بخش 22

500

وبلاگ هاي روحانيون كاروان هاي حج زمينه ارتقاي معارف

ارتباط تنگاتنگ روحانيون كاروان ها با زائران ، يكي از بهترين فرصت هاي تبليغي است كه مي تواند براي ارتقاي معارف اسلامي تأثيرگذار باشد . طي سال هاي اخير ، بهره گيري از روش هاي نوين تبليغ در كنار روش هاي سنتي ، پويايي خاصّي به اين نهاد ضروري و اصيل بخشيده است .

شبكه گسترده روحانيون بعثه رهبر معظم انقلاب ، با حضور بيش از چهار هزار روحاني ، هرساله خيل عظيمي از زائران بيت الله الحرام ، عتبات عاليات و سوريه را كه آمار آن بيش از دو ميليون نفر است ، تحت پوشش مي گيرد و در همراهي با آنان در اين سفرهاي روحاني و معنوي سهم قابل توجهي در ارتقاي سطح معرفت ، اخلاق و معنويت جامعه دارد .

در همين راستا ارائه صفحه شخصي براي روحانيون كاروان ها ، در مدت كوتاهي كه از آغاز آن مي گذرد ، با استقبال زيادي مواجه شده كه مسؤولان اين طرح را به ارتقاي فني و محتوايي اين بخش واداشته است .

در وبلاگ هاي روحانيون حج ، خاطرات حج ، تجربه هاي جديد ، پرسش هاي فقهي ، معارف ديني و خاطرات روزانه كاروان به چشم مي خورد كه سليقه هاي مختلف

501

مخاطبان را برآورده مي كند و در صورت ارتقاي فني و محتوايي ، استقبال بيشتر آنان را به همراه خواهد داشت .

از طرفي با توجه به اين كه روحاني كاروان ، تنها در مدتي بين دو هفته تا يك ماه ، زائران را همراهي مي كند ، داشتن وبلاگ و نوشتن يادداشت هاي روزانه در موضوعات مختلف مي تواند پل ارتباطي بسيار خوبي بين روحاني و زائران هر كاروان پس از اتمام سفر باشد .

از منظري ديگر با توجه به جايگاه ويژه وبلاگ ها در عرصه اطلاع رساني ، صفحه هاي شخصي روحانيون كاروان ها مي تواند زواياي پنهان و جالب توجهي از وظايف و عملكرد روحانيون كاروان ها را در ايام سفر به مخاطبان منتقل كند و توانايي هاي علمي و كارآيي هاي مختلف فرهنگي و اجتماعي آنان را بيش از پيش نمايان سازد .

502

چند خبر از زائران ايراني اهل سنت

1 . تشرف به حج بدون هيچ گونه تبعيض

ويژه نامه فارسي البلاد نوشت : « مشاور رييس جمهوري اسلامي ايران در امور اهل سنت اعلام كرد كه زائران خانه خدا از اهل سنت ايران ، بدون تبعيض و با شرايط مساوي با پيروان مذهب تشيع به حج مشرف مي شوند . »

وي در ادامه گفت : « قانون اساسي و سياست هاي كلي نظام جمهوري اسلامي ايران ، حقوق پيروان اهل سنت را محترم شمرده ، در اين خصوص ، ضعفي وجود ندارد . »

مولوي محمد اسحاق مدني تصريح كرد كه امكانات بعثه مقام معظم رهبري در مدينه منوره و مكّه مكرمه نيز براي پيروان شيعه و سني يكسان است و همه به طور مساوي و برابر بهره مند مي شوند .

2 . بهره گيري از معينه هاي اهل سنت در كاروان ها

امسال نزديك به 60 روحاني و معين و معينه اهل سنت ايراني ، امور مذهبي كاروان هاي اهل سنت از نقاط مختلف ايران را برعهده دارند .

در حج سال جاري براي اولين بار 12 معينه از بين خواهران فاضله اهل سنت ،

503

انتخاب و همراه كاروان ها به مدينه منوره و مكّه معظمه اعزام شده اند ؛ تا در طول مراسم حج ، امور مربوط به خواهران اهل سنت را پيگيري كرده ، آنان را در انجام صحيح اعمال و مناسك حج ياري دهند .

3 . شوراي استفتاي اهل سنت ، آماده پاسخ گويي به زائران

به همت دفتر اهل سنت بعثه مقام معظم رهبري ، همزمان با حضور زائران ايراني در مدينه منوره و مكّه مكرمه ، شوراي استفتاي اهل سنت نيز به طور جداگانه كار خود را در بعثه شروع كرد . در اين شورا يك مفتي حنفي و يك مفتي شافعي به پرسش هاي حضوري يا تلفني زائران پاسخ مي دهند . مسئوليت اين شورا برعهده « مولوي محمد اسحاق مدني » ، مشاور رييس جمهور ايران در امور اهل سنت است .

504

خليج عربي ؟ !

رييس سازمان حج و زيارت درباره اقدام يك شركت خدماتي ^{( 1 )} مبني بر حك نام خليج عربي ^{( 2 )} بر روي ظروف غذايي كه براي حجاج ايراني تدارك ديده شده است ، گفت : « بلا فاصله پس از اين موضوع ، نامه اعتراض آميزي به اين شركت ارسال كرديم . مصطفي خاكسار قهرودي در گفتوگو با مهر افزود : « همچنين به تمامي كاروان هاي حجاج نيز اعلام كرديم كه نسبت به جمع آوري سريع تمامي ظروف كه نام خليج عربي بر روي آنها حك شده بود ، اقدام كنند . در قرارداد اوليه با شركت گلف نيد ، عدم استفاده از اين مورد قيد شده بود و به احتمال زياد ظروف استفاده شده مربوط به سال هاي گذشته بوده است . »

قهرودي اطمينان داد كه اين مشكل به زودي برطرف شود و از اين پس مشكلي در ظروف غذايي حجاج مشاهده نشود .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . Gulf Naid

2 . Arabian Gulf

505

عرضه محصولات فرهنگي در فروشگاه مشعر

مؤسسه فرهنگي مشعر ، از مؤسسات تابعه حوزه نمايندگي ولي فقيه درامور حج و زيارت همزمان با استقرار زائران در مدينه منوره ، اقدام به افتتاح فروشگاه مشعر در محل بعثه در « فندق قصرالدخيل » مدينه نموده كه محصولات مختلف خود را به قيمت تمام شده به علاقه مندان عرضه مي كند .

از جمله محصولات جديد اين فروشگاه ، لوح فشرده « سفر عشق » ، به زبان هاي فارسي ، انگليسي و اردو و مشتمل بر مراحل مختلف زيارت مدينه منوره و حج بيت الله الحرام است . علاوه بر اين مجموعه ، مي توان از CDهاي مناسك حج ، همراه با بقيع ، اذان و اقامه و نمازهاي مسجدالنبي ( صلّي الله عليه وآله ) و اماكن مدينه نام برد . همچنين كتاب « مشق عشق » ، مجموعه نفيس عكس حرمين شريفين و اماكن زيارتي و تاريخي مكّه و مدينه نيز در همين فروشگاه عرضه مي شود .

گفتني است كه شركت كنندگان در مراسم عمومي سخنراني هاي صبحگاهي بعثه مقام معظم رهبري ، همه روزه مي توانند CD برنامه همان روز يا روزهاي قبل اين مراسم را دريافت كنند . هنرمندان و دست اندركاران مؤسسه فرهنگي مشعر تلاش مي كنند با فيلم برداري همه مراسم عمومي داخل و خارج بعثه ، در ضبط و ثبت رخدادهاي

506

فرهنگي حج و عرضه كم هزينه و سريع آن به حجاج محترم ، در ماندگاري اين خاطرات براي همگان سهيم باشند .

507

كتابخانه هست ، كو كتاب خوان ؟

كتابخانه بعثه رهبر معظم انقلاب ، با بيش از 3000 جلد كتاب ، براي بهره برداري و استفاده علاقه مندان و محققان آماده شده است . اين كتابخانه ، طي سال هاي اخير ، از اولين روزهاي اقامت زائران ايراني در مدينه منوره ، تا آخرين روزهاي مقطع مدينه قبل داير است و همه روزه صبح ها از ساعت 8 تا 12 و بعداز ظهرها از ساعت 3 تا 7 براي مطالعه خواهران و برادران زائر آماده است .

اين كتابخانه داراي بيش از 3000 عنوان كتب مرجع در زمينه فقه ، تفسير ، علوم قرآني ، اخلاق ، معارف ، اعتقادات و تاريخ اسلام و شيعه است و انواع كتب و مجلات مرتبط با موضوعات مختلف حج و تاريخ و جغرافياي حرمين شريفين ، مكّه و مدينه و ساير اماكن مقدسه و انواع سي دي هاي مربوطه را نيز داراست .

منشورات مختلف معاونت آموزش و پژوهش بعثه ، مانند : نقشه هاي راهنماي مسجدالحرام ، مسجدالنبي ، بقيع و قبرستان ابوطالب و جزوات و بروشورهاي منتشره نيز با مراجعه به كتابخانه در اختيار زائران محترم قرار مي گيرد .

تنها جاي اين سئوال باقي مي ماند كه ميزان مراجعه زائران و حتي روحانيون محترم به اين كتابخانه در گذشته چقدر بوده و ايرانياني كه در وطن و در شرايط عادي از كمترين

508

ميزان مطالعه برخوردارند ، در مدينه با كثرت اشتغال به زيارت ها و حجم نسبتاً زياد برنامه هاي كاروان ها و بازدارنده هايي مانند بازارگردي و خريد و . . . تا چه حد موفق به بهره مندي از اين سفره گسترده معلومات و معارف مي شوند ؟

509

سوغاتي حج ؛ آري يا نه ؟ چرا ؟ چه ؟ چقدر ؟

در شهر مدينه كه راه مي روي ، زائران زيادي را مي بيني كه سرگرم چانه زدن با فروشنده هاي مدينه و خريد انواع مختلف كالاها هستند .

بسياري از مسؤولان ايراني دست اندركار حج بهويژه مسؤولان هواپيمايي و حمل و نقل حج بارها در گفتوگوهاي شان با خبرنگاران از خريد فراوان كالا توسط زائران ايراني گلايه و انتقاد كرده اند ؛ هرساله آماري كه از ميزان خريد كالا توسط زائران ايراني در مكّه و مدينه منتشر مي شود ، نگران كننده است .

آمارها نشان مي دهد كه توصيه ها و تمهيدات انديشيده شده از جمله ايجاد فروشگاه در فرودگاه تهران ، خيلي نتوانسته زائران را براي كاهش خريد در عربستان متقاعد كند .

در مكّه و مدينه اكثر مغازه داران ، به خاطر اين كه مشتري هاي اصلي كالاهاي شان ايراني ها هستند ، از فروشندگان افغاني و يا تاجيكي مسلط به زبان فارسي استفاده مي كنند كه راحت تر بتوانند با ايراني ها ارتباط برقرار كنند .

تاجيك هاي فروشنده مي گويند : اگر زائران ايراني نباشند ، مالكان عرب مغازه هاي مكّه و مدينه خسارت فراواني خواهند ديد .

510

آنها از يك نكته ديگر هم انتقاد داشتند و آن اين كه در عربستان قانوني وجود دارد كه هر فروشنده خارجي مثل افغاني ها و تاجيك ها حتماً بايد زيرنظر يك عرب عربستاني در مغازه كار كنند و اگر عربي با آنان نباشد ، از كسب و كار آنها جلوگيري خواهد شد و به پول ايراني معادل 250 هزار تومان جريمه مي شوند . تاجيك ها مي گفتند : ما بايد عرق بريزيم و عرب ها منافعش را ببرند .

بر آن شديم تا دليل اين امر را از خود زائران پرس و جو كنيم ، به همين سبب گشت و گذاري در خيابان هاي مدينه و در ميان بازارها و مناطقي كه مركز خريد سوغاتي و كالاهاي رنگارنگ است رفتيم و با آنها درباره خريدهاي شان گفت و گو كرديم . در اين مصاحبه ها نكات جالبي از سوي زائران مطرح شد كه شنيدن آنها خالي از لطف نيست .

خانم زائري كه شوهر خسته اش را كشان كشان به مغازه هاي مختلف مي كشاند ، پس از مقدمه خبرنگار ما سرانجام حاضر به گفت و گو شد و در پاسخ سئوالات او گفت : « من شخصاً تمايلي به خريد ندارم ، اما تنها دغدغه ام بازگشت و ميهماني هاي بعد از حج است كه هركدام از اقوام وقتي به ديدن حاجي مي آيند ، هديه اي مي آورند و قطعاً انتظار دارند يك سوغاتي جاي هديه آنان را پر كند .

از روز اولي كه مي آمدم ، فكر ميهماني و سوغات بعد از حج كلافه ام كرده است و دائم فكر مي كنم اگر سوغاتي نداشته باشم كه به ميهمانانِ دست كم درجه يك بدهم ، آبرو و اعتبارم نزد فاميل از بين مي رود . يكي از اقوام ما سال قبل كه به حج آمده بود ، دو هزار دلاري خريد در مكّه و مدينه نهايتاً مجبور شد برخي از اقلام را از تهران تهيه كند و به نام سوغات حج به ميهمانان بدهد . من هروقت ياد كار آنها مي افتم ، نگران مي شوم ؛ از اين رو از فشار فكر و خيال به بازار مي آيم تا بلكه بتوانم سوغات مناسبي براي بستگان بخرم . »

خانم ديگري كه متوجه مصاحبه ما شده بود ، به دفاع از اولي گفت : « خريد سوغاتي براي فرزندانم امري طبيعي است ؛ اما انتظارات جانبي بستگان درجه 2 و 3 آدم را كلافه مي كند . تو را به خدا شما كه روزنامه و تلويزيون داريد ، به مردم بگوييد كه وقتي به ديدن

511

حاجي مي روند ، حاجي انتظار هديه ندارد و آنها هم متقابلاً انتظار سوغاتي نداشته باشند ؛ به مردم بگوييد كه يك زائر در مدينه و مكّه به خصوص در ايام تشريق و اعمال حج در چه شرايط دشواري قرار دارد و نمي تواند سوغات مناسبي از اين جا تهيه كرده ، براي آنان ببرد .

محمدي كه يك استاد دانشگاه است ، به خبرنگار ما گفت : « بحث سوغاتي ريشه در فرهنگ اسلامي ما دارد ، اما كاري كه امروز مي شود ، فراتر از آن چيزي است كه در فرهنگ اسلامي ما وجود دارد . »

اين استاد دانشگاه گفت : « بهترين سوغات حج ، سوغات معنوي و دستاوردهاي معنوي اي است كه زائر از اين سفر با خودش مي برد و درحقيقت زائري كه از حج بازمي گردد ، بايد خاطرات معنوي خودش را به كشورش ببرد و براي ميهمانانش بازگو كند ؛ اما انتظارات چيز ديگري است و آن بايد اصلاح شود . »

حاج محمد اصفهاني كه كسب و كارش در بازار است ، گفت : « كيفيت اجناسي كه در ايام حج به زائران ايراني فروخته مي شود ، به هيچوجه قابل قياس با كالاهاي ايراني و يا خارجي اي كه در ايران عرضه مي شود نيست و اكثر زائران اجناس بي كيفيتي را با قيمتي بيش از انتظار مي خرند . »

محمد ، زائر تهراني ، مي گفت : « مسؤولان ايران با مقام هاي عربستان بايد صحبت كنند و تصميم مشتركي در اين زمينه اتخاذ نمايند تا عربستان هم امتيازي در خريد كالا به زائران ايراني بدهد و يا به طور مشترك فروشگاه هايي داشته باشند كه ايراني ها بتوانند اجناسشان را از آن جا تهيه كنند . »

علي فراهاني از مداحان اهل دل ، نظرش درباره خريد سوغاتي را با ارائه اشعاري براي ما بيان مي كند ، او مي گويد :

اي دوست در بهشت تو را راه داده اند * * * پروانه زيارت دلخواه داده اند

صدها هزار سوخته دل بود و زان ميان * * * در روضه مدينه تو را راه داده اند

سوگند مي خورم به گل روي مجتبي * * * كه اين جا به خار ، منزلت و جاه داده اند

512

اين لحظه ها غنيمت عمر من و شماست * * * غفلت مكن كه فرصت كوتاه داده اند

سوغات ما به سوي وطن عطر فاطمه است * * * عطري كه با نسيم سحرگاه داده اند

فيض حضور دوست به قدر خلوص ماست * * * گاهي زما گرفته اند و دگرگاه داده اند

513

بازارهاي مكّه و مدينه در قرق ايرانيان

« ده ريال » تنها واژه اي است كه اين روزها در بازارهاي مكّه و مدينه بيش از هر واژه ديگري مي شنوي ؛ آن هم از زبان فروشندگاني كه اكثر آنان به دليل مراجعات مكرر ايرانيان براي خريد سوغاتي به زبان فارسي تسلط نسبي پيدا كرده اند .

فروشندگان عرب با ديدن ايرانيان ، اولين كلمه اي را كه تكرار مي كنند ، « ده ريال » است و هنگامي كه قصد عبور از مغازه را داري ، اعلام مي كنند كه تخفيف نيز مي دهند . اجناس ده ريالي يا به زبان ديگر دو هزار و پانصد توماني ، بالاترين آمار سوغاتي زائران ايراني را به خود اختصاص داده است .

ميزان استقبال زائران ايراني از اين اجناس به حدي است كه برخي از فروشندگان در مكّه و مدينه اقدام به ايجاد فروشگاه هاي ده ريالي كرده و از قِبَل آن سود فراواني به دست مي آورند .

ولي بايد ديد اجناس ده ريالي چه اجناسي هستند كه زائران ايراني به آنها اقبال دارند !

كالاهاي ده ريالي را اجناس كم كيفيت چيني تشكيل مي دهند كه زائران به دليل پايين بودن قيمت آن ، بدون توجه به كيفيت و ماندگاري ، سوغاتي هاي خود را از آن

514

تهيه مي كنند .

جاافتادن فرهنگ غلط خريد سوغاتي در كشور ما و اشتباه تعبير كردن فرمايشات پيامبر اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) درخصوص لزوم خريد سوغاتي ، موجب شده كه هرساله در ايام حج ، ميليون ها تومان ارز از كشور خارج شده ، اجناس بي كيفيت چيني جايگزين آن شود .

باوجود اين كه سازمان حج و زيارت در زمينه اسكان ، حمل و نقل و تغذيه زائران به مطلوب ترين شكل ممكن عمل كرده و زائران ايراني در مقايسه با ديگر زائران ، از بيشترين تسهيلات در مكّه و مدينه برخوردارند ، ولي هنوز اقدام ويژه اي در زمينه حل معضل سوغاتي زائران و بازگرداندن ارزهاي خارج شده ، انجام نشده است .

به نظر مي رسد ، سازمان حج و زيارت باتوجه به آمار بالاي زائران ايراني در كشور عربستان در ايام حج ، براي حل اين مشكل مي تواند با كمك بخش خصوصي اقدام به راه اندازي فروشگاه هايي با كالاهاي ايراني در سطح شهر مكّه و مدينه كرده ، يا فروشگاه هايي زنجيره اي مانند « شهروند » در مكّه و مدينه احداث كند كه هم معضل سوغاتي زائران حل شود و هم به رشد اقتصادي كشور كمك شود .

515

درآمدهاي حج براي بخش هاي خدماتي عربستان

برخي از كارشناسان اقتصادي درآمد حاصل از حج سال جاري براي مؤسسات مختلف سعودي را بيش از 6 ميليارد و 600 ميليون ريال سعودي ، تقريباً معادل يك هزار و ششصد و پنجاه ميليارد تومان تخمين زدند كه اين مبلغ به هفت بخش خدماتي عربستان تعلق مي گيرد .

به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج ، در رديف اول اين بخش ها ، بخش مسكن قرار دارد كه درآمد آن بالغ بر 5/2 ميليارد ريال است . در رديف دوم شركت هاي مطوّفين قرار دارد كه درآمد آن بالغ بر يك ميليارد ريال است و بين شركت هاي شش گانه مطوّفين ، مكتب الوكلاء ، مكتب الزمازمة و سازمان الأدلاّء توزيع مي گردد . بخش هاي مربوط به تداركات ، حمل و نقل و شركت حفظ و نگهداري چادرهاي مني در رديف بعدي قرار دارند .

گفتني است كه درآمدهاي حاصله دولت عربستان ، علاوه بر مبالغ مذكور رقمي بسيار بالا را تشكيل مي دهد كه انتظار مي رود توسط كارشناسان مربوطه مورد محاسبه قرار گيرد و به اطلاع حجاج كشورهاي مختلف برسد .

516

نگاهي به صنعت توريسم ايران از دريچه يك بروشور

آن چه در يك همايش در اختيار شركت كنندگان قرار مي گيرد ، به نوعي بيانگر سمت و سوي همايش و اهداف مورد نظر برگزاركنندگان آن است و مي تواند در ماندني تر شدن اثر و خاطره آن ، نقش مؤثري ايفا كند .

با اين مقدمه ، نگاهي به برخي منشورات توزيع شده در همايش هاي حج ، نشان دهنده كم توجهي يا كم دقتي دست اندركاران آنها در انتخاب منشورات مناسب است .

به طور مثال از بين 90 تصوير گزينش و چاپ شده در بروشور 44 صفحه اي « ايران » كه با آرم « سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري » به عنوان ناشر و آرم « گنجينه نقش جهان » به عنوان گردآورنده و مجري طرح در تاريخ مهرماه 85 چاپ و منتشر شده است ، حتي يك عكس هم به حرم مطهر امام رضا ( عليه السلام ) و حضرت معصومه ( عليها السلام ) و صدها امام زاده معتبر همچون شاه عبدالعظيم و شاه چراغ و . . . و شخصيت هاي بي نظير تاريخ مانند امام خميني ( قدس سره ) اختصاص داده نشده است .

در اين بروشور ، براي نشان دادن فرهنگ ايراني از نماي عالي قاپو ، نماد شاهانه تاريخ گذشته ، ميدان آزادي ، شهياد نماد زمان شاه معدوم ، خرابه كاروان سرايي

517

ترميم شده در كنار آن ، يك گنبد و سردر بي نام و نشان تك افتاده در صحرايي دور ، بيستون ، حمام كرمان و چند تصوير از تخت جمشيد استفاده شده . و جالب است كه تنها هفت تصوير از اين مجموعه چهره ايرانيان معاصر را نشان مي دهد كه يكي از آنها پيرمردي عينكي چاقو به دست كنار چهار هندوانه داخل آب است . ديگري ، مردي كلاه كشي به سر كشيده ، كنار بساط نخود و لوبيا و تخمه و پسته است . سومين تصوير ، مردي در حال قالب زني روي پارچه هاي كرباسي و چهارمين تصوير ، پيرمردي بدمنظر را در حال سه تار زني و پنجمين تصوير ، پيرزني بي دندان را كنار بساط روسري فروشي نشان مي دهد . ششمين تصوير به گروهي از باختري هاي شيپورچي و دهل زن و هفتمين تصوير به چند زن دهاتي بدحجاب بر سر ميزي احتمالاً در يك قهوه خانه سنتي اختصاص دارد .

و اين همه از ديدگاه تهيه كنندگان و تدوين كنندگان و ناشران آن ، يعني ايران ! يعني جمهوري اسلامي ، مهد تمدن بشري و خاستگاه شكوهمندترين انقلاب اسلامي ! يعني معرّفي كشور اسلام و ولايت به همه علاقه مندان اين مرز و بوم ! يعني برانگيختن شوق ديدار ايران در همه علاقه مندان صنعت توريسم ! و تو خود حديث مفصّل بخوان از اين مجمل !

518

ترحم و انسانيت يا اجراي قانون

بااين كه نيم ساعت قبل از اذان صبح به حرم رسيده ام ، جايي برايورودنمي يابم . نه فقط ورود به مسجدالحرام ، بلكه ورود به صحن بسيار بزرگ و نرده كشي شده شمالي حرم هم ممكن نيست . انبوه زائران خانه خدا ، احتمالاً از يكي دو ساعت قبل از طلوع فجر تمام مسجدالحرام و طبقات فوقاني و پشت بام و صحن هاي اطراف آن را انباشته اند و در اين نيم ساعت به اذان مانده تا خيابان حرم و پشت كتابخانه مكّه مكرمه ، محل ولادت پيامبر اكرم ( صلّي الله عليه وآله ) ، خيل نمازگزاران نشسته اند . و انسان مبهوت اين همه عشق و شور مسلمانان و جذبه ذكر و ياد خدا ، با خود مي انديشد كه چه قدرتي در اين جمعيت ميليوني نهفته است .

يك ميليون انسان اگر با هم باشند با قدرت علم و تفكر ، سرمايه و امكانات ، بيان و قلم و حتي با نيروي بدني و قدرت بازويشان چه ها كه نمي كنند ! به راستي چه بناي ظلمي دربرابر اين همه قدرت توان مقاومت دارد ؟

ديگر راهي براي جلوتر رفتن هم نيست . به ناچار همان جا كنار ديوار وضوخانه ها مي ايستم . حتي راه برگشت هم با نشستن مردم در معبري كه بود ، بسته شده ، مجاري فاضلاب ها كه تا آن روز اين قدر آزاردهنده برايم جلوه نكرده بودند ، در نزديك محل نشستن من چنان فضا را از بويي ناخوشايند پر كرده بودند كه يقين كردم رعايت آرامش و

519

حضور قلب در نماز جماعت امروز صبح ابتلايي كاملاً تربيتي براي من و امثال من است
كه عددشان تنها در همين محوطه چندين هزار نفر است .

اكنون ساعت 15/6 است و نيم ساعتي از نماز گذشته و من همچنان اميدوارم كه ازدحام عجيب جمعيتي كه در حال خارج شدن از درب بزرگ آهني هستند ، اندكي كاسته شود و راهي براي ورود به صحن شمالي و پس از آن ورود به مسجدالحرام بيابم ؛ اما انتظاري طولاني و خسته كننده است و عاقبت عزيمتم را براي ورود درهم مي شكنم . اين اولين بار است كه براي نماز حرم آمده ام و بي آن كه توفيق ديدن كعبه باشكوه را پيدا كنم ، دارم برمي گردم .

در برگشت ، هنوز در ابتداي شارع الحرم هستم كه صداي جيغ وحشت آلود يك كودك و به دنبال آن يك زن ، همه نگاه ها را به سمت آن دو مي كشاند . يك مأمور چفيه قرمز سعودي را مي بينم كه دختركي سياه پوست و فلج را روي زمين مي كشد و زن جوان و سياه پوست حدود 25 ساله ، با فاصله چند قدم دنبالش مي رود و فرياد مي كشد ؛ فرياد دردآلودي كه بدنم را به ارتعاش درمي آورد .

حاجي ها ، زن و مرد ، پير و جوان ، آنها كه ضجه دخترك و زن سياهپوست را مي شنيدند و حتي آنها كه اين صحنه رقت بار را مي ديدند ، بيشترين عكس العملشان اين بود كه لحظه اي مي ايستادند يا آهسته تر قدم برمي داشتند و بعد با افرادي كه در كنارشان حركت مي كردند ، چيزي مي گفتند و به راهشان ادامه مي دادند .

مأمور ، دخترك را همچنان كشان كشان به سمت حرم مي برد و من برگشته بودم و بدون اين كه بدانم چرا ، دنبالشان مي رفتم . من تا حالا هركجا صحنه اي حتي كم خشونت تر از اين در مورد زن يا بچه اي ديده ام ، عكس العمل نشان داده ام . اما اين جا در مقام يك ايراني وابسته به بعثه ، درمانده بودم كه چه كنم ؟ شما بوديد چه مي كرديد ؟ ميرغضب سعودي داشت قانون را اجرا مي كرد . مي خواست در راستاي خدمت به حجاج ، مسيرها را طبق اوامر از وجود گدايان بپيرايد . مبادا حاجي ها ، مخصوصاً آنها كه با اقامت در هتل هاي پنج ستاره بيشترين دلارها را روانه جيب سرمايه داران سعودي مي كنند ، خاطرشان از ديدن سياهان فقير قاره غارت شده آفريقا آزرده شود !

520

ضرورت همراه داشتن كارت شناسايي در طول سفر

همراه داشتن كارت شناسايي امري متداول در بين حجاج همه كشورهاست . اين كارت ها كه معمولاً عكس دار و حاوي اطلاعاتي در مورد مليت ، نام و مشخصات فرد ، اسم و شماره كاروان و آدرس محل اسكان در مدينه و مكّه به همراه شماره تلفن هاي ضروري است ، همواره حتي در حال احرام بايد همراه زائران باشد ، تا در صورت بروز هرگونه حادثه يا مشكلي و يا در موارد گم شدن و دور افتادن از محل اقامت ، بتواند راهنماي امدادگران يا ساير زائران باشد .

با عنايت به پيرمرد و پيرزن بودن بسياري از زائران بيت الله الحرام و امكان فراوان جدا شدن و دور افتادن آنان از همراهان ، خاصّه در اماكن پرازدحام مانند مسجدالحرام و مسجدالنبي و بهويژه در ايام تشريق و وقوف در عرفات و مشعر و مني و حركت براي رمي جمرات ، همراه داشتن و سعي در حفظ كارت ضروري است .

عدم اهتمام در حفظ كارت ها باعث مي شود كه هر روز در برخي ورودي هاي مسجدالنبي ( صلّي الله عليه وآله ) و مسجدالحرام تعداد زيادي كارت هاي گمشده روي هم ريخته شود ، كه به طور طبيعي زياد هم دوام نمي آورد و به دست مأموران نظافت حرمين به زباله ها مي پيوندد . در حالي كه معقول و منطقي تر آن است كه مسؤولان اين اماكن مقدسه مكان

521

خاصي را براي حفظ و نگهداري اين كارت ها و جواب گويي به مراجعان درنظر مي گرفتند و وجود آن را به كليه كاروان هاي ايراني و غيرايراني اعلام مي كردند .

به همراه نداشتن كارت هم قطعاً سرگرداني هاي فراوان مي آفريند و چه بسا زائراني كه به دليل نداشتن اطلاع كافي از نام كاروان و مدير مربوطه با سرگرداني 12 ساعته و بيشتر به كاروان خود بازگردانده مي شوند .

خوشبختانه واحد امداد گمشدگان و اشياي گمشده بعثه از فعال ترين و سريع ترين واحدهاي امداد حجاج در بين كشورهاي مختلف دنياست كه درصورت مراجعه گمشدگان ، ترتيب انتقال آنان به محل اقامتشان را مي دهند .

رييس ستاد مدينه در همين رابطه از زائران خواست در صورت گم شدن ، خود را به اولين كاروان ايراني معرفي كنند ، تا با پيگيري برادران امداد ، گمشدگان راهنمايي لازم را دريافت كنند .

همچنين در صورت پيدا شدن وجوه يا وسايل گمشده پس از اطلاع رساني از طريق مناطق چهارگانه به مديران كاروان ها تلاش مي شود حتي الامكان اشيا و وجوه گمشده به صاحبان آنها بازگردانده شود . در محل ستاد مدينه كه همان ساختمان بعثه رهبري است نيز واحد امداد گمشدگان مستقر است و به راهنمايي زائران مي پردازد .

522

حج ، رمز احياي هويت مسلمانان

ايام حج و عزيمت مسلمانان از كشورهاي غير اسلامي به مكّه و مدينه ، نگاه مطبوعات غربي به اين اتفاق بزرگ را خيره و مجذوب كرده است . اينديپندنت با چاپ عكسي از كعبه كه زائران بي شماري حول آن حلقه زده اند ، حضور مسلمانان جوان انگليسي در مراسم حج امسال را به دقت كاويده است . به نوشته اين روزنامه ، مسلمانان انگليسي در سال 2006 با اظهارات تند افرادي نظير جك استراو ، وزير سابق اين كشور مواجه شدند و افزايش خشونت ها عليه مسلمانان پس از انفجارهاي سال گذشته لندن ، سبب شده تا مسلمانان اين كشور در وطن خود منزوي شوند ؛ اما آنان با سفر به مكّه انسجام و وحدت گسترده اي را با هموطنان مسلمان خود و ساير معتقدان به اسلام احساس مي كنند . يكي از زائران انگليسي مي گويد : بافت جمعيتي زائران تغيير كرده است . پيش از اين پدر و مادرهاي 50 و 60 ساله به مكّه مي آمدند اما اكنون جوانان 20 و 30 ساله هم مي آيند . انگليس كشوري چند فرهنگي است كه مي كوشد مهاجران و نژادها و گروه هاي مختلف را در فرهنگ بريتانيايي ادغام كند ، اما افزايش خشونت عليه مسلمانان سبب انزواي جمعيت اسلامي اين كشور شده است ؛ بنابراين مسلمانان و به ويژه جوان ها در تلاش هستند تا از طريق حج و بازگشت به ريشه هاي اسلام هويت ديني خود را به درستي بازيافته از آن دفاع كنند . يكي ازمسلمانان انگليسي مي گويد : « در انگليس تلاش مي شود كه من را از اسلام دور كنند ، اما نمي دانند كه اين مسئله سبب نزديك تر شدن من به اين دين مي شود . »

523

شگردهاي سارقان مكّه و مدينه

اينكه اين سارقان كيانند ؟ از كجا مي آيند ؟ بيشتر چگونه و كجا دست به سرقت مي زنند ؟ مشخص نيست . امّا مشخّص است كه با وجود اين همه جمعيّت نمي توان سارق را شناسايي و دستگير كرد ؛ خصوصاً با اين همه تنوع مليّتي ، با اين همه چهره هاي مشابه كه حتّي نه فقط تشخيص دو هموطن ، بلكه دو نفر از دو كشور در شرق و غرب يك قارّه ، بلكه دو نفر يكي از قارّه اي ديگر و ديگري از قاره اي ديگر را هم ناممكن مي سازد .

پس تنها راه حفظ اموال و اشياي قيمتي ، مراقبت بيشتر و رعايت احتياط هاي لازم در هر جاست . شناسايي برخي از شگردهاي سارقان در سرقت هاي انجام شده اگرچه خطر مورد سرقت قرار گرفتن را از بين نمي برد ، امّا كاهش مي دهد .

ـ سارقان با ديدن تلفن همراه يا كيف پول در كنار زائر ، با همدست خود به زائر نزديك مي شود و با ضربه پا آن را از صاحبش دور مي كند ، امّا بلافاصله به طرف زائر برمي گردد و عذرخواهي مي كند و با او به جستوجوي تلفن يا كيف پول مي پردازد ، در حالي كه طبق قرار قبلي دوستش آن را ربوده است .

ـ سارق در شلوغي ها به بهانه اينكه زائر شناسايي شده پايش را لگدكرده يا آسيب ديگري به او رسانده است ، با زائر درگير مي شود . همدست او به عنوان ميانجيگري وارد

524

صحنه مي شود و با بغل زدن زائر و جدا كردن او از سارق اولي ، كيف يا تلفن همراهش را مي دزدد .

ـ زائري تنها كنار خيابان به انتظار وسيله نقليّه براي رفتن به حرم يا بازار ايستاده است كه سواري شخصي با يكي دو سرنشين كه در حقيقت همدست يكديگر هستند ، توقّف مي كند و با عرضه كمترين نرخ رفت و آمد در مكّه يا مدينه ، زائر را تشويق به سوار شدن مي كنند و در حين حركت هرچه دارد ، از او مي گيرند و در خيابان خلوتي او را پياده و رها مي كنند .

ـ يكي از افراد باند سرقت در معابر عمومي يا سرويس هاي بهداشتي اقدام به ريختن مايعات كثيف روي افراد مورد نظر مي كند و سپس افراد ديگر باند كه در اطراف صحنه پراكنده اند ، از سر دلسوزي به صحنه مي آيند و با ترفند كمك به شخص مورد نظر ، كيف و يا محتويات جيب هاي او را به سرقت مي برند .

ـ زائر در حال مكالمه تلفني است و افرادي در كمين او هستند تا بدانند پس از پايان مكالمه ، گوشي تلفن در كجا قرار مي گيرد تا در لحظه مناسب ، طبق نقشه مناسب آن را بربايند .

525

تصاوير