ـ البته آن دفعه كه من ديدم ـ با آن پارچه بلندي كه دستش گرفته و سرش را گره زده و بر سر تو بزند كه : برو پايين .

او چرا مي زند ؟ او نه به خاطر اين كه روي مخالفت مذهبي اين كار را مي كند ؛ براي اينكه از نظر مذهبي براي آنها ، اين كار عيبي ندارد . ولي بيشتر اين اقدام ، از اين نظر است كه اگر آنجا اين امكان را به اشخاص بدهند كه خودشان را از آن پله ها ، براي بوسيدن در بالا بكشند ، بايد در هر سفر و موسم حجي ، گزارشي مربوط به تلفات عده اي در زير دست و پاي اين بوسندگان درب را در جرايد مختلف دنيا بخوانيم و تأسف بخوريم . براي جلوگيري از اينكه كسي زير دست و پاي اين در بوسها له نشود ، آن شُرطه با آن چيزي كه دستش هست مي زند كه مردم را از بوسيدن دور كند . من آنجا ديدم كه اگر اين فيلمبردار موفق شده بود صحنه اي از اين منظره را از حج در اخبار منعكس بنمايد ، چقدر مايه شرمساري بود ؟ اين امر ناشي از جهل و ناداني و تربيت نكردن قبلي مردمي است كه به اين سفر مقدس مي روند .

بدون شك يكي از واجبات اجتماعي ما اين است كه هر وقت عازم حج شديم يا كسي را عازم حج ديديم حتما او را نسبت به اين مطالب حساس ، راهنمايي كنيم و لااقل به اندازه يك نفر از اين منظره هاي نامطلوب بكاهيم . اگر بتوانيم اجتماعي بودن حج را آن طور كه هست زنده و آبرومند نگه داريم بسيار جالب است » .

324

تبليغات وهّابيت در مني

تبليغات وهّابيت در مني هم دست از سر مردم بر نمي دارد و اهداي كتاب به حجّاج يكي از برنامه هاي تبليغي وهّابيت است . امروز در مني جعبه اي مقوّايي و شيك حاوي چهار كتاب از منشورات مجله البيان به برخي حجّاج ايراني هديه كرده اند . رو و پشت اين جعبه ـ به ترتيب ـ نوشته اند :

ـ أربعة كتب في العقيدة والحج ، 1425 . مشروع توزيع كتب العقيدة والحجّ علي ضيوف الرحمن .

ـ تلبية لحاجة الكثيرين من أبناء الأُمّة ؛ تقويماً للانحرافات وبياناً للسبيل المستقيم .

اين چهار كتاب عبارت اند از :

1 . دمعة علي التوحيد : حقيقة القبورية وآثارها في واقع الأُمّة ، مجموعه مقالاتي است از چند نويسنده .

2 . حقوق النبي ( عليه السلام ) بين الإجلال والإخلال ، مجموعه مقالات است .

3 . اعتقاد أهل السنّة في الصحابة ، تأليف دكتر محمد بن عبدالله الوهيبي .

4 . أحوال النبي في الحجّ .

325

كه همه اينها از منشورات مجله البيان است و برخي از آنها مقالاتي است كه پيشتر در اين مجله چاپ شده اند .

علاوه بر اينها ، نوار كاستي به برخي حجاج هديه شده كه مردي افغاني به فارسي افغاني نه ايراني ـ و گاه با عبارات سبك و مضحك فارسي كه نمونه اش در تابلوهاي سعودي گذشت ـ به هدايت شيعيان ! مي پردازد ! و اگر در مجالس جشن و شادماني اين نوار را گوش دهند ، نيازي به برنامه هاي فكاهي و طنز براي خنداندن حاضران نيست !

علاوه بر اين كتابها ، در جاهاي ديگر و به مناسبتهاي مختلف ، مبلّغان سعودي كتابهاي ديگري به زائران ايراني هديه مي دادند ؛ از جمله :

1 . عقيده اهل سنّت و جماعت ، تأليف محمد بن صالح العثيمين ، ترجمه اسحاق بن عبدالله دبيري العوضي .

2 . معناي لا إله الاّ الله و مستلزمات آن در فرد و جامعه اسلامي ، تأليف دكتر صالح بن فوزان الفوزان ، ترجمه همان مترجم .

3 . اربعون نووي ، تأليف محيي الدين نووي ، ترجمه همان مترجم .

4 . آموزش نماز ، تأليف دكتر عبدالله بن احمد بن علي الزيد ، ترجمه همان مترجم .

5 . چگوني حج و عمره و زيارت با دعا . تهيه و تنظيم دفتر علمي بنياد هديه به حجاج ، ترجمه همان مترجم .

چاپ اوّل اين پنج كتاب به زبان فارسي ، امسال ( 1425 ) به وسيله معاونت مطبوعات

و پژوهشهاي علمي وزارت شؤون اسلامي و اوقاف و دعوت و ارشاد عربستان منتشر شده است .

6 . التحقيق و الإيضاح لكثير من مسائل الحجّ والعمرة والزيارة علي ضوء الكتاب و السنّة ، تأليف عبدالعزيز بن عبدالله بن باز .

7 . فتاوي تتعلّق بأحكام الحجّ والعمرة والزيارة ، تأليف همان مؤلّف و « اللجنة الدائمة للبحوث العلمية والإفتاء » .

8 . دليل الحاج و المعتمر وزائر مسجد الرسول ( صلّي الله عليه وآله ) ، تأليف مجموعة من العلماء .

اين سه كتاب را هم وزارت شؤون اسلامي عربستان به سال 1421 ق منتشر كردهاست .

326

9 . فتاوي مهمة لعموم الأُمّة ، تأليف عبدالعزيز بن عبدالله بن باز و محمد بن صالح العثيمين .

10 . الدروس المهمّة لعامّة الأُمّة ، تأليف عبدالعزيز بن عبدالله بن باز ، چاپ دار أضواء زمزم للنشر .

11 . وجوب العمل بسنّة الرسول وكفر من أنكرها والتحذير من البدع ، تأليف عبدالعزيز بن عبدالله بن باز ، چاپ همان ناشر .

ضيافت ملك فهد در كاخ مني

همه ساله روز يازدهم ذي حجه ملك فهد رؤساي بعثه هاي كشورهاي مختلف ، سفراي كشورهاي اسلامي و عربي ، مهمانان ويژه ملك فهد مانند رؤساي جمهور ، معاونان و وزرا را به كاخ پادشاهي مني دعوت مي كنند . معمولاً علاوه بر ملك فهد ، وليعهد اول ، اميرعبدالله ، و وليعهد دوم امير سلطان نيز در آن حضور دارند . امسال براي نخستين بار خود ملك فهد ـ شايد به دليل بيماري ـ در اين ضيافت حضور نداشت و به نيابت از او امير عبدالله اين مراسم را برگزار كرد . در اين ضيافت شاه مالزي ، رئيس جمهور سودان عمر حسن البشير ، رئيس جمهور بنگلادش ، نخست وزير سنگال ، امير سلطان بن عبدالعزيز ، امير متعب بن عبدالعزيز ، امير نواف بن عبدالعزيز ، امير نايف بن عبدالعزيز ، امير عبدالمجيد بن عبدالعزيز و از بعثه ايران آقاي ري شهري در اين جلسه شركت داشتند . در اين ضيافت ابتدا اياد بن مدني وزير حج سخنراني كرد و ضمن سخنانش گفت : « شمار حجّاج امسال از سالهاي گذشته بيشتر است و اين تعداد حاجي در تاريخ حج بي نظير است » . پس از وي دبير كل رابطة العالم الاسلامي عبدالله بن عبدالمحسن تركي سخن گفت . سپس رئيس بعثه و وزير شؤون ديني پاكستان محمد اعجاز الحق به نيابت از ميهمانان از ملك فهد و خدماتش تشكر ، و از ملك عبد العزيز به نيكي ياد كرد . آنگاه امير عبدالله متن خطابه اش را قرائت كرد كه بخشي از آن چنين است :

بسم الله الرحن الرحيم

والصلاة والسلام علي سيّدنا و نبيّنا محمّد و علي آله و صحبه أجمعين . . إخواني و

327

أخواتي حجاج بيت الله الحرام . . السلام عليكم ورحمة الله وبركاته . . . أبارك لكم إتمام مناسك الحج في يسر و سهولة بفضل من الله و تفضله عليكم بالمثول في هذه الأماكن الشريفة علي صعيد واحد مؤكدين رسالة الإسلام الخالدة ودعوته إلي التسامح والسلام ونبذ الفرقة مرسخين بذلك إحساسكم بأنكم خير أمة أخرجت للناس .

إخواني ضيوف الرحمن . . لا يمر موسم من مواسم الحجّ الا وأتأمل الحشود العظيمة التي جاءت من كلّ فجّ عميق . . وأخرج من تأملي بأنّ الأمل مازال معقوداً علي أُمتنا لتوحيد كلمتها وان تخرج من حالة التشرذم والتمزق .

إنّ هذه الوحدة ايها الخوة ماثلة فيما نشاهده في الحج . . . فالحجاج في حشدهم المبني علي الإيمان والتسامح يقدمون لقادة الاُمة الإسلامية القدوة في أن وحدة الاُمة قريبة منا ماثلة في رسالة الحج حيث تتحد فيها المقاصد والغايات و تمتد جسور الحوار مع الذات و مع الاخوة في السلام ومع العالم أجمع .

إخواني ضيوف الرحمن . . . ان اجتماعكم يدعوني لأن أتوجه من خلالكم إلي إخواني قادة البلاد الإسلامية لنتجاوز بإيماننا بالله ثم بأمتنا حالة التفكك والتشرذم وأن نواصلَ رسالتنا التاريخية . . إنّني أيها الإخوة كلَّما شعرت بالألم من أحوال أُمّتنا ياتي الحج ليعيد الي نفسي الامل بان تراب هذه الأُمة يحمل بذور النهضة والوحدة من جديد .

ويطيب لي من صعيد مني الطاهر ان أدعو اخواني القادة الي لقاء نبحث فيه معا عن نقاط الوحدة والعمل المشترك . . . وأتمني من أخي دولة رئيس وزراء ماليزيا عبدالله بدوي الذي ترأس بلاده الدورة الحالية لمنظمة المؤتمر الاسلامي أن تخطو المنظمة وأمينها العام الدكتور أكمل الدين احسان أو غلو خطوة عملية لتنظيم هذا اللقاء . . وأن يسبق ذلك لقاءات بين مفكري وعلماء الامة يتأملون فيها حالها ليكون في ذلك عون للقاء القادة الذي أرجو أن يتمّ هنا وفي هذا البقاع الطاهرة . إنّها دعوة لمواجهة الذات والبحث عن المشترك و بناء الصف و توثيق اللحمة يطلقها أخ لكم همه همكم وألمه ألمكم ويقاسمكم الأمل والإيمان بالله جل جلاله . . والله أسال لحجاج بيت الله الحرام أن يتقبّل حجهم ويغفر ذنوبهم ويعيدهم إلي أهلهم وذويهم سالمين غانمين .

پاسخ ملك فهد و امير عبد الله به پيام تبريك بوش

بوش رئيس جمهور امريكا ، عيد قربان را به فهد و امير عبدالله تبريك گفت ! فهد و

328

عبدالله نيز در پيامهايي جداگانه از بوش تشكر كردند و پيام تبريك وي را پاسخ دادند . در پاسخ فهد آمده است :

لقد تلقيت ببالغ الامتنان والشكر تهنئة فخامتكم والشعب الامريكي الصديق بمناسبة حلول عيد الأضحي المبارك وموسم الحج المبرور . وقد سررت لما ذكرتم عن هذه الايام المباركة ولتقديركم للعناية والترحاب التي قوبل بها الحجاج الامريكيون الذين يؤدون الفريضة هذا العام وإنّني أقدر علي وجه الخصوص شكر فخامتكم علي دعم المملكة للجهود المبذولة لتحقيق أهدافنا المشتركة من أجل توفير الأمن والازدهار والسلام لمنطقة الشرق الأوسط . وسأل خادم الحرمين الشريفين الله العلي القدير في هذه الأيام الفضيلة أن يعم السلام كافة أرجاء المعمورة وأن ينعم علي الجميع بالأمن والاستقرار وأن يمتع فخامته وذويه بموفور الصحّة والسعادة .

در پاسخ عبدالله نيز مي خوانيم :

لقد تلقيت بالشكر والتقدير برقيتكم المتضمّنة تهنئتكم الحارة والشعب الامريكي الصديق لنا ولشعب المملكة العربية السعودية بمناسبة حلول موسم الحجّ وعيد الأضحي المبارك وانني إذ أعبر لكم عن تقديري و امتناني عمّا ورد في رسالتكم من مديح لآرائنا ولما لمستموه لدينا من صداقة والتزام مستمر نحو انجاز هدفنا المشترك المتمثل في جعل منطقة الشرق الأوسط أكثر ازدهار او سلاما لأؤكد لفخامتكم تقديرنا الكامل لما تبذله الولايات المتحدة من جهد صادق لاحلال السلام بين الشعوب و تنمية أواصر الود والمحبّة بين جميع البشر لكي ينعموا بالأمن والرخاء والتقدّم والنجاح .

فهد همچنين طيّ پيام مفصّلي به حجاج از عواقب سوء تروريسم و تلاشهاي عربستان براي مبارزه با آن و ريشه كني آن سخن گفت و از همه خواست دولت را در اين امر خطير ياري كنند .

ديدار نماينده وليّ فقيه با كاروانهاي ويژه

نماينده وليّ فقيه شامگاه امروز جمعه در منطقه مني از كاروان ويژه اساتيد دانشگاههاي

329

سراسر كشور ، كاروان خانواده معظم شهدا و كاروان جانبازان ديدن كرد .

آقاي ري شهري در اين ديدارها كه به طور جداگانه انجام شد از اعضاي كاروانهاي مزبور خواست تا از فرصت باقيمانده حضور در سرزمين پررمز و راز مني بيشترين استفاده معنوي و كسب نورانيت را ببرند . وي تصريح كرد :

خداوند متعال به عنوان ميزبان سرزمين وحي هيچ زائري را از اين سفر دست خالي باز نمي گرداند و هركس به تناسب ظرفيت وجودي و تلاش خود از بركات اين سرزمين بهره مند مي شود .

افزايش ظرفيت وجودي و روحي انسان كاهش علاقه به ماديات و احساس لذت از معنويات ، حاكي از نورانيت دل زائر خانه خدا و مقبوليت حج اوست .

وي حجاج ايراني را به دعا و نيايش در حق ملت ايران و مسلمانان مظلوم عراق و فلسطين سفارش كرد و گفت : « زائران خانه خدا بايد معرفت و نورانيت دل را از اين سرزمين پربركت با خود سوغات ببرند » .

سخنراني عمومي در چادر بعثه در مني

بعثه مقام معظم رهبري در ميان صدها چادر صحرايي در مني ، پس از نماز عشا ، شنواي سوز دل صدها تن از حجاج ايراني بود ، كه در دومين شب از وقوف خود در مني ، بار ديگر ياد فداكاريها و رشادتهاي حضرت امام حسين ( عليه السلام ) سالار شهيدان و علمدار با وفاي آن حضرت را زنده كردند .

در اين مراسم پس از مداحي و سوگواري ، حجة الاسلام راشد يزدي با اشاره به آياتي از قرآن كريم گفت :

انسان در جهت كمال قرار دارد و براي رسيدن به هدف ، بايد تمام مشقتها و سختيها را تحمل كند و به چيز ديگري غير از خدا فكر نكند . سفر حج يك توفيق الهي براي انسان است . حجاج بايد از اين موقعيتي كه خداوند عزيز براي آنان فراهم كرده و به سرزمين وحي آورده است ، نهايت استفاده را در جهت رسيدن به كمال ببرند و قدر اين ايام الهي را ، هم در خانه خدا و هم در طول زندگي بدانند .

330

وي در ادامه سخنانش به تشريح علل آشفتگي و پريشان حالي انسان پرداخت و گفت :

شهوت و حسرت از عوامل اساسي هستند كه انسان را به سوي بي ايماني سوق داده ، او را از حالت اعتدال خارج مي كنند .

نوري كه در دل انسان ، پس از مناسك حج روشن مي شود ، هيچ چيز ، جز گناه كبيره ، آن را خاموش نمي كند و هيچ كاري با گناه به سرانجام نخواهد رسيد و شما حجاج سرمايه اي را كه در سفر به خانه خدا به دست آورده ايد ، به آساني از دست ندهيد .

وقوف اضطراري زائران بيمار

در بين كاروانهاي حج ايران هستند پزشكان و روحانيون و پرستاران فرزانه اي كه فداكارانه ، از اشتغال و تدريس و طبابت دست برداشته و بدون هيچ چشمداشت مادي به ياري بيماران شتافته اند و پروانهوار گرد بيماران عاشق مي چرخند . به همين دليل نيز برخي از آنان خود فرصت نمي كنند تا مناسك حج به جاي آورند . اينان مصداق كساني اند كه دل در گرو دوست دارند و مهمانان را به خانه دوست مي رسانند و براي احترام دوست بر در خانه او مي ايستند و مي دانند كه در اين مهماني بزرگ ، چه حظي دارند ؛ چرا كه اگر به فرض بر مهمانان خانه دوست ، زحمات آنها پوشيده باشد ، صاحب خانه هيچ زحمتي را ناديده نمي انگارد . حجة الاسلام شهاب الدين وحيدي ، روحاني كاروان وقوف اضطراري ، در اين باره مي گويد :

در اعمال حج ، وقوف در عرفات ، مشعر ، جزء اركان حج است و بيماراني هستند كه بايد تحت نظارت مستقيم پزشك متخصص باشند ؛ مثل بيماران قلبي و كليوي و بيماران دچار تنگي نفس ، شكستگي لگن و پا كه عمدتاً روي برانكارد بستري اند ؛ اما بايد محرم شوند و وقوف در عرفات و مشعر و مني را درك نمايند . از حدود صد هزار زائر ايراني معمولاً حدود دويست نفر نمي توانند وقوف اختياري عرفات و مشعر را درك كنند و بايد وقوف اضطراري داشته باشند . كاروان وقوف اضطراري در هيأت پزشكي مستقر در مكه مكرمه ، اين بيماران را تحت پوشش قرار مي دهد . در اين كاروان پنج پزشك فوق تخصص ، پانزده پزشك متخصص ، بيست پرستار و سي خدمه فعاليت مي كنند و شش اتوبوس بيمارستاني و دوازده آمبولانس به كار گرفته مي شود .

331

بيماراني كه حال بهتري دارند ، با اتوبوسهايي كه به امكانات بيمارستاني مجهز است و عده اي كه حال نامساعدتري دارند و قدرت نشستن ندارند ، با آمبولانس به مشاعر مقدس منتقل مي شوند . يك پرستار و يك خدمه بيمار اضطراري را همراهي مي كند . همچنين اتوبوسها مجهز به لوازم احياي قلبي و تنفسي و همه تجهيزات مورد نياز يك بيمار اورژانسي هستند .

تشخيص ميزان وخامت حال بيماران ، به عهده كميسيون پزشكي مركب از پنج پزشك فوق تخصص است .

پس از مشخص شدن حال بيماران ، آنها به روحاني وقوف اضطراري معرفي مي شوند . پزشكان وظيفه انجام درست اعمال حج را به عهده دارند همچنان كه پزشكان به تك تك بيماران خود رسيدگي مي كنند ، روحاني نيز اعمال تك تك حجاج بيمار را انجام مي دهد يا بر آن به صورت مستقيم نظارت مي كند . بايد براي هر كدام جداگانه نيت و تلبيه و ساير اعمال مرور شود . به همين خاطر روحاني كاروان 48 ساعت بيدار باشد تا همه اعمال انجام شود و اين در حالي است كه خودش نمي تواند اعمال حج را انجام دهد ، ضمن اينكه بعضي از بيماران حتي براي كارهاي پزشكي همكاري نمي كنند و روحاني كاروان بايد با خواهش و تمنا آنها را راضي به همكاري نمايد .

براي رمي جمرات و قرباني از همراهان يا متوليان بيمار تعهد شرعي گرفته مي شود كه آن را انجام دهند و معمولاً هم انجام مي دهند ؛ ولي گاهي خانواده ها يا مديران كاروانها به عللي از جمله تقدم اعمال خودشان ، اجراي مناسك بيمار را به آخر وقت موكول مي كنند كه اين كار ، مشقات بسياري را هم براي هيأت وقوف اضطراري و هم براي خود حاجي ـ كه بايد در حال احرام باشد ـ به همراه دارد .

بعد از قرباني ، پرستاران و خدمه ، بيماران مرد را حلق مي كنند و طواف و سعي نيز عمدتاً با ويلچر و مراقبتهاي خاص صورت مي گيرد . البته اعضاي هيأت پزشكي وقوف اضطراري ، اعم از پزشكان ، روحانيون ، پرستاران و خدمه نمي توانند اعمال حج را به جا آورند و خود فقط عمره مفرده به جا مي آورند و از درك فيض حج تمتع محروم مي مانند و همه اينها به خاطر رضاي خداست ؛ مثل مكبري كه براي نماز جماعت تكبير مي گويد و خود نماز فرادا مي خواند .

332

شنبه 12 ذي حجه

3/11/1383

سقياً لأيّامنا بالخَيف سُقْياها

ايام تشريق هم به سر آمد . روزهايي را پشت سرگذاشتيم كه خيليها آرزوي آن را داشتند جاي ما مي بودند و در اين وادي مقدس از نزديك با خداي خود راز و نياز مي كردند . چه روزهاي خوشي بود كه در سرزمين مبارك عرفات و مشعر و مني در فضايي تنفس مي كرديم كه آقا و صاحبمان امام عصر ( عج ) هم در آن نفس مي كشيد . چه سعادتي از اين بالاتر كه توفيق همجواري با حضرت بقيه الله الأعظم ( عجّل الله تعالي فرجه ) را پيدا كرديم و همنوا با سوز دل آن حضرت دعاي عرفه را زير لب زمزمه كرديم و در بيكرانه آسمان مشعر الحرام با خداي خود خلوت كرديم و در سرزمين مني نيز سنگ نفرت و غيظ را بر سينه شيطان زديم .

اكنون حاجي شديم و اميد آن را داريم كه حاجي بمانيم و از نورانيت اين سفر كمال بهره را ببريم . هنوز حلاوت اين سفر چند روزه معنوي در روح و جانمان رخنه دارد و حاجيان سرمست از نشئه اين شراب رحماني ، گاه در مسجد الحرام كنج خلوتي پيدا كرده و سر در گريبان تفكر فرو برده اند و در حالي كه هنوز وقوع اين خاطره شيرين را چون

333

خواب و خيالي براي خود مي دانند ، بر كعبه دلها نظاره مي كنند و دست نياز به درگاه بي نياز دراز كرده ، بار ديگر توفيق سفر مجدد را براي خود و ديگر دوستان و همراهانشان از خدا طلب مي كنند .

امروز براي اغلب حجاج روز پايان اعمال مني است . حجّاج شيعه آنان كه تا صبح در مني مانده اند ، امروز پيش از ظهر جمرات را رمي مي كنند و همه آماده مي شوند تا به مجرد اينكه ظهر شرعي شد از حدود مني خارج شوند و به مكه بيايند . تعداد معدودي هم كه امروز پيش از ظهر در مني نبوده اند ، عصر هنگام خلوت شدن جمرات براي رمي از مكه به مني مي آيند كه البته ـ جنان كه خواهد آمد ـ امسال اينان غافلگير شدند و بر اثر باران و سيل نتوانستند از مكه براي رمي به مني بيايند و رمي آنها موكول به روز سيزدهم شد .

امّا اهل سنت ـ برخلاف شيعه كه رمي در طول روز را صحيح و مجزي مي داند ـ قائل اند كه وقت رمي روز دوازدهم از هنگام زوال به بعد است . از اين رو هنگام ظهر دوازدهم كنار جمرات معركه عظمي است و تعداد بي شماري ريگ به دست با چهره اي خشمگين آماده اند تا به مجرّد اذان ظهر به سمت جمرات هجوم برند . از اين رو رمي جمرات هنگام ظهر دوازدهم بي شباهت به رمي جمره عقبه صبح دهم نيست .

عنوان اصلي روزنامه هاي عربستان از جمله الرياض ، شماره روز يكشنبه ( 13 ذي حجه ) اين بود : « إصابة نحو 500 مِن حجّاج بيت الله الحرام في حادت تدافع علي جسد الجمرات » و در توضيح آن آورده بود كه ظهر روز دوازدهم روي پل جمرات بر اثر ازدحام و فشار جمعيت حدود 500 نفر آسيب ديدند ، امّا كسي كشته نشد ، و تصاويري از آسيب ديدگان و مأموران نجات منتشر كرد .

روزنامه عكاظ هم تيتر اصلي شماره امروز خود ( شنبه ) را به اين موضوع اختصاص داده بود كه روز اوّل رمي ( روز عيد ) هيچ مشكلي پيش نيامد .

باري ، امروز حاجيان با مني و خيف خداحافظي مي كنند و با حالتي از بيم و اميد كه آيا دگر بار نيز اين توفيق نصيبشان مي شود يا نه ، مني را ترك مي گويند .

يا حبّذا أزمنٌ في ظلّهم سلفَتْ * * * سَقْياً لأيّامنا بالخيف سُقْياها

334

بنده نيز همراه عده اي از دوستان بعثه سوار به ميني بوس به مجرّد زوال از حدود مني خارج شديم و پس از اينكه در ساختمان بعثه در مكه مستقر شديم از حدود ساعت 45 : 2 تا 45 : 3 بعدازظهر باران شديدي باريدن گرفت كه وصف آن خواهد آمد . بر اثر بارش باران و سيل ، بسياري از حجاج ايراني نتوانستند پيش از شب از مني خارج شوند و برخي نماز مغربين را نيز در چادرهاي مني خواندند ، برخي نيز سراپا خيس شدند ، ولي سرانجام خود را تا عصر هنگام به هتلها رساندند . در اين ميان ، آنچه مايه خوشحالي و مسرّت شد اينكه بحمدالله هيچ يك از حجاج ايراني بر اثر سيل آسيب نديدند .

باران كم سابقه و جاري شدن سيل در مكه مكرمه

باران كم سابقه و سيل ، عصر امروز خيابانهاي مكه و مناطق اطراف را به زير آب برد . اين باران كه به نوشته روزنامه هاي سعودي در سي سال گذشته بي سابقه بود ، منطقه مني ، برخي خيابانهاي شهر مكه و حتي مسجد الحرام را تا حدود هفتاد سانتي متر در آب فرو برد . سيل زماني آغاز شد كه بيشتر حجاج ايراني از مني برگشته و عده اي از آنان در حال بازگشت بودند ؛ ولي باران شديد و سيل ، بازگشت حاجيان باقيمانده را براي ساعاتي مختل كرد . سيل كم سابقه امروز به حدي شديد بود كه بسياري از ماشينها را جابجا و صاحبان آنها را در برخي مناطق ، وادار به ترك خودرو و فرار كرد . همچنين هزاران نفر از حاجيان ، با مشاهده سيل و توقف كامل همه خودروها ، اتوبوسها و خودروهاي سواري را ترك كردند و در حالي كه در برخي جاها تا زانو در آب بودند ، خيابانها را به قصد رسيدن به محل اقامتشان ، طي كردند . برخي از حاجيان هم كه به علت شدت جريان آب ، با خطر روبرو شدند ، با كمك حاجيان ديگر نجات يافتند . بعثه مقام معظم رهبري نيز با نجات برخي از حاجيان ، پناه دادن به آنها و توزيع مواد غذايي بين ايشان ، در اين امر خير سهيم شد . ترافيك شديد حاصل شده از بارندگي و سيل ، تا اواخر امشب در خيابانهاي مكه ادامه داشت .

خبرهاي رسيده از مسجدالحرام نيز حاكي است : آبهاي سرازير شده از شهر مكه ، مسعي ، مسجدالحرام و دورتادور كعبه را نيز دست كم تا نيم متر در بر گرفت ؛ هر چند

335

بسياري از حاجيان ، بدون توجه به سيل ، سعي و طواف خود را ادامه دادند .

سيل همچنين شبكه تلفن همراه عربستان را در مكه مكرمه ، چند ساعت از كار انداخت . برخي خبرها حاكي است در منطقه مني نيز ، سيل ، حاجيان باقيمانده را با مشكلاتي روبرو كرد .

بعثه مقام معظم رهبري در مكه به هنگام وقوع سيل پذيراي بسياري از زائران خارجي بود كه از شدت باران و جاري شدن سيل خود را به محل بعثه رسانده بودند . در پي وقوع سيل مقامات اجرائي بعثه و ستاد حج به دستور نماينده وليّ فقيه براي كمك به زائران خارجي خانه خدا بسيج شدند و از اين رو عوامل اجرايي بعثه از بسياري از زائران در محل بعثه پذيرايي كردند .

آقاي ري شهري با حضور در جمع زائران خارجي از نزديك در جريان مساعدت بعثه به اين زائران قرار گرفت .

باري ، باران به قدري شديد بود كه گويي نهرآبي از فراز كوهها به پايين جاري شده است . جريان سيل از مقابل هتل حسن عابد ( محل بعثه ايران در مكه ) عصر امروز آغاز شد و تا صبح فردا ادامه داشت و گل و لاي و اشياي بسياري كه ارمغان سيل بود تا روزها بعد در فضاي بيرون مسعي حوالي مكتبة مكّة المكرّمة همچنان بر زمين باقي بود و تردد را با مشكل مواجه مي كرد . از اخبار روزنامه هاي مدينه در روزهاي بعد معلوم شد كه سيل علاوه بر مكه ، در جدّه و مدينه نيز جاري و خسارات بسياري را موجب شده است .

روزنامه المدينة در شماره دوشنبه ( 14 ذي حجه ) خود گزارش مفصلي همراه با تصاويري زيبا از سيل مدينه چاپ كرد و عنوان اصلي خود را به كشته شدن يازده نفر ( كه چهار نفر آنها از يك خانواده بودند ) در سيل مدينه اختصاص داد . اما همين روزنامه در شماره روز سه شنبه ( 15 ذي حجه ) خود گزارش مشروح تري از خسارات سيل مدينه و تصويري از ديدار مقرن بن عبدالعزيز امير مدينه از مناطق سيل زده منتشر كرد و در صفحه اول خود ضمن عنوان اصلي روزنامه از كشته شدن 29 نفر و آسيب ديده هفده نفر در سيل خبر داد . رونامه عكاظ نيز در شماره روز دوشنبه خود ضمن چاپ گزارش و تصاويري از

336

سيل مكه و مشاعر مقدس نوشت : « عبدالمجيد بن عبدالعزيز امير مكه دستور داد براي برآورد ضررهاي سيل مكه و مشاعر كميسيوني تشكيل شود » . اين روزنامه همچنين تصويري زيبا از يك اتومبيل وانت تويوتا كه سيل آن را كاملاً واژگون كرده بود ، چاپ كرد .

فتواي علماي ازهر راجع به قرباني در كشور خود

روزنامه المدينة در شماره امروز خود ( شنبه دوازده ذي حجه ) گزارش كوتاهي از فتواي علماي ازهر راجع به قرباني چاپ كرده است كه متن كامل آن را ملاحظه مي كنيد :

رفض الدكتور علي جمعة مفتي مصر ، وعلماء بالأزهر الشريف فكرة جمع أموال هدي ( ذبائح ) الحجاج المصريين و ذبحها في مصر ثمّ توزيعها علي المحتاجين داخل البلاد باعتبار أنّ بها من هم أحوج من غير هم لتلك الذبائح . واعتبر العلماء أن النصوص الشرعية أكّدتْ علي أنّ الهدي يكون بمكة ومني والمزدلفة وأن الاتفاق بين العلماء جري علي ذلك .

كان الكاتب الصحفي المصري صلاح منتصر قد طرح في مقال له بصحيفة الأهرام الإثنين 3 ـ 1 ـ 2005 فكرة طلب رأي مفتي مصر و علماء الدين فيها ، مفادها أنّه « إذا كان الهدي أو النحر واجباً علي كلّ حاجّ فهل من الضروري أنْ يتمّ الذبح في مكان الحج ؟ وإذا لم يكن كذلك ألا يجوز وضع نظام يقضي بإتمام الهدي داخل الأراضي المصرية ؟

وشرح منتصر فكرته قائلاً : « أوّل ايّام عيد الأضحي هو التالي لوقفة عرفات وهو أيضاً يطلق عليه يوم النحر وأعمال يوم النحر كما يجمع الفقهاء تشمل الرمي والذبح والحلق والطواف » . وتابع أنّه عندما زادت مشاكل النحر ـ عندما كان كلّ حاجّ يحرص علي أنْ يقوم بالنحر بنفسه وما يتسبب عن ذلك من آلاف الذبائح التي تفوح روائحها وتنشر الأمراض ـ أخذ العلماء يفكّرون في كيفية الحفاظ علي سنة الهدي وفي الوقت نفسه علي الصحّة العامة لآلاف الحجيج . ومضي يقول : إنّ العلماء توصّلوا إلي قيام الحاجّ بسداد مبلغ من المال إلي جهة معينة تتولّي نيابة عنه ترتيب الذبيحة ثمّ تجميدها ونقلها لتوزع علي فقراء المسلمين في مختلف الدول . و تساءل منتصر عن أنّه إذا كان الهدف هو تحقيق فائدة المسلمين من هذه الذبائح . . . ألا يجوز بالنسبة للحجاج

337

المصريين مطالبتهم بسداد مبلغ الهدي قبل مغادرتهم الأراضي المصرية وتتولي جهة أمينة تحت إشراف الأزهر ، أو من يتمّ اختياره ، متابعة عملية الذبح ثمّ بعد ذلك توزيعها علي آلاف المصريين الذين هم أحوج إليها .

قال مفتي مصر : إن الهدي من أُمور التعبد التي يجب أن تؤدّي كما ورد فيها حتّي لا نقضي علي حكمتها عند اختلاف مقتضيات الزمان و المكان . وتابع الدكتور جمعة : إنّ الحكم المستقرّ في هذا الأمر أنّه لا يجوز في الهدايا أن تذبح خارج الحرم المكي أو مني أو المزدلفة . واتّفق الدكتور نصر فريد واصل مفتي مصر الأسبق ، عضو مجمع البحوث الإسلامية مع جمعة ، مؤكّداً أنّه لا يجوز جمع أموال الأضاحي من الحجاج قبل سفرهم للقيام بالهدي نيابة عنهم في بلدهم بدعوي أنّ هناك من هم أحوج إليها ، حتّي لو تمّ الذبح في نفس التوقيت المفترض أنْ يذبح الحاج بمكة .

نكته هايي درباره ايّام تشريق

1 . چنان كه مي دانيم به نظر فقهاي شيعه وقت رمي جمره عقبه در روز عيد قربان از طلوع آفتاب است تا غروب آفتاب . ولي اهل سنت قائل اند وقت آن تا ظهر است . از اين رو بعد از ظهر روز عيد جمره عقبه كاملاً خلوت است ؛ به طوري كه همه ـ إلاّ من شذّ ـ قادر به رمي خواهند بود . از سوي ديگر كسي كه در مجموع وقت ـ از صبح تا غروب ـ قادر به رمي باشد ، نمي تواند براي رمي نايب بگيرد و رمي او صحيح نيست . متأسفانه در سالهاي گذشته ـ كه جمرات توسعه نيافته بود ـ بسياري از حجّاج ايراني همين كه در صبح عيد قادر به رمي نبودند ، براي تسريع در قرباني و خروج از احرام ، براي رمي نايب مي گرفتند كه به اتفاق فقها رمي آنان ـ به دليل اينكه بعد از ظهر قادر به رمي بوده اند ـ باطل است .

البته اكنون كه جمرات توسعه يافته است كساني كه سالهاي قبل صبح عيد قدرت رمي نداشتند ، امسال توانستند رمي كنند . يكي از روحانيون كه سالها به حج مشرف شده و امسال توانسته بود صبح عيد رمي كند ، مي گفت : « در طول سالهاي گذشته ( شايد بيش از ده بار ) من صبح عيد براي رمي نايب مي گرفتم و تنها امسال توانستم خودم رمي كنم » ؛ در حالي كه سالهاي گذشته عصر عيد قطعاً خودش قادر به رمي بوده است . بنابراين هيچ يك

338

از رميهاي سالهاي پيشين او صحيح نيست .

2 . فراوان اتفاق مي افتد كه بخشي از حجاج به دلايل مختلف موفق به قرباني در روز عيد نمي شوند ، و اين نه اشكالي دارد و نه به حج خللي وارد مي كند . از سوي ديگر تعدادي از فقها و مراجع قبل از قرباني اجازه حلق يا تقصير و خروج از احرام نمي دهند . از اين رو ، برخي ـ هرچند اندك ـ از روحانيون كاروانها براي تسريع در خروج از احرامِ مقلِّدانِ ، اين عده ، به آنان تذكر مي دهند كه مي توانند در اين مسأله به ديگر فقها عدول كنند ، كه البته اين كار خطاست ؛ زيرا عدول در موارد فتوا درست نيست ، ثانياً هيچ دليلي بر حسنِ تسريع در خروج از احرام نداريم .

3 . فراوان ديده مي شود كه قرباني كردن كاروان در روز عيد را امتيازي براي مدير كاروان به حساب مي آورند و عدم آن را نشانه ضعف مديريت مدير مي دانند ؛ در حالي كه هميشه اين گونه نيست ؛ زيرا قرباني متوقف بر رمي است و رسيدنِ به موقعِ زنان ـ و بلكه مردان ـ عوامل متعددي دارد كه همه اش در اختيار مدير نيست . چه بسا كاروان با مدير كاردان و با تجربه اي ، در ترافيك معطل شود و به وقت به رمي نرسد و قرباني كاروانش به روز يازدهم موكول شود . بنابراين از حرص و ولعِ قربانيِ در روز دهم بايد كاست و تسريع در خروج از احرام را نبايد دامن زد و آن را امتياز دانست .

4 . در برنامه هاي بعثه در ايام تشريق در برنامه هاي فرهنگي تقريباً سخني راجع به عيد قربان و عرفه به ميان نيامد . شب يازدهم ذي حجه دعاي كميل و روضه خوانده شد و شب دوازدهم هم حجة الاسلام راشد يزدي سخنراني اخلاقي كرد و از عيد قربان و چگونگيهاي آن سخني گفته نشد .

از بزرگ بانوي جهان اسلام حضرت خديجه ( عليها السلام ) و نيز حضرت ابوطالب ( عليه السلام ) به جز كنار قبرستان ابوطالب معمولاً يادي نمي شود و اسمي به ميان نمي آيد . چه خوب است در مناسبتهاي ديگر و از جمله در مني نيز از اين يار فداكار پيامبر خدا و حضرت خديجه مادر ائمه ( عليهم السلام ) هم ياد شود .

5 . علاوه بر رعايت بهداشت هنگام حلق ، بايد به زائران ايراني مسأله طهارت و

339

نجاست را هم گوشزد كرد . فراوان ديده شده برخي سرِ خون آلودِ خود را پس از حلق با شيشه اي آب مي شستند و توجهي به تطهير كامل سر نداشتند ؛ بلكه ديگران را هم با پاشيدن قطرات آب نجس مي كردند .

ديدار وزير اوقاف اردن با نماينده وليّ فقيه

شنبه شب وزير اوقاف و رئيس بعثه اردن همراه بعضي از اعضاي اين بعثه ، در محل بعثه ايران در مكه با حجة الاسلام والمسلمين ري شهري ديدار كردند . آقاي ري شهري در اين ديدار گفت :

جمهوري اسلامي ايران براي دفاع از شرف و عزّت اسلام ، همه را به اتحاد دعوت مي كند ، نه براي ضدّيت با مسيحيت و ديگران . ما موسم حج را براي وحدت كلمه مسلمانان موقعيت خوبي مي دانيم و امام خميني بر اين نكته تأكيد مي كردند و مي فرمودند : « كليد حل همه مشكلات جهان اسلام ، وحدت است » . بعثه ايران هم همه ساله براي تقريب بين مذاهب ، همايشي دارد كه مسؤول آن آقاي تسخيري است .

بحمد الله محبت اهل بيت ( عليهم السلام ) در اردن رايج است و اين نكته مثبتي براي نزديكي دو كشور است و برخي از شخصيتهاي اردن از نسل پيامبرند .

ما مي توانيم با مؤسسه آل البيت للفكر الإسلامي در اردن كارهاي مشتركي انجام دهيم .

وزير اوقاف اردن در پاسخ اظهار داشت :

جناب آقاي ري شهري ! حاضران گرامي ! اين ديدار براي من افتخار بزرگي است ؛ ديدار با كساني كه نماينده اتّحاد اسلامي اند . سخن شما صرف شعار نيست ؛ بلكه به مفهوم اصلي حج توجه داريد و كنگره هايي براي اتّحاد مذاهب و حبّ اهل بيت ( عليهم السلام ) برگزار مي كنيد . ما شديداً محتاج اتحاد و تواصل هستيم . ما جلسه اي در بيست و هفتم اين ماه برگزار مي كنيم و مايليم كه جلسه اختتاميه آن در موته در مرقد جعفر طيّار ( عليه السلام ) باشد و هدف ما تبيين محبّت ما به اهل بيت ( عليهم السلام ) است .

340

پيام رهبر ايران پيام مهمي است و ما در اين زمان بيش از هر زمان ديگر نيازمند وحدت امت اسلامي هستيم .

من بسيار متشكرم از بعثه شما . بعثه ايران در رديف پيشتازان تحقّق حج واقعي است . حج صرف مناسك خشك و بي معني نيست ؛ بلكه هدفي والاتر از آن منظور است . در عرفات مسلمانان با بيش از 400 لغت و زبان حضور دارند و همه خدا را مي پرستند .

علمايي كه مي توانند براي تحقّق اهداف حج ، كوشش كنند بايد با شما همكاري نمايند . اهل بيت كشتي نجات اند : « من ركبها نجا ومن تخلّف عنها غرق » . چنان كه شما اشاره كرديد شاه اردن منسوب به اهل بيت است و اين افتخار بزرگي براي ماست . در سفر شاه اردن به ايران ، وي به حضور رهبر انقلاب رسيد كه براي ما مايه افتخار است .

ما همه مانند يك جسد هستيم و اهداف مشتركي داريم كه بايد براي تحقق آنها تلاش كنيم . بايد قوميت را كنار گذاشت . قوميتِ ما همان اسلام ، و نقطه اشتراك ما محبّت اهل بيت است . ما هر كه اهل بيت را دوست دارد ، دوست مي داريم و با هر كس با آنان دشمن باشد ، دشمنيم .

اميدوارم جمهوري اسلامي ايران در كنگره بزرگ ما شركت كند و من همين جا از شما براي شركت در آن دعوت مي كنم . اين اولين گردهمايي در جهان اسلام است كه جلسه اختتاميه آن در مقبره جعفر طيّار ( عليه السلام ) است .

در پايان اين ديدار ، آقاي ري شهري سخناني براي پخش در تلويزيون اردن ايراد كرد .

341

يكشنبه 13 ذي حجه

4/11/1383

سومين جلسه شوراي هماهنگي بعثه

صبح امروز يكشنبه چهارمين جلسه شوراي هماهنگي بعثه با حضور معاونان و مسؤولان قسمتهاي مختلف و نيز با حضور حضرات آيات و حجج اسلام آقايان : اميني ، كريمي ، مسعودي ، غيوري ، تسخيري ، اختري و نيز حضرات آقايان : زرهاني ، صادقي سفير ايران در رياض و مهدوي سركنسول ايران در جدّه برگزار و درباره دو موضوع به تفصيل بحث شد : 1 . ارزيابي برنامه هاي مشاعر ؛ 2 . مسائل مقطع مدينه بعد . و هر كدام از مسؤولان در حيطه مسؤوليت خود براي هر دو موضوع گزارش دادند .

در اين جلسه بر اين نكته تأكيد شد كه عرفات و مسير برگشت از عرفات به مشعر به خصوص طريق مُشاة فرصت خوبي براي توزيع پيام رهبري به زبانهاي مختلف بين حجّاج است . نيز معاون بين الملل بعثه آقاي اكبريان گزارش داد كه پيام رهبري به ده زبان روي كاغذ توزيع شد و روي سي دي به بيش از ده زبان ترجمه و حدود 800 سي دي در مني و عرفات توزيع شد . نيز مقرر شد :

1 . ترجمه فارسي دعاهاي عرفه ، كميل و آل يس هم در اختيار مردم قرار گيرد و

342

خواننده دعا در اثناي دعا برخي مفاهيم را براي مردم به فارسي بازگو كند .

2 . به مديران كاروانها تذكر داده شود كه حجاج در مسير رفت و برگشت مراسم برائت شعار ندهند .

3 . براي جلوگيري از مزاحمت بلند گوي زائران تركيه هنگام برائت و دعاي عرفه

فكري بشود .

4 . براي مشكل بقيع و تضييقات دولت عربستان ، فكري اساسي بشود .

عملكرد هيأت پزشكي حج در مشاعر

سرپرست هيأت پزشكي حج گفت : « پس از گذراندن ايام تشريق و نيز وقوع سيل در مكه ، تمام زائران ايراني در سلامت كامل به سر مي برند » .

دكتر حسين ضيايي روز يكشنبه در ستاد خبري بعثه به خبرنگاران گفت :

حدود 200 زائر بيمار ايراني در قالب كاروان وقوف اضطراري اعمال حج خود را انجام دادند . اين كاروان نقش بسيار مهمي در پيشگيري از مرگ و مير زائران ايراني داشته است .

آمار مرگ و مير زائران ايراني در ايام حجِ امسال تا به امروز پنج نفر ، آن هم به دليل كهولت سن و امراض قلبي بوده است و اين رقم در سال گذشته در مدت مشابه نوزده مورد بود .

پزشكان ايراني نه هزار و 700 نفر را در مني و عرفات ويزيت كردند كه 55 درصد آنها مربوط به بيماريهاي تنفسي بود .

دكتر ضيايي درباره علت ابتلاي زائران ايراني به بيماريهاي تنفسي در ايام حج گفت :

تاكنون علت اين مسأله براي ما ناشناخته است ، ولي امسال با هماهنگي دولت عربستان طرح تحقيقاتي گسترده اي را آغاز كرده ايم . بنابراين طرح در سه مرحله : قبل از سفر ، ايام اقامت و نيز هنگام بازگشت از عربستان از زائران ايراني نمونه گيري مي شود .

بر اساس طرح « پزشك كاروان » در داخل هر كاروان يك پزشك است كه معاينات

343

قبل از اعزام زائران و نيز درمان مقدماتي زائران به عهده اوست .

هم اكنون 530 پزشك در كاروانها مشغول به فعاليت هستند . انتخاب اين پزشكان به عهده مديران كاروانها است ، ولي صلاحيت آنها بايد به تأييد هيأت پزشكي برسد . هيأت پزشكي در شهرهاي مكه ، مدينه و مشاعر مقدسه ، بيمارستانهايي دائر كرد كه از روز ورود زائران آماده فعاليت بود . اين بيمارستانها از هفتم دي ماه در مدينه و از چهاردهم دي ماه در مكه كار خود را آغاز كردند . در اين بيمارستانها و كلينيكهاي تخصصي شامل جراحي ارتوپدي ، قلب ، داخلي ، چشم ، گوش و حلق و بيني و زنان دائر و نيز مجهز به آزمايشگاه ، راديولوژي و كلينيك دندانپزشكي است .

دو بخش اورژانس زنان و مردان و سي سي يو نيز در اين بيمارستانها دائر است . اين بيمارستانها در شهر مكه و مدينه 53 تختخواب دارد كه تا هشتاد تخت قابل افزايش است .

عملكرد آماري هيأت پزشكي حج تا تاريخ 3/11/83

مني و عرفات :

ويزيت تخصصي …9748

بيمار بستري …123

خدمات پاراكلينيكي …12813

جمع كل عملكرد :

ويزيت تخصصي …21108

بيمار بستري …512

خدمات پاراكلينيكي …34575

ديدار گروه اعزامي صدا و سيما با نماينده وليّ فقيه

پيش از ظهر امروز يكشنبه گروه اعزامي صدا و سيما با نماينده وليّ فقيه ديدار كردند . در اين ديدار نماينده وليّ فقيه ، اطلاع رساني در حج را بسيار مهم و حساس خواند و گفت :

رسانه هاي جهان اسلام از جمله صدا و سيما وظيفه دارند ابعاد مختلف حج را با

344

اطلاع رساني دقيق و صحيح تبيين كنند .

امت اسلامي با اطلاع رساني دقيق در ايام حج از مشكلات يكديگر باخبر مي شوند و در جريان پديده ها و رويدادهايي كه در تاريخ اسلام روي داده و يا در عصر حاضر اتفاق مي افتد قرار مي گيرند .

حج داراي فلسفه ديني و دنيوي است . يكي از حكمتهاي حج اين است كه از تمامي نقاط جهان در حج آثار و اخبار پيامبر گرامي را ببينند و بشنوند و مسائل مربوط به حرمين شريفين مورد توجه مردم قرار گيرد . حج درسهاي پايان ناپذيري براي امت اسلامي دارد و صدا و سيما با مطالعه و برنامه ريزي صحيح و دقيق بايد ابعاد و زواياي مختلف حج را تبيين كند .

در شرايطي كه دشمنان اسلامي هجمه به جوانان را در دستور كار خود قرار داده اند ، يكي از بهترين اقدامات براي مقابله با اين تهاجم ايجاد تسهيلات براي تشرف بيشتر جوانان به حج است .

حج راه عاشق خدا شدن را نشان مي دهد و با برگزاري مراسم حج حاجي راه دستيابي به كيمياي محبت را تجربه مي كند .

احرام به عنوان نخستين قدم حج با دوري از محرمات احرام همزمان است . پيام اين اقدام كاستن از لذائذ مادي براي رسيدن به لذائذ معنوي است . راحت طلبي با خدا خواهي همراهي ندارد و با تن پروري نمي توان به كمال رسيد .

قدرداني از روحانيون نمونه

يكشنبه شب مراسم قدرداني از روحانيون نمونه حج 25 با حضور آقاي ري شهري و آقاي احمد زرهاني و بيش از يكصد تن از روحانيون برتر كاروانها برگزار شد .

در اين مراسم آقاي ري شهري ضمن مثبت ارزيابي كردن طرح معاونت امور روحانيون در قدرداني از روحانيون نمونه ، از تلاشهاي عالمانه و خالصانه روحانيون كاروانها تشكر نمود و از ارتباط صميمي و نزديك آنان با حجاج ، هماهنگي با مديران كاروانها ، هماهنگي آموزشهاي مربوط با سطح مخاطبان و استفاده از وسائل كمك

345

آموزشي ، به عنوان عوامل موفقيت يك روحاني كاروان نام برد . نماينده وليّ فقيه در ادامه ، از معاونت امور روحانيون خواست تا با ارائه طرحي جامع درباره تقويت وسائل كمك آموزشي و برگزاري دوره هاي مخاطب شناسي در روانشناسي حجاج ، سطح و حوزه فعاليت اين معاونت را در جهت خدمت بيشتر به حجاج بيت الله الحرام ارتقا بخشند .

در مراسم مزبور معاون امور روحانيون بعثه ضمن قدرداني از زحمات و خدمات شايسته روحانيون كاروانها در خدمت به حجاج بيت الله الحرام و برگزاري مطلوب حج امسال ، به شرح اهداف اين طرح پرداخت . وي با اشاره به اينكه امسال سال سوم اجراي اين طرح است ، افزود :

روحانيون نمونه از ميان همين جمع انتخاب و معرفي مي شوند . تعدادي نيز جذب كميته هاي علمي معاونت امور روحانيون مي شوند و در برخي موارد ، رابطين سالهاي آينده نيز از ميان همين جمع انتخاب مي گردند . هر سال حدود صد هزار نفر حاجي ، 600 هزار نفر معتمر و 300 هزار نفر زائر سوريه و عتبات داريم و اگر به طور متوسط به ازاي هر يك نفر از اين جمع يك ميليوني ، پنج نفر از اعضاي خانواده و نزديكان و آشنايان آنان تحت تأثير اين سفرها باشند ، در مجموع هر سال حدود شش ميليون نفر از جمعيت كشور به نوعي تحت تاثير اين برنامه ها قرار مي گيرند . به همين جهت اگر برنامه هاي فرهنگي حج به گونه اي طراحي شود كه جامع معارف اسلامي بوده و علاوه بر آموزش احكام و مناسك ، شامل بازآموزي معارف ديني نيز باشد ، در طول ده سال ، جمعيت كل كشور تحت پوشش اين برنامه ها قرار مي گيرند .

شيوه جديد انتخاب روحاني نمونه به تصويب شوراي برنامه ريزي حج رسيده است و اين چنين است كه در هر سال از هر يكصد نفر روحاني يك نفر انتخاب مي شود . امسال از بين 1200 نفر روحاني و معين كاروان ، 106 نفر انتخاب و به اين جلسه دعوت شده اند كه از بين اين 106 نفر در نهايت دوازده نفر با توجه به كثرت امتيازات برگزيده مي شوند و به آنها لوح تقدير و جايزه اعطا مي شود .