بخش 10

431

فصل دوم

فعاليتهاي بخشهاي مختلف بعثه

باب اول : فعاليتهاي پيش از موسم حج

باب دوم : فعاليتهاي موسم حج

433

باب اوّل

فعاليتهاي پيش از موسم حج

435

باب اوّل : فعاليتهاي پيش از موسم حج

مقدّمه

بخشهاي مختلف بعثه مقام معظم رهبري براي بهتر و آبرومندتر برگزار شدن حج ، هر يك به نوعي ، در طول سال مشغول فعاليت و تلاشند ؛ امّا اين تلاشها و كوششها در موسم حج و نيز هفته حج در ايران ، اوج بيشتري مي گيرد و نمود بارزتري دارد .

فصل اول اين اثر ، يعني گزارش روزشمار نيز به نحوي نشان دهنده فعاليتها و تلاشهاي قسمتهاي مختلف بعثه و معرّفِ حاصل كوشش آنها بود اما در هم تنيده و غير متمايز . ولي آن دسته از فعاليتهاي موسم حج كه قابل تفكيك و جداگانه شايسته يادكرد است ، در باب دوم اين فصل ، ذكر مي شود ، و در باب اوّل فعاليتهاي پيش از موسم بعثه بدون تفكيك مذكور مي افتد . كارهاي پيش از موسم هم ، چنان كه گذشت ، عمدةً در هفته حج نمود مي يابد و اين باب به بيان همين كارها از مجموع بعثه اختصاص دارد .

گفتني است كه فعاليتهاي مذكور در باب دوم اين فصل را ، قسمتهاي مختلف بعثه كه فعاليتهايشان ذكر شده تدوين كرده و در اختيار بنده گذاشته اند و من آنها را فقط تلخيص ، تنظيم و ويرايش كرده ام . و اگر فعاليت بخش يا بخشهايي از بعثه در آن باب مذكور نيفتاده است ، يا مصلحت در نشر آن نبوده ، و يا به رغم پيگيري بسيار بنده ، گزارش فعاليت در

436

اختيارم قرار نگرفته است ، وگرنه من در درج آن كوتاهي نكرده ام .

برنامه هاي هفته حج

در هفته حج ( سه شنبه 24/9/ تا دوشنبه 30/9/83 = هفته اوّل ذي قعده 25 ) برنامه هاي متعدّد و متنوعي در تهران و مراكز بسياري از استانهاي كشور اجرا شد .

شنبه 28/9/83

امروز نمايشگاه موزه حج در ساختمان حج و زيارت تهران با حضور حجج اسلام آقايان : محمدي گلپايگاني رئيس دفتر مقام معظّم رهبري ، محمدي ري شهري نماينده وليّ فقيه و سرپرست حجّاج ايراني ، قاضي عسكر معاون آموزش و پژوهش بعثه و آقاي زرهاني رئيس سازمان حج و زيارت افتتاح شد .

موزه حج ، نخستين موزه دايمي مرتبط با يك مقوله ديني در ايران محسوب مي شود كه به همّت بعثه مقام معظم رهبري و سازمان حج و زيارت راه اندازي شده است .

تاريخچه : تأسيس موزه حج ، در تاريخ چهارم آذرماه سال 1374 به طور رسمي در دستور كار قرار گرفت و مسؤوليت راه اندازي آن به معاون آموزش و پژوهش بعثه واگذار گرديد و در رديف مسؤوليتهاي اين معاونت قرار گرفت . از همان زمان ، گردآوري قرآنها ، بافت فرشها ، تهيه تابلوها ، خط نوشته ها ، تصاوير ، هدايا و ديگر اقلام موزه اي آغاز شد . موزه حج با مشخص شدن محل و سالن نمايشگاه كنوني به تدريج و با استفاده از تجارب كارشناسان و متخصصان امر ، آماده و با تكميل تدريجي اشياي موجود ، راه اندازي شد .

اهداف : در تشكيل موزه حج ، اهداف زير مدنظر بوده است :

1 . اهتمام به حفظ و ثبت آثار هنري در عرصه دين به ويژه در پيوند با فريضه حج .

2 . استفاده از هنر در گسترش فرهنگ حج و زيارت در جامعه .

3 . تشويق هنرمندان به خلق آثار هنري و حمايت از هنرمنداني كه از هنر براي احيا و ارتقاي فرهنگ حج و زيارت بهره مي گيرند .

437

4 . گردآوري و ساماندهي اشياي باارزش هنري مرتبط با فريضه حج در قالب يك نمايشگاه دايمي و ايجاد امكان براي ديدار عموم مردم .

5 . گردآوري و ارائه اطلاعات مفيد درباره مراسم حج و تاريخ حج گزاري ايرانيان در سالهاي گذشته به ديداركنندگان .

آثار موجود : هم اكنون در موزه حج ، اشياي ارزشمند و نفيسي نگهداري مي شوند كه مي توان آنها را در چند بخش دسته بندي كرد :

الف ) فرش : در موزه حج ، 27 فرش نفيس دست بافت وجود دارد كه هم از نظر نقشه ها و هم از نظر نوع بافت و مواد به كار رفته ، قابل توجه اند . بعضي از اين فرشها با مقوله حج ، مسجدالحرام و كعبه مرتبط اند و بعضي نيز مفاهيم ديني و مذهبي را منتقل مي كنند و يا دربردارنده آياتي از كلام الله مجيد درباره حج اند . فرشهاي موجود ، يكي از پرجاذبه ترين آثار موزه حج به حساب مي آيند .

ب ) عكس : مجموعاً 83 عدد عكس زيبا و ارزشمند در موزه نگهداري مي شود كه از اين تعداد ، 56 عكس به مكه و مدينه كنوني تعلق دارند و 27 عكس وضعيت مكه و مدينه و اماكن زيارتي و مقدس سرزمين وحي و به ويژه مسجدالحرام و كعبه را در سالهاي قديم و پيش از تغييرات ايجاد شده ، نشان مي دهند . اين عكسها كه به وسيله عكاسان و هنرمندان مسلمان در سالهاي متمادي گرفته شده اند ، از نظر هنري ، بسيار جذاب بوده و در مواردي ، منحصر به فرد محسوب مي شوند .

ج ) خط ، نقاشي و صنايع دستي : 8 تابلوي زيبا از خطاطي هنرمندان ايراني ، زينت بخش موزه است كه در لابه لاي عكسها و فرشها ، چشم بينندگان را نوازش مي دهند .

همچنين 10 عدد نقاشي رنگ و روغن نيز در موزه وجود دارد كه مفاهيم مرتبط با حج را به زيبايي به بازديدكنندگان منتقل مي كنند .

بعضي از كارهاي هنرمندانه دستي نيز در موزه نگهداري مي شوند . برخي از آنها با تلفيق فلز و چوب يا فلز و پارچه و . . . پديد آمده اند كه از ميان اين آثار ، كاردستي مربوط به در كعبه ، جلوه ممتازي دارد .

438

د ) قرآن : حدود 900 جلد قرآن اعم از خطي و چاپي در كشورهاي مختلف نگاشته شده اند و نيز تعداد زيادي از ترجمه هاي قرآن به زبانهاي مختلف دنيا ، براي موزه حج گردآوري گرديده و در معرض ديد بازديدكنندگان قرار گرفته است . يادآوري مي شود كه به دليل كمبود فضاي نمايشگاهي ، فقط تعداد كمي از اين قرآنها براي ديدار مراجعان ، در موزه حج قرار داده شده اند .

هـ ) هدايا : در طي سالهاي متمادي ، اشياي ارزشمندي از سوي مسؤولان سياسي يا مذهبي كشورهاي ديگر به مسؤولان حج و زيارت و بعثه مقام معظم رهبري هديه شده كه شايسته ترين مكان براي نگهداري آنها ، موزه حج است . در مجموع 41 هديه از اين هداياي ارزشمند در موزه حج نگهداري مي شود .

موزه حج در آغاز راه خود قرار دارد و بايد به تدريج ، كامل و ديدني تر شود . همت هنرمندان و همكاري متقابل آنان با مسؤولان موزه ، مي تواند يكي از ارزشمندترين و هنرمندانه ترين مجموعه هاي هنري مرتبط با فريضه حج را براي ديدار علاقه مندان فراهم آورد .

همايش مديران كاروانها

يكشنبه 29/9/83

امروز يك شنبه همايش مديران كاروانها و دست اندركاران حج 1425 در ساختمان حج و زيارت تهران برگزار شد . در اين جلسه ، عده اي از مسؤولان از جمله ـ به ترتيب ـ آقاي مسجدجامعي وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي ، آقاي زرهاني رئيس سازمان حج و زيارت ، حجة الاسلام والمسلمين محمدي ري شهري نماينده وليّ فقيه ، حجة الاسلام جناب آقاي قاضي عسكر معاون آموزش و پژوهش بعثه و حجة الاسلام آقاي عرب نيا معاون امور روحانيون بعثه سخنراني كردند .

آقاي ري شهري در سخنراني خود با اشاره به قرآن محور بودن حج امسال گفت :

با توجه به قرآن محوري در حج امسال ، بنده نكاتي را راجع به مديريت اسلامي و

439

اخلاق مديريت از قرآن كريم نقل مي كنم . هرچند آيه اي صريح در اين زمينه نيست ، ولي با تعمّق در آيات مي توان پيامهايي را استنباط و استخراج كرد .

از آيه شريفه ( يا أبت استأجره إنّ خير من استأجرت القويّ الأمين ) كه حكايت سخنِ دختر حضرت شعيب ( عليه السلام ) است ، دو ويژگي مهم مدير استفاده مي شود : 1 . تخصّص ( = قوت ) ؛ 2 . تعهّد ( = امانت ) .

شايسته سالاري در جامعه اسلامي بدين معناست كه كارگزاران مردم بايد از اين دو خصوصيت برخوردار باشند .

مانعي ندارد شما از نزديكان خود همكار انتخاب كنيد مشروط به اينكه متعهّد و متخصّص باشند ـ همچنان كه حضرت موسي ( عليه السلام ) از خداوند متعال همكاري برادرش را درخواست كرد ـ وگرنه خيانت به زائر است .

كار شما مديران بس مهم است و اگر زائر از نظر رفاهي و امور اجرايي آسايش نداشته باشد امور فرهنگي اثري نخواهد داشت و زحمات بعثه به جايي نمي رسد .

ايشان سپس به اهميت خدمت رساني به زوّار از ديدگاه احاديث اشاره كرد و گفت : « حديث اسماعيل خثعمي را هر سال بايد مرور كرد » . آقاي ري شهري سپس نكاتي را بدين شرح به مديران حج يادآور شد :

1 . به كار بستن تمام توان براي اهداف حج ، به ويژه تحصيل رضاي زائر ؛

2 . برقراري ارتباط عاطفي با زائر ؛

3 . احترام به روحاني كاروان ؛

4 . خسته نشدن از توجيه زائر ؛

5 . تقسيم عادلانه كار بين خدمه ؛

6 . منعكس كردنِ سريع مشكلات از طريق بازرسي ، يا گزارش مستقيم به سازمان و بعثه ؛

7 . جلوگيري از اسراف ، كه مورد تأكيد مقام معظم رهبري است ؛

8 . همكاري با هيأت پزشكي ؛

9 . عدم استفاده از جوانان براي رفت و آمد در بخش خواهران ؛

10 . نترساندن زائر از اعمال ، و آرامش دادن به وي ؛

440

11 . همكاري مدير با روحاني در خصوص حجاب بانوان ؛ حجاب بانوان شديداً مورد تأكيد مقام معظم رهبري است . برخورد حساب شده و مدبّرانه با پديده بد حجابي مؤثّر است و از اين پس مديراني لايق شمرده مي شوند كه در كاروانشان بد حجاب نباشد .

12 . سعي در برقراري نظم گروهي در كاروان ؛

13 . توجيه زائران جوان براي يادگيري برخي كليد واژه هاي عربي ؛

14 . توجيه زائران در خصوص حمل و نقل يك هفته اي مكّه از روز هفتم تا چهاردهم ذي حجه .

در اين جلسه ، پس از نمايش فيلم تخلّفات رفتاري برخي حجّاج ايراني در سال گذشته ، حجة الاسلام آقاي قاضي عسكر سخنراني كرد و ضمن اشاره به لزوم فرهنگ سازي در زمينه حج و كارهايي كه در اين زمينه صورت گرفته و مي گيرد گفت :

كار مديران تشكيل به موقع گروههاي ارشاد و استفاده صحيح از آن ، و تشكيل شوراي فرهنگي كاروانهاست كه از سال گذشته آغاز شده است سالهاي قبل ، گروههاي ارشاد موسوم به « هسته هاي امر به معروف » بود كه اخيراً به « گروههاي ارشاد » تغيير نام يافته اند .

محور كار فرهنگي امسال قرآن كريم است و بايد هر ده نفر را براي كارهاي فرهنگي و قرائت قرآن به يك نفر بسپاريم . اكنون بهترين فرصت براي ايجاد تحوّل فرهنگي در زوّار ، و تبديل حج به يك نهضت اخلاقي در اختيار ماست .

ايشان سپس به نتايج نظرسنجيهاي سالهاي گذشته زير نظر آقاي دكتر گلزاري اشاره كرد و آن را بسيار مؤثّر دانست و افزود : « براساس فرمهاي نظرسنجي ، به نتايج خوبي دست يافته ايم و بيشترين مشكل در كاروانها به ترتيب اهميت آماري اينهاست :

1 . عدم رعايت بهداشت ، 2 . عدم رعايت نظم ، 3 . سر و صدا

4 . سيگار كشيدن 5 . غيبت 6 . عدم رعايت آداب خواب 7 . عدم رعايت پوشش اسلامي

ايشان سپس به مسائل فقهي جديد حج از جمله رمي جمرات اشاره كرد و افزود :

نظر مراجع عظام را گرفته و در اختيار روحانيون قرار داده ايم . بايد با درايت به كمك

441

روحاني كاروان ، مشكلات را حل كنيم . بايد براي سي دي ها و كتابهاي مربوط به حج از ايران به زائران اطلاع رساني شود تا آنان از اين آثار آموزنده تهيه و استفاده كنند .

سپس حجة الاسلام آقاي عرب معاون امور روحانيون به ايراد سخن پرداخت و پس از اشاره به برخي احاديث حج و تلاشهاي امور روحانيون گفت :

ما از هر گونه انتقاد به برنامه هاي خود استقبال مي كنيم . امور روحانيون ـ با توجه به دو سال در ميان بودن روحاني كاروان حج ـ سه گروه كامل روحاني كاروان يعني حدود 3500 نفر در اختيار دارد . اخيراً هشت كميته علمي براي ارتباط مستمر با روحانيون و مطالعه مداوم آنها ، تشكيل داده ايم . همچنين آموزش مكالمه عربي به روحانيون و مسلّط كردن آنان بر پاسخ دهي به شبهات وهّابيان در برخي استانها انجام شده و در بقيه هم به تدريج انجام خواهد شد .

همچنين شرح وظايف رابطين ، مبلّغين و مبلّغات به تصويب رسيده و آيين نامه هاي اجرائي كارشناسي شده آنها را تهيه كرده ايم . نيز 33 واحد آموزشي براي روحانيون جديد الورود در نظر گرفته ايم : 3 واحد كار ورزي ؛ 11 واحد آموزش حضوري و 19 واحد مطالعاتي . تدوين و نشر مجموعه آزموده ها از ديگر اسباب انتقال تجربيات به روحانيون و آگاهي آنها از مسائل مستحدثه است . بعد از موسم حج امسال نيز ، كميته فرهنگي ما تشكيل مي شود و منابع مورد نياز روحانيون در حج بعدي تهيه و در اختيار آنان قرار داده مي شود .

جلسه توجيهي اعضاي دفتر بعثه

صبح امروز يكشنبه ، همچنين جلسه توجيهي اعضاي دفتر بعثه برگزار شد . در اين جلسه حجة الاسلام والمسلمين ري شهري با اشاره به آيه شريفه ( هل نُنبّئكم بالأخسرين أعمالاً ) ^{( 1 )} از پاره اي تسويلات نفس و شيطان سخن گفت و حاضران را از آن بر حذر داشت و افزود :

كارهايي كه به بعثه سپرده شده سه ويژگي دارد :

الف ) سنگيني حجم كار ؛ در موسم حج همه كارها به گونه اي به دفتر بعثه و كارگزاران

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . سوره كهف ( 18 ) : 103 .

442

بعثه برمي گردد .

ب ) ظرافت و حسّاسيت كار ؛ به گونه اي كه با كمترين غفلت ، كار ما دچار آسيب مي شود حتي در نحوه برخورد با افراد و مراجعان .

ج ) اثرگذاري اين بخش بر ساير بخشها ؛ به طوري كه ضعف اين بخش به ساير بخشها هم سرايت مي كند .

ايشان سپس به نكات ذيل اشاره و رعايت آنها را مورد تأكيد قرار داد :

1 . توجه به صاحب خانه و فرستاده صاحب خانه بيش از هرچيز . وقتي روح علماي ربّاني در عالم برزخ به اين عالم اشراف دارد ، بدون ترديد روح منوّر حضرت رسول حاضر و ناظر ماست .

2 . رعايت نظم و انضباطِ كاري ، و خودسرانه كاري نكردن .

3 . رعايت ادب و اخلاق اسلامي به همه به خصوص مراجعان و مهمانان بعثه .

4 . نماز اوّل وقت ، هرچند در هتل .

5 . نهايت هشياري در مسائل حفاظتي ؛ زيرا تشكيلات ما مورد طمع جاسوسي همه كشورهاست .

وي در پايان با اشاره به ماجراي عيادت اميرالمؤمنين ( عليه السلام ) از صعصعه ، خواستار پرهيز از آفات عمل شد و گفت : « كارگزاران نظام اسلامي بايد كم خرج ، كم توقّع و پركار باشند » .

گردهمايي سربازرسين حج

عصر امروز جلسه سربازرسين حج امسال در ساختمان حج و زيارت برگزار شد . در اين جلسه آقاي ري شهري با اشاره به آيات كريمه ( ولقد خلقنا الإنسان ونعلم ماتوسوس به نفسه ونحن اقرب إليه من حبل الوريد * إذ يتلقّي المتلقّيان عن اليمين وعن الشمال قعيد * ما يلفظ من قول إلاّ لديه رقيب عتيد ) ^{( 1 )} گفت :

ويژگي حج امسال قرآن محوري است و پيام قرآني بخش نظارت ويژه همين آياتي است كه تلاوت شد . بركات و آثار و ويژگيهاي بازرسي براي ما پيروان قرآن قابل تأمل است .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . سوره ق ( 50 ) : 16 ـ 18 .

443

پيام مديريتي اين آيات ضرورت نظارت است وگرنه خداوند متعال مطلع است و نيازي به فرشته رقيب و عتيد ندارد .

ايشان در ادامه بر رعايت دوازده نكته و موضوع تأكيد كردند :

1 . خود ما هم مراقب داريم ، اگر ما مراقب ديگرانيم مأموران حق هم مراقب ما هستند .

2 . هنر كشف راز و رمزهايي است كه از بروز مشكلات جلوگيري كند ، نه اينكه پس از وقوع مشكل با آن برخورد كنيم . ما بايد عوامل مشكل را شناسايي و مرتفع كنيم و براي اين منظور ساز و كارهايي را تدارك ببينيم و آنچه را سالهاي گذشته سبب بروز مشكل شده دقيقاً بشناسيم .

3 . بايد براي آماري كردن مشكلات و برآورد حجم مشكلات در همه زمينه ها ساز و كاري تدارك ببينيم . سال گذشته برخي مشكلات ريز و پيش پا افتاده تبديل به معضل شد مانند دير رسيدن نوشابه .

4 . هدف ما كار است و زيارت تابعي از كار است كه ثواب آن كمتر از زيارت نيست .

5 . انطباق عملي و هماهنگي كامل با سياستهاي بعثه و عدم اجتهاد شخصي در كار تشكيلاتي .

6 . پرهيز از تنش و اختلاف . حج تجلّي وحدت امّت اسلامي است و سلايق سياسي نبايد مايه اختلاف شود به خصوص در آستانه انتخابات رياست جمهوري ملاك كار ما ديدگاه امام و مقام رهبري است .

7 . انعكاس واقعيات آنچنان كه هست نه كمتر و نه بيشتر .

8 . انتقال سريع و دقيق گزارشها و رتق و فتق امور قبل از اينكه به بعثه و سازمان حج برسد .

9 . نظارت بر همه امور كاروان ، بدون ايجاد اختلال در كار كاروان . در عين حال كه ناظر بر روحاني جداست مانعي ندارد و اگر ضعفي در روحاني ديديد گزارش دهيد .

10 . رعايت شأن روحاني كاروان و عدم دخالت در كار او ؛ زيرا بسياري از آنان از فضلاي بزرگ حوزه اند .

11 . تلاش در خصوص قرآن محوري حجّ امسال و كمك شما در اين باره ، كه ما

444

هجده محور را براي حج قرآني تدارك ديده ايم .

12 . تلاش براي بهره گيري افزونتر از حج و رعايت قصد قربت .

ملاقات با مقام معظم رهبري

دوشنبه 30/9/83

پيش از ظهر امروز روحانيون و مديران كاروانهاي حج با رهبر معظم انقلاب ديدار كردند . در اين ديدار كه نماينده ولي فقيه ، وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي و نيز رئيس سازمان حج و زيارت حضور داشتند ، رهبر معظم انقلاب حج را فرصتي استثنايي دانستند و بر بهره گيري هرچه بيشتر از فضاي معنوي حج ، توجه به اتحاد امت اسلامي و خنثي كردن اهداف دشمن در اين زمينه و برائت از مشركين تأكيد كردند . مشروح بيانات ايشان چنين است :

بسم الله الرحمن الرحيم

اولاً به برادران و خواهران عزيزِ دست اندركار اين حركت عظيم الهي و مردمي خوش آمد عرض مي كنيم و از خداوند شاكر عليم مسألت مي كنيم كه تلاش شما را مقبول و مورد ثواب قرار دهد و توفيق روزافزون برگزاري هرچه بهتر حج را به شما و زائران عنايت كند .

فرصت حج ، استثنايي است . همه عبادات ، فرصت بازيابي خويشتنِ انسان هستند . انسانها بر اثر غفلت از خداي متعال ـ كه روح هستي و حقيقت هستي است ـ از خودشان ، از دلشان و از حقيقتشان غافل مي شوند ؛ « نسوا اللّه فانساهم انفسهم » . امروز درد بزرگ بشريت اين است . انسانها با غفلت از خداي متعال ، از خودشان هم غافل شده اند . نيازهاي انسان ، حقيقت انسان و اهداف خلقت انسان در ميان چرخ و پر دستگاه هاي مادي بكلي از ياد رفته است . آنچه انسان را به خدا ، و در سايه توجه به خدا ، به خود و حقيقت خود و نياز خود و دل خود متوجه مي كند ، دعا و عبادت و تضرع است . و حج از اين جهت برترين عبادتهاست ؛ چون از لحاظ زمان ، از لحاظ مكان ، از لحاظ توالي حركاتي كه در حج در اختيار حاجي و ناسك گذاشته شده است ، يك عبادت استثنايي است . لذا شهر مكه و مراسم حج ، وسيله اي براي امنيت

445

انسان است . انسان ، با خضوع ، با توجه ، با تضرع و با غرق شدن در ياد الهي ، در آن مراسمِ عجيب و عظيم ، در دل خود احساس امنيت مي كند ؛ اين بزرگترين نياز انسان است . جهنمي كه قدرتهاي مادي و انگيزه هاي مادي در حول و حوش انسان به وجود آورده اند . انسان مي تواند با پناه بردن به حج ، بَرد و سلام بهشت را در آن مكان و آن زمان خود به وجود بياورد .

چه غافلند كساني كه مراسم حج و ايام حج و مناسك حج را وسيله پرداختن به امر دنيايي كمرنگ مي كنند . حج را بايد با توجه ، با حضور و با آداب به جا آورد . غير از مناسك حج و اعمالي كه تشكيل دهنده صورت حج است ، ادبي هم وجود دارد كه روح حج است . بعضي اين صورت را به جا مي آورند ، اما از روح و حقيقت آن غافل مي مانند . ادب حج ، خضوع و ذكر و توجه است . ادب حج ، احساس حضور در مقابل پروردگار در همه آنات است . ادب حج ، پناه بردن به ساحه امن الهي است كه براي مؤمنين و متمسكين به ذيل توسل به ذات مقدس پروردگار ، آن را فراهم كرده است . بايد اين بهشت را شناخت و وارد آن شد ؛ حج را اين طور بايد فهميد . ادب حج ، مسالمت و مداراست . خشونت كردن با مؤمنين ، دعوا كردن با برادران و فسوق و جدال در حج ممنوع است . ادب حج ، فرو رفتن در حقيقت معناي حج و بهره برداري كردن و توشه گرفتن از آن براي همه دوران زندگي است . ادب حج ، برادري و ايجاد محبت و وحدت است . فرصت ايجاد وحدت بين ملتهاي اسلامي و شعوب اسلامي ، فقط در حج فراهم مي شود . اين همه انسان از اقصا نقاط عالم ، همه به عشق كعبه ، به عشق مرقد پيغمبر ، به عشق ذكر الهي ، به عشق طواف و سعي ، خود را به آن جا رسانده اند ؛ اين فرصتِ برادري مغتنم است .

امروز يكي از اهداف اساسي استكبار و امريكا در دنياي اسلام عبارت است از ايجاد اختلاف ؛ بهترين وسيله هم ايجاد اختلاف بين شيعه و سني است . مي بينيد دستپروردگان استعمار در دنيا به مناسبت مسائل عراق چه حرفهايي مي زنند ، چه سمپاشيهايي مي كنند و به خيال خودشان چه بذر نفاقي مي پراكنند . سالهاي متمادي است كه دست استعمار و دست قدرت طلبِ قدرتهاي فزونخواه غربي اين كار را مي كنند . در حج ، فرصت خوبي براي آنهاست تا شيعه را از سني ، و سني را از شيعه

446

عصباني كنند ؛ آن را وادار كنند به مقدساتِ اين اهانت كند ، اين را وادار كنند به مقدسات و محبوباتِ او اهانت كند . بايد هوشيار بود ؛ مخصوص حج هم نيست ؛ در همه دوران سال و در همه ميدانها بايد هوشيار بود . جنگ شيعه و سني ، محبوب واقعي امريكاست . بعد از گذشت قرنها روبروي هم بنشينند ـ مثل كساني كه در جنگ با همديگر روبرو مي شوند ـ با دلهاي پُر كينه نسبت به يكديگر حرف بزنند ؛ اين او را سب كند ، او اين را سب كند . هيچ بُعدي ندارد كه بخصوص در اين روزگارِ بسيار حساس ، در مراسم حج كساني را اجير كنند ، براي اينكه اين اختلاف را ايجاد كنند ؛ شما بايد هوشيار باشيد ؛ مردم هوشيار باشند ؛ روحانيون محترم كاروانها بايد با احساس مسؤوليت تمام نسبت به اين قضيه ، متوجه باشند ؛ بدانند دشمن چه مي خواهد . غفلت بزرگي است كه انسان به خيال اين كه از حقيقت دفاع مي كند ، از نقشه دشمن دفاع كند و براي دشمن كار كند . ديگران پول مي گيرند ، مزدور مي شوند و اين كار را مي كنند ؛ عده اي عوامِ سطحيِ متعصب را هم ممكن است عليه شما ، عليه عقايدتان و عليه مقدساتتان تحريك كنند . اگر با عمل متقابلي مواجه شوند ، بلاشك به هدف خودشان رسيده اند ؛ آنها همين را مي خواهند ؛ مي خواهند ما را با هم گلاويز كنند تا خيال خودشان را راحت كنند .

از جمله غفلتهاي احتمالي در حج ، يكي اين است كه كساني به جاي شركت در نمازهاي جماعت ، به جاي طواف مستحبي ، به جاي حضور در فضاي معطر مسجدالحرام يا مسجدالنبي ـ كه از دوران افتخار اسلام و دوران وحي و بعثت ، اين همه خاطرات در اين دو محل وجود دارد ـ سراغ زرق و برقهاي بي ارزش و پوچ و بازارها و مغازه ها بروند ، براي اين كه جيب دولتهاي بيگانه لاابالي نسبت به منافع مسلمين را پُر كنند ؛ جيب كارگر و سرمايه دارِ آنها را با پول ايراني و با ثروت ملي شان پُر كنند . به جاي شركت در نماز جماعت ، به بازارگردي و دكان گردي بروند و اجناس را تماشا كنند . انسان متأسف مي شود وقتي بشنود هنگامي كه جمعيتِ باشكوه در مسجدالحرام يا مسجدالنبي مشغول اقامه جماعتند يا به اقامه جماعت مي شتابند ، تعداد معدودي حاجيِ ايراني ـ يا مرد يا زن ـ سراغ بازارها بروند ؛ كيسه ها را زير بغل بگيرند و اجناسي را كه در شهر خودشان گاهي ارزان تر و بهتر از آن جا مي توانند پيدا

447

كنند ، بگيرند بيايند . « ذلكم خير لكم ان كنتم تعلمون » ؛ اين بهتر و مفيدتر و مهمتر است . سوغات ، معنويتي است كه شما در خودتان ذخيره مي كنيد و مي آوريد ؛ اخلاق و روحياتي است كه با خودتان مي آوريد . ما ديده ايم كساني را كه وقتي از حج برمي گردند ، چهره و رفتار و كلام و ظاهر و باطن آنها انسان را موعظه مي كند و تحت تأثير قرار مي دهد ؛ اين خوب است ؛ اين سوغات واقعي است .

اين نكته را هم عرض كنيم : حوادث تلخي در كشور همسايه ما ـ عراق ـ در حال حدوث و جريان است ؛ قضايايي كه ديروز در نجف و كربلا واقع شد ـ انفجار بمب و كشته شدن دهها نفر و زخمي شدن تعداد بيشتر ـ اينها بايد انسان را به مشكلات و مسائل بزرگتري متوجه كند . پيداست كه دست استكبار پيرامون دنياي اسلام دايم در حال كار است . از دو حال خارج نيست : يا امت اسلامي هوشيارانه برخورد خواهد كرد ؛ در اين صورت اگر اين دست ، ده دست هم بشود ، استكبار هيچ غلطي نخواهد توانست بكند . اگر غافلانه با اين قضايا برخورد كنيم ، آن وقت سرنوشت ما و آينده امت اسلامي بشدت مورد تهديد قرار خواهد گرفت . اين حوادث خونين كه به نابودي جان انسانها منتهي مي شود ، اگر صرفاً يك حادثه تروريستي هم بود ، محكوم بود ؛ اما بالاتر از اينهاست ؛ اينها مي خواهند مردم عراق را در آستانه انتخابات ، آن چنان مشغول كنند و آن چنان بازار تهمت و شايعه و اختلاف را داغ كنند كه فرصت استثنايي انتخابات را از دست آنها بربايند . من اطمينان دارم كه پشت سر اين حوادث ، دست دستگاه هاي جاسوسي اسرائيل و امريكا در كار است ؛ يا خود آنها بالمباشره اين كار را انجام دادند ، يا گيرم چند نفر آدم متعصب و غافل را اغوا و آنها را به اين كار وادار كردند ؛ ليكن نقشه متعلق به آنهاست . مردم عراق بعد از سالهاي متمادي و علي رغم ميل استكباريِ مستكبران ، مي خواهند خودشان تشخيص دهند و انتخاب كنند ؛ اما اشغالگران اين را نمي خواهند ؛ مي خواهند صورتِ انتخابات باشد ، اما باطنِ انتخابات نباشد ؛ از مردم ، براي مردم و به اعتماد مردم ، كسي روي كار نيايد ؛ افرادي را كه مزدور و گوش به فرمان خودشان هستند ، آن جا بگذارند . ظاهر قضيه اين باشد كه يك حكومت مردمي است ، اما باطن قضيه عوامل امريكا و انگليس باشند ـ كه عراق دست آنهاست و آن را اداره مي كنند ـ و منافع آنها را تأمين كنند . اين بايد ما را خيلي

448

هشيار كند ؛ ملت عراق و امت اسلامي را خيلي هشيار كند .

اين قضايا در همه جاي دنياي اسلام به شكلهاي گوناگوني وجود دارد . طرح امريكاييِ خاورميانه بزرگ ، يكي از آنهاست . درواقع اين طرح ، يك كاسه كردن همه منافع موجود در اين منطقه و ريختن در جهنم پُر نشدنيِ معده قدرت طلب استكبار امريكايي است . آنها به نفوذ و تسلطي كه الان دارند ، قانع نيستند ؛ سلطه مطلق را مي خواهند ؛ دنبال قدرت مطلقه بر همه دنيا هستند ؛ از جمله بر اين منطقه كه سرشار از ثروتهاي طبيعي و انساني است و نقطه بسيار حساس و مهمي است . ملتها خيلي بايد هوشيار باشند ؛ دولتها هم بايد هوشيار باشند .

فرصت حج را براي روشنگري در اين زمينه ها و اعلام برائت از استكبار و امريكا نبايد از دست داد . دنياي اسلام بايد بداند كه با چه قضايايي مواجه است . اينها براي دنياي اسلام بايد وسيله نشاط و حركت شود . در تبليغاتِ آنها اين طور وانمود مي شود كه ديگر فايده اي ندارد ؛ استكبار تسلط پيدا مي كند و نمي شود كاري كرد ؛ مشت است و درفش . واقع قضيه اين نيست . واقع قضيه اين است كه امت اسلامي يك موجود زنده و توانمند است ؛ آن جايي كه بخواهد و اراده و اقدام كند ، نه قدرت امريكا و نه بالاتر از امريكا ، هيچ تدبيري و كاري عليه او نمي توانند بكنند .

از خداوند متعال مي خواهيم همه را موفق و تأييد كند و به روحانيون محترم كاروانها و دست اندركاران و مسؤولان گوناگون رده هاي مختلف حج توفيق دهد .

اين كه اشاره كردند محور تبليغات ، قرآن است ، مژده بسيار بزرگي است . قرآن كليد موفقيت مسلمانان است . در همه احوال ، قرآن بايد محور تبليغات ، حركت و تلاش قرار بگيرد ؛ و بهترين احوال براي اين كار ، حج است . قراء و تاليان قرآن ، در مساجد ، در حرمين شريفين ، در بعثه و در هر نقطه اي كه زمينه فراهم مي شود ، تلاوت كنند و آيات را به گوش مردم برسانند و عملاً اهتمام ملت ايران را به قرآن ، به مردم دنيا نشان دهند و ان شاءاللّه در طول سال هم اين تبليغات ادامه پيدا كند .

والسّلام عليكم ورحمة الله وبركاته

در ابتداي اين ديدار حجة الاسلام والمسلمين محمد محمدي ري شهري در سخناني ، به محور قرار گرفتن قرآن در فعاليتهاي تبليغي و فرهنگي حج امسال اشاره كرد و گفت :

449

« هدف از اين اقدام در سفر معنوي حج توجه دادن بيش از پيش زائران و مسلمانان كشورهاي مختلف به باطن قرآن و حج است » .

وي با اشاره به استقبال چشمگير مسلمانان از بحث مهدويت به عنوان محور فعاليتهاي فرهنگي و تبليغي حج سال گذشته ، افزود : « تمام تلاش بعثه و كارگزاران حج ، آشنا كردن امت اسلامي با باطن واقعي حج است » .

همچنين آقاي زرهاني رئيس سازمان حج و زيارت در گزارشي از اقدامات اجرايي حج گفت : « امسال 96 هزار زائر به خانه خدا مشرف خواهند شد ، همچنين 500 هزار نفر در سال جاري به عمره مشرف شده اند » .

وي با اشاره به اقدامات انجام گرفته براي كاهش فاصله زماني ثبت نام حج تمتع تا اعزام زائران ، افزود : « امسال همچنين با توجه به بهره مندي از سپرده هاي متقاضيان حج با رعايت اصل مضاربه ، هزينه حج تمتع 15 تا 30 درصد نسبت به سال گذشته كاهش يافته است » .

همايش روحانيون حج

عصر امروز دوشنبه همايش روحانيون كاروانهاي حج در آستان مقدس حضرت عبدالعظيم ( عليه السلام ) در شهر ري برگزار شد . در اين جلسه به ترتيب حضرات آقايان : ري شهري ، زرهاني ، قاضي عسكر و عرب سخنراني كردند . آقاي ري شهري در آغاز سخن خود با اشاره به سنگيني و عظمت مسؤوليت برگزاري حج گفتند : « همه بايد دست به دست هم دهيم تا حج به شكل آبرومندي برگزار شود » ايشان سپس به قرآن محوري حج امسال و عنايت شديد حضرت امام خميني به قرآن اشاره كرد و افزود :

برنامه هاي بعثه در خصوص قرآن محوري حج امسال ، در هجده محور خلاصه مي شود كه به اطلاع شما مي رسد . من به تجربه دريافته ام كه با تأمل در قرآن و احاديث مي توانيم ريشه بسياري از سخنان اهل بيت ( عليهم السلام ) را در قرآن بيابيم .

آقاي ري شهري سپس با ذكر نمونه هايي از اين دست احاديث ، چند نكته و توصيه اجرايي را به روحانيون كاروانها متذكر شدند :

1 . همواره خود را براي خدمت به اهداف حج ، بازسازي كنيد ، وگرنه حج ، شغل و حرفه و عادت مي شود .

450

2 . برقراري ارتباط شخصي و عاطفي با تك تك زائران اثرش بيش از سخنراني و زمينه بهره گيري زائر از سخن شماست .

3 . خوش رويي و مرتب و نظيف بودن لباس از اهمّ آداب لازم الرعاية است .

4 . همواره با لباس روحانيت باشيد .

5 . موضوع توصيه به پرداخت خمس همراه با مناعت طبع و بزرگ منشي توأم باشد .

6 . شما فقط مسائل شرعي را بگوييد و براي مردم مرجع تقليد تعيين نكنيد .

سپس آقاي زرهاني سخنراني كرد و در زمينه مسائل اجرائي حج امسال مشروحاً توضيح داد از جمله : فرود هواپيماهاي ايراني در مدينه براي اولين بار ، گران شدن دام قرباني در عربستان ( هر گوسفند حدود 106 هزار تومان ) ، ارسال 40% از قرباني سال گذشته به لبنان به همت كميته امداد ، استفاده از دستگاههاي جديد براي آشپزي . ايشان در پايان پرهيز از تحريك متعصبان اهل سنت را خواستار شد و گفت :

يكي از وظايف ما جلوگيري از تحريكات ناخواسته است . امير مدينه سال گذشته به ما مي گفت : « ما موافق دعاي كميل و همه سرنشين يك كشتي هستيم ؛ ولي نگران متعصبانيم » .

آنگاه حجة الاسلام قاضي عسكر به ايراد سخن پرداخت و گفت :

در سال 83 حدود 000/600 نفر زائر حج و عمره اند ، كه اگر خانواده هر يك را چهار نفر بدانيم نزديك 5/2 ميليون نفر از تأثير فرهنگي حج و عمره بهره مند مي شوند .

ايشان سپس به نتيجه نظرسنجيها اشاره كرد و گفت : بر اساس نظرسنجيها :

6/92% مردم استحلال كرده اند ؛

80% واجبات مالي خود را ادا كرده اند ؛

80% وصيت كرده اند ؛

80% نماز خود را تصحيح كردند ؛

75% توبه پيش از سفر داشته اند .

كدام كار فرهنگي اينقدر در جامعه تحوّل آفرين و كدام نهاد چنين تأثيري دارد ؟

وي سپس به لزوم تشكيل شوراي فرهنگي در كاروانها ، تشكيل گروههاي ارشاد و

451

توجه به قرآن محوري حج امسال اشاره كرد و گفت : « طبق توافق ، صدا و سيما امسال بايد ده هزار دقيقه در زمينه حج برنامه داشته باشد » . آقاي قاضي عسكر در خاتمه سخن به توضيح چگونگي جمرات و توسعه و مسائل شرعي آن پرداخت و براي حاضران توضيحاتي داد كه بسيار مورد توجه واقع شد .

جلسه شوراي هماهنگي بعثه

جلسه شوراي هماهنگي بعثه روز دوشنبه مورّخ 16/9/83 با شركت آقايان : زرهاني ، قاضي عسكر ، سلطاني شيرازي ، اكبريان ، عرب ، شريفي ، نواب ، آخوند زاده ، فهميده ، رضوي و زماني در حضور نماينده وليّ فقيه تشكيل و تصميمات ذيل اتّخاذ شد :

1 . گزارش كميته فرهنگي در خصوص تصميمات اخذ شده درباره بيانات مقام معظم رهبري در جمع كارگزاران حجّ سال 1424 بررسي و به شرح ذيل مورد تأييد قرار گرفت :

ـ اختصاص يك صفحه از نشريه زائر به مباحث قرآني .

ـ برگزاري مسابقات قرآني براساس جزواتي كه بين زائران توزيع مي شود و يا آنچه در نشريه زائر درج مي گردد .

ـ نصب تراكت هايي با مضامين و مفاهيم قرآني در سالنها و مكانهاي پرتردّد محل استقرار زائران .

ـ تهيه بروشوري با محتواي قرائت و ختم و توجه به قرآن ، همچنين تهيه دعاهاي قرآني به شكل ادعيه طواف و اهداي آن به زائران .

ـ تهيه نوارهايي با ترجمه فارسي از آنچه كه همه روزه صبحها راديو پس از تلاوت قرآن دارد و پخش آن در اتوبوسهاي درون شهري و برون شهري .

ـ تهيه روزشمار مباحث قرآني و انتشار آن بين روحانيون و زائران .

ـ تشويق روحانيون براي اختصاص بخشي از مباحث سخنرانيهاي خود به مطالب قرآني و تفسير آيات حج توسط معاونت امور روحانيون .

ـ تشكيل جلسات قرائت قرآن در داخل كاروانها و نيز در درون مسجد النبي و مسجد

452

الحرام به صورت دسته جمعي .

ـ تشويق زائران به همراه بردن قرآن جهت بهره برداري و قرائت آن .

ـ به سخنرانان جلسات عمومي بعثه توصيه شود در برخي جلسات پيرامون آيات حجّ سخن گويند .

ـ حج در قرآن شهيد بهشتي به عنوان متن مطرح و در اختيار زائران گذاشته شود و سپس سؤالاتي را طرح و به برندگان و نفرات برتر جوائزي داده شود .

ـ طرح قصه هاي قرآني مرتبط با حجّ در موسم .

ـ تجليل از چهره هاي قرآني اعم از مترجمين ، قراء ، مفسرين و . . . كه در حجّ تمتع سالجاري حضور خواهند داشت .

ـ برگزاري جلسات شبي با قرآن در محل بعثه و كاروانهاي بزرگ .

ـ تبيين ، شرح و تفسير آياتي كه روي پرده كعبه نوشته شده براي زائران توسط روحانيون كاروانها .

ـ اختصاص جوايز براي هركدام از موارد جهت اهدا به كساني كه بيشترين فعاليتهاي قرآني را در موسم حجّ داشته باشند .

2 . آيين نامه نحوه اعزام دانشجويان به عمره در سال 1426 بررسي شد و به تصويب نهايي رسيد و قرار شد به وسيله رياست سازمان حج و زيارت به مسؤول نهاد نمايندگي ولي فقيه در دانشگاهها و مبادي ذي ربط ابلاغ شود .

3 . راه كارهاي بهبود وضع حجاب بانوان در حجّ و عمره و طرح ارائه شده درخصوص چادر ايراني بررسي و قرار شد در اسرع وقت جلسه اي به همّت معاونت آموزش و پژوهش با حضور كارشناسان ذي ربط برگزار و الگو و پيشنهاد مناسبي براي تصميم گيري نهايي در شوراي برنامه ريزي ارائه شود .

4 . طرح همايش پويندگان راه ابراهيم مجدداً بررسي و قرار شد : با حضور جناب آقاي زرهاني موضوع در كميته فرهنگي بررسي و درباره چگونگي قدرداني از خدمات كارگزاران حجّ پيشنهادي ارائه شود .

453

5 . در خصوص وظايف نمايندگي امور روحانيون در استانها ، قرار شد :

ضمن بازنگري در وظايف نمايندگي امور روحانيون در استانها ، ترتيبي اتخاذ شود كه نمايندگان استانها از كليه برنامه هاي سازمان حجّ و زيارت و معاونتهاي مختلف حوزه نمايندگي وليّ فقيه در امور حجّ و زيارت در استانها مطلع شوند .

6 . جلسات تواصي به حق پس از موسم حجّ با استفاده از سخنرانان موفق سال جاري به مدت 15 تا 20 دقيقه بين نماز ظهر و عصر روزهاي دوشنبه برگزار شود .

7 . در خصوص جزوه هايي كه برخي از مديران كاروان براي راهنمايي زائران تهيه و توزيع مي كنند قرار شد معاونت آموزش و پژوهش الگو و چارچوب مناسبي تدوين كند تا از طريق سازمان حجّ و زيارت در اختيار مديران كاروان قرار گيرد و مديران كاروانها بر اساس ذوق و سليقه خود آنها را بين زائرين كاروان توزيع كنند .

8 . در خصوص پيشنهادهاي انجمن صنفي دفاتر خدمات زيارتي ايران ، قرار شد سازمان حجّ و زيارت به آنان ابلاغ كند : با توجه به سياستهاي عمره سال 1384 ، پيشنهادها عملي نيست .

9 . پيشنهاد معاونت بين الملل در خصوص دعوت از شخصيتهاي جهان اسلام براي شركت در موسم حجّ مطرح و قرار شد : در كميسيوني مركب از آقايان : اكبريان ، قاضي عسكر ، تسخيري ، اختري ، حداكثر ده نفر از شخصيتهاي ذي نفوذ جهان اسلام از مليتهاي مختلف براي دعوت به حجّ انتخاب شوند .

10 . قرار شد آقايان : سليمي معاون دفتر و مسؤول روابط عمومي حوزه نمايندگي وليّ فقيه در امور حجّ و زيارت ، نصيري مدير كلّ حوزه رياست و مسؤول روابط عمومي سازمان حجّ و زيارت به عنوان عضو ثابت در جلسات شوراي هماهنگي بعثه شركت نمايند .

455

باب دوم

فعاليتهاي موسم حج

1 . نشريه زائر

2 . واحد ارتباطات خبري

3 . امور حج و زيارت صدا و سيما

4 . واحد اهل سنّت

5 . بعثه مهاجرين افغانستان

6 . مركز كامپيوتر

7 . دفتر بعثه

8 . معاونت اجرايي

9 . معاونت امور روحانيون

10 . معاونت آموزش و پژوهش

457

1 . نشريه زائر

نشريه زائر زبان گويا و تاريخ مكتوب حج در هر سال است . وسيله اي براي ارتباط بعثه مقام معظم رهبري با حجاج ايراني . روزنامه اي كه 40 روز در سال نفس مي كشد و بعد مهياي حج بعدي مي شود .

زائر در هر سال تلاش مي كند با رعايت چارچوبهايي از قبل تعريف شده ، خوراك خبري ، فرهنگي و مذهبي لازم را به زائران عزيزي كه از ايران اسلامي به عربستان آمده اند تقديم كند .

امسال هم مثل هر سال 12 نفر براي كار در اين روزنامه ويژه موسم حج انتخاب شدند . مسعود رضائي شريف آبادي مسؤول اين گروه و سردبير نشريه است . مرتضي ميردار مسئوليت اجرايي نشريه را بر عهده دارد . ابوالحسن ملايي مظفري مسؤول واحد فني است و عباس درويش توانگرريزي نيز بخش خبري را هدايت مي كند . امير استرابي و رحيم زارعي در واحد فني مشغول به كار هستند و يعقوب توكلي ، محمد تقي فرجي ، مصطفي محدثي خراساني ، احمد غلامي ، ياسر قدسي فتح آبادي و علي جوادي نيز در تحريريه آن مشغول به كار هستند . جمعي كه امسال در نشريه زائر به انجام وظيفه مشغول بودند مجموعه اي نسبتاً كامل در اين بخش بودند ، اساتيد تاريخ و فلسفه ، شاعران شناخته

458

شده و افراد خبره مطبوعات ايران تمام توان خود را به كار گرفتند تا مطالبي در زائر امسال تقديم حضور زائران بزرگوار شود كه مورد نياز آنهاست .

مشي نشريه در حج سال 1425 قمري توسط نمايندگي وليّ فقيه تعيين و قرآن به عنوان محور برنامه هاي امسال مشخص شد كه اين دستور ملهم از پيام مقام معظم رهبري مبني بر قرآن محوري در حج امسال بود .

نخستين شماره زائر در روز 10 دي منتشر شد يعني روزي كه آقاي ري شهري وارد مدينه منوره شد .

كار براي انتشار نشريه از ساعت 15/8 صبح چهارشنبه نهم دي با جلسه اعضاي نشريه در مدينه ( كه تا آخرين روز كاري به صورت مستمر برگزار مي شد ) آغاز گرديد .

در شماره اوّل چند توصيه به زائران ايراني و مطالبي درباره مناجات حضرت علي ( عليه السلام ) با خدا منتشر شد ، اخباري از ايران و جهان و مطالبي مربوط به حج بخشهاي ديگر شماره نخست بود .

در شماره دوم سعي شد به گونه اي كار شود كه پلي بين ستاد مدينه و زائران برقرار شود . اين كه وظيفه اين ستاد چيست ، چه بخشهايي دارد و چه خدماتي به زائران ارائه مي كند . اين تلاش تا زمان خروج از مدينه ادامه داشت و در مكه مكرمه به شكل جديدتري براي معرفي ستاد مكه دنبال شد . ارائه اخبار بعثه ، جلسات ، همايشها ، سخنرانيها و برنامه ها و مراسم مذهبي بعثه كه در سالن اجتماعات برگزار مي شد نيز يكي از شاخه هاي اصلي فعاليت زائر بود . اين روند چه در مدينه و چه در مكه تداوم پيدا كرد .

مطالبي راجع به مدينه و تاريخ آن از ديگر موضوعات شماره دوم بود . اين هدف زائر در زمينه اطلاع رساني مذهبي و تاريخي تا پايان سفر فراموش نشد . مقصود از اين كار آشنايي نسبي زائران با تاريخ و سرگذشت اماكن و زيارتگاههايي بود كه در اين سفر مي ديدند . تلاشي براي معرفت بيشتر و زيارتي دلنشين تر .

در شماره سوم توصيه هاي آقاي ري شهري به زائران درباره قرآن و قرآن محوري چاپ شد . مصاحبه با مسؤول حمل و نقل درون شهري مدينه براي آشنايي زائران حاضر

459

در مدينه با سرويسهايي كه ستاد مدينه براي سهولت در زمنيه تردد آنها در شهر مدينه و زيارت در مسجد النبي ايجاد كرده و همين طور گفتگو با مسؤولان بيمارستان هلال احمر در مدينه و گزارشي از دعاي كميل مدينه در كنار اخبار داخلي و خارجي بخشهاي ديگر شماره سوم بود .

زائر در شماره هاي بعد خود تلاش كرد به گونه اي عمل كند كه در حد توان به رفع نيازهاي زائران ايراني بپردازد ؛ از توصيه هاي بهداشتي گرفته تا توصيه هايي براي حفظ اموال آنها . در كنار چاپ مطالب اين چنيني ، سياست كلي نشريه نيز فراموش نشد . مصاحبه با قاريان برجسته قرآن كه به حج آمده بودند ، اخبار قرآني ، مطالب قرآني و توصيه هاي قرآني نيز جاي ويژه اي در صفحات 35 شماره امسال داشت .

زائر هرچه به جلوتر مي رفت با مخاطبان بيشتري روبرو مي شد . تعداد زائران چه در مكه و چه در مدينه رو به افزايش بود و به اين دليل شكل مطالب بايد تغيير مي كرد . صفحات جديد و تعريف شده اي به زائر اضافه شد از جمله مطالبي كه در قالب مسابقه قرآني « حج در قرآن » چاپ مي شد و يا سلسله مباحث اجرايي حج .

با آغاز ماه ذي الحجه سعي شد ذهن زائران به سوي مناسك حج و ايام تشريق هدايت شود و اين كار با درج مطالب مختلفي صورت گرفت . تلاش اين بود كه زائران با بالاترين آمادگي ذهني و روحي وارد مشاعر مقدسه شوند .

در كنار اين مطالب ، ويژه نامه اي با عنوان « ويژه نامه ايام تشريق » به همّت زائر چاپ شد و همچون ديگر ويژه نامه هاي اين نشريه از جمله ويژه نامه « آشنايي با مدينه منوره » ، « ويژه نامه آشنايي با مكه مكرمه » ، « ويژه نامه برائت از مشركين » و « ويژه نامه دهه مبارك فجر » مورد استقبال زائران ايراني قرار گرفت .

در روزهاي نزديك به ايام تشريق ( 6 و 7 ذي حجه ) تمام 97 هزار زائر ايراني در مكه مكرمه حضور داشتند و شمارگان نشريه نيز بالطبع در بالاترين حد خود بود .

با آغاز ايام تشريق چاپ زائر موقتاً براي 5 روز تعطيل شد و پس از آن ، مجدّداً از سر گرفته شد . نشريه زائر در دو مقطع به صورت همزمان در دو شهر مدينه و مكه توزيع شد . يك بار بين روزهاي 26 ذي قعده تا هفتم ذي حجه و دوم بين روزهاي 14 تا 26 ذي حجه .

460

اعضاي نشريه زائر در روز جمعه 18 ذي حجه ( 9 بهمن ) همزمان با عيد سعيد غدير ( در عربستان ) از مكه راهي مدينه شدند تا كار توليد نشريه در مدينه دنبال شود . تحريريه زائر هر چه پيش از اعمال در مطالب خود به دنبال يافتن راهي براي رسيدن به يك حج مقبول و با حضور دل بودند ، در مطالب پس از اعمال سعي مي كردند زائران را به حفظ دستاوردهاي حج و حاجي ماندن ترغيب و راهنمايي كنند .

از آنجا كه در روزهاي پاياني ذي حجه شمار زائران ايراني مقيم عربستان رو به كاهش مي گذارد تلاش شد تا با تهيه گزارشهايي درباره سوغاتي و خريد و تأثير خريد در عربستان و ايران بر بازار اين دو كشور به نوعي در مسائل اقتصادي هم حرفهايي زده شود تا از اين طريق به رونق اقتصادي كشورمان كمك شود .

نشريه زائر در روز 28 ذي حجه برابر با 19 بهمن پس از انتشار 35 شماره روزانه و 5 ويژه نامه به كار خود پايان داد .

نمونه هايي از مصاحبه ها و مقاله ها و اشعار زائر را در فصل سوم اين كتاب درج مي كنيم . به دليل قرآن محور بودن حج امسال ، عمدةً مصاحبه هاي قرآني زائر را براي درج انتخاب كرديم و آنها را پيش از ساير مطالب آورديم .

نقد زائر

با اينهمه تلاش و كوشش ، ايرادهايي هم به زائر وارد است از جمله ، نپرداختن به شرح و ترجمه زيارات معصومين مدينه ( عليهم السلام ) ، و نپرداختن به شرح دعاي عرفه صحيفه سجاديه و دعاي عرفه سيدالشهداء ( عليه السلام ) ، نداشتن مطلبي راجع به حضرت خديجه ام المؤمنين و حضرت ابوطالب ( عليهما السلام ) .

همچنين در هر شماره از زائر يك استفتا و جواب آن از يكي از مراجع معظّم ( دام ظلّه ) منتشر مي شود . هرچند قصد دست اندركاران آگاه ساختن حجّاج با مسائل شرعي است ، ولي تبعيض در اين زمينه اثر معكوس دارد ، خوب است كه يا از همه مراجع استفتاءات و پاسخهايي منتشر شود ( مانند راديو معارف ) ، يا اينكه از هيچ مرجعي چاپ نشود .

461

2 . واحد ارتباطات خبري ^{( 1 )}

واحد ارتباطات خبري بعثه مقام معظم رهبري با مسؤوليت آقاي علي اكبر جوانفكر از اواسط آبانماه كار خود را با اين دستور العمل آغاز كرد كه بر اساس مصوبه شوراي عالي حج مقرر شده است در حج سال 1383 يك گروه پنج نفره از خبرنگاران به حكم قرعه برگزيده و به حج اعزام شوند .

در اجراي اين دستور العمل ، ضمن مكاتباتي كه با معاونت مطبوعاتي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي صورت گرفت ، در نهايت اسامي يك گروه نمايندگان مطبوعات كثيرالانتشار به دفتر بعثه مقام معظم رهبري اعلام شد و قرعه كشي در حضور جناب آقاي عبدالله نصيري مدير كل محترم روابط عمومي سازمان حج و زيارت و با شركت نمايندگان معرفي شده برگزار گرديد و افراد زير تعيين شدند :

* آقاي حيدرزاده از روزنامه اطلاعات

* آقاي صبوري از روزنامه جام جم

* آقاي رزاقي از روزنامه شرق

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . واحد ارتباطات خبري زير مجموعه دفتر بعثه است كه به دليل مناسبت كارش با زائر و امور حج و زيارت صدا و سيما ، فعاليت آن در اينجا درج شد .

462

* آقاي يوسفي از روزنامه مردم سالاري

* آقاي روحپرور از روزنامه قدس

با راه اندازي دفتر خبرگزاري جمهوري اسلامي ( ايرنا ) در رياض به مديريت جناب آقاي عبدالله نصيري ، گروه اعزامي خبرگزاري جمهوري اسلامي طي سه سال از واحد ارتباطات خبري جدا و با اجاره يك محل مستقل در خارج از بعثه و صرف هزينه هاي معتني به اقدام به خبررساني در موسم حج مي كرد كه يك تجربه ناموفق بود ؛ زيرا اوّلاً به فعاليت جاري دفتر ايرنا در رياض در موسم حج آسيب مي رساند و كار دفتر را مختل مي كرد ، ثانياً هزينه سنگين و غير ضروري را بر اين سازمان دولتي تحميل مي كرد و ثالثاً موجب محروم شدن گروه اعزامي ايرنا از امكانات و توانمنديهاي حرفه اي واحد ارتباطات خبري مي شد .

در سال 1382 يك گروه 12 نفره از ايرنا به حج اعزام شدند كه اين هم غير ضروري بود و هم هزينه هاي معتنابهي را براي اين سازمان به ارمغان آورد .

در سال 1383 سازمان خبرگزاري جمهوري اسلامي با ارسال نامه اي به بعثه مقام معظم رهبري يك گروه 6 نفره شامل سه مرد و سه زن را براي اعزام به حج معرفي كرد . ايرنا در نامه خود درخواست كرده بود كه روال كار به شكل سابق بازگردد و گروه اعزامي در بعثه مقام معظم رهبري مستقر شود كه از اين امر استقبال شد و با وجود آنكه اعزام يك گروه شش نفره به حج ضروري نبود ، با درخواست آنها موافقت شد .

پس از هماهنگي با رئيس دفتر نماينده ولي فقيه و سرپرست حجاج ، آقاي غلامحسين اسلامي فرد معاون خبري خبرگزاري جمهوري اسلامي و همچنين آقايان مجيد معلم طاهري و حسين حمزه لو دو تن از سردبيران با سابقه خبر در صدا و سيما براي عضويت در واحد ارتباطات دعوت به همكاري شدند .

واحد ارتباطات خبري ضمن توجيه نمايندگان پنج روزنامه فوق از آنها براي پوشش مناسب خبري رويدادهاي مربوط به هفته حج دعوت كرد .

اين واحد طي مدت مزبور اخبار و گزارشهاي لازم را درباره برنامه هاي هفته حج تهيه

463

و مستقيماً در اختيار رسانه هاي مكتوب و صدا و سيما قرارداد و هماهنگيهاي لازم را براي پوشش تصويري برنامه ها و اجراي مصاحبه هاي هدايت شده به انجام رساند .

آقاي مجيد معلم طاهري روز چهارم ديماه به عنوان نيروي پيش پرواز عازم مدينه منوره شد و روز هشتم ديماه نيز نمايندگان مطبوعات و خبرگزاري جمهوري اسلامي به مدينه منوره اعزام شدند تا در آستانه ورود سرپرست حجّاج ايراني ، آماده فعاليت خبري باشند . سه تن از بانوان عضو گروه خبرگزاري جمهوري اسلامي در هيأت پزشكي در نزديكي بعثه مستقر شدند .

روز پنجشنبه برابر با دهم ديماه آقاي جوانفكر همراه جناب آقاي ري شهري از تهران عازم مدينه منوره شدند .

در فرودگاه تهران و همچنين در فرودگاه مدينه ، مصاحبه هاي تلويزيوني با آقاي ري شهري انجام شد اما در پخش آنها سهل انگاري شد كه در اين باره تذكر لازم به جناب آقاي گروسي مدير واحد حج و زيارت صدا و سيما و سپس جناب آقاي سيد مهدي مدير كل پخش خبر اين سازمان داده شد .

واحد ارتباطات خبري در مدينه منوره و مكه مكرمه تمامي ديدارهاي جناب

آقاي ري شهري در بعد داخلي و خارجي و همچنين برنامه هاي خبري طرح ريزي شده مانند همايش ها و مراسم سخنراني ها را تحت پوشش قرار داد و اخبار توليدي را در

اختيار خبرنگاران خبرگزاري جمهوري اسلامي ، مطبوعات و بخشهاي خبري صدا و سيما قرار مي داد .

در حج امسال كار خبر مكتوب صدا و سيما به دليل اعزام نشدن خبرنگار ويژه امر به شدت تنزل يافته بود اما اين كمبود به همت واحد ارتباطات خبري جبران و اخبار مكتوب براي بخشهاي مختلف خبري صدا و سيما ارسال شد كه فراوان مورد استفاده قرار گرفت .

حضور دو مترجم انگليسي و عربي در گروه خبرگزاري جمهوري اسلامي سبب شده بود كه اين گروه كار خود را در بخش مصاحبه هاي خبري با زائران خارجي متمركز كند

و در مجموع ارسال 320 خبر و گزارش و 256 قطعه عكس حاصل كار ايرنا در مدينه

464

منوره و مكه مكرمه بود كه 55 درصد اخبار آنها را واحد ارتباطات خبري تهيه و در اختيار گروه قرار داد .

خبرنگاران مطبوعات جهت گيريهاي متفاوتي در فعاليت رسانه يي داشتند كه واحد ارتباطات خبري كوشيد ضمن پرهيز از دخالت در كار آنها و به وجود نياوردن حساسيتهاي بي مورد ، در فضايي صميمي و دوستانه ، تعامل كاري و حرفه اي مناسبي را با آنها برقرار كند .

* خبرنگار روزنامه شرق از ابتدا مشي خود را بر پرداختن به مسائل حاشيه اي حج در ابعاد مربوط به نوع پوشش ، تغذيه ، خريد و فروش ، بهداشت و نظاير آن متمركز كرد و مدّعي بود كه گزارشهاي خود را پس از بازگشت به ايران تدوين و منتشر خواهد كرد . روزنامه شرق به اخبار دريافتي از ايرنا درباره حج توجهي نداشت .

* خبرنگار روزنامه مردم سالاري گفت : براي اعزام به حج ناگزير از دريافت مرخصي بوده است و روزنامه مزبور پرداخت هيچ هزينه اي را تقبل نكرده است و حتي حاضر

به تماس تلفني از تهران با وي براي پيگيري مسائل خبري نيست . وي خود را دبير

صفحه اجتماعي اين روزنامه معرفي كرد . البته اين روزنامه در صفحه اجتماعي خود يك ستون كوچك تحت عنوان « در حريم عشق » به حج اختصاص داده بود كه برخي از خبرها را در آنجا منعكس مي كرد . نماينده اعزامي اين روزنامه حتي يك گزارش از حج نيز نتوانست تهيه و ارسال كند و عمدتاً اخباري كه واحد ارتباطات تهيه مي كرد براي روزنامه ارسال مي شد .

* خبرنگار روزنامه اطلاعات با آنكه فرد با تجربه اي به نظر مي رسيد كارنامه قابل توجهي ارائه نكرد .

* نماينده روزنامه قدس پركارترين خبرنگار اعزامي بود كه انتشار سلسله گزارشهايي را از حال و هواي حج آغاز كرده بود و اين كار را در 14 شماره ادامه داد و همزمان اخبار تهيه شده در ستاد خبري را نيز براي انتشار به روزنامه ارسال مي كرد كه بخش عمده اخبار ارسالي در اين روزنامه به چاپ رسيد .

465

* نماينده روزنامه جام جم تجربه حادثه نويسي در روزنامه داشت و با راديو نيز همكاري مي كرد . وي از مكه مكرمه و مدينه منوره برخي گزارشها را به صورت زنده براي راديو ارسال كرد و به طور متوسط نيز از اخبار تهيه شده در واحد ارتباطات خبري بهره برداري كرد .

واحد ارتباطات خبري امسال براي نخستين بار اتاقي را به عنوان اتاق مصاحبه خبرنگاران در مكه مكرمه در نظر گرفت و هماهنگي براي مصاحبه هايي در اين محل را به عهده داشت .

هماهنگي براي برخي از مصاحبه هاي اختصاصي يا مطبوعاتي در مكه مكرمه و مدينه منوره و يا بازديدهاي جناب آقاي ري شهري از برخي نقاط خارج از بعثه مقام معظم رهبري از ديگر فعاليتهاي واحد ارتباطات خبري بوده است .

مصاحبه مطبوعاتي جناب آقاي زرهاني در مدينه و مكه ، مصاحبه مطبوعاتي جناب آقاي دكتر ضيايي رئيس هيأت پزشكي در مكه مكرمه ، مصاحبه خبري با برخي از مهمانان خارجي ، هماهنگي براي فيلمبرداري و تهيه گزارش از بازديد جناب آقاي ري شهري از بيمارستان هيأت پزشكي در مكه و مدينه ، بازديد از دو آشپزخانه مركزي در مدينه منوره و ديدار از بعثه هاي مراجع تقليد از جمله اين اقدامات بوده است .

پوشش خبري مراسم برائت از مشركين و مراسم دعاي عرفه و همچنين هماهنگي براي ارسال و ضبط مراسم مزبور در شبكه سراسري راديو تهران ، ديدار جناب آقاي ري شهري از كاروانهاي جانبازان ، خانواده شهدا و اساتيد دانشگاه در منطقه مني ، تهيه خبر از سخنراني ها در مني و هنگام رمي جمرات و همچنين گزارشهاي خبري درباره وقوع سيل در مكه مكرمه از جمله فعاليتهاي انجام شده در حج امسال محسوب مي شود .

واحد ارتباطات خبري همچنين همه اخبار و گزارشهاي تهيه شده را كه به سخنان نماينده ولي فقيه و سرپرست حجاج مربوط مي شد ، پيش از ارسال جهت استحضار

و اعلام نظر به ايشان تسليم مي كرد كه با تاييد ايشان به مطبوعات ، خبرگزاري و صدا و سيما داده مي شد .

466

3 . امور حج و زيارت صدا و سيما

در اوائل سال 1383 پس از موافقت رياست سازمان صدا و سيما ، ساختار جديد تصويب و ستاد حج سازمان به « امور حج و زيارت » با زيرساختهاي ادارات هماهنگي ، اعزام ، توليد و فني تبديل شد . همچنين بر لزوم تمركز كليه فعاليتهاي توليدي و برنامه سازي در اين زمينه تأكيد و در واقع بر تنوع عرصه هاي توليدي در صدا و سيما افزوده و قطب جديدي از برنامه سازي در رسانه ملي با هدف گسترش و تعميم فرهنگ و معارف اسلامي ، به خصوص توليد برنامه هاي مستند مرتبط با حج و زيارت به طور متمركز آغاز گرديد .

اكنون گزارش جامع عملكرد « امور حج و زيارت » سازمان صدا و سيما در سال 1383 به شرح زير عرضه مي شود :

الف ) اداره توليد و فني

1 . در سال 1383 اين اداره تعداد 460 برنامه به مدت 7330 دقيقه در قالب برنامه هاي تركيبي ، گرافيك تصويري ، مستند ، مستند گزارشي ، مستند آموزشي ، نماهنگ و مستند داستاني تهيه كرد كه از شبكه هاي داخلي و كانالهاي جام جم 3 ، 2 ، 1 و شبكه جهاني سحر

467

پخش شد و مبحث فرهنگ سازي حج مورد عنايت و توجه توليدات مرتبط با حج و زيارت قرار گرفت .

2 . از ابتداي سال گذشته جلسات شوراي طرح و برنامه حج و زيارت ، متشكل

از مديران برخي شبكه ها و مديران برنامه ساز و . . . به طور مستمر و هفتگي تشكيل

و در خصوص طرحها و سياستگزاري توليدات حج و زيارت ، بررسي شد . شايان

ذكر است جلسات نهايي شورا با حضور رياست سازمان حج ، معاونت ارتباطات و

امور بين الملل سازمان و معاون آموزش و پژوهش بعثه در دفتر حج و زيارت سازمان برگزار مي شود .

3 . به منظور پربار نمودن برنامه ها از برخي برنامه سازان مجرب شبكه هاي مختلف سيما در زمينه توليدات معارفي و اجتماعي دعوت شد و پس از ارزيابي نهايي و جذب نيرو ، در حال حاضر بهترين برنامه سازان سازمان در دو مقوله مذكور با اداره توليد حج و زيارت همكاري مي كنند .

4 . براي ايجاد تمركز در توليدات حج و زيارت از سال گذشته برنامه هاي مربوط به عتبات عاليات و سوريه نيز در اداره توليد حج و زيارت تهيه مي شود و در همين زمينه توليد برنامه هاي مستند مربوط به عتبات عاليات و سوريه در دست اقدام است .

ب ) عملكرد زمان عمره مفرده

در اين خصوص تعداد 40 نفر از عوامل سازمان در قالب گروههاي پنج نفره و با مدت تقريبي يك ماه عازم كشور عربستان شدند و مراسم مذكور را پوشش صوتي و تصويري دادند كه در عملكرد مربوط به گزارشهاي تصويري نسبت به سال 1382 ، 2/372% ، در خصوص گزارشهاي صوتي 4/160% و در خصوص تصويربرداري راش جهت برنامه سازي ، 4/222% رشد ملاحظه مي شود كه نشانگر تحول عظيمي در گسترش و تقويت معارف اسلامي و برنامه ريزي جهت بالابردن حظ معنوي مخاطبين صدا و سيماست .

468

ج ) عملكرد موسم حج تمتع

1 . در خصوص اعزام افراد حوزه هاي مختلف به كشور عربستان براي پوشش كنگره عظيم حج تمتع 1425 ، حسب برنامه ريزي خاص ماهها قبل از اعزام در شوراي طرح و برنامه و بر اساس گزينش حتي الامكان از بهترين عوامل برنامه ساز براي اعزام به حج تمتع استفاده شد و به رغم اينكه از نظر نيروي انساني تنها 10% ( 4 نفر ) به گروه كاري اعزامي سازمان نسبت به حج تمتع سال 1424 افزوده شده ولي عملكرد حج تمتع 1383 بيش از 80% نسبت به سال قبل از آن رشد داشت .

2 . براي اولين بار بر اساس سازماندهي 12 گروه مستند ساز در ايام حج تمتع مشرف و براي توليد و تهيه برنامه هاي زير اقدام نمود كه برنامه هاي مورد نظر اينك در مرحله مونتاژ نهايي و در آستانه ارزيابي و برآوردِ شوراي طرح و برنامه است .

عناوين برنامه ها : شيعيان در مكه و مدينه ، آموزش مناسك حج ، همه جهان در حجاز ، زبان خدا ، با راهيان كوي دوست ( مجله تصويري حج ) ، همسفر با ابراهيم ( عليه السلام ) ، از حرم

تا حرم ، اساتيد دانشگاه ، تجلّي رحمت ، سفر ، سفرنامه مسافران كعبه و فيلم مستند

حج تمتع 1425 .

د ) اداره هماهنگي و اعزام

پس از پيگيري و هماهنگي اين اداره و اخذ مجوّز لازم براي اعزام همكاران و خانواده هاي ايشان به عمره مفرده در سال 1425 تعداد 555 نفر از كاركنان سازمان به اتفاق خانواده هايشان از ماه جمادي الأُولي تا ماه مبارك رمضان عازم شهرهاي مقدس مكه و مدينه شدند . نظر به اينكه اين قبيل اعزامها در سالهاي گذشته توسط اداره كل رفاه و امور اجتماعي انجام شده است و در آخرين سال اعزام ( 1424 ) فقط 200 نفر اعزام شده اند در اين جهت نيز بحمدالله رشد معادل 5/277% عايد سازمان شده است كه باعث تقويت روحيه و نشاط معنوي همكاران بوده و تأثيرات شگرفي داشته است .

469

هـ ) سايت اينترنتي www . labbaik . ir

در سال 1425 به منظور حضور در عرصه بين المللي ، ترويج ارزشهاي اسلامي و گسترش معارف عظيم حج و زيارت ، در ايام ميلاد منجي عالم ، حضرت حجة بن الحسن العسكري ( عليه السلام ) پايگاه اينترنتي امور حج و زيارت به آدرس فوق با حضور رياست سازمان حج و زيارت ، معاون محترم آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبري ، معاون ارتباطات و امور بين الملل صدا و سيما و همچنين با حضور عده اي از مسؤولين سازمان افتتاح شد كه تاكنون با استقبال ويژه كاربران داخل و خارج از كشور ، خصوصاً كشورهاي انگلستان ، كرواسي ، اتريش ، بلژيك ، چك ، هلند ، امارات مواجه گرديد و تاكنون بيش از 41000 نفر كاربر از اين سايت بازديد و ارتباط برقرار كرده اند . در حال حاضر اين سايت داراي بخشهاي زير است :

حج از نگاه امام خميني ، حج از نگاه مقام معظم رهبري ، حج از نگاه قرآن ، تشرف يافتگان ، احكام و مناسك حج ، سفرنامه هاي حج ، عتبات عاليات ، سوريه ، توليد امور حج و زيارت ، تصاوير ، معرفي كتاب ، معرفي پايگاههاي مذهبي ، درباره ما و ارتباط با ما .

در سال 1425 دو مسابقه با عناوين صهباي حج 1 و 2 نيز در سايت برگزار گرديد كه در اين دو مسابقه تعداد 37444 نفر شركت نموده اند و سايت به افراد برگزيده جوايزي اهدا كرد . اخيراً نيز سومين مسابقه صهباي حج برگزار گرديد كه كاربران با مطالعه كتاب صهباي صفا نوشته آية الله جوادي آملي كه P . D . F آن بر روي سايت موجود است ، به سؤالات پاسخ دادند .

شايان ذكر است در حال حاضر اين سايت با بيش از 1450 صفحه مطالب ارزنده شامل آيات ، روايات ، احكام ، مناسك ، وصف اماكن زيارتي ، سفرنامه ها ، شعر ، مقاله ، متون كتب و . . . همچنين با حجم زيادي عكس و فيلمهاي توليد شده حج و زيارت در خدمت سالكان طريق حق است .

470

فعاليت گروه اعزامي سازمان به عمره مفرده در سال 1425

نوع گزارشسال 1425

گزارش مكتوب48

گزارش تصويري850 دقيقه

گزارش صوتي6705 دقيقه

تصويربرداري جهت برنامه سازي ( راش ) 8820 دقيقه

تعداد نفرات40 نفر

ماههاي اعزاماز جمادي الأُولي تا ماه مبارك رمضان

مقايسه فعاليت گروه اعزامي سازمان به عمره مفرده در سالهاي 1424 و 1425

نوع گزارشسال 1424سال 1425درصد رشد نسبت بهسال گذشته

گزارش مكتوب894847%ـ

گزارش تصويري180 دقيقه850 دقيقه2/372%

گزارش صوتي257467054/160%

تصويربرداري جهت2735 دقيقه88204/222%برنامه سازي ( راش ) تعداد افراد20 نفر40 نفر100%

ماههاي اعزامرجب ، شعباناز جمادي الأُولي6/66%و ماه رمضان تا ماه رمضان

471

فعاليت گروه اعزامي صدا و سيما به حج از آغاز تا پايان ايّام تشريق

دعاهاي كميل و ندبه بعثه مقام معظم رهبري ، همچنين مراسم برائت از مشركين ، مراسم دعاهاي عرفه ، كميل و ندبه كه در سرزمينهاي مني و عرفات برگزار شد از شبكه هاي سيما ، صدا ، برون مرزي و سايت اينترتي www . Labbaik . irپخش و مورد اقبال بينندگان و شنوندگان رسانه ملي قرار گرفت .

خلاصه فعاليت گروه اعزامي به تفكيك حوزه هاي سيما ، صدا ، استانها ، سياسي و برون مرزي به شرح جدول آتي ملاحظه مي شود .

شايان ذكر است تا پايان ايّام تشريق 1374 مورد گزارشات صوتي و تصويري به مدت 13620 دقيقه توليد و از شبكه هاي داخلي سيما ، صدا ، برون مرزي ، خبر و شبكه هاي جام جم پخش شده است كه نسبت به كلّ فعاليت گروه اعزامي صدا و سيما در سال گذشته بالغ بر 75% رشد داشته است .

حوزه سيما

تعدادمدت ( دقيقه ) مدت تصاوير راش

گزارش هاي تصويري689382607

گزارش هاي صوتي1251421روضه رضوان7210مراسم ها و همايشها12780جمع كل2123349

472

حوزه صدا

تعدادمدت ( دقيقه )

گزارش هاي صوتي ( زنده ) 2141984

گزارش هاي توليدي ( لوح فشرده ) 40960

برنامه هاي زنده ( دعاهاي كميل ، ندبه و . . . ) 121020

جمع كل2663964

حوزه استانها

تعدادمدت ( دقيقه ) مدت تصاوير راش

گزارش هاي صوتي3663673 ( راديو و تلويزيون ) گزارش هاي تصويري125351000

جمع كل3784208

حوزه سياسي

تعدادمدت ( دقيقه ) مدت تصاوير راش

گزارش هاي خبري ـ تصويري128340850

گزارش هاي خبري ـ صوتي194598جمع كل322938850

اخبار مكتوب174

473

حوزه برون مرزي

تعدادمدت ( دقيقه ) مدت تصاوير راش

گزارش هاي تصويري1359991920

گزارش هاي صوتي61162جمع كل19611611920

جمع كل حوزه ها

تعدادمدت ( دقيقه )

گزارش هاي تصويري3623802

گزارش هاي صوتي10129819

جمع كل137413620

فعاليت گروه اعزامي صدا و سيما به حج ، در مقطع مدينه بعد

حوزه سيما

ارتباط تلفني با صدا و سيما40 مورد400 دقيقهتماس از شبكه هاي مختلفصدا و سيما و شهرستانها

گزارشهاي توليدي10 مورد 320 دقيقهپخش شده از شبكه هاي يك وسه سيما و جام جم و پخش درايام محرم

جمع كل50 مورد720 دقيقه1500 دقيقه ( تصاوير راش )

474

حوزه سياسي ( خبر )

ارتباط تلفني ـ خبري49 مورد186 دقيقه

گزارشهاي توليدي خبر ( ويژه ) 14 مورد42 دقيقه

جمع كل63 مورد228 دقيقه

حوزه صدا ( راديو )

ارتباط تلفني با راديو20 مورد145 دقيقهتماس از شبكه هاي مختلفصدا در تهران و شهرستانها

برنامه هاي توليدي راديو2 مورد30 دقيقهشبكه معارف

پخش زنده راديويي3 برنامه180 دقيقهدعاي كميل 8/11 و15/11/83 و شبي با قرآن11/11/83

جمع كل25 مورد355 دقيقه

حوزه هاي صدا و سيما

ارتباط تلفني109 مورد731 دقيقهبرنامه هاي توليدي26 مورد392 دقيقه1500 دقيقه ( تصاوير راش )

پخش زنده3 مورد180 دقيقهجمع كل138 مورد1303 دقيقه1500 دقيقه ( تصاوير راش )

475

4 . واحد اهل سنت

واحد اهل سنّت در سال 1425 با 7 نفر اعضاي كادر و 15 نفر مهمان از شخصيتهاي اهل سنت از هشت استان كشور با حضور 30 كاروان اهل سنت موفق شد وظايف خويش را با عنايات الهي انجام دهد . خلاصه گزارش فعاليتهاي واحد اهل سنت در هشت بخش ارائه مي شود :

بخش اول : عناوين كلي فعاليتها در ايران قبل از موسم حج

1 . گزينش 53 روحاني و معين براي كاروانهاي اهل سنت 9 استان كشور متناسب با مذهب و زمان و موقعيت زائران هر كاروان .

2 . انتخاب و اعزام روحاني براي 60 كاروان عمره اهل سنت .

3 . انتخاب 15 نفر از شخصيتهاي خدوم اهل سنت 8 استان كشور از بين كانديداهاي گوناگون با سمت هاي : نماينده خبرگان ، نماينده مجلس ، استاد دانشگاه ، امام جمعه و جماعت ، مدير و مدرس حوزه ، دبير آموزش و پرورش .

4 . برگزاري 5 دوره آموزشي يك هفته اي براي گروههاي 80 نفره ائمه جمعه و جماعات و مدرسين به تفكيك استانهاي : بلوچستان ، خراسان ، هرمزگان ، گلستان ،

476

كردستان در تابستان در محل دانشگاه مذاهب اسلامي . در طول اين دوره اساتيد برجسته در موضوعات : كلام مقارن ، فقه مقارن ، نقد وهابيت ، تعليم مناسك اهل سنت شافعي و حنفي ، مسائل سياسي جهان اسلام ، تاريخ و جغرافياي اماكن متبركه عربستان و فرهنگ تقريب به تدريس پرداختند .

5 . برگزاري آزمونهاي عمومي كتبي براي كليه متقاضيان روحاني شدن در همه استانها با همكاري دفاتر نمايندگان رهبري و نيز مصاحبه شفاهي با بسياري از قبول شدگان جهت تصميم نهايي .

6 . مسافرت و اعزام گروه مصاحبه كننده به استانهاي مربوطه .

7 . مشورت و هماهنگي با كليه نمايندگان ولي فقيه در استانهاي مرزي و ادارات كل مربوطه اطلاعات راجع به گزينش هاي قبولي آزمون ها و انتصاب ها و مهمانان .

8 . طراحي اوليه سيستم انتقال اطلاعات مكتوب بايگاني واحد به رايانه و شروع انتقال .

9 . فعال بودن واحد در تمام طول سال و پاسخگويي به عموم مراجعات و انجام امور دفتري و اداري .

بخش دوم : مديريت فرهنگي و سركشي كاروانها

الف ) بازديد و بررسي امور كاروانها

1 . تهيه تاريخ دقيق رفت و برگشت كليه كاروانهاي اهل سنت به مكه و مدينه و ايران و آدرسها ، تلفن و كروكي محل اسكان جهت برقراري ارتباط سريع .

2 . بازديد از محل اسكان كاروانهاي اهل سنت قبل از ورود كاروانهاي اهل سنت در مدينه 10 مورد .

3 . سركشي و بررسي وضعيت كاروانهاي استانهاي آذربايجان غربي ، كرمانشاه ، خراسان ، سيستان و بلوچستان و هرمزگان 15 مورد .

4 . پيگيري و حل مشكل كاروانهاي اهل سنت مخصوصاً درخواست روحاني 4 مورد .

477

5 . توزيع تراكت و اطلاعيه شوراي افتاء اهل سنت در كاروانهاي اهل سنت جهت اطلاع رساني به زائرين و مراجعت به شوراي افتاء براي رفع مشكلات فقهي 50 مورد .

6 . تكميل فرمهاي گزارش كار ، و بازديد از كاروان ، و ارزيابي روحانيون و معينهاي كاروانهاي اهل سنت 110 مورد .

7 . توزيع دعوتنامه سمينارهاي اهل سنت در مدينه و مكه در كاروانها جهت شركت زائرين 1600 مورد .

8 . نشست توجيهي با مديران و روحانيون كاروانهاي اهل سنت در مدينه و مكه .

9 . ارزيابي كاروانهاي شركت كننده در سمينار مدينه و مكه از حيث كمي و كيفي

45 مورد .

10 . بررسي وضع سياسي روحانيون و زائرين و نظارت و تمهيدات پيشگيرانه از ارتباطات مشكوك .

ب ) سخنراني تلفيقي در كاروانها

يكي از برنامه هاي ويژه واحد اهل سنت برگزاري مراسم سخنراني تلفيقي روحانيون شيعه و سني براي زائران اهل سنت است . اين برنامه به همّت مدير فرهنگي اين واحد كه نقش « رابط در معاونت روحانيون » را دارد اجرا مي شود كه برنامه اي اضافه بر وظايف رابط روحانيون در كاروانهاي شيعه است .

اين واحد چهار دوره سخنراني در طول موسم حج براي كاروانها پيش بيني كرده و اجرا مي كند :

1 . مدينه قبل براي همه كاروانها .

2 . مكه مكرمه براي همه كاروانها .

3 . ايام تشريق در مني براي تعدادي از كاروانها به صورت دو تيم اعزامي ، هر شب براي چند كاروان .

4 . مدينه بعد براي همه كاروانها .

تيمهاي اعزامي به هر كاروان معمولاً مركب بود از يك سخنران سني از مهمانان واحد

478

و يك سخنران شيعه از روحانيون شيعه كادر واحد يا از علماي بعثه و همراهي چند نفر از مهمانان اهل سنت .

بخش سوم : مديريت مهمانان اهل سنت

يكي از برنامه هاي واحد اهل سنت انتخاب و دعوت شخصيتهاي برجسته خدوم اهل سنت كشور بعنوان مهمان بعثه مقام معظم رهبري است كه با اهداف زير انجام مي گيرد :

1 . سپاسگزاري از خدمات دهها ساله مهمان به اسلام و مسلمين و انقلاب اسلامي و همزيستي و همراهي با نظام و شيعه .

2 . تحبيب قلوب و اظهار محبت و پذيرايي جهت جذب بيشتر .

3 . بكارگيري آنان در بخش ارتباطات تبليغي با زائران ديگر كشورها جهت رساندن پيام وحدت و انقلاب اسلامي و بيداري مسلمين .

4 . بهسازي ديدگاههاي مهمانان نسبت به نظام و تشيع .

در راستاي هدف چهام برنامه هاي اجرائي ويژه اي طراحي و اجرا مي شود از قبيل :

1 . سخنراني شخصيتهاي شيعه

اين واحد از شخصيتهاي علمي شيعه مستقر در بعثه مقام معظم رهبري يا بعثه هاي ديگر مراجع دعوت مي كند براي سخنراني در جلسات صبح هر روزه مهمانان و گفتگوي روياروي و دوستانه با آنان كه ضمن انتخاب شخصيتهاي معتدل ، موضوعات استراتژيك و مورد نظر واحد در دستور كار سخنرانان قرار مي گيرد . در اين مدت از شخصيتهايي مانند افراد ذيل دعوت شد كه سخنراني كرده اند :

الف ) حجة الاسلام والمسلمين تسخيري

ب ) حجة الاسلام دكتر بي آزار شيرازي

ج ) حجة الاسلام دكتر هاشميان

د ) حجة الاسلام و المسلمين صابري همداني

هـ ) حجة الاسلام گرايلي

و ) حجة الاسلام سيد مجتبي حسيني

ز ) حجة الاسلام اختري

479

در اين جلسات و گفتگوها علاوه بر حل برخي شبهات ذهني مهمانان درباره انقلاب و تشيع و ايجاد انس و علاقه عاطفي بين مهمانان سني و شخصيتهاي شيعه ، غني تر بودن علمي علماي شيعه به وضوح احساس مي شود كه تأثير رواني داشته و زمينه تأثر مهمانان را از شخصيتهاي شيعه فراهم مي كند .

2 . گفتگوي علمي انفرادي با هر مهمان

با شناختي كه مسؤول واحد از ديدگاههاي هر مهمان قبل از اعزام و در طول موسم پيدا مي كند ، اقدام به جلسات و گفتگوهاي انفرادي با هر كدام مي شود كه تغيير و تحولي در ديدگاه وي ايجاد شده و پس از بازگشت نيروئي بهتر در خدمت نظام اسلامي است . غالباً مسؤوليت اين گفتگوهاي علمي را مسؤول واحد به عهده مي گيرد و احياناً شخصيت مناسب ديگري را مسؤول اين تكليف مي كند .

اين طرح در چند سال اخير ثمرات خوبي داشته ، كه شايد بهترين آنها را بتوان آقاي ماموستا مجتهدي شمرد . شخصيت علمي اي كه 20 سال در استان كردستان در حاشيه نشسته بود و حاضر نبود با نظام و مسؤولان استاني همكاري كند با دعوت وي به عنوان مهمان بعثه در دو سال قبل و كارهاي تحبيبي و ارشادي آنچنان مجذوب نظام شد كه سال جاري نماينده ولي فقيه در كردستان ايشان را شايسته ترين عالم براي امامت جمعه سنندج ديد و منصوب نمود .

بخش چهارم : گروه تبليغات واحد اهل سنت

مهمانان اهل سنت اين واحد ضمن زيارت و عبادت خويش به عنوان نماينده نظام اسلامي براي رساندن پيام اسلام ، معرفي انقلاب اسلامي ايران ، وحدت ، بيداري مسلمين در قبال استكبار جهاني در طول حضورشان در مدينه منوره و مكه مكرمه طبق برنامه ريزي و توجيه واحد مشغول فعاليت شدند .

480

بخش پنجم : شوراي افتا

هر ساله دو نفر مفتي حنفي و شافعي از اعلم علماي دو مذهب به عنوان اعضاي شوراي افتاء اهل سنت انتخاب شده و در محل دفتر واحد اهل سنت بعثه مستقر مي شوند . تشكيل اين شورا در بعثه مقام معظم رهبري اهداف زير را تعقيب مي كند :

1 . اثبات عملي و ارائه اسوه عيني وحدت در عملكرد نظام اسلامي ايران .

2 . پاسخگويي به سؤالات زائران و روحانيون اهل سنت و داوري در اختلافات فقهي آنان .

3 . پاسخگويي به مراجعات زائران اهل سنت خارجي و ارجاعات بين الملل و مهمانان ويژه نماينده ولي فقيه .

4 . وساطت و زمينه سازي مذهبي براي اجراء اهداف مقدس نظام و واحد در بين زائران اهل سنت .

مفتيان سال 83 عبارت بودند از : 1 . مولوي محمد اسحاق مدني ، مفتي احناف و رئيس شوراي افتاء ؛ 2 . ماموستا مدرس مفتي شافعي از سنندج .

بخش ششم : مديريت انتشارات و همايشهاي اهل سنت

همايش هاي سه گانه اهل سنت

1 . همايش مدينه قبل با عنوان : آينده بشر و ظهور حضرت مهدي ( عليه السلام ) از منظر قرآن در ديدگان اهل سنت .

2 . همايش مكه مكرمه با عنوان : قرآن و عترت دو گوهر گرانبهاي پيامبر اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) .

3 . همايش مدينه بعد با عنوان : قرآن قانون جاودانه بشر .

گزارشي از همايش آينده تاريخ و ظهور حضرت مهدي ( عليه السلام )

اولين همايش كاروانهاي اهل سنت ايراني در حج 1425 در مدينه با حضور نماينده

481

ولي فقيه در امور حج و زيارت و جمعي از علماي بعثه و نمايندگان تعدادي از بعثه هاي مراجع تقليد و 600 نفر زائران اهل سنت ايراني برگزار شد . اين همايش از باشكوه ترين همايشهايي بود كه در چند سال اخير به همّت واحد برگزار شده است .

تلاشهاي فراوان اعضاي واحد كه قبل و هنگام همايش انجام شد ، زمينه اين موفقيت را فراهم كرد كه به بخشي از آنها اشاره مي شود :

الف ) فعاليتهاي انجام شده در تهران

1 . انتخاب موضوع همايش و ريز موضوعات و تكثير و توزيع آنها .

2 . جلسه توجيهي با روحانيون كاروانهاي اهل سنت در حاشيه كنگره حج جهت دعوت براي مقاله نويسي .

3 . يادداشت اسامي افرادي كه اعلام آمادگي نوشتن مقاله نمودند .

4 . نشستي با مسؤول واحد و بقيه كادر واحد و تقسيم كار .

5 . مطالعه و بررسي پرونده همايش هاي سال 1424 در مدينه منوره و مكه مكرمه جهت كسب تجربه و يادداشت برداري از آنها .

6 . انتقال دو مقاله آماده شده و برگه هاي مربوطه و مقالات چاپ شده كنفرانس چابهار دي 83 كه مربوط به موضوع همايش بود .

ب ) فعاليت هاي انجام شده در مدينه النبي ( صلّي الله عليه وآله ) براي برگزاري همايش

1 . جمع آوري مقالات رسيده .

2 . بررسي علمي مقالات ، اصلاح ، تكميل و تنظيم آنها بصورت ويژه نامه همايش .

3 . آماده سازي مقاله يكي از روحانيون اهل سنت و درج آن در نشريه زائر .

4 . همكاري با برخي سخنرانان براي تلخيص و تنظيم متن سخنرانيها .

5 . تهيه و تدوين آيات قرآني و سخنان امام خميني ( رحمه الله ) و رهبر معظم انقلاب جهت پارچه نويسي و نصب تراكت در محل همايش .

6 . هماهنگي با مسؤولين مطبوعاتي ، تصويري و خبري جهت پوشش كامل خبري .

7 . مصاحبه مطبوعاتي مسؤول واحد با رسانه هاي خبري به منظور توضيح

برنامه هاي همايش .

482

8 . هماهنگي لازم با ستاد اجرايي جهت خريد هدايا و تهيه پاكت جهت دعوت از مهمانان همايش .

9 . دعوت كتبي از بعثه هاي مراجع تقليد همراه با حضور مسؤول همايش در محل استقرار بعثه ها و تأكيد بر حضور در همايش .

10 . توزيع دعوت نامه 3 روز قبل از همايش بين روحانيون و مديران كاروانها جهت دعوت زائران بر اساس تهيه 50% زائران هر كاروان .

11 . جلسه توجيهي با مديران و روحانيون كاروانهاي اهل سنت يك روز قبل از همايش با مسؤول واحد .

12 . به كارگيري دو گروه تواشيح ( روابط عمومي ) و مديحه سرائي از كاروانهاي اهل سنت و دعوت قاري بين المللي .

13 . توزيع 600 بسته خرماي تبركي مدينه به عنوان هدايا بين مهمانان همايش .

14 . مصاحبه هاي راديويي با تعدادي از مهمانان اهل سنت ( 7 نفر ) .

15 . مصاحبه نشريه زائر با ميهمانان اهل سنت ( 6 نفر ) .

16 . تزئين و آماده نمودن سالن از قبيل تراكت ، پارچه نوشته ، نصب دوربين ها و جايگاه مخصوص هيأت رئيسه و چهار نفر اعضاء كه از قبل تعيين شده بدند بنامهاي ماموستا مدرّس از استان كردستان ، حضرت حجة السلام سيد مجتبي حسيني نماينده مقام معظم رهبري در كشور سوريه ، جناب آقاي مولوي عارفي از سيستان و بلوچستان .

17 . انتخاب مجري به نام آخوند عبدالرزاق رهبر امام جمعه آق قلا .

برنامه و سخنرانيهاي همايش

اين همايش با استقبال باشكوه علماي شيعه و سني ، مهمانان زائر اهل سنت و حضور پررنگ نمايندگان بعثه هاي مراجع ، رونق خاصي داشت .

زائران اهل سنت از حدود 10 كاروان و از استانهاي مختلف شركت كرده بودند و تعداد آنها بالغ بر پانصد نفر بود و تعدادي از خواهران تحصيل كرده و جوان اهل سنت كه

483

بيشتر آنها از سيستان و بلوچستان بودند نيز در مجلس حضور داشتند .

بالاتفاق همه قائل بودند همايش از رونق و جلوه اي خاص برخوردار بود . اولاً به دليل انتخاب موضوع مناسب و ثانياً حضور افراد با افكار و انديشه و يا به عبارت بهتر گمان متفاوت كه بعد از سخنراني سخنرانان ، خود را با ابراز احساسات حضار نشان داد . بعضي از علماي شيعه عنوان مي كردند اهل سنت از شيعيان ما در مورد امام زمان داغ تر صحبت مي كردند و باور نداشت اهل سنت هم مثل شيعيان معتقد به ظهور امام زمان ( عج ) هستند و لازم بود خودشان از دولب آنها بشنوند و باور كنند و از طرفي هم سخنرانان اهل سنت اندكي هراس داشتند و در ابراز عقيده خود به امام زمان ( عج ) كه در منابع معتبر اهل سنت آمده است ترديد مي كردند ، اما بعد از اينكه نفر اول و دوم سخن گفتند اين ترديد تبديل به اعتماد و جرأت گرديد .

گزارشي از همايش « قرآن و عترت ، دو گوهر گرانبهاي پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) »

واحد اهل سنت بعثه طبق معمول هر ساله امسال همايش ويژه زائران اهل سنت ايراني در مكه مكرمه را در تاريخ 2 ذي حجه با عنوان « قرآن و عترت دو گوهر گرانبهاي پيامبر اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) » در سالن همايشهاي بعثه برگزار كرد .

استقبال باشكوه علماي شيعه و سني ، مهمانان و زائران و حضور نمايندگان برخي بعثه هاي مراجع اين همايش را رونق خاصي بخشيده بود . زائران اهل سنت از حدود 20 كاروان و از استانهاي مختلف شركت كردند و تعداد آنها علي رغم آنكه 600 نفر دعوت شده بودند ، به 800 نفر مي رسيد و تعداد زيادي از خواهران تحصيل كرده و جوان اهل سنت كه بيشتر آنها از استان گلستان و تركمن بودند نيز در مجلس ( با لباس محلي ) حضور فعال داشتند كه به نظر صاحبنظران جلوه ويژه اي به همايش بخشيده بود و اين همايش همانند نشست مدينه منوره با اقبال كم نظير مهمانان مواجه شد و همه معتقد بودند مباحثي كه در اين همايش مطرح شد بسيار لازم بود و سخنراني سخنرانان هم تقريباً حق مجلس را ادا كرد و مطالب درخور فهم مهمانان ارائه گرديد و تعدادي از شركت كنندگان پيشنهاد

484

كردند اين جلسات در ايران و در استانهاي خودشان تكرار شود . يكي از محسّنات اين نشست علمي و نقاط قوت آن اين بود كه هم شيعيان و هم اهل سنت در موضوعاتي كه كمتر مورد بحث و بررسي قرار گرفته است از ديدگاه همديگر مطلع مي گردند و اين يكي از راههاي تقريب مذاهب و ايجاد اخوت بين مسلمانان است .

در آغاز اين مراسم ، مسؤول واحد اهل سنت بعثه در سخناني ، فلسفه انتخاب موضوع « قرآن و عترت » براي همايش اهل سنت را الهام از رهنمود مقام معظم رهبري مبني بر محور قرار گرفتن قرآن در فعاليتهاي تبليغي حج و نيز توجه به قرآن و اهل بيت به عنوان مشتركات اهل تسنن و اهل تشيع براي وحدت هرچه بيشتر آنها برشمرد . حجة الاسلام زماني گفت :

گرچه ممكن است عده اي بپندارند كه محب اهل بيت ( عليهم السلام ) مخصوص شيعيان است ، ولي اهل سنت در طول تاريخ ، توجه زيادي به عترت پيامبر داشته اند . مثلاً امام شافعي آن قدر بر عشق ورزي به خاندان پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) اصرار داشت كه برخي از اهل سنت تندرو ، او را « شيعه » خوانده اند . درباره امام ابوحنيفه هم از خود اهل سنت نقل شده كه به علت حمايت از قيام زيد بن علي بن الحسين ( عليهم السلام ) ، به زندان افتاد و هر روز 10 ضربه شلاق مي خورد تا از دنيا رفت . اكنون نيز بسياري از اهل سنت كرد ، بلوچ ، تركمن و ديگران ، به زيارت حضرت امام رضا ( عليه السلام ) و خواهر گراميشان حضرت معصومه ( عليها السلام ) مي روند و گاهي حاجاتشان را هم مي گيرند .

حديث ثقلين كه متواتر در كتب شيعه و اهل سنت است صدفي است كه دو درّ گرانبها را در خود جاي داده كه آن دو منبع و سرچشمه معارف ديني اند و به همين جهت امام خميني ( رحمه الله ) ، در وصيت نامه گران سنگ شان بر اين حديث تأكيد داشتند . پيامبر اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) فرمود : « إنّي تارك فيكم الثقلين كتاب الله و عترتي أهل بيتي ما إن تمسّكتم بهما لن تَضَلّوا بعدي أبداً وانهما لن يفترقا حتّي يردا علي الحوض » .

سنت واقعي پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) را بهتر از همه ، عترت و اهل بيت آن حضرت مي دانند و عترت بهترين راوي و گزارشگر سنت نبوي است . بنابراين مي توانند اهل سنت به احاديث ائمه اهل البيت ( عليهم السلام ) به عنوان احاديث نبوي نگاه كنند ، چنانكه امام صادق ( عليه السلام ) فرمود : « حديثي حديث أبي ، وحديث أبي حديث جدّي ، حديث جدّي

485

حديث الحسين و حديث الحسين حديث الحسن وحديثه حديث عليّ وحديث عليّ حديث النبي ( صلّي الله عليه وآله ) » .

بر اين اساس ، پيشنهاد من به علماء شيعه و اهل سنت آن است كه راهي براي بهره برداري علماء اهل سنت از دهها هزار حديث ائمه اهل البيت ( عليهم السلام ) پيدا كنند ، چنان كه فقهاي شيعه راهي براي بهره برداري بيشتر از جوامع حديثي اهل سنت بيايند ، البته اصل اين بهره برداري تسلط فقهاء شيعه از قديم شروع شده بود .

پس از آن سرپرست حجاج ايراني سخنان خود را در اين همايش به موضوع آثار و بركت شناخت پيوند اهل بيت و قرآن اختصاص داد ، كه در فصل اول همين كتاب گذشت .

در بخش ديگري از همايش « قرآن و عترت ؛ دو گوهر گرانبهاي پيامبر اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) » ، مولوي محمد اسحاق مدني ، مشاور رئيس جمهور در امور اهل سنت ، با اشاره به آيه شريفه ( انا نحن نزلنا الذكروانا له لحافظون ) ، گفت :

خوشبختانه ، دين اسلام با وجود داشتن فرقه هاي مختلف ، يك ويژگي بارز دارد و آن اينكه كتاب آسماني آن ، بدون كمترين تحريفي در دست پيروان آن باقي مانده است . در حالي كه فرقه هاي مختلف برخي اديان از جمله مسيحيان ، كتابهاي آسماني با اختلافهاي بنيادين دارند ، از معجزات قرآن كريم اين است كه با گذشت هزار و چهارصد سال از نزول اين كتاب بزرگ ، بين قرآن اهل تسنن و قرآن اهل تشيع به رغم برخي اختلافهاي بين دو مذهب حتي يك كلمه اختلاف نيز وجود ندارد . صرف نظر از كتابهاي متعددي كه علماي سني مذهب درباره اهل بيت نوشته اند ، در كتابهاي بخاري و مسلم كه جزو معتبرترين كتابهاي اهل سنت است ، بابي به نام « باب محبة اهل البيت ( عليهم السلام ) » وجود دارد كه در آنهاصدها حديث مختلف از پيامبر گرامي اسلام در اين باره نقل شده است . چگونه ممكن است كسي عاشق پيامبر باشد ، ولي كسي را كه پيامبر بوسيده و بر شانه خود نشانده ، دوست نداشته باشد ؟ چگونه ممكن است كسي به پيامبر ارادت داشته باشد ، ولي عاشق كسي كه پيامبر برايش قيام مي كرده ، نباشد ؟ چگونه ممكن است كسي به فتح خيبر افتخار كند ، ولي به فاتح آن ارادت نداشته باشد ؟ به ويژه وقتي كه از شواهد موجود مي فهمد كه فتح خيبر ، كار يك انسان معمولي نيست .

486

مولوي مدني از شيعه و سني خواست از مسائلي كه درباره آنها اختلافي وجود ندارد ، اختلاف درست نكنند .

سخنران بعدي همايش اهل سنت ، آخوند ملاعبدالرزاق رهبر ، امام جمعه اهل سنت استان گلستان بود كه در سخناني ، با اشاره به حديث ثقلين گفت : « با توجه به اين حديث شريف معلوم مي شود كه تمسك به قرآن بدون تمسك به اهل بيت پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) ، كافي نيست و اين دو ، لازم و ملزوم يكديگرند » .

امام جمعه شهرستان نقده ماموستا سرخابي ، آخرين سخنران همايش « قرآن و عترت ، دو گوهر گرانبهاي پيامبر اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) » بود . ماموستا سرخابي در سخنانش با اشاره به چندين حديث معتبر نزد اهل سنت ، تأكيد كرد :

علاقه به خاندان رسول اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) ، چيزي بيش از علاقه هاي عادي است و بايد مقدمه تمسك به اين بزرگواران باشد . عنايت به حديث منقول از پيامبر اسلام ( صلي الله عليه وآله ) به خوبي روشن مي كند منظور قرآن كريم از « اهل بيت » ، علي ( عليه السلام ) ، فاطمه زهرا ( عليها السلام ) و فرزندان آن دو بزرگوارند و همانطور كه امام شافعي در شعري گفته است ، اهل بيت ( عليهم السلام ) كشتي نجاتند و بدون تمسك به ايشان ، نجات ممكن نيست و ما اهل سنت بايد اعتراف كنيم كه تاكنون در تمسك به اهل بيت و پيروي از آنان كوتاهي كرده ايم .

متن تواشيح اجراء شده در همايش به وسيله گروه تواشيح بشارت اصفهان

مدح حضرت فاطمه زهرا ( عليها السلام )

يا أخ المصطفي أزف ولائي * * * لك بشريً في مولد الزهراء

هي في العرش قبل آدمَ كانَتْ * * * قَبَساً زاهِراً لأهل السماء

وكَساها مِن القداسة برداً * * * أين منه قداسة العذراء

هي أُم السبطين بضعة طه * * * زوجة المرتضي وخير النساء

487

هي ريحانة الرسول وكانت * * * منه طيباً تفوح بالأشذاء

هاك يا بضعة الرسول نشيدي * * * مستفيضاً من بسمه وبكاء

أنا أرجو منك الشفاعة فيه * * * يوم بعثي مشفوعة بالشفاء

دست من و عنايت و لطف و عطاي فاطمه * * * قلب من و محبت و مهر و ولاي فاطمه

طبع من و قصيده مدح و ثناي فاطمه * * * جرم من و شفاعت روز جزاي فاطمه

به بذل دست فاطمه به خاك پاي فاطمه * * * منم فداي فاطمه منم فداي فاطمه

رشته مهر فاطمه سوي خدا كشد مرا * * * دل به ولاش داده ام تا به كجا كِشد مرا

گر به زمين زند مرا يا به سما كشد مرا * * * درد اگر عطا كند يا به بلا كُشد مرا

پاي برون نمي نهم از سر كوي فاطمه * * * وا نشود دلم مگر به گفتگوي فاطمه

يا مولاتي يا فاطمة * * * يا مولاتي يا زهراء

488

5 . بعثه مهاجرين افغانستان

هر سال صدها هزار نفر از مسلمانان كشورهاي مختلف از جمله افغانستان به سرزمين وحي مي آيند . امسال نيز تعداد معتنابهي ( حدود سي هزار نفر ) از افغانستان به حج مشرف شده بودند . از جمهوري اسلامي ايران نيز تعدادي از مهاجرين مقيم شهرهاي مختلف كشور ، توفيق تشرف به حج را يافته بودند . بعثه مقام معظم رهبري ، مطابق برنامه سالهاي قبل ، با تشكيل بعثه اي بنام مهاجرين افغانستان ، برنامه هاي متنوعي را براي حجاج افغانستاني به اجرا درآورد . آنچه در پي مي آيد خلاصه اي از اين فعاليتهاست .

1 . برگزاري همايش افغانستان در بعثه مقام معظم رهبري در مكه مكرمه با شركت صدها تن از حجاج افغانستاني كه از ايران و افغانستان و كشورهاي مختلف اروپايي ، آمريكا ، سوريه و ساير كشورها در مراسم حج حضور پيدا كرده بودند .

2 . هماهنگي و دعوت از علما براي برگزاري ملاقات جمع بزرگي از علماي افغانستان با نماينده ولي فقيه و سرپرست حجاج ايراني .

3 . بازديد نماينده مقام معظم رهبري در امور افغانستان به همراه هيأتي از بعثه مقام معظم رهبري از كاروانهاي حجاج افغانستاني و سخنراني در جمع آنان .

4 . دعوت از مسؤولين بعثه دولت افغانستان براي شركت در همايش افغانستان و

489

سخنراني معاون وزير ارشاد ، حج و اوقاف افغانستان در اين همايش .

5 . هماهنگي ملاقات معاون وزير ارشاد ، حج و اوقاف افغانستان با نماينده محترم ولي فقيه و سرپرست حجاج ايراني .

6 . بازديد از كاروانهاي مهاجرين افغاني .

7 . بازديد از كاروانهاي حجاج افغانستاني و ملاقات با علماي اهل سنت و تشيع كه از شهرهاي مختلف افغانستان به حج مشرف شده بودند .

8 . توزيع قرآن مجيد و كتب ادعيه و نشريه پيام حج در مكه و مدينه و كتب ، جزوات و نشريات مختلف .

9 . دعوت از علماي افغانستاني جهت شركت در همايش تقريب مذاهب اسلامي در مكه مكرمه .