بخش 1
دیباچه
1 |
سيماي حج در سال 70
گزارشي از فعاليتهاي بعثه مقام معظم رهبري و سازمان حج و زيارت در سال 70
9 |
ديباچه
بقلم : محمدي ري شهري
10 |
بسم الله الرّحمن الرّحيم
لَقَدْ صَدَقَ الله رَسُولَهُ الرُّؤيا بِالْحَقِّ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرامَ إنْ شاءَ الله امنين . ( 1 )
به بركت انقلاب اسلامي و عنايت خاص رهبر كبير انقلاب ، احيا كننده حج ابراهيمي محمدي صلوات الله عليهما به مسأله حج ، پس از پيروزي انقلاب مراسم حج زائران ايراني خانه خدا دگرگون شد و هر سال به فلسفه خود نزديك تر گرديد . حج سال 70 نيز تداوم بخش اين راه بود و ويژگي هايي داشت كه تنها با در نظر گرفتن آن مي توان به اهميت و عظمتش پي برد .
ويژگي هاي حج سال 70
الف . حج تجسم عيني آرمان هاي بلند امام خميني ( رضي الله عنه ) در جهان است ، و اكنون پس از رحلت جانسوز او و رهبري رهبر معظم انقلاب حضرت آية الله خامنه اي ، زائران ايراني براي نخستين بار در مراسم حج شركت مي كنند و همه دوستان و دشمنان انقلاب اسلامي مي خواهند تداوم سياست هاي امام راحل را در همه ابعاد
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 . فتح ـ 27 .
11 |
انقلاب ، در آيينه مراسم حج ، با تفسيري كه امام از اين مراسم داشت ، مشاهده كنند .
ب . پس از فاجعه خونين سال 66 كه در آن حدود چهارصد زائر ايراني كه تنها جرم آنها فرياد برائت از مشركان و مرگ بر آمريكا و اسرائيل بود ، مظلومانه شهيد شدند ، و پس از محروميت سه ساله ، اكنون حجاج ايراني عازم خانه خدا هستند . اين بار حاكمان عربستان چگونه برخورد خواهند كرد ؟ آيا آن واقعه تكرار نخواهد شد ؟ آيا زائران ايراني ، كه اغلب سالخورده و ناتوان هستند ، با ذهنيتي كه از آن فاجعه دارند در مراسم برائت شركت خواهند كرد ؟ آيا مراسم برائت را مي تون آن گونه كه در شأن جمهوري اسلامي است برگزار كرد ؟ كجا ؟ و چگونه ؟ و بالأخره آيا حيثيت نظام و انقلاب و امام و رهبري را مي توان در مراسم حج سال 70 حفظ كرد ؟ و . . .
ج . شعار مرگ بر آمريكا در سال 70 مفهوم ويژه اي دارد ، زيرا زائران ايراني كه به جرم گفتن مرگ بر آمريكا سه سال است به ناروا از زيارت بيت الله محروم اند ، اكنون با حضور ارتش آمريكا در منطه و به خصوص در عربستان به صورت غولي فاتح و متجاوز ، مي خواهند در كنار خانه خدا مرگ بر آمريكا بگويند .
د . توافقنامه جمهوري اسلامي ايران و عربستان نيز هرچند نكات مثبتي براي اجراي مراسم در بر داشت و در آن شرايط چيزي جز آنچه توافق شده بود ظاهراً ناممكن به نظر مي رسيد ولي ، به هر حال ، به دليل اينكه مكان اجراي برائت از مشركان طبق آن مي بايست با توافق عربستان باشد ، مانع عمده اي به شمار مي رفت .
هـ . مشخص نبودن سرپرست حجاج ايراني تا نزديكي هاي ايام حج نيز يكي از معضلات كار بود . از روزي كه به اينجانب پيشنهاد قبول مسئوليت اين امر شد تا اولين پرواز زائران 44 روز بيشتر فاصله نبود و در اين مدت مي بايست سياستگذاري ، سازماندهي و برنامه ريزي هاي لازم صورت مي گرفت و نيروهاي مجرب و كارا ، شناسايي و انتخاب مي شدند و امكاناتي كه در سال 66 از بين رفته بود با مشكلاتي فراوان تهيه مي گردد و . . . .
و . علاوه بر همه اين مسائل ، كه مسئوليت حسن اجراي آن با بعثه مقام معظم رهبري است ، تدارك امور اجرايي حج كه به سازمان حج مربوط مي شد با توجه به ضيق وقت ( 1 ) با مشكلات جدي روبرو بود .
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ1 . با اينكه سال هاي قبل عمده كارهاي تداركاتي قبل از ماه رمضان به پايان مي رسيد ، در سال 70 اواسط ماه رمضان عربستان اجازه داد كه براي اجاره منازل اقدام شود و پس از صدور اين اجازه نيز براي جلوگيري از متمركز شدن زائران در اماكن حساس ، موانعي ايجاد كرد .
12 |
در فضايي كه ترسيم شد به حسب ظاهر بعيد به نظر مي رسيد كه مراسم حج سال 70 اهداف انقلاب را مطابق رهنمودهاي بنيانگذار آن تأمين كند و لذا يكي از دوستان كه در اين زمينه تجربه كافي داشت ، ضمن اظهار يأس از امكان برگزاري حج ابراهيمي ، وقوع آبرومندانه حج را تنها در صورت تحقق يك معجزه ميسر مي دانست .
در عين حال ، نكته جالب توجه اين بود كه رهبر معظم انقلاب از نماينده خود و سرپرست حجاج ايراني مؤكداً مي خواستند كه « كليه دستورات حضرت امام خميني ( رضي الله عنه ) را در احكام صادره به نمايندگان محترم ايشان در حج در سال هاي گذشته در مد نظر داشته و با دقت و تمام امكان به آن عمل نمايد .
ولي به فضل خدا و علي رغم توطئه دشمنان و يأس دوستان ، حماسه حج ابراهيمي به گونه اي اعجازآميز و اعجاب انگيز ، همان گونه كه احيا كننده آن در پيام حج سال 1367 بدان اشارت فرموده و بشارت داده بود ، در فضايي شورانگيز و آرام ، با شكوه تمام برگزار شد و به همين جهت خداوند منان را بر اين نعمت عظمي شاكريم .
براي ثبت اين حماسه تاريخي ، هر چند شكوه آن را نمي توان به رشته تحرير كشيد ، دو اقدام ضروري بود :
1 . تنظيم « اسناد سياسي حج 70 » ، شامل تلاش هاي بعثه مقام معظم رهبري براي برگزاري مراسم برائت . اين اقدام قبلاً صورت گرفت و « اسناد سياسي حج 70 » در 66 صفحه تنظيم گردد .
2 . تدوين « سيماي حج » شامل كليه اقدامات سياسي ، فرهنگي و اجرايي بعثه مقام معظم رهبري و سازمان حج ، يعني كتاب حاضر .
هرچند اين كتاب به دلايلي كه نياز به توضيح ندارد شايد نتواند همه اهداف ما را تأمين كند ولي حتماً مقدمه خوبي است براي تصوير دقيق تر سيماي حج در سال هاي آينده ان شاء الله . در اينجا من لازم مي دانم از همه عزيزاني كه براي ثبت و ضبط اين حادثه عظيم تاريخ حج تلاش كرده اند جدّاً سپاسگزاري كرده و براي همه آنها از خداوند كعبه اجر جزيل طلب نمايم .
در خاتمه ذكر اين نكته نيز بي فايده نيست كه اقدام سومي هم براي ثبت حماسه حج سال 70 جريان دارد و آن تحرير خاطرات خود من از اين ماجراي شورانگيز است كه اميدوارم به تدريج در فصلنامه حج « ميقات » چاپ شود .
محمدي ري شهري
8 / 11 / 1370
13 |
مقدمه
بسم الله الرّحمن الرّحيم
حج سال 70 پس از سه سال وقفه در برگزاري اين فريضه بزرگ براي مسلمانان ايراني در شرايطي غير منتظره تحقق يافت . فاجعه خونين حج در سال 1366 كه در آن حريم امن الهي هتك و گروه بي شماري از زائران ايراني و غيرايراني بيت الله الحرام شهيد و مجروح شدند ، اندوهي جانكاه و فراموش نشدني بر دل همگان نشاند . امام راحل سلام الله عليه آن حادثه شوم را عاشوراي جمعه خونين مكه و مصيبتي براي تمام انبياء و مرسلين از آدم تا خاتم خواندند .
در عين حال ، شوق تشرف خانه خدا و زيارت مضجع شريف پيامبر گرامي ( صلّي الله عليه وآله ) و مزار ملكوتي ائمه بقيع ( عليهم السلام ) حتي براي لحظه اي از دل ها نرفت . امام عزيز نيز همواره نظر مباركشان اين بود كه حج به عنوان يك فريضه سياسي ـ عبادي مهم تعطيل نماند . از اين رو چه در زمان حيات ايشان و چه پس از آن ، تلاش هاي بسياري انجام مي گرفت ، اما هربار به دلايل گوناگون ، و مهمتر از همه عدم تأمين خواسته هاي به حقّ جمهوري اسلامي ، اين امر ميسر نمي شد .
تحولات سياسي منطقه در يكي دو سال اخير و به خصوص تحكيم و توسعه موقعيت جمهوري اسلامي ايران ، شرايط مساعدي را براي تحقق اهداف نظام در امر حج
14 |
فراهم ساخت . سرانجام ، با عنايات ويژه رهبر عزيز انقلاب اسلامي حضرت آية الله خامنه اي مدّظله العالي و تدابير سنجيده رئيس جمهور محترم حضرت حجة الاسلام والمسلمين هاشمي رفسنجاني ، تلاش هاي مستمر كارگزاران سياسي به نتيجه مطلوب رسيد .
نخستين توافق هاي وزيران خارجه ايران و عربستان حاكي از پذيرش شرايط اساسي ايران يعني تعداد مورد نظر زائران و برگزاري مراسم برائت از مشركان بود . اين توافق ، طليعه مطلوبي براي آغاز فعاليت هاي گسترده بعدي جهت تمهيد مقدمات برگزاري حجي عظيم گرديد .
در بيستم ماه رمضان 1411 برابر با هفدهم فروردين 1370 حضرت آية الله خامنه اي طي حكمي حجة الاسلام والمسلمين حاج سيد احمد خميني را به عنوان نماينده خود و سرپرست حجاج ايراني معرفي نمودند .
متن كامل اين ححم به شرح زير صادر شد .
بسم الله الرّحمن الرّحيم
جناب حجة الاسلام والمسلمين آقاي حاج سيد احمد خميني دام بقائه
خداي منان را شكرگزاريم كه بار ديگر با عنايت خود ، ملت شريف ايران را مشمول تفضّلات خاص فرموده و موانع را از سر راه حج ابراهيمي و حضور در ميعاد الهي و مردمي خانه مكرّم خود برطرف نموده و دل هاي مشتاق را با دعوت به وعده هاي ضيافت خود به اهتزاز آورد .
اكنون به فضل الهي و توجهات ولي الله الاعظم روحي فداه ملت ايران در آستانه استيفاي حق عظيمي است كه سه سال به ناروا از او بازداشته شده بود .
بايد شك نكرد كه روح مطهر امام آزادگان و قائد درست انديشان ، آن پايه گذار حج ابراهيمي و ولايت و برائت محمّدي ( صلّي الله عليه وآله ) ، از توفيق كرامت بار ملت ايران و تلاش و مجاهدتي كه به اين عزت منتهي شد ، شاد و راضي است .
اينجانب با تأسي به آن بزرگوار كه جنابعالي را با اعتمادي كم نظير از همگان ممتاز ساخته بود ، با اطمينان و اعتماد كامل به دانش و بصيرت و هوشمندي همراه با امانت و صداقت و كارايي كه از آن
15 |
برخوردار مي باشيد ، شما را به سمت نماينده خويش و سرپرست حجاج محترم ايران منصوب مي كنم .
اين واجب بزرگ كه ذكر خدا و انابه و استغفار در آن با برائت و بيزاري از مشركين و نمايش عظمت و وحدت مسلمين توأم و همراه است ، امسال در شرايطي انجام مي گيرد كه مع الاسف بخشي از سرزمين هاي اسلامي عربستان و عراق به حضور و تصرف ايادي شرك و كفر و استكبار آلوده شده و با سوء تدبير و خباثت بعضي از حكام ممالك اسلامي ، اختلافات تازه و برادركشي هاي بي سابقه اي در ميان مسلمين پديد آمده است . اين چيزي است كه قلب هر مسلمان غيور و معتقد به عزت اسلام و وحدت مسلمين را جريحه دار مي سازد و حج بايد بر دل هاي خسته و مجروح مسلمين مرهم نهاده ، راه رشد و صلاح را كه همانا اتحاد و همبستگي ملت هاي مسلمان و عزم راسخ آنان بر مقابله و مبارزه با اردوگاه استكبار و جهانخواران و غارتگران ثروت هاي مادّي و معنوي مسلمين است به آنان نشان دهد .
حضور جنابعالي كه يادگار عزيز و گرانقدر امام المجاهدين و خود از شخصيت هاي برجسته انقلاب اسلامي و داراي مواضع راسخ و روشن در مقابله با توطئه ها و ترفندهاي استكباري مي باشيد به حجاج كشورهاي اسلامي اين امكان را خواهد بخشيد كه سياست الهي و به حق جمهوري اسلامي را بيواسطه از زبان يكي از برگزيدگان اين نظام بشنوند و از رهنمود جمهوري اسلامي در حوادث پيچيده دنياي كنوني و منطقه اسلامي مطلع شوند .
لازم است جنابعالي كليه دستورات حضرت امام خميني ( رضي الله عنه ) را در احكام صادره به نمايندگان محترم ايشان در حج سال هاي گذشته در مدّ نظر داشته و با دقت و تمام امكان به آن عمل نماييد و بالخصوص مسلمين را به وحدت كلمه و دفاع از اسلام و مبارزه با ائمه كفر و سردمداران ظلم و فساد جهاني و متجاوزين به حقوق كشورها و ملت هاي ضعيف و دست نشاندگان آنان توصيه كنيد و از وقايع ظالمانه و خونيني كه در فلسطين و عراق و لبنان مي گذرد آنان را آگاه سازيد .
همچنين ضروري است كه در هر فرصتي همه حجاج بالخصوص حجاج عزيز ايران را به ذكر و خشوع و تضرّع و تقويت علقه هاي معنوي و
16 |
رابطه با حضرت باري تعالي و تقدس متذكر فرماييد .
اكنون در آستانه فصل مبارك حج ، ياد شهيدان مظلوم و كبوتران خونين بال حريم امن الهي كه داغ آنان از دل زدوده نشده و نخواهد شد دل را مي گدازد و اشك بر ديده جاري مي سازد . اميد است كه حج ناتمام آن مظلومان به لطف خداي عزيز و قدير به كمال و تمام حج همه مسلمين بينجامد و خون به ناحق ريخته آنان تقاص همه خون هاي به ناحق ريخته جهان اسلام را در پي داشته باشد .
لازم مي دانم از جانب حجة الاسلام والمسلمين كرّوبي رئيس محترم مجلس شوراي اسلامي كه با توجه به مسئوليت سنگين خود در كشور امكان اداي اين مسئوليت را نداشتند به خاطر زحمات بي دليغ در حج سالهاي گذشته تشكر كنم و توفيق جنابعالي و كساني را كه در اين امر خطير همكار و دستيار شما خواهند بود از خداوند مسئلت نمايم .
والسلام عليكم و رحمة الله
بيستم ماه رمضان 1411 برابر با هفدهم فروردين ماه 1370
علي حسيني خامنه اي
انتشار خبر اين انتصاب شور و هيجاني در داخل و بازتاب هاي گوناگوني در خارج از كشور در پي داشت . رهبر معظم انقلاب با اين انتخاب و با تأكيد بر مواضع و مشي اصولي حضرت امام ( رضي الله عنه ) در برگزاري حج نشان دادند كه نظام جمهوري اسلامي همواره بر بنيان هاي انقلابي خويش پايدار است و راه امام ادامه خواهد يافت .
چندي بعد ، در شرايطي كه زمان چنداني تا آغاز عزيمت زائران نمانده بود ، حجة الاسلام والمسلمين حاج سيد احمد خميني بنا به دلايلي كه در نامه ايشان به محضر مقام معظم رهبري آمده است از پذيرش اين مسئوليت پوزش خواستند . متن نامه مزبور به شرح زير است :
باسمه تعالي
حضور محترم رهبر بزرگوار انقلاب حضرت آية الله آقاي خامنه اي دامت بركاته
خداي را شكر مي كنم كه مورد لطف و محبت آن عزيز قرار گرفتم و من را به نمايندگي خود و خدمتگزاري حجاج بيت الله الحرام منصوب
17 |
فرموديد . پس از صدور حكم با كمال شوق كار را دنبال نمودم و پيشرفت هايي هم در بعضي زمينه ها حاصل شد .
ولي امروز در ملاقات با مادر بزرگوارم با مسأله اي مواجه شدم كه تنها فرد را رهبر عزيزم دانستم تا موضوع را با او در ميان بگذارم ، چرا كه جنابعالي هميشه نسبت به خانواده حضرت امام ( قدس سره ) محبت داشته ايد .
والده مريضم به جدّ دستور فرمودند تا از اين سفر منصرف شده و در كنارشان باشم .
از آن حضرت درخواست مي نمايم در صورتي كه اجازه فرماييد خواست والده مكرّمه را بر مسئوليت جديد مقدّم دارم و از اين سفر روحاني و خدمت مورد علاقه ام به خاطر مادر رنجديده ام چشم بپوشم . البته خود را موظف مي دانم تا هميشه در خدمت انقلاب و اسلام و رهبري معظّم باشم . خداوند به جنابعالي طول عمر با بركت مرحمت فرمايد .
احمد خميني
23 / 1 / 1370
مجدداً موجي از تحليل و تفسيرهاي عمدتاً نادرست فضاي خبري پيرامون حج را فراگرفت .
از يك سو امور اجرايي گسترده و متنوّع حج نمي توانست متوقف بماند ، زيرا فرصتْ بسيار اندك و كارْ بسيار عظيم بود ؛ از سوي ديگر ، مسأله انتصاب نماينده جديد وليّ فقيه در بوته ابهام قرار داشت .
سرانجام ، در روزهاي پاياني ماه مبارك رمضان از سوي حضرت آية الله خامنه اي به حجة الاسلام والمسلمين محمّدي ري شهري ابلاغ شد كه امور مربوط به نمايندگي وليّ فقيه در امر حج را تصدّي كند تا جريان فعاليت ها دچار وقفه نشود . بنابراين ، فعاليت هاي بعثه قبل از اعلام رسمي انتصاب ايشان آغاز گرديد .
روز يازدهم شوال 1411 باربر با ششم ارديبهشت 1370 طي حكمي از سوي رهبر انقلاب ، حجة الاسلام والمسلمين محمد ري شهري به سمت نمايندگي وليّ فقيه و سرپرست حجاج منصوب شد .
متن حكم به شرح زير است :
18 |
بسم الله الرّحمن الرّحيم
جناب حجة الاسلام والمسلمين آقاي حاج شيخ محمد محمدي ري شهري دام بقائه
بر آشنايان معارف اسلامي پوشيده نيست كه فريضه حج بيت الله از جمله تكاليف نادري است كه در آن ابعاد متعدد و متنوع مربوط به زندگي فردي و سلوك جمعي ، به شكلي باشكوه و داراي تأثير عميق در تن و جان و انديشه و نيز در منش و روش آدمي گنجانيده شده و درست گزاردن آن مي تواند او را به توفيقات بزرگي در همه عرصه هاي مادّي و معنوي نائل سازد .
در اين فريضه بزرگ ، سير آفاق با سير انفس ، ذكر خشوع و انابه و استغفار با سعي و حركت و وقوف و برائت ، اتحاد و رفق و تراحم مؤمنان با هشدار و بيزاري و پرهيز از كافران ، « از سراب خود رو برتافتن » با « در اقيانوس جمع فرورفتن » ، درد خود را با طبيب القلوب گفتن با طبيبانه از درد مسلمين جهان پرسيدن و خلاصه سياست با ديانت و دنيا با آخرت ، همسنگ و همعنان گرديده اند . اين تنوع و پيچيدگي همواره ايجاب كرده است كه به منظور هرچه بهتر و كامل تر برگزار شدن حج ، همه ساله هدايت و زعامتي ، خيل حاجيان بيت الله را سرپرستي كند و به آنان در سيراب گشتن از اين سرچشمه فيض الهي ياري رساند .
اكنون كه حجاج ايراني به فضل و توفيق الهي و تحت عنايت و به بركت دعاي حضرت وليّ الله الاعظم روحي فداه بار ديگر با رفع موانع توفيق آن يافته است كه در اين ميعاد عام مسلمين شركت كرده لواي حج ابراهيمي را برافرازد ، جنابعالي را كه از چهره هاي سرافراز جمهوري اسلامي و داراي مواقف افتخارآميز در طول ساليان و پيشواي عظيم راحل آن بوده ايد به سمت نماينده خود و سرپرست حجاج محترم ايران منصوب مي كنم .
انتظار مي رود كه حجاج محترم با راهنمايي و ارشاد جنابعالي فرصت يابند به بركت مناسك و شعائر حج ، دل هاي خود را در ذلال ذكر خدا تزكيه و تطهير كرده ، در كنار آن با مشاهده شكوه جماعت مسلمين كه از اقطار ميهن بزرگ اسلامي به طواف كعبه آمده اند ، فكر و ذهن خود را به
19 |
عظمت اسلام و مسلمين متوجه سازند و قدرتي را كه خداوند در يد واحده امت اسلامي به وديعه نهاده به چشم ببينند . غفلت مسلمانان از اين نيروي لايزال همواره موجب آن شده است كه دشمنان اسلام و غارتگران ثروت هاي مسلمين بتواند حيله گرانه بر سرنوشت ملت هاي اسلامي تسلط يابند و در اين مقطع زمان كه دست پليد اردوگاه كفر و استكبار و در رأس آن رژيم جبار و عنود آمريكا در سرزمين هاي اسلامي با همين وسيله به هر تصرف دلخواه خود دست زده در جان و مال مسلمين دست تطاول گشوده است .
در حج بايد تا سر حد توان و امكان ، پيوند برادري با مسلمين ديگر كشورها استحكام يابد و ضمن استفسار از مسائل و حوادث آنان ، حقايق مسلّم سياسي كه امروز در فضاي جمهوري اسلامي بر اكثر يا همه مردم آشكار است به آنان انتقال يابد و آيه كريمه « يشهدوا منافع لهم » تحقق پذيرد .
مسلمين به اتحاد كلمه ترغيب و از كيد دشمنان برحذر داشته شوند و تجارب ملت انقلابي و فداكار ما براي آنان تشريح گردد .
لازم است همه دستورهاي حضرت امام خميني ( قدس سره ) را به نمايندگانشان در احكام صادره سرپرستي در سال هاي گذشته در مدّنظر داشته و دقيقاً آنها را به اجرا در آوريد و بر مسئولان حج اعم از مديران دولتي و روحانيون محترم و رؤساي كاروان ها و همه حجاج محترم لازم است كه از راهنمايي ها و دستورات جنابعالي پيروي كنند .
با دعا براي تعالي درجات روح مطهر امام عزيزمان و ارواح طيّبه شهداي مظلوم حج و ديگر شهيدان راه حق ، شما را به خدا مي سپارم و توفيق شما و ديگر حجاج محترم را از خداوند مسئلت مي كنم .
والسلام عليكم و رحمة الله
يازدهم شوال 1411 برابر با ششم ارديبهشت ماه 1370
علي حسيني خامنه اي
خطوط اساسي و مهمي كه از سوي رهبر انقلاب در خصوص برگزاري حج ترسيم گرديد به عنوان راهنماي عمل كارگزاران حج مورد توجه قرار گرفت ، تحقق اهداف مورد نظر رهبري نيازمند برنامه ريزي دقيق و همه جانبه و هماهنگي عوامل دست اندركار و استفاده از نيروهاي كارآمد بود و اين همه مي بايست در فرصتي كوتاه
20 |
جامه عمل بپوشد .
خوشبختانه موضوع حج به اندازه اي مهم و پرچاذبه است كه به سرعت همت هاي بلند دل هاي پرشور را به سوي خود مي كشاند . از همين روي بود كه در عين وقفه سه ساله كه عملاً منجر به گسيختگي تشكيلات و از بين رفتن بسياري از امكانات بويژه در انبارهاي منازل عربستان شده بود جريان امور با شتابي كم سابقه دنبال شد و به نتيجه رسيد . يادآوري مهمترين فعاليت هايي كه قبل از اعزام زائران انجام گرفت خالي از لطف نيست :
1 . برنامه ريزي و تدوين خط مشي عمومي فعاليت ها
در اين زمينه چه در بخش امور اجرايي از قبيل تنظيم برنامه پرواز زائران ، اسكان ، امور بهداشتي و درماني و تداركات ، و چه در بخش امور فرهنگي و سياسي از قبيل آموزش مناسك ، سلوك با ديگر مسلمانان و رعايت وحدت اسلامي ، جلسات متعددي با حضور دست اندركاران و كارشناسان ذي ربط تشكيل شد و برنامه ريزي لازم صورت گرفت و خط مشي فعاليت ها مدوّن گرديد .
در جلسات شوراي عالي حج كه به طور منظم هر هفته يك بار با حضور مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ، وزارت امور خارجه ، وزارت راه و ترابري و سرپرست امور حج و زيارت تشكيل مي شد ، مهمترين مسائل مربوط به حج مورد بررسي و تصميم گيري قرار مي گرفت .
2 . پي گيري امور اجرايي زائران
شايد مهمترين بخش امور اجرايي حج در عربستان موضوع تأمين مسكن مناسب و استقرار زائران در مكه و مدينه باشد . متأسفانه علاوه بر فرصت بسيار محدود و كارشكني هاي آشكار و پنهان برخي دستگاه هاي مسئول در عربستان ، يك مشكل اساسي در امر تهيه مسكن اين بود كه بسياري از منازلي كه طي سال هاي قبل مورد استفاده زائران ايراني قرار مي گرفت در اين فاصله سه ساله در اختيار زائران كشورهاي ديگر قرار گرفته بود و جايگزيني مسكن كاري فرساينده بود . گروه مسكن حج ايران با تلاش شبانه روزي توانست منازل مورد نياز را تأمين كند .
21 |
به جز موضوع مسكن ، تداركات اعم از وسايل و مواد اوليه غذايي براي پذيرايي از حدود 120 هزار زائر ايراني تهيه و ارسال گرديد ، بويژه كه بخشي از وسايل كاروان ها ، موجود در انبارهاي عربستان نابود شده بود .
3 . پي گيري امور سياسي حج
در عين حال كه مسئولان سياسي دو كشور ايران و عربستان در مورد مراسم برائت از مشركان به طور اصولي موافقت كرده بودند اما به دليل نامشخص بودن محل برگزاري اين مراسم ، مسئله همچنان در ابهام باقي مانده بود . تماس ها و پي گيري هاي متعددي از مجاري سياسي صورت گرفت ، حتي هيئتي متشكل از مسئولان سياسي و اجرايي اين كشور مذاكره كرد . اما متأسفانه مكان هايي كه از سوي عربستان معرفي مي شد براي انجام مراسم مورد نياز مناسب نبود . اين پي گيري ها همچنان ادامه يافت تا سرانجام در موسم حج به نتيجه رسيد كه شرح كامل آن در متن كتاب آمده است .
4 . برگزاري كنگره حج
اواخر ارديبهشت 1370 به منظور هماهنگي برنامه ها و آمادگي نهايي كارگزاران حج ، كنگره بزرگ حج در جوار مرقد حضرت امام خميني ( رضي الله عنه ) و با حضور مسئولان و شخصيت هاي داخلي و خارجي برگزار گرديد . برنامه هاي اين كنگره در دو بخش عمومي و اختصاصي دنبال شد .
در بخش عمومي كه با حضور كليه روحانيان و مديران و بازرسان و مسئولان ستادهاي حج و مسئولان بعثه مقام معظم رهبري تشكيل شد ، ابتدا حجة الاسلام والمسلمين حاج سيد احمد خميني طي سخناني به عنوان خير مقدم به حاضران اظهار داشت : « تشكيل كنگره عظيم حج در اين مكان نشان دهنده اين مطلب است كه گردانندگان حج قصد دارند اين فريضه را آنچنانكه امام ( رضي الله عنه ) فرموده است مورد توجه و عمل قرار دهند » .
سپس رئيس جمهور محترم حجة الاسلام والمسلمين هاشمي رفسنجاني طي سخنان مشروحي ، با اشاره به تلاش هايي كه طبق نظر امام راحل براي رفع موانع ايجاد
22 |
شده بر سر راه حج زائران ايراني صورت گرفته است ، اظهار داشت : « شرايط كنوني منطقه با گذشته متفاوت است و به همين دليل خواسته امام عزيزمان امروز تحقق يافت » .
پس از ايشان نماينده وليّ فقيه و سرپرست حجاج به سخنراني پرداخت و مباني حج ابراهيمي از ديدگاه امام خميني را بيان كرد . ايشان در بخشي از اظهارات خود گفت : « قطعاً روح آن بزرگوار در انتظار است كه ببيند مراسم حج امسال چگونه برگزار خواهد شد » . همچنين در مورد حج امريكايي اظهار داشت : « حج امريكايي بي خاصيت و بي ثمر است و به دليل اينكه توجيه گر اهداف شوم دشمنان اسلام است براي جامعه اسلامي مضرّ و زيان آور است . »
پايان بخش برنامه هاي عمومي كنگره ، سخنراني آية الله جوادي آملي پيرامون اقامه حج ابراهيمي بود .
5 . سمينارهاي آموزشي
در كنار برنامه هاي عمومي كنگره حج ، سمينارهاي تخصصي مديران كاروان ها ، روحانيان ، بازرسان ، مبلّغان و اعضاي ستادها تشكيل شد و در مورد وظايف هريك به تفصيل تبادل نظر به عمل آمد .
نكته اي كه در پايان اين مقدمه مي بايست بدان اشاره شود عنايت مستمر رهبر عزيز انقلاب اسلامي حضرت آية الله خامنه اي به جريان امور حج است . نماينده وليّ فقيه و سرپرست حجاج به طور منظم كليه برنامه ها و تصميمات اساسي بعثه و سازمان حج را به استحضار ايشان مي رساند و معظمٌ له نظرات و رهنمودهاي خود را ارائه مي فرمودند . بي شك ، يكي از مهمترين عوامل توفيق كارگزاران حج 70 بهره گيري از نظرات مقام معظم رهبري بوده است . علاوه بر اين ، رئيس جمهور محترم نيز در ملاقاتي كه چند روز قبل از عزيمت سرپرست حجاج به عربستان با ايشان انجام شد نظرات سازنده اي ارائه نمودند كه مورد توجه دست اندركاران قرار گرفت .
مطلب را با تأكيد بر اين نكته به پايان مي بريم كه گرچه برگزاري حج سال 70 برگ زرّين ديگري بر تاريخ جمهوري اسلامي ايران افزود اما اين دستاورد مهم تنها در سايه لطف حضرت حق جلّ و علا تحقق يافت .
23 |
آنچه در پي مي آيد نخستين تجربه بعثه مقام معظم رهبري در تدوين مستند تلاش هاي كارگزاران و حوادث موسم حج 1370 است كه به همت گروه كتاب حج جمع آوري و تنظيم شده و اينك به مثابه برگ سبزي تقسم علاقه مندان بيت الله الحرام مي گردد .
اين همه گفتيم ليك اند بسيج * * * بي عنايات خدا هيچم ، هيچ
جانشين برنامه ريزي و هماهنگي بعثه مقام معظم رهبري
احمد پورنجاتي