بخش 2

17

فصل اوّل : آهنگ راه

19

امام خميني ( ره ) :

لازم است به حضرات آقايان علما و روحانيون محترم كاروانها تذكر دهيد كه قبل از حركت ، مجالسي تشكيل دهند و حجاج محترم را با مسائل شرعي و وظائف انساني آشنا كنند .

صحيفه نور ، ج9 ، ص 176

به خواهران و برادران محترم كشورهاي اسلامي ! قبل از هرچيز اين نكته را بايد عرض كنم كه صورت حج ، اين عبادت بزرگ را كه براي آن مشرف مي شويد به صورتي شايسته و موافق دستور الهي انجام دهيد و مسائل آن را نزد علماي اعلام با دقت فرا گيريد . مبادا خداي ناخواسته پس از انجام حج و گذشت وقت ، معلوم شود كه خللي در آنها وارد شده و موجب بطلان حج گرديده و زحمتهاي شما هدر رفته است .

صحيفه نور ، ج19 ، ص199

مراتب معنوي حج كه سرمايه حيات جاودانه است و انسان را به افق توحيد و تنزيه نزديك مي نمايد ، حاصل نخواهد شد مگر آنكه دستورات عبادي حج به طور صحيح و شايسته و مو به مو عمل شود و حجاج محترم و روحانيون معظم كاروانها تمام همّ خود را صرف در تعليم و تعلم مناسك حج كنند و بر مسأله دانان است كه از همراهان خود مواظبت كنند كه خدايي نخواسته تخلف از دستورات نشود .

صحيفه نور ، ج19 ، ص44

21

فعاليتهاي بعثه قبل از موسم حج

برنامه ريزي براي حج سال 71 همانگونه كه مورد تأكيد رهبر معظم انقلاب حضرت آية الله خامنه اي مُدّظلّه العالي بود ، بيدرنگ پس از موسم حج سال گذشته آغاز شد . ابتدا در تشكيلات بعثه ، بازنگري اساسي به عمل آمد و با تلاش كارشناسان و چندين ماه بررسي و مطالعه ، سرانجام سازماني متناسب با فعاليتهاي طول سال ، تصويب و تشكيل شد . هدف اصلي تشكيلات جديد بعثه ، گسترش فرهنگ حج در جامعه و فراهم نمودن زمينه مناسب براي انجام صحيح مراسم حج و رسيدن به اهداف امام خميني ( ره ) در برگزاري حج ابراهيمي و ايجاد هماهنگي بين سازمان حج و واحدهاي ديگر و جلوگيري از دوباره كاري ها و اتلاف نيرو بود . به همين منظور در سال گذشته چندين بخش و معاونت در تشكيلات جديد بعثه ايجاد شد و هر كام در حوزه مسؤوليت خود ، فعاليتهايي را آغاز كردند . در اينجا به فعاليتهاي برخي از اين واحدها و معاونتها كه كار آن جنبه عملي و عيني تر داشته است اشاره مي كنيم :

22

1 ـ معاونت آموزش و تحقيقات

اين معاونت قبل ازموسم حج فعاليتهاي گسترده خود را آغاز مي كند . بخشهاي اين معاونت در تهران در زمينه فعاليتهاي تحقيقي مربوط به حج ، مسائل كلي آموزشي و نيز انتشارات ، فعال است .

اين بخشها عبارتند از :

مديريت تحقيقات

مديريت توليد و انشار

مديريت آموزش

رابط صدا و سيما

مديريت تحقيقات

در مورد مديريت تحقيقات ، اقدام كار ساز جديد كه صورت گرفته ، تشكيل مركز تحقيق حج است كه در قم تأسيس شده و مي تواند به عنوان يك مركز تحقيقي علاوه بر تامين نيازهاي فرهنگي بعثه مقام معظم رهبري ، به ساير مراكز فرهنگي و علمي كشور نيز كه نياز به اين گونه تحقيقات دارند خدمت كند ، اكنون در اين مراكز طرحهايي در دست تحقيق است ـ از تأليف و ترجمه ـ تا بتواند نيازهاي فعلي مردم كشور و نيز زائران را در زمينه آشنايي با مسائل حج برطرف سازد . در اين مركز يك كتابخانه تخصصي وجود دارد كه در آن بيشتر كتابهايي كه درباره جزيرة العرب اماكن مذهبي ، مناسك و . . . نوشته شده ، جمع آوري شده است .

علاوه بر كتابخانه ، آرشيو عكسي نيز در اين مركز وجود دارد كه با تلاش

23

فراوان تهيه شده و تعداد زيادي عكس از اماكن مذهبي مكه و مدينه در آن نگهداري مي شود .

مديريت توليد و انتشار

در پي تلاشهايي كه پس از حج سال گذشته در تهيه برخي از متون آموزشي و ادعيه براي زائران صورت گرفت با تلاشهاي مركز تحقيقات و برادراني كه در آنجا مشغول كار هستند ، چندين كتاب و جزوه تهيه شد كه با فرصت بسيار محدود ، همه آنها مراحل حروفچيني ، غلط گيري و چاپ و صحافي را گذراند و خوشبختانه اكثر آنها به موقع به دست زائران و علاقمندان رسيد .

اين آثار كه ظرف مدت كوتاهي تهيه ، چاپ و توزيع شد عبارت هستند از :

1 ـ ادعيه و آداب حرمين :

اين كتاب در سه بخش تهيه شده است :

بخش اول دعاهاي مهم و مورد نياز در مكه و مدينه

بخش دوم دعاها و آداب ورود به مدينه منوره

بخش سوم دعاها و آداب ورود به مكّه مكرمه

اين كار با تلاش گروهي از دوستان خاصّه تلاش فاضل محترم حجّة الاسلام و المسلمين حبيب اللهي انجام شد .

2 ـ راهنماي حج :

اين كتاب مشتمل بر تذكراتي است كه رهبر فقيد انقلاب حضرت امام خميني قدّس سِرّه و مقام معظم رهبري حضرت آية الله خامنه اي و كارگزاران حج در قسمتهاي مختلف به زائران عزيز داده اند در بخشي از آن هم بعثه مقام معظم رهبري و واحدهاي ديگر از قبيل حج و زيارت ، هيأت پزشكي ، گمرگ و . . .

24

تذكرهاي لازم را ارائه داده اند .

3 ـ راهنماي مصور حجاج :

مطالب اين كتاب كه با اختصار و دقت و نظم تنظيم شده ، با تصاوير اعمال حج همراه است . اين اثر كار فاضل محترم حجّة الاسلام و المسلمين فلاح زاده بود .

4 ـ آثار اسلامي مكه و مدينه :

اين كتاب اثر كوتاهي است پيرامون آثار اسلامي ـ تاريخي حرمين شريفين كه مطالعه آن ، زائران را با آثار مذهبي مهم اين دو شهر مقدس آشنا مي كند و به قلم فاضل محمترم حجة الاسلام رسول جعفريان به نگارش در آمده است .

5 ـ سيري در اماكن سرزمين وحي :

اين اثر كه تأليف جناب حجة الاسلام علي اكبر حسني است ، با تفصيل بيشتر به شرح اماكن پرداخته است . اين كتاب نيز در آينده نزديك منتشر خواهد شد .

6 ـ زيارت :

كتابي جالب ، خواندني اثر شاعر و نويسنده معاصر حجه الاسلام جواد محدثي است كه درباره جنبه هاي مختلف زيارت در آن بحث شده است .

7 ـ فرازهايي از تاريخ پيامبر اسلام :

اين اثر نتيجه تحقيقات و زحمات استاد محقق آية الله جعفر سبحاني است كه به صورت خلاصه و قلمي شيوا تحرير شده است .

8 ـ احكام بانوان در حج :

اين كتاب نيز اثر برادر فاضل حجّة الاسلام فلاح زاده است كه كليه مسائل مورد نياز زنان در ارتباط با حج و مسائل حاشيه اي آن آورده است .

25

9 ـ استفتائات ويژه حج :

جزوه كوچكي است حاوي 60 مسأله فقهي كه فتاواي حضرات آيات عظام : امام خميني قدس سره ، گلپايگاني و اراكي دامت بركاتهما در آن آمده است . اين مجموعه مسائل كاملا جديدي را پاسخ داده است .

10 ـ رساله ديگري نيز با استفاده از فيش هاي تحقيقي حجة الاسلام والمسلمين آقاي محسن قرائتي تنظيم شده است كه طي آن عناوين دهها سخنراني به تناسب مسائلي كه در سفر حج مطرح مي شود همراه با اشارات و توضيحات آمده است . اين جزوه در 80 صفحه تهيه و بين روحانيان كاروانها جهت استفاده در برنامه هاي داخل كاروان به منظور وحدت رويّه تبليغي ، توزيع گرديده است .

11 ـ رساله ديگري نيز با همكاري شوراي استفتاء تهيه شده است كه در آن به 161 مورد از حواشي حضرت آية الله العظمي اراكي بر فتاواي حضرت امام قدس سره به صورت جدول بندي مشخص ، آمده است .

12 ـ رساله اي نيز به عنوان شرح وظايف روحانيان از سوي معاونت آموزش و تحقيقات انتشار يافته است .

13 ـ جزوه كوچكي كه ادعيه شوط هاي طواف در آن فراهم آمده است و منتشر شده و در اختيار حجاج عزيز قرار گرفته است .

14 ـ اسرار حج : 24

تأليف حضرت آية الله جوادي آملي به كوشش نويسنده توانا حجة الاسلام و المسلمين علي حجتي كرماني با قلمي شيوات ترجمه و تحت عنوان « جرعه اي از بيكران زمزم » به صورت كتابي مستقل از سوي معاونت آموزش و تحقيقات به چاپ سپرده شده است .

15 ـ مجموعه سخنراني هاي استاد جوادي آملي نيز تنظيم شده ولي

26

متأسفانه به علت كمي فرصت هنوز چاپ نشده است و انشاء الله در اولين فرصت منتشر خواهد شد .

16 ـ ترجمه بخش حج فقه المقارن تأليف آيت الله جنّاتي نيز مراحل ويرايش را پشت سر گذاشته است و انشاءالله بزودي به چاپ خواهد رسيد .

17 و 18 ـ دو كتاب ديگر نيز در دست ترجمه است يكي : الكسوة والكعبه و ديگري : معالم المدينة المنورة .

فصلنامه حج

از اقدامات سال گذشته گرفتن امتياز انتشار يك فصلنامه اختصاصي براي مسائل حج بود با نام ميقات حج . صاحب امتياز آن حوزه نمايندگي ولي فقيه در حج و زيارت و مدير مسؤول آن حجة الاسلام و المسملين آقاي قاضي عسگر معاون آموز و تحقيقات بعثه مقام معظم رهبري است . مقالات شماره نخست اين فصلنامه آماده شده و اميد مي رود كه به زودي اولين شماره آن انتشار يابد .

مديرتيت آموزش

مديريت آموزش در دو قسمت فعاليت داشته است يكي آموزش حضوري و ديگري آموش غير حضوري .

در سال گذشته آموزش مسائل حج به زائران خانه خدا به صورت غير حضوري ، ابعاد بسيار وسيعي داشته و با همكاري رابط صدا و سيما و با استفاده از امكانات صدا و سيماي جمهوري اسلامي ، دهها برنامه تهيه و پخش شده است .

اين مديريت با استفاده از استادهاي برجسته در چندين محور برنامه هاي منظمي را آماده كرده و جهت آموزش عمومي در اختيار صدا و سيما قرار داده است .

27

اين محورها عباتند از :

1 ـ اسرار حج : مجموعه 6 سخنراني 45 دقيقه اي از استاد آية الله جوادي آملي .

2 ـ آداب زيارت : مجموعه 15 سخنراني 15 دقيقه اي از استاد آية الله حسن مظاهري .

3 ـ شناخت اماكن : بيش از ده جلسه توسط استاد حجة الاسلام و المسلمين استادي .

4 ـ تاريخ اسلام : بيش از ده جلسه توسط استاد آية الله جعفر سبحاني .

5 ـ مناسك و اسرار حج : مجموعه بيش از ده جلسه سخنراني استاد حجة الاسلام و المسلمين قرائتي .

6 ـ اخلاقيات حج : مجموعه بيش از 5 جلسه بحث استاد حجة الاسلام و المسلمين قرائتي .

7 ـ مسائل بهداشتي حج : مجموعه 5 جلسه بحث توسط دكتر نبئي و دكتر شهاب الدين صدر در شبكه دوم سيما .

8 ـ آشنايي به زبان عربي : توسط استاد عبائي از مدرسان عربي در شبكه دوّم سيما .

9 ـ تذكرات كلي به حجاج توسط حجة الاسلام و المسلمين قاضي عسگر .

در صداي جمهوري اسلامي ايران نيز با همكاري برادران مسؤول ، برنامه هاي گسترده اي در روزهاي قبل از موسم پخشد شد كه ستودني است . مطبوعات نيز كم و بيش مطالبي را در اين زمينه به ابتكار خود داشته اند .

علاوه بر اينها فيلم آموزشي كوتاهي براي داخل هواپيما تهيه شد كه در برخي از هواپيماهاي عازم حج به نمايش در آمد . اين فيلم نيز توسط معاونت آموزش و تحقيقات و با همكاري واحد سمعي ، بصري بعثه تهيه شده است .

در تهيه و ضبط و پخش برنامه هاي فوق حجة الاسلام والمسلمين آقاي

28

محسن ميري تلاشهاي فراوان و قابل قدرداني داشتند .

از فعّاليت هاي ديگر اين معاونت ، آموزش حضوري مربوط به كارگزاران حج بود كه در چندين جلسه براي روحانيان كاروانها ، بازرسان ، مبلّغان و كارمندان بعثه به طور جداگانه تشكيل و توسط استادهاي مجرب براي هر گروه به تناسب مسؤليتشان در حج توجيه لازم انجام گرفت .

2 ـ امور روحانيان

يكي از واحدهاي بعثه مقام معظم رهبري بخش امور روحانيان است و مسؤوليت سنگيني را به عهده دارد .

اهميت نقش روحاني در مراسم و موسم حج ، به دليل نقشي است كه در آموزش احكام و مناسك حج و نيز هدايت اخلاقي و ديني حجاج ايراني در برگزار شدن هرچه بهتر اين فريضه الهي دارد . از اين رو واحد امور روحانيان با انتخاب و گزينش روحانيان كاروانها و تأييد صلاحيت و يا ردّ آنها نقش مؤثري در فعاليتهاي فرهنگي و آموزشي حج ايفا مي كند .

برنامه ريزي امسال براي انتخاب و گزينش روحانيان از چند ماه پس از انجام مراسم حج سال 70 آغاز شد و به صورت جدي و پيگير براي تقويت آن كوششهايي صورت گرفت و روحانيان مورد نياز براي هدايت كاروانها تعيين و گزينش شدند .

معيارهاي گزينش در چند عنوان خلاصه مي شود : مديريت ، صلاحيت علمي ، صلاحيت اخلاقي ، قدرت بيان و آشنايي با مسائل سياسي .

در سال جديد چند اقدام تازه صورت گرفت :

اول : بررسي تمام پرونده هاي روحانياني كه در سالهاي گذشته اعزام مي شدهده اند . اين پرونده ها در شوراي گزينش مطرح مي شد و مورد ارزيابي قرار

29

مي گرفت ، ارزيابي بر پايه اصلاعاتي بود كه در پرونده هر شخصي ثبت شده است . علاوه بر آن ، آشنايي و نيز شناختي كه شوراي گزينش از افراد داشت ، در تصميم گيري نقش داشته است . همچنين در موارد خاصي از برخي از نهادهاي قضائي نيز درباره ارزيابي اشخاص ، استمداد مي شده است .

نظر شوراي گزينش بر اين بود كه نه تنها افراد رده ضعيف را كنار بگذارند بلكه حتي افراد متوسط ، براي اعزام معرفي نشوند . زيرا تعداد كساني كه در رتبه بالاتري بودند و صلاحيت بيشتري داشتند فراوا بود ، به ويژه در ميان روحانيون جديدي كه پيش از اين عازم سفر حج نشده بودند . تذكر اين امر ضروري است كه كنار گذاشتن افراد به معناي ديگري جز عدم توانايي آنان براي مديريت در امر حج نبوده است . در اين ميان صلاحيت علمي جايگاه بسيار مهمي در تعيين افراد داشته است .

دوم : اقدام دومي كه صورت گرفت ترتيب استفاده از فضلاي جواني بود كه پيش از اين عازم سفر حج نشده بودند امّا قابليت هاي بسيار داشتند . بديهي است اين افراد در سال اول به عنوان معين اعزام مي شوند . سياست اصولي بعثه مقام معظم رهبري بر اين پايه است كه در برخي از قسمتها تا سر حد امكان از نيروهاي جديد استفاده شود و امتياز رفتن به اين سفر عبادي ـ سياسي ، براي ساليان متمادي ، تنها در اختيار يك گروه خاص قرار نگيرد .

اجراي چنين سياستي درباره روحانيان بسيار دشوار و با فرصت كم ، كاري طاقت فرسا بود . در ثبت نام جديدي كه صورت گرفت حدود يك هزار و پانصد نفر شركت كردند ، از ميان اين افراد ، سيصد و اندي امتيازات لازم را به دست آوردند ، مواد امتحاني عبارت بود از تحرير الوسيله و مناسك حضرت امام قدس سره ، تاريخ اسلام و شناخت وهابيت . كساني كه در بخش احكام حائز رتبه برتر مي شدند

30

ساير اوراق آنان نيز تصحيح مي شد . قبول شدگان در مصاحبه شركت مي كردند تا قدرت بيان آنان و شرح زندگي و خدمات گذشته آنان در انقلاب و جنگ به دست آيد . نتيجه آن شد كه از بين انتخاب شدگان يكصد و پنجاه نفر براي سال 71 به قيد قرعه انتخاب شدند . به ديگران قولي براي اعزام داده نشد اما اميد است كه از آنها در سالهاي بعد استفاده شود .

سوم : اقدام سومي كه صورت گرفت ، كنار گذاشتن افراد از 60 سال به بالا بود كه طبعاً به دليل مشكل سن نمي توانستند كارآيي داشته باشند . مگر آنهاييكه محتمل بود از كارآيي برخوردار باشند . به همين روي ، به برخي از اعتراضات رسيدگي شد و در هر مورد كه تحقيق نشان مي داد توانايي لازم وجود دارد از آنان استفاده شد .

در ايام حج نيز به انتخاب نماينده مقام معظم رهبري هيأتي انتخاب شد تا به تخلفات احتمالي در اين قسمت رسيدگي كند . همه اقدامات در جهت هر چه بهتر انجام شدن حج و رسيدگي وضعيت صورت گرفته است .

شرح وظايف روحانيان

امسال جزوه كوچكي از طرف معاونت آموزش و تحقيقات بعثه مقام معظم رهبري تحت عنوان شرح وظايف روحانيان انتشار يافت . در اين جزوه چارچوب اقداماتي را كه روحاني و معين بايد انجام دهند ، مشخص شده است . اين امر كمك بزرگي بود به سامان يافتن كار روحاني در كاروان و استفاده وي از حداكثر فرصت و امكانات براي تربيت و تعليم زائران .

وظايف قبل از عزيمت روحانيان عبارت است از :

1 ـ تعليم مناسك حج .

31

2 ـ تصحيح قرائت و اذكار نماز زائران .

3 ـ تعليم تلبيه و ديگر اذكار به زائران و كنترل تلفظ دقيق آنها .

4 ـ تعليم مسائل ضروري احكام .

وظايف بعد از عزيمت نيز عبارت است از :

1 ـ تلاش بيشتر براي ياد دادن مناسك .

2 ـ همراهي با زائران در اعمال حج .

3 ـ تشكيل جلسات سخنراني و دعا در كاروانها .

حل مسائل و مشكلات شرعي و معيّن كردن ساعات مشخص براي اين كار .

5 ـ شكرت دادن مردم در نماز جماعت برادران اهل سنت .

6 ـ توجيه آنها در زمينه وحدت .

7 ـ بسيج زائران براي شركت در جلسات و مراسمي كه بعثه برگزار مي كند .

8 ـ ابلاغ رهنمودهاي بعثه حجاج .

9 ـ بيان اعمال و آداب حج .

10 ـ تلاش براي بالا بردن سطح معنويت و تقواي زائران .

11 ـ تلاش براي بالا بردن سطح آگاهي ديني و تاريخ اسلام .

12 ـ سخنراني به تناسب ايام و مكان هاي مختلف .

* * *

يكي از نكاتي كه همه ساله به روحانيان تذكر داده شده ، اين است كه با لباس روحانيت در اماكن ظاهر شوند تا اگر براي كسي مسأله اي شرعي پيش آمد مورد

32

مراجعه قرار گيرند .

طبعاً از جهات ديگري نيز اين امر سودبخش است . يكي از مهمترين مشكلات ، رويارو شدن روحانيان با فتاواي مختلفي است كه بايد در صدد آشنايي با آن باشند . در اين زمينه هر ساله علاوه بر اقدامات معاونت آموزش بعثه رهبري ، بعثه هاي مراجع نيز اقدام به نشر جزواتي مي كنند كه بايد مورد توجه روحانيان قرار گيرد ، لزوم هماهنگي بيشتر در نزديك كردند فتاوا به هم كاملاً محسوس است و در صورتي كه چنين اقدامي شدني باشد بايد انجام شود .

از مشكلاتي كه امسال در مورد روحانيان مطرح بود ، دير اعلام شدن اسامي برخي از آنان بود و از لحاظ آموزشي براي حجاج مشكلاتي به وجود آورد . اين مسأله به دليل اقداماتي بود كه با تلاش فراوان ، براي اصلاح وضعيت جديد صورت مي گرفت و تا اين اواخر به درازا كشيد .

نقش اصلاح گر روحانيان در برخودهايي كه گاهي ميان مأموران سعودي و برخي از زائران صورت مي گيرد ، بسيار حائز اهميت است . اين مسأله هم به آشنايي بيشتري با زبان عربي نيازمند است و هم جرأت و جسارت مي خواهد . دراين باره گزارشهايي در دست است كه برخي از روحانيان با وساطت خود توانسته اند از دستگير شدند بي دليل برخي از حجاج جلوگيري كنند . اين وضعيت در كاهش تنشهاي احتمالي بسيار مفيد و ضرورت توجه بدان براي روحانيان جدي است .

33

ديدار بعثه مقام معظم رهبري با رياست محترم جمهوري اسلامي ايران

قبل از عزيمت نماينده ولي فقيه حجة الاسلام و المسلمين آقاي ري شهري به عربستان ، در تاريخ 28/2/71 ايشان به همراه اعضاي شوراي هماهنگي بعثه و سرپرست سازمان حج با رياست محترم جمهوري اسلامي آقاي هاشمي رفسنجاني ديدار و گفتگو كردند كه خلاصه اين ديدار در اينجا ذكر مي شود :

در آغاز جناب حجة الاسلام و المسلمين ري شهري ضمن سخنان كوتاهي گفتند :

« با توجه به اهدافي كه نظام از حج دارد نخستين مسأله اي كه توجه را جلب مي كند اين است كه به صورت كوتاه مدت و موسمي نمي توان با حج روبرو شود و نياز به برنامه ريزي بلند مدت دارد . متأسفانه در گذشته اين مسأله مورد توجه نبود و سوابقي در رابطه با عملكرد بلند مدت موجود نيست و سال گذشته نيز زمان براي برنامه ريزي بلند مدت كافي نبود ، ليكن در سال جاري ابتدا سميناري تشكيل و از صاحبنظران خواسته شد نظرهاي خود را ارائه كنند و پس از اين مرحله برنامه ريزي انجام گرفت كه دو محور اصلي آن :

يكي گزينش نيروهايي بود كه داراي توانايي مناسب و صلاحيت هاي لازم باشند و ديگر :

تهيه كتاب حج و ساير كتب مورد نياز حجاج بود » .

ايشان در قسمت ديگري از سخنان خود اظهار كردند :

در حال حاضر ما چند مشكل اساسي دارم كه عبارتند از : بايد نوبت بندي شو و هركس بداند در چه سالي اعزام مي شود .

34

2 ـ به علت اختلاف فتاوي ، اگر فتواهاي امام محور نباشد حج كه بايد محور وحد باشد خود باعث تفرقه خواهد شد . در اين زمنيه از طريق شوراي استفتاء مسايل مورد نظر را جمع آوري كرده ايم تا از مقام معظم رهبري كسب نظر نماييم .

3 ـ محل قربانگاه كه قرباني حجاج از بين مي رود .

در ادامه آقاي دكتر پورنجاتي گزارشي از اقدامات انجام شده و برنامه ريزي ها را ارائه و ضمن آن به نكات ذيل اشاره نمودند :

1 ـ تفكيك سازمان حج و زيارت از اوقاف و تشكيل شورايعالي سياستگذاري حج .

2 ـ اقدامات انجام شده در زمينه آموزش و تحقيقات و نيروي انساني . در اين مورد اشاره كردند : طي ارزيابي انجام شده ، 70 درصد به نتايج مورد نظر رسيده ايم .

3 ـ تشكيل دفتر امور خبرنگاران و هماهنگي با آنان به صورت متمركز در ايام حج در بعثه از طريق دفتر .

4 ـ گسترش و توسعه برنامه هاي آموزشي از طريق صدا و سيما .

5 ـ برنامه ريزي جهت ارتباطات رسمي و گسترش آن در ايام حج .

6 ـ استفاده از نيروهاي متخصص و مجرب .

7 ـ كيفيت بخشيدن به كار و كم كردن نيرو .

ايشان در پايان سخنان خود عنوان نمودند :

ما حج را از جهات مختلف روشن مي بينيم و مسأله خاصي ديده نمي شود . بنا را بر حج سال قبل گذاشته ايم و از

35

مسؤولان سياسي كشور درخواست مي كنيم براساس برنامه حج سال 70 ما را كمك نمايند .

سپس آقاي رضائي گزارشي از امور اجرائي مربوط به حج ، ارائه و ضمن آن عنوان كردند :

1 ـ كارهاي انجام شده توسط بعثه در سال گذشته و بخصوص در سال جاري از نظم قابل توجهي برخودار است و در امور اجرائي ما را مساعدت قابل توجه نموده اند .

2 ـ همه ارگانهاي دست اندركار امور حج ( 16 ارگان ) بسيار خوب همكاري كرده اند .

3 ـ مشكلات ارزي سازمان با كمك بانك مركزي تا حدودي رفع شده است .

4 ـ زائران در خصوص سياستهاي گمرك توجيه شده اند .

5 ـ مسير انتخاب مديران گروه همچنين كم كردن حجم نيروهاي ستادي ( تا حدود يك سوّم ) و بالا بردن كيفيت كار از طريق آموزشهاي بلند مدت ، از اقدامات ديگر امسال است .

6 ـ انتقال اسناد فيشهاي تشرف براي فراهم نمودن زمينه جهت تشرف افرادي كه توانايي مالي دارند ، آزاد اعلام شده است .

آقاي رضائي در پايان سخنان خود به اين نكته اشاره نمودند كه وزير حج عربستان از برنامه ها و روش اجراء حج ايران تشكر و اعلام كرده است : « شما دنبال كار زائران خو هستيد ولي كشورهاي ديگر به اين مسائل توجه كافي ندارند » .

سپس رئيس جمهور از علت عدم پرواز مستقيم حجاج به مدينه سؤال كردند كه مشكل مربوط به آن توضيح داده شده و ايشان گفتند : اين قابل حل

36

است و ما مسأله را مي توانيم پيگيري كنيم .

در ادامه مشكل بازرسي مسافران توسط سپاه و گمرك عنوان شد كه آقاي هاشمي فرمودند :

براساس مصوبه شوراي امنيت ملي بايد تنها يك ارگان بازديد نمايد .

در پايان آقاي هاشمي رفسنجاني طي سخنان كوتاهي فرمودند :

من واقعاً خوشحال شدم كه شما برنامه هاي بلند مدت و عميقي داريد . در مورد مسايل سياسي همانگونه كه دكتر پورنجاتي گفتند ما نظرمان همان حفظ دستاوردهاي سال گذشته است و از طرف عربستان هم مخالفتي ديده نمي شود .

و مسأله قراني هم سعي شود در سال جاري حل شود . در مورد اختلاف فتاوي مرا مطلع نماييد اگر كاري لازم است انجام دهم .

روحانيان كاروانها هم مسأله مهمي است و نبايد احساس منفي در بين باشد . اگر كاري شود كه اين احساس نباشد خيلي خوب است . اينجا يك محل كار روحاني است كه نبايد احساس تبعيض و ناعدالتي شود و يقيناً رهبري هم حمايت خواهد كرد .

مسأله آزاد كردن انتقال فيش هم كار خوبي است ، من از همه آقايان تشكر مي كنم و در خدمت شما هستم . شما سعي كنيد حج را ابراهيمي برگزار نماييد .