بخش 19

425

بخش چهارم : گفتوگو با مسؤولان درباره عملكرد بعثه و ستاد در حج 85

427

گفتوگو با معاون آموزش و پژوهش بعثه درباره برنامه ها و فعاليت هاي فرهنگي حج 85

در ساختمان بعثه هركسي به دنبال وظيفه خود است ؛ وظيفه اي كه يك سال براي تحقق آن زحمت كشيده ، مشقات آن را تا اين جا تحمل كرده و قرار است كه در موسم حج نتيجه تمام كارهايش را ببيند . معاونت آموزش و پژوهش ـ كه هدايت فرهنگي كاروان ها را به عهده دارد ـ وظيفه سنگيني را به دوش مي كشد . مطالب زير مصاحبه با حجة الاسلام والمسلمين قاضي عسكر ، معاونت آموزش و پژوهش بعثه است .

* بخشي از فعاليت هاي معاونت آموزش و پژوهش در موسم حج 85 را بيان فرماييد :

فعاليت گسترده شوراي فرهنگي همه كاروان ها ، از كارهايي است كه امسال با تأكيد نماينده محترم ولي فقيه و رييس محترم سازمان حج و زيارت در دستور كار جدي كاروان ها قرار گرفته است ؛ شوراهاي فرهنگي كاروان وظايف متعددي را به عهده دارند كه از جمله آنها ايجاد فعاليت هاي فرهنگي در حوزه كاروان است . شناخت ظرفيت هاي ويژه فرهنگي كاروان ها ، تشكيل گروه هاي ارشاد و شناسايي زائران موفق از ديگر وظايف شوراي فرهنگي در كاروان هاست كه چيزي در حدود 3500 نفر اعضاي شوراهاي فرهنگي و حدود 6000 نفر نيز گروه هاي داوطلب ارشاد را تشكيل مي دهند و

428

در فرآيند حج و استفاده از فرصت ها و كاستن از آسيب هاي سفر به زائران كمك مي كنند . گروه هاي ارشاد از بين زائران انتخاب مي شوند و هيچ گونه بار مالي براي بيت المال ندارند .

برگزاري مسابقه كتاب خواني از كتاب اخلاق نبوي در سطح كاروان ها و اهداي جوايز به برندگان آن ، از ديگر كارهاي حج سال جاري است ؛ اين مسابقه با عنايت به سال پيامبر اعظم ( صلّي الله عليه وآله ) و بهره مندي بيشتر زائران از مكارم اخلاق پيامبر طراحي شده است .

* جدي ترين فعاليت امسال در معاونت آموزش و پژوهش چه بود ؟

طراحي و تدوين سرفصل ها و عناوين و متون آموزشي جلسات كاروان ها بود كه پيش از سفر در اختيار روحانيون و مديران محترم كاروان ها گذاشته شد و در آن ، علاوه بر زمان بندي جلسات ، برنامه اي ارائه گرديد تا با اجراي آن از بيان مطالب تكراري پرهيز شود و با ايجاد تنوع در موضوعات سخنراني ها از خستگي زائران پيشگيري شود تا با اشتياق در جلسات حضور پيدا كنند .

* براي اولين بار در كاروان

امسال براي اولين بار كتابخانه كوچكي شامل يازده عنوان كتاب در اختيار كاروان ها گذاشته شد تا به صورت چرخشي در اختيار زائران قرار گيردتا زائران به كتاب خواني تشويق شوند . از ميان برخي كتابها نيز مسابقاتي را طراحي و به مورد اجرا گذاشتيم .

همچنين اطلس اماكن مكّه و مدينه و « بنر » هاي بقيع ، مسجدالنبي و مسجدالحرام را در اختيار كاروان ها گذاشتيم تا زائران بتوانند به صورت كامل با موقعيت ها و اماكن آشنا شوند .

* طرح نظرسنجي امسال هم انجام شد ؟

علاوه بر فعاليت هاي ذكر شده ، همچون سال گذشته طرح نظرسنجي در بين كاروان ها انجام شد . فرم ها از قبل طراحي و ميان زائران توزيع مي گردد كه در پايان مطالب مهمي استخراج مي شود . براي نمونه مي توان از : ميزان تأثيرگذاري معنوي حج بر زائران ، آشنايي با مشكلات زائران و آسيب شناسي نقاط ضعف و قوت عمليات عظيم حج ياد كرد . نظرسنجي ها براي سال هاي بعد راهنمايي هاي خوبي است تا عمليات حج دقيق تر انجام شود .

429

* درباره كتاب گزارش حج 85 نظرتان چيست ؟

كتاب حج هر سال توسط يكي از محققان نگارش مي يابد كه شامل گزارش جامعي از عملكردها و رويدادهاي حوزه هاي اجرايي و فرهنگي حج است ؛ اين كتاب علاوه بر مفيد بودن آن براي كساني كه مي خواهند با كم و كيف حج هر سال آشنا شوند ، يك سند تاريخي براي آيندگان است تا از آن چه در حج هر سال اتفاق مي افتد آگاه شوند .

* كارهاي آينده شما چيست ؟

يكي از كارهاي مهمّي كه براي آينده در دست اجرا داريم . ايجاد مركز بزرگ آموزش زائران در تهران است كه هم اكنون زمين آن در مرحله گودبرداري است . در اين مركز كليه زائران مي توانند با نمونه اي كوچك شده از حج آشنا شده ، به صورت نمادين ، اعمال حج را انجام دهند ؛ تا در موسم حج و يا عمره با مشكل كمتري مواجه شوند . طرح بزرگ ديگري كه در دست اقدام است ، آموزش مجازي حج و آموزش از طريق اينترنت است كه اميدواريم به زودي عملي شود . با اين كار ، ايرانيان خارج از كشور و شيعيان جهان مي توانند از طريق اينترنت با اعمال و ديگر نيازهاي خود در حوزه حج و زيارت آشنا شوند .

* لطفاً چند توصيه بر اوقات فراغت بفرماييد :

ـ ختم قرآن در ايام حج به صورت دسته جمعي و انفرادي .

ـ ختم صلوات در شهر پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) و مكّه مكرمه كه جايگاه اصلي ارسال درود وصلوات به رسول اكرم اسلام ( صلّي الله عليه وآله ) و خاندان پاك اوست .

ـ تدوين سفرنامه براي ماندگاري خاطرات اين سفر ؛ گفتني است كه اين معاونت از سفرنامه هاي جذاب و پر محتوا حمايت كرده ، تعدادي از آنها را نيز تا كنون چاپ نموده و در اختيار همگان قرار داده است .

در پايان لازم مي دانم از عموم عالمان و فرهيختگان و مردم شريف كشورمان درخواست نمايم تا با ارائه طرح ها و برنامه هاي مفيد و سازنده ، ما را در خدمت گزاري هرچه بيشتر و بهتر در عرصه فرهنگي ياري كنند .

430

روحاني كاروان نقطه اتكاي زائران

فرصتي فراهم شد تا با حجة الاسلام والمسلمين عرب نيا معاون امور روحانيون بعثه گفت و گويي داشته باشيم .

اهم فعاليت ها

مأموريت اصلي ما جذب و گزينش روحانيون كارآمد براي موسم حج و عمره است ؛ اين روحانيون پس از گذراندن آزمون و مصاحبه و ارزيابي ، جذب شده ، پس از ديدن آموزش هاي مقدماتي ، به كارگرفته مي شوند . تاكنون حدود 4200 روحاني وارد اين شبكه شده اند . البته نياز منطقي ما براي هدايت حج و عمره 7000 نفر است .

يكي ديگر از مأموريت هاي مهم اين معاونت ، نظارت و ارزيابي عملكرد روحانيون است . اين كار براي ارتقاي سطح كيفي حضور روحانيون در موسم حج و عمره اتفاق مي افتد . در موسم حج ، هر روحاني يك بار در مدينه و يك بار در مكّه ارزيابي مي شود و نقاط قوت و ضعف كارها و عملكردهايش مشخص مي شود كه راهكار مناسبي براي برطرف كردن نواقص و فراگير كردن نقاط قوت است .

اطلاع رساني به موقع و به روز كردن اطلاعات روحانيون در جهت پاسخ گويي به نيازهاي زائران خانه خدا ، از مهم ترين كارهاي اين معاونت است كه از طريق پايگاه

431

اينترنتي و نشريه صفا در حال حاضر انجام مي شود . روحانيون محترم كه عضو پايگاه ما هستند ، ضمن روزآمد شدن اطلاعاتشان مي توانند به پاسخ پرسش هايشان ـ در كمتر از يك روز ـ برسند . همچنين فضاهاي شخصي ( وبلاگ ) هم در اختيار اعضا هست تا در آن نكات مورد توجه خود را به سايرين انتقال دهند .

تعداد روحانيون

امسال با احتساب كاروان ايرانيان خارج از كشور و ميهمانان خارجي ، ما براي 604 كاروان ، روحاني درنظر گرفته ايم و علاوه بر روحاني ، معين و معينه هم به بعضي ازكاروان ها اختصاص داده شده كه درمجموع 1261 نفر روحاني ، معين و معينه در سطح كاروان ها از طريق معاونت امور روحانيون اعزام شده اند .

معينه ها

در حال حاضر كاروان هاي بيش از 180 نفر ، علاوه بر روحاني و معين يك معينه دارند كه از دانش آموخته هاي حوزه و دانشگاه هستند . معينه ها ، بر اعمال و مناسك بانوان نظارت دارند و به مسائل شرعي آنان رسيدگي مي كنند كه البته درمجموع ، احساس مي شود هنوز ظرفيت كاروان هاي ما از حضور بانوان معينه اشباع نشده است . ان شاءالله ، با جذب و گزينش معينه هاي فاضله در سال آينده ، به كاروان هاي بيش از 164 نفر هم معينه اختصاص مي دهيم كه در اين صورت ديگر مشكل كمبود حضور معينه ها در كاروان ها احساس نمي شود . در حال حاضر در كاروان هايي كه معينه ندارند ، همكاران ما به صورت برگزاري جلسات عمومي حضور داشته ، به مسائل آنها رسيدگي مي كنند .

مهم ترين كار

با توجه به تأكيد نماينده محترم ولي فقيه و تصميم شوراي آموزش ، معاونت امور روحانيون براي آموزش روحانيون طرحي جديد ارائه كرده است ؛ دوره هاي آموزشي بدو خدمت براي آن دسته از عزيزاني است كه مراحل جذب و گزينش را پشت سر گذاشته ، به عنوان روحاني وارد مي شوند . دوره هاي آموزشي تكميلي نيز كه ويژه روحانيون است ، براي ارتقاء سطح علمي آنان درنظر گرفته شده و در حال پيگيري است .

432

دوره هاي ويژه نيز براي حضور روحانيون در كاروان هاي ويژه ، مثل كاروان هاي دانش آموزي يا دانشجويي درنظر گرفته شده كه در مرحله برنامه ريزي آموزشي و تدوين متون آموزشي است .

433

معاونت بين الملل بعثه جايگاهي براي تقويت و تحيكم وحدت امّت اسلام

حجة الاسلام والمسلمين محمد شريف مهدوي ، معاون بين الملل بعثه مقام معظم رهبري در گفت و گو با خبرنگار پايگاه اطلاع رساني حج گفت :

مي خواهيم به جهانيان بگوييم كه شيعيان به عنوان بخشي از امّت اسلامي دست در دست مسلمانان جهان دارند و مايلند امتي واحد به وجود آيد .

متأسفانه تبليغات مسمومي عليه شيعيان و جمهوري اسلامي ايران صورت گرفته و اين كار با هدف ايجاد نگرش منفي جهان به خصوص جهان اسلام در مورد شيعه و ايران اسلامي بوده است . البته طي سال هاي گذشته به سبب عملكرد بسيار بد سران غرب ، دنياي اسلام واكنش عكس نشان داده است . در ايام حج مي توانيم با رفع شبهات و دفع ابهامات ، يك فضاي سالمي براي تعامل با همه مسلمانان به وجود آوريم تا جايگاه واقعي ما در جهان اسلام تثبيت شود .

امام راحل توانستند ابعاد اجتماعي و سياسي حج را زنده كنند و مقام معظّم رهبري نيز بر اين وجه بين المللي تكيه دارند و بخشي از كار ما حركت در اين مسير است .

مهدوي در خصوص فعاليت معاونت امور بين الملل بعثه مقام معظم رهبري گفت : « بعثه مقام معظم رهبري ارتباط بسيار خوبي با بعثه ساير كشورها دارد ؛ ديدار انديشمندان

434

و صاحب نظران كشورهاي اسلامي با علماي حاضر در بعثه ، برگزاري برخي از همايش ها در مدينه و مكّه و سرويس علمي دادن به همه نيازمندان حاضر در حج بخشي از فعاليت هاي امور بين الملل است . »

حجة الاسلام و المسلمين مهدوي خاطر نشان كرد : « احساس مي كنيم اين وظيفه سنگين را داريم كه با چهره هاي علمي بعثه ها و همه مسلمانان كه نياز دارند با ما تماس بگيرند ، ارتباط برقرار كنيم . در واقع بايد گفت كه هدف ما نزديكي بيشتر با مسؤولان ، عالمان و مسلمانان كشورهاي دنياست . »

معاون بين الملل بعثه مقام معظم رهبري بر ضرورت تحكيم روابط با ساير كشورهاي جهان ، بهويژه كشورهاي اسلامي تأكيد كرد .

معاون بين الملل بعثه مقام معظّم رهبري در ادامه بر اسرار اجتماعي و سياسي حج اشاره كرد و گفت : « حج يك عمل عبادي است كه اعمال فردي مانند : خودسازي ، تزكيه ، عرفان و پرهيز از گناه را داراست و از سوي ديگر با توجه به اينكه از سراسر جهان اسلام ، مردم به حج مي آيند ، برجسته ترين عبادت اجتماعي در اسلام به شمار مي رود .

قرآن كريم به مسئله آشنايي مسلمانان با يكديگر اهميت ويژه اي قائل است و همين آشنايي ها و ديدارها در شناخت نيازها ، باورها و فرهنگ هاي يكديگر مؤثر است . اگر در ايام حج بتوانيم يكديگر را به خوبي بشناسيم ، خيلي از مسائل حل مي شود . »

435

گفتوگو با آقاي حبيبي تنها مسؤول ستاد مكّه مكرّمه

* لطفاً حوزه فعاليت خود و خدماتي را كه در مجموعه تحت مديريت شما ارائه مي شود معرفي بفرماييد .

حوزه رياست ستاد مكّه مكرمه شامل حوزه دفتر مديريت ، نظارت و ارزشيابي ، امداد گمشدگان ، هواپيمايي ، نمايندگي وزارت امور خارجه ، نمايندگان شركت مخابرات ، حمل و نقل داخل شهري و بين شهري ، تغذيه ، تداركات ، مشاعر ، طرح قرباني ، امور مالي ، پشتيبان ، انفورماتيك ، مديريت فرودگاه جده ، حراست ، مسكن ، رفاه و حوادث و مسؤولان مناطق نه گانه مي شود كه در هر حوزه خدمات لازم به مخاطبين ارائه مي شود و جهت هماهنگي و نظارت بر روند كار اجرايي و اطمينان از حُسن انجام كار و رفع مشكلات احتمالي ، هر شب جلسه ستاد با حضور مسؤولان كليه حوزه ها تشكيل مي شود .

* مسائل پيش بيني نشده ( غير مترقبه ) حوزه كاري شما كدامند ؟ و براي مهار بحران هاي ناشي از آن ، چه تمهيداتي انديشيده ايد ؟

برنامه ريزي هاي حج با توجه به توافقات و دستورالعمل هاي عربستان سعودي و براساس تجارب سال هاي گذشته و با استفاده از افراد مجرب و كارآمد و باتجربه ، اعم از

436

مسؤولان محترم سازمان و بعثه مقام معظم رهبري و مديران محترم كاروان ها و عوامل خدوم انجام مي پذيرد كه همگي سعي و تلاش خود را در حد اعلا و با اعتقاد كامل به اين كه حضرت ولي عصر ( عليه السلام ) به عنوان اميرالحاج ، ناظر و حاضر بر اين تلاش ها هستند ، انجام مي دهند . تاكنون پيش نيامده كه حادثه عظيمي ( غير از جمعه خونين ) مسائل كلي حج را تحت الشعاع قرار دهد ؛ هرچه بوده مشكلات كوچك بوده كه با اتكال به خداوند بزرگ ـ كه خود دعوت كننده ميهمانان خانه خود است و ممكن نيست كه در اين راه ، خدمتگزاران به ميهمانان خانه خود را تنها بگذارد ـ حل شده است . بنابراين در چنين مواردي همه مسؤولان ، از نماينده محترم مقام معظم رهبري و رياست محترم سازمان گرفته تا همه پرسنل ستاد و بعثه ، در صحنه ها حاضرند و نهايت تلاش خود را خواهند كرد تا مشكل رفع شود .

* محل استقرار شما و همكارانتان در ايام حج تمتع كجاست و زائران درصورت لزوم چگونه مي توانند با شما تماس برقرار كنند ؟

همان گونه كه اشاره شد ، محل استقرار ستاد مكّه مكرمه ، در ساختمان « حسن عابد » ، واقع در ميدان « معابده » و در كنار بعثه مقام معظم رهبري است كه زائران عزيز مي توانند از طريق مديران كاروان ها و روحانيون محترم اقدام نمايند . همچنين مي توانند با اتوبوس هاي خطي داخل شهر مكّه كه مختص ايراني ها است و با پرچم مقدس ايران و علامت و شماره مخصوص مشخص است ، به ستاد بيايند و مسائل مربوطه را شخصاً پيگيري كنند .

* انتقادات و پيشنهادهاي زائران و خدمتگزاران نسبت به روند فعاليت ها در سال هاي گذشته تا چه حد در برنامه ريزي ها مورد توجه قرار گرفته است ؟ در صورت امكان مصاديق مربوط را ذكر بفرماييد .

در سال هاي اخير با استفاده از طرح نظرسنجي كه توسط متخصصين اين امر طراحي و اجرا مي شود ، در جامعه هاي آماري وسيع اعم از : زائر ، مدير كاروان ، روحانيون محترم ، عوامل خدماتي و ساير بخش ها همه نظرات ، انتقادات و پيشنهادها جمع آوري

437

و در برنامه ريزي هاي سال بعد تأثيرگذار خواهد بود . اما در جريان عمليات ، زائران عزيز مي توانند از طريق مديران و روحانيون محترم ، نمايندگان بازرسي بعثه مقام معظم رهبري كه در همه كاروان ها حضور دارند و مسؤولان مناطق مربوطه ، موارد خود را مطرح و نهايتاً با حضور در ستاد مكه مكرمه ، واقع در ميدان « معابده » ، ساختمان « حسن عابد » مطالب خود را بيان كنند .

به طور مثال ، طي يك نظرسنجي مشخص شد كه زائران از نحوه اجراي قرباني و حضور در قربانگاه و تلف شدن گوشت هاي قرباني و به مصرف نرسيدن آنها و بعضاً قيمت بالاي قرباني انتقاداتي داشتند كه با جمع آوري اطلاعات و برنامه ريزي هاي به عمل آمده ، طرح قرباني با هماهنگي بانك توسعه اسلامي و كشور عربستان سعودي اجرا شد كه امروزه زائران در ايران پول قرباني خود را به بانك پرداخت مي كنند و در روز عيد قربان و يا حداكثر ، روز يازدهم ذيحجه قرباني آنها انجام شده و از احرام خارج مي شوند و گوشت قرباني ها به مصرف فقراي جهان اسلام مي رسد .

* خبر ويژه حوزه كاري حضرت عالي براي زائران چيست ؟

همه مسؤولان محترم سازمان و بعثه ، تمام توان و نيروهاي مجرب خود را از هشت ماه پيش بسيج كرده اند كه انجام مناسك حج در كمال آرامش خاطر زائران عزيز خانه خدا و به بهترين نحو ممكن صورت پذيرد ؛ به گونه اي كه مورد رضاي خداوند تبارك و تعالي و حضرت ولي عصر ( عليه السلام ) باشد .

* توصيه هاي شما براي زائران امسال چيست ؟ ( در موارد مختلف خصوصاً مرتبط با حوزه فعاليت هاي خودتان )

همه زائران با درك و فهم و شعور بسيار بالايي كه دارند ، به خوبي به وظايف خود آشنا هستند . اما براي يادآوري بايد گفت كه براي شركت در كلاس هاي آموزشي و فراگيري و يادگيري مناسك ، اهتمام كافي داشته باشند . همكاري كاملي با روحانيون محترم و مديران كاروان ها و پزشك كاروان داشته باشند . به توصيه هاي بهداشتي توجه فرمايند و با همسفران ، خصوصاً سالخوردگان مساعدت و مهرورزي نمايند .

438

چند توصيه هم به مديران محترم كاروان ها و عوامل خدوم آنها دارم ؛ سعي كنند حال كه اين توفيق نصيب شده ، خود را براي خدمت به زائران خالص كنند و با اخلاق پسنديده با ايشان برخورد كنند . زائران انتظار دارند كه از برنامه هاي كاروان در همه مكان ها و زمان ها آگاه باشند . بي برنامگي و سردرگمي ، آنها را رنج مي دهد . دوست دارند مدير كاروان هميشه در كنار آنها باشد و با آنها گفتوگو كند و آنها را از برنامه هاي آينده كاروان باخبر كند و به مشكلات آنها رسيدگي كند ؛ خصوصاً به زائران مسن و بيمار بايد توجه بيشتر داشته باشند . بايد دستورالعمل هاي سازمان را به خوبي و با دقت مطالعه كنند و همكاران خود را از آنها مطلع نمايند و طبق دستورالعمل ها عمل كنند . در حق زائران كاروان هاي ديگر براي راحتي زائران كاروان خود ، اجحاف نكنند و با ديگر مديران كاروان ها همكاري و صميميت داشته باشند . در همه مقاطع و در نقاط سخت و در خستگي و فشارها با ياد خداوند بزرگ و استعانت از ولي عصر ( عليه السلام ) روح و جان خود را صفا دهند .

439

مصاحبه با مسؤول نمايندگي سازمان حج و زيارت در عربستان

گاهي ما اصلاً فكر نمي كنيم كه براي يك سفر معنوي لازم است آدم هاي ديگر ماه ها و سال ها زحمت بكشند ؛ آن وقت ما بياييم و از حاصل تلاش آنها فرصتي براي مناجات و زيارت پيدا كنيم . اگر در ستاد سازمان حج و زيارت در مكّه يا بعثه مقام معظم رهبري تردد كني ، مي بيني خيلي ها عرق مي ريزند تا زائران در رفاه نسبي به معنويت خودشان برسند .

محمدمهدي امينيان ، مدير دفتر نمايندگي سازمان حج در عربستان است ؛ فرصتي دست داد تا با او صحبت كنيم تا از فعاليت هاي دفتر نمايندگي سازمان حج در عربستان برايمان بگويد :

عمده فعاليت هاي دفتر نمايندگي سازمان حج

شعار ما شروع عمليات حج بعد از انجام موسم حج است ؛ يعني ما بلافاصله پس از موسم هرسال ، برنامه هاي سال آينده را آغاز مي كنيم . در حال حاضر برنامه ريزي هايمان را براي سال آينده انجام داده ايم و كارهاي مربوط به اجاره مسكن ، آشپزخانه هاي مركزي ، اقلام تداركاتي سال آينده و بسياري از كارهاي ديگر را پيگيري مي كنيم كه اگر

440

اين گونه نباشد ، نمي توانيم از زائران با سهولت و رفاه نسبي پذيرايي كنيم . به عنوان مثال ، براي سال آينده در برنامه داريم يك آشپزخانه ديگر به 13 آشپزخانه مركزي مان اضافه كنيم تا غذاي كليه زائران از آن طريق تأمين شود .

پي گيري مربوط به بستن قرارداد با شركت هاي حمل و نقل درون شهري و برون شهري هم از وظايف ماست كه در يك فرآيند ميداني با بهترين شركت ها كه داراي سرويس هاي مدرن و مجهزي باشند ؛ همچنين تأمين نيروي انساني آشپزخانه ها ، مجهزسازي مسكن زائران و كارهايي از اين دست نيز از وظايف ماست . ما تلاش مي كنيم زائران در رفاه نسبي به اعمالشان برسند . البته اعتراف مي كنيم كار ما بدون مشكل نيست و ما تمام سعي مان اين است كه اين مشكلات با توجه به محدوديت ها تا آن جا كه ممكن است كاهش پيدا كند .

ويژگي برجسته حج سال 85

به گفته بازرسان و زائران و ارزيابي هاي انجام شده ، بزرگ ترين ويژگي حج امسال رواني كار و آرامش حاكم بر كاروان ها بوده است ؛ به جز حمل و نقل درون شهري كه ما با محدوديت هاي ناگهاني سعودي ها مواجه شديم . البته تلاش كرديم كه اين مشكل را مديريت كنيم ، اما به جهت محدوديت ها اين مشكل امسال هم مثل سال هاي گذشته تا حدودي مشهود بود .

از برجستگي هاي ويژه امسال ، توزيع غذاي گرم بهداشتي در مني و عرفات بود كه با موفقيت براي اولين سال اجرا شد و بسياري از دغدغه هاي كاروان ها را كاهش داد .

در روز بازگشت از مني سه پست امداد گمشدگان در منطقه عزيزيه مستقر كرديم كه باعث سهولت رسيدن زائران ايراني به محل اسكانشان شد ، اين طرح آن قدر موفقيت آميز بود كه حتي زائران ساير كشورها هم از امدادگران ما راهنمايي مي خواستند .

طرح تقسيم چادرها در مني و عرفات با سيستم كامپيوتري و باحضور بازرسان انجام شد و تقريباً شكايتي در اين زمينه به ما نرسيد كه احياناً در توزيع چادرها تبعيض

441

اتفاق افتاده باشد .

طرح ارجاع به هيئت پزشكي هم در كاروان ها بسيار موفقيت آميز بود ؛ به نحوي كه از مراجعه مستقيم زائران به بيمارستان هيئت پزشكي كاسته شده بود و بيشتر بيماران در كاروان ها معالجه مي شدند .

وضعيت قرباني در مني

در مني هم امسال با اين كه ما ديرتر از سال گذشته عمليات قرباني را آغاز كرديم ، اما 75 هزار قرباني در روز اول انجام شد كه 10 هزار رأس بيشتر از سال گذشته بود . همچنين براي اولين بار 6 هزار قرباني در شب انجام شد كه براساس فتاواي برخي از مراجع اشكال نداشت و در روز دوم قرباني همه زائران انجام شده بود ؛ اين كار با حضور 110 ذابح متدين و ماهر انجام شد كه از نقطه هاي برجسته كار سازمان حج بود .

كارهايي كه هنوز انجام نشده

خيلي كار در اين مدت مي تواند انجام بپذيرد و ما تلاش مي كنيم به آن كارها هم برسيم . دوست داريم حجاج ايراني در بهترين وضع و برجسته تر از زائران ساير كشورها در حج حضور داشته باشند . اميدواريم مشكل پاركينگ ها را حل كنيم تا رفت و آمد شهري بدون مشكل انجام شود . مي خواستيم امسال غذاي همه زائران را در آشپزخانه مركزي بپزيم كه تنها به 70% آن عمل كرديم و ان شاءالله سال آينده 100 % آن را انجام خواهيم داد . همچنين دوست داريم تمام اقلام تداركاتي را از ايران بياوريم . امسال تنها گوشت و مربا و عسل از ايران آمد ، اميدواريم سال آينده اين اتفاق بيفتد .

اشتهار حجاج ايراني به نظم و انضباط

ايراني ها در عربستان مشهور به نظم و انضباط دقيق و مثال زدني هستند . همچنين هميشه از پاكيزگي آنها و بهداشت عمومي ايراني ها تمجيد مي شود . ما هم در سازمان

442

حج معروف به وفاي به عهد هستيم . چك بعثه ايران ، مثل پول نقد در بين مؤسسات و تجار معروف است و اين شهرت باعث شده تا ما بتوانيم بهترين خدمات را در اسرع وقت با كمترين هزينه ها دريافت كنيم .

حرف آخر

تمام تلاش خدمتگزاران زائران ايراني بر اين است كه آنها در رفاه نسبي ، بيشتر به مسائل معنوي بپردازند و در اين ميان ، خدمتگزارانِ خودشان را از دعاي خير فراموش نكنند و اگر كوتاهي از ما سرزده ، به بزرگواري خودشان ما را ببخشند .

443

مصاحبه مطبوعاتي قائم مقام وزير امور خارجه كشورمان در مكّه مكرمه

مهدي مصطفوي ، قائم مقام وزير امور خارجه در گفت و گويي مطبوعاتي به بررسي مناسبات سياسي ايران و عربستان ، واكنش ايران در قبال قطع نامه تحريم توسط شوراي امنيت و روند توسعه فعاليت هاي انرژي هسته اي كشورمان پرداخت .

مصطفوي در پاسخ به سئوال خبرنگار زائر كه از وي پرسيد : « گفته شده حج امسال حجي پربار براي ايرانيان بوده است ، علت آن را در چه مي دانيد ؟ » گفت :

البته ارتباط ما با دولت عربستان در هماهنگي هاي مربوط به حضور ايرانيان براي مراسم حج ، هماهنگي هاي خوبي بود ؛ ما به صورت مكرر تماس هايي با مقامات عربستان سعودي داشتيم و آنها در مراحل مختلف در جريان فعاليت ها بودند و تسهيلات خوبي را فراهم كردند . انصاف اين است كه مسؤولان بعثه و سازمان حج هم واقعاً سعي كنند تمام ملاحظات و ضوابط و مقررات عربستان سعودي را رعايت كرده ، با احترام به آن نگاه كنند . در مجموع مي توان گفت يك هماهنگي خوبي امسال صورت گرفت و خود حجاج هم از بلوغ بالايي برخوردار بودند . وقتي ما حجاج ايراني را با حجاج ديگر كشورها مقايسه مي كنيم ، انصافاً حجاج ايراني و مجموعه كاروان ها ، از تشكل خوبي برخوردارند و اين را بارها مقامات سعودي اذعان داشته اند . نظم و انضباطي كه حجاج

444

ايراني دارند ، در حجاج ديگر كشورها ديده نمي شود . اين عوامل باعث شد كه امسال بحمد لله مراسم خوبي داشته باشيم و بدون هيچ مشكل عمده اي حجاج مناسك خود را انجام دهند و نسبت به سال هاي قبل رضايت خوبي حاصل شده است . متقابلاً مقامات سعودي نسبت به سال هاي قبل رضايت مندي خودشان را بيشتر اعلام كرده اند و در جلسات و ارتباطات مختلفي كه با آنها داشته ايم ، اين رضايت مندي را ابراز داشته اند و اين ، جاي شكر دارد .

خبرنگار پرسيد : در مراسم حج بعضي در صدد توطئه بودند و مي خواستند فضاي حج را به شكل ديگري تغيير دهند ؛ مثلاً يكي از روزنامه هاي منطقه در مقاله اي نوشته بود كه ايراني ها مي خواهند حادثه سال 66 تكرار شود . برخورد شما با چنين مسائلي چه بود و آيا اين را توطئه صهيونيست ها نمي دانيد ؟

به هرحال عواملي هستند كه هميشه سعي در ايجاد تفرقه بين مسلمانان و كشورهاي اسلامي دارند و اين برمي گردد به دقت عملي كه مسؤولان كشورها انجام مي دهند . برخي از اين تحركات را در رسانه ها شاهد بوديم . با دقتي كه صورت گرفت و با تذكراتي كه داده شد ، مشكلي پيش نيامد و مراسم انجام شد و اوج مراسم ما ، مراسم برائت از مشركان و دعاي كميل بود كه به خوبي انجام گرفت .

قائم مقام وزير امور خارجه همچنين درباره واكنش ايران در قبال قطعنامه شوراي امنيت گفت كه ايران در حال حاضر تصميم به خروج از پيمان منع گسترش سلاح هسته اي ( ان . پي . تي ) ندارد و فعاليت هاي صلح آميز هسته اي را دنبال خواهد كرد .

وي تأكيد كرد كه ايران نسبت به اقدام فراقانوني و ناعادلانه شوراي امنيت در صدور قطعنامه تحريم عليه ايران بي تفاوت نخواهد نشست و اقدام ما بر اساس تأمين منافع ملي خواهد بود .

مصطفوي گفت : « ان شاءالله در دهه فجر امسال نخستين مرحله توليد صنعتي سوخت هسته اي آغاز خواهد شد . »

وي افزود : « ايران صراحتاً اعلام كرده كه به دنبال دستيابي به سلاح هسته اي نيست

445

و به لحاظ سياسي و اعتقادي براساس فتواي مقام معظم رهبري و چه به لحاظ
مباني استراتژيك جمهوري اسلامي ايران ، سلاح هسته اي را دليلي بر استقرار صلح
نمي دانيم . »

446

گفتوگو با مشاور حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت

آقاي سلطاني شيرازي از مديران پيش كسوت حج است كه ساليان درازي عمر خود را وقف خدمت به زائران بيت الله الحرام كرده است . او اكنون با كوله باري از تجربيات ، عضو شوراي برنامه ريزي بعثه مقام معظم رهبري است . ناگفته هاي بسياري از وضعيت حج درگذشته دارد . و با حوصله زياد پاسخ گوي سئوالات ماست . آن چه پيش رو داريد ، حاصل اين گفت و گوست .

* اولين سفر شما به حج ؟

1346 ، يعني حدود چهل سال پيش .

* و هر سال مشرف شديد ؟

بله . به جز سالي كه حادثه مكّه پيش آمد و حجاج ايراني به عربستان نيامدند و يك سال هم در زمان رژيم سابق كه ممنوع الخروج شده بودم .

* سال 66 كه حادثه مكّه رخ داد ، ظاهراً به عربستان بازگشتيد علت چه بود ؟

پس از كشتار حجاج ايراني ، پيكر حدود 61 شهيد به ايران بازگردانده نشد ؛ از اين رو با هيئتي به عربستان آمديم و به شناسايي پيكرها پرداختيم . البته 61 نفر از مردان براي شناسايي پيكر شهداي مرد و براي شناسايي پيكر زنان هم چند خانم كه از اعضاي

447

خانواده شهدا بودند و همراه آورده بوديم و سه چهار روزي در اين جا بوديم .

* خاطره اولين سفر به حج ؟

از اصفهان آمدم ؛ چون تهران به من ويزا نداد . دوستي روحاني داشتم به نام شيخ باقر نطنزي كه مدير گروه هم بود . مرد بسيار شايسته اي بود . حدود سي چهل سفر تا آن روز به حج آمده بود . به همراه او به جده آمدم . فرودگاه جاي مناسبي نبود . وسيله براي مسافرت به مدينه هم نبود . سواري مي گرفتند و در هر ماشين چهارپنج نفر سوار مي كردند و مي فرستادند مدينه . من چون ادبيات عرب مي خواندم و تدريس هم داشتم ، با عربي آشنا بودم . در ميان راه ، گذرنامه ها را در پاسگاهي چك مي كردند . يكي از ماشين ها گذرنامه همراهشان نبود . اينها هم از روستاي هاي اطراف اصفهان بودند كه به زبان عربي هم آشنا نبودند و طبق مقررات بايد بازگردانده مي شدند . حالا كجا برگردند ، معلوم نبود . برگرداندن يعني فراموش شدن اينها ! رفتم با مأمور صحبت كردم ، فايده نداشت ، گفت : مقررات است . سراغ رييس راه را از او گرفتم ، راهنمايي كرد و رفتم سلام كردم . اشاره كرد بنشين . پرسيد : چه مي خواهي ؟ گفتم : من گذرنامه دارم ، ولي اينها ندارند ، اينها اهل قراء هستند و بدون گذرنامه هم كه نيامدند ، اجازه بدهيد بروند مدينه . سرانجام گذرنامه اينها پيدا مي شود . . . اتفاقاً قيافه ايشان را كه ديدم ، مأيوس بودم . سياه چرده و آبله گون . . . ولي نامه اي نوشت ، مهر و امضا كرد و به دستم داد . توي نامه نوشته بود : « اينها الآن بروند مدينه ، براي حج هم بروند ، اگر گذرنامه پيدا نشد ، آنوقت اقدامات قانوني انجام شود ! »

گفتم : عجب ، اين قيافه و اين اقدام . اين اثر را در روحيه من گذاشت كه يك آدم مسؤول بايد كارگشا باشد ؛ هرچند براي انسان هاي مختلف . و اين درسي شد براي من كه مشكل هركجا باشد ، بايد آن را حل كرد ، نه اين كه بگوييم اين مربوط به من نيست و از آن شانه خالي كنيم .

* چه مسئوليت هايي را در حج داشتيد ؟

در اولين سال پس از پيروزي انقلاب به عنوان مشاور هيئت سرپرستي بودم كه براي انجام كارهاي تداركاتي به اين جا آمده بودم .

448

* بعد از آن ؟

به عنوان مسؤول مسكن در عربستان ، سال ها اين مسئوليت را به عهده داشتم .

* امكانات آن روز ؟

امكانات بسيار محدود بود و پيش بيني اين همه جمعيت نشده بود . چادرها توي هم بود ، اصلاً همزمان با ورود حجاج به مني چادرها ، از عرفات جمع و در مني نصب مي كردند . امكانات ، آب و غذا به اين شكل نبود .

* آتش سوزي مني در چه سالي رخ داد و علتش چه بود ؟

سال 54 بود . اين همه جمعيت آمده بود ، ولي بدون امكانات پيشگيري از حوادث . با اين همه كار طبخ و آشپزي هم در مني صورت مي گرفت و آوردن وسايل مثل ديگ و گاز خطرناك بود و اين هم موجب آتش سوزي و مرگ تعدادي از زائران خارجي شد .

* خاطره اي از آن صحنه ؟

روي يكي از تپه ها ، حدود بيست و چند بچه ديدم كه اكثراً سياه بودند . ديدم تمام دستهايشان را به دعا برداشته بودند و فقط يك ذكر داشتند و آن : « ربي يا الله » ؛ و آن را تكرار مي كردند . بچه هاي 6 ـ 7 ساله كه پدر و مادرشان را گم كرده بودند و صحنه آتش سوزي را مي ديدند . عجيب اين بود كه آنها در اين سن چنين دعايي را مي كردند .

ديگر اين كه من توي كوه ها دنبال زائرانم مي گشتم و اصلاً متوجه تشنگي ام نبودم . هوا گرم بود ، كسي از پشت شانه ام را گرفت ، متوجه شدم كاسه آبي در دست دارد . آب را گرفتم ، آشاميدم و تشكر كردم ، بعد به خود آمدم .

و خاطره سوم اين كه در حج مسئوليت مسكن ، مسئوليت سخت و مشكلي بود ؛ به خاطر اين كه ما در جنگ بوديم . در تهران بودم و از دفتر آقاي كروبي كه سرپرست حجاج ايراني بود ، زنگ زدند و مرا خواستند . ايشان گفت : براي بودجه حج ، 130 ميليون دلار ارز لازم است كه 100 ميليون دلار را ، آقاي ميرحسين موسوي نخستوزير تأمين كرده و 30 ميليون دلار كسري داريم . جمعيت حجاج ما در آن وقت 150 هزار نفر بود . مي خواستند ، تعداد 30 هزار نفر را كم كنند . پيش امام رفتيم و امام گفتند : برويد مشورت

449

كنيد . كار سختي بود ، هم مشكل ايجاد مي شد و هم يك نوع اعلام ورشكستگي
بود و به دنيا اين را اعلام مي كرديم . به امام عرض كردم : مي شود صرفه جويي در هزينه ها كرد و ايشان فرمودند : آيا ممكن است ؟ عرض كردم : بله ممكن است . ايشان فرمودند : اگر اين باشد ، نظم همين است و دستور دادند و ما كار را طراحي كرديم . اولين صرفه جويي اين بود كه به هر كارواني 10 نفر اضافه كرديم و در هر مسكني تعدادي را اضافه و در كارهاي ديگر هم همين طور . آن سال كمي بيشتر از 98 ميليون دلار شد .

* امكانات امروز ؟

با گذشته قابل قياس نيست . هرچند شايد امكانات امروزه كافي و وافي نباشد .

* تعداد حاجي هاي آن سال ؟

آن سال كه اين حادثه رخ داد ، حجاج ايراني 49999 بود ، كه بيشترين تعداد حاجي ها بود و سال هاي قبل كمتر بود . جمع كل حجاج آن سال حدود 700 تا 800 هزار نفر بود .

* سخت ترين بخش مديريتي در آن زمان ؟

همان مسئله تأمين مسكن بود كه خيلي مشكل داشتيم و به فضل خدا الآن ديگر اين مشكل حل شده است .

* چه توصيه اي به مديران كاروانها داريد ؟

در گذشته مديريت كاروان ، مديريت همه كارها بود . اكنون مديران به شكل گذشته مديريت ندارند و مديران فعلي به تناسب وضعيت موجود بايد دو جنبه را رعايت كنند : شايستگي علمي و اطلاعات عمومي به خاطر وضعيت عربستان ؛ تا رفتار آنان نمودار انقلاب باشد . چون سطح معلومات زائران هم بالاست . مدير بايد خواسته ها و نيازها را پوشش دهد . ما براي كادرسازي و آموزش بايد بيش از اين سرمايه گذاري كنيم .

* از مشكلات امروز حج ؟

يكي از ضعف هاي موجود آشنا نبودن زائران ، بهويژه مديران كاروان ها با زبان عربي است . شرايط امروز جهان اسلام و انقلاب اسلامي ايجاب مي كند كه زائراني كه به حج مشرف مي شوند ، به زبان عربي آشنا باشند .

450

گفتوگو با مديرمسؤول نشريه زائر درباره برنامه ، عملكرد و اهداف زائر

رويكرد نشريه زائر ، در طول اين ساليان ، روند رو به رشدي داشته است ؛ اما براي حضور مؤثر در بين زائران لازم است به برنامه هاي طولاني مدت و مؤثر بينديشد . اين زمينه اي شد تا با حجة الاسلام والمسلمين هاجري ، مدير مسؤول زائر گفت و گويي داشته باشيم كه توجه خوانندگان را بدان جلب مي كنيم .

* مهم ترين سياست هاي نشريه زائر ، در موسم حج امسال چيست ؟

در سال جاري ، چهار اصل مهم به عنوان سياست هاي محوري و محتوايي نشريه مورد توجه قرار گرفته است :

اول اطلاع رساني روزآمد اخبار ايران و جهان ؛ اگرچه با محدوديت صفحات روبه رو هستيم ، اما سعي شده از منابع مختلف خبري ، خبر تهيه شده ، آخرين اطلاعات در اختيار زائران قرار گيرد .

دوم پوشش خبري رويدادهاي حج كه اين مسئله ، هم براي زائران و هم براي ساير رسانه ها ، بسيار جذاب است . در اين زمينه اطلاعاتمان را از چهار مسير دريافت مي كنيم : گروه خبر نشريه ، خبرنگاران افتخاري ، سايت هاوخبرگزاري حج و روزنامه هاي عربستان .

سومين سياست اساسي نشريه ، نگاه انتقادي و آسيب شناسانه به فرآيند عمليات

451

حج در همه ابعاد و انتقال نكات استخراج شده به مراجع تصميم گيرنده است كه اين بخش از اخبار و گزارش ها در نشريه زائر انعكاس ندارد ولي به صورت محرمانه به مسؤولان امر ارائه مي شود ؛ مانند گزارش وضعيت حمل و نقل زائران يا وضعيت اسكان آنان در مكّه و مدينه .

چهارمين سياست محتوايي ، آرامش بخشي و تلطيف فضاي حج است . خبرها و گزارش ها بايد به گونه اي تهيه و منتشر شود كه آرامش روحي و رواني زائران را حفظ كرده ، به هم نريزد . بعضي از خوانندگان نسبت به انعكاس اخبار عادي شهرستان ها نقد داشتند . در حالي كه براي ما مهم ، جنبه آرامش بخشي آن خبر بوده است نه اصل خبر . وقتي خوانندگان ببينند كه نشريه زائر از يك خبر كوچك در يكي از شهرها غفلت نمي كند ، مطمئن مي شوند كه در شهر و منطقه خودشان اتفاق مهمي نيفتاده ؛ چراكه حتماً منعكس مي شد .

البته آن چه گفته شد ، بيشتررئوس برنامه هاومطالب بود وطبيعي است اهداف راهبردي ديگري هم در دستور كار هست كه مجال ارائه آن در اين فرصت كوتاه وجود ندارد .

* اشاره كرديد كه يكي از منابع خبري خبرنگاران افتخاري است ، در خصوص اهداف اين كار و تعامل آنها با نشريه بيشتر توضيح دهيد .

اين طرح براي اولين سال در موسم جاري اجرا مي شود و البته در همين مدت كوتاه ، به نتايج بسيار خوبي در تحقق اهداف و مأموريت هاي تعيين شده رسيده ايم . يكي از سياست هاي نشريه كه به علت محدوديت وقت به آن اشاره نكردم ، استفاده و بهره مندي از استعدادها ، توانمندي ها و ظرفيت هاي زائران ايراني در حوزه توليد خبر و اطلاع رساني روزآمد است . مجموعه اي از توانمندي هاي مختلف در كاروان ها جمع شده است كه بهره گيري از اين توانمندي ها مي تواند بسيار راهگشا باشد . به همين علت طرح خبرنگاران افتخاري با عنايت به همراهي و همكاري صاحبان قلم اجرا شد . حضور خبرنگاران افتخاري در گردونه اطلاع رساني موجب شد تا حوزه تحت پوشش خبري نشريه به طور چشمگيري افزايش يابد . خبرنگاران افتخاري امين زائران و مسؤولان

452

هستند ؛ آنها در حوزه شناخت سريع مسائل و مشكلات پيش بيني نشده و انعكاس به موقع آنها ، همانند چشم مسؤولان و زبان رساي زائران هستند . جالب است عزيزان خبرنگار افتخاري بدانند كه نماينده محترم ولي فقيه و سرپرست حجاج ايراني اهتمام ويژه اي به اخبار و گزارش هاي ارسالي آنان دارند و تاكنون در مورد چند خبر و گزارش ويژه ارسالي ، دستور پيگيري سريع صادر كرده اند .

* برنامه هاي جديدتان در نشريه زائر چيست ؟

كار جديد در اين حوزه ، ايجاد ارتباطي مستمر با زائران موسم حج 85 است . نشريه اي را به نام « حاجي سلام » طراحي كرده ايم كه قرار است پس از بازگشت براي زائران علاقه مند ، منتشر و ارسال شود . سال گذشته اين كار تا حدودي انجام شد و با استقبال شاياني مواجه گرديد . از اين رو عزيزان زائر كه مايل به دريافت اين نشريه هستند ، نام و نام خانوادگي ، نشاني و تلفن خود را از طريق مدير كاروان ، قبل از عزيمت به ايران ، به ما اعلام نمايند . برنامه ديگر تهيه و انتشار نشريه اي خاص جهت افرادي كه فيش حج در دست دارند و ظرف 2 يا 3 سال آينده به حج مشرف مي شوند ؛ با آنها مكاتبه خواهيم كرد و در صورت تمايل ، مجله زائر را براي آنان ارسال مي كنيم ؛ اين مجله ، حاوي كليه اطلاعاتي است كه زائران براي سفر حج به آن نيازمندند . البته در اين نشريه ضميمه هايي نيز براي جوانان و بانوان درنظر گرفته شده است .

* آخرين كلام ؟

كانون توجه همه رسانه هاي مكتوب و غيرمكتوب ، مخاطبان هستند . رسانه بي مخاطب ، رسانه مرده است .

از سوي ديگر ، حيات ، پويايي و بالندگي نشريات به ميزان ارتباط و تعامل مستمر آنها با مخاطبان بستگي دارد . نمايندگي ولي فقيه و سرپرست حجاج ايراني ، يكي از سياست هاي محوري رسانه هاي مكتوب بعثه را ، اصل « مخاطب شناسي و نيازسنجي » تعيين كرده اند . بي شك ديدگاه ها ، انتقادات و آثار زائران ارجمند بيت الله الحرام نقش اساسي و تعيين كنندگي در اصلاح كاستي هاي نشريه و تحكيم نقاط قوت دارد .