بخش 8

مراسم شبي با قرآن در مكه معظمه

در محل اجتماعات بعثه مراسم با شكوهي در تاريخ 18/3/71 با عنواني شبي با قرآن تشكيل شد . در اين مراسم كه قاريان ايراني و غير ايراني و جمع كثيري از علاقمندان به قرآن شركت داشتند لحن زيبا و صوت دلنشين قرآن توسط قاريان نوجوان ايراني شوق و شور زايد الوصف در حاضران ايجاد كرد . در اين مراسم سردار سرلشگر پاسدار محسن رضايي فرمانده كل سپاه پاسداران انقلاب اسلامي ايران طي سخناني اظهار داشت :

ما ، ده تا پانزده سال گذشته يك گروه كوچك انقلابي بوديم كه در ميان دو ابرقدرت شرق و غرب قرار داشتيم ، اما اينك با توجه به فروپاشي بلوك شرق و دگرگوني هايي كه در جهان غرب رخ داده ، ايران اسلامي ، داراي قدرت فزاينده اي شده است .

فرمانده كل سپاه پاسداران اظهار داشت :

« مسلماً اگر در ميان مسلمين وحدت وجود مي داشت ، ما مي توانستيم خيلي سريع و به آساني مشكل فلسطين ، بوسني و هرزگوين و آذربايجان را حل كنيم . جهان اسلام بايد به وحدت دست يابد . امروز كساني به خاطر پيش گيري از نفوذ روزافزون

151

انقلاب اسلامي ، نظام جمهوري اسلامي را به انقلابي نبودن متهم مي كنند !

مگر برپايي مراسم برائت از مشركان و شعار سردادن عليه آمريكا و صهيونيسم عملي انقلابي نيست ؟ مگر پافشاري جمهوري اسلامي ايران بر موضع گذشته خود و راه امام ( ره ) كاري انقلابي نيست ؟

وي در پايان اظهار اميدواري كرد كه مسلمانان هرچه زودتر و بيشتر در راه وحدت و يگانگي خويش به پيروزي و موفقيت دست يابند .

عكس

152

اول ماه ذي الحجة الحرام1412 با حضور هزاران نفر از زائران بيت الله الحرام و صدها نفر از مسؤولان بلند پايه سياسي ـ مذهبي كشورهاي اسلامي با گلاب شستشو داده شد .

عكس

در اين مراسم كه حجة الاسلام و المسلمين محمدي ري شهري نماينده مقام معظم رهبري و سرپرست حجاج ايراني ، حضرت آية الله مشكيني رئيس مجلس

153

خبرگان ، قائم مقام وزارت امور خارجه ، فرمانده سپاه پاسداران ، فرمانده نيروي دريايي و سفيران ايران در كشور عربستان و سازمان كنفرانس اسلامي و تني چند از اعضاء بعثه مقام معظم رهبري حضور داشتند ، ابتدا طبق سنت هر سال طي مراسمي ويژه نردبان مخصوص به كنار كعبه آورده شد و سپس در خانه خدا باز و داخل خانه ، با گلاب شستشو شد .

طي شستشوي خانه خدا كه مدت 2 ساعت به طول انجاميد رايحه گلاب ناب كل فضاي مسجد الحرام را فرا گرفته بود و هزاران زائر ايراني درحاليكه خالصانه اشك مي رخيتند نظاره گر اين مراسم بودند .

آنچه در اين مراسم موجب تعجب زائران خانه خدا شد حضور گسترده نيروهاي نظامي با چكمه و سلاح در مسجد الحرام بود .

مراسم بزرگداشت سالگرد حضرت امام ( ره ) در مكّه مكرمه

مراسم سومين سالگرد ارتحال حضرت امام خميني قدس سره ، در شامگاه 14/3/71 در جنب ساختمان بعثه مقام معظم رهبري با حضور هزاران نفر از حجاج برگزار گرديد . در اين مراسم علاوه بر نماينده ولي فقيه ، شخصيتها و مهمانان خارجي و داخلي نيز شركت داشتند .

اين مراسم كه سه ساعت به طول انجاميد ، با تلاوت آيات قرآن توسط يكي از قاريان نوجوان كشورمان آغاز گرديد پس از آن شاعر معاصر استاد موسوي گرمارودي چند قطعه از سروده هاي خود را درباره امام قرائت كرد .

ابياتي از يكي از سوگسروده هاي ايشان را مي خوانيد :

154

گر بهاري بود و ما سرو و صنوبر داشتيم * * * آن بهاران بود كز بالاي دلبر داشتيم * * * ياد باد آن عشق آتشناك ما ، كز شعله اش * * * شوري آتشگون و طوفانزاد ، در سر داشتيم * * * سالها هجران او در سينه ما خانه داشت * * * تا مگر روزي برآيد ، ديده بر در ، داشتيم * * * مي فروش پير ما را ، باده بود از آفتاب * * * ما از آن ، هر دم ، هزاران خم به ساغر داشتيم * * * كشتي ما را زطوفان بلا باكي نبود * * * نوح را با خويشتن همراه و رهبر داشتيم * * * لعل آتشگون چو با فرمان آتش ، مي گشود * * * سوختن را ما سمندروار ، باور داشتيم * * * آرزوهامان در آن رخسار روشن مي شكفت * * * ما و آن آيينه با هم ، انس ديگر داشتيم * * * چون شد آن برگشته مژگاني كه ما از شوق او * * * صد هزاران جان شيرين زير خنجر داشتيم * * * * * *

سالها ما داغ را از لاله مي آموختيم * * * كس چه مي دانست ما داغي فراتر داشتيم * * * گفتم اي غمگين قناري سوز آوازت ز چيست ؟ * * * گفت : ما هم شعر گرمارودي از بر داشتيم * * *

155

آنگاه برنامه قرائت جمعي قرآن اجرا شد و سپس حضرت آية الله كاشاني به ايراد سخنراني پرداخت . ايشان به استناد آيات قرآني و ارتباط دادن آن با حيات پربركت امام خميني به ذكر خاطره اي از امام در آخرين ساعات حيات ايشان پرداخت كه در آن توجه امام به نماز را نشان مي داد . آية الله امامي قيام ايشان را به قيام موسي ( عليه السلام ) در برانداختن طاغوت زمان تشبيه كردند . پس از آن ضمن ارائه نصائح اخلاقي به حجاج ايراني ، توجّه آنان را به ابعاد سياسي حج ، كه يكي از جنبه هاي اساسي اين كنگره بزرگ است ، جلب كردند . پس از آن جلسه با ذكر مناقب اهل بيت خاتمه يافت .

علاوه بر اجتماع پرشكوهي كه در جنب ساختمان بعثه برگزار شد ، در بسياري از كاروانها نيز توسط گروههاي مختلف حجاج ، نظير اين مراسم برپا گرديد . در اين جلسات ضمن تلاوت آيات قرآن برخي از استادهايي كه مهمان بعثه بودند به سخنراني پرداختند و پيرامون شخصيت حضرت امام ( ره ) و وظايف حجاج مطالبي را مطرح كردند .

زائران جمهوري آذربايجان نيز با برپايي مراسم ياد امام راحل را گرامي داشتند . در اين مراسم كه جمعي از علما و شخصيتهاي علمي و سياسي كشورمان حضور داشتند ، پيام مسلمانان جمهوري آذربايجان خطاب به مسلمانان جهان قرائت شد . در اين مراسم حضرت آية الله مشكيني رياست محترم مجلس خبرگان ضمن سخنان مبسوطي با بيان توطئه هاي تفرقه افكن دشمنان اسلام ، مسلمانان را به اتحاد و يكپارچگي ، رعايت موازين اسلامي و فراگيري قرآن فرا خواندند .

در مراسمي نيز كه زائران استان آذربايجان به مناسبت سالگرد حضرت امام ( ره ) برگزار كرده بودند ، دوستاران امام قدّس سرّه الشرّيف ، شركت گسترده داشتند .

156

همچنين بعثه مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق عصر روز جمعه 8/3/71 مراسمي به يادبود حضرت امام ( ره ) برگزار كرد . در اين مراسم جمعي از زائران ايراني ، لبناني ، عراقي ، استراليايي ، كويتي و سوري و برخي از كشورهاي خليج فارس شركت داشتند . نيز حضرت آية الله مصباح يزدي به ايراد سخنراني پرداختند . ايشان طي سخنان خود ، ضمن برشمردن ويژگيهاي اخلاقي امام راحل ( ره ) بر لزوم اطاعت از مقام ولايت و رهبري تأكيد كرد و گفت : انقلاب اسلامي را كه امام راحل ( ره ) ايجاد كرد ، تنها مخصوص ايران نبود ، بلكه انقلابي بزرگ و جهاني بود كه مركز آن در ايران قرار داشت . شيطان بزرگ و نوكروهاي آنان ، سعي كردند اين انقلاب را در نطفه خفه كنند امّا از آنجا كه انقلاب اسلامي متكي بر رهبري قاطع و حمايت گسترده ملت بود ، دشمن شكست خورد .

در كنار اين مراسم نمايشگاه عكسي شامل تصاوير و پوسترهايي از مراسم تشييع و تدفين پيكر مطهر بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران و عزاداريهاي مردم كشورمان در سالروز اين مصيبت عظمي در محلّ بعثه مقام معظم رهبري در مكه مكرمه تشكيل شد و مورد استقبال زائران ايراني و غير ايراني قرار گرفت .

همچنين ، مراسم سومين سالگرد ارتحال جانسوز امام خميني ( ره ) از سوي بعثه مجاهدان و مهاجران افغانستان با حضور انبوه زائران افغاني كه از سوي افغانستان ، ايران و شهرهاي عربستان سعودي براي اداي مناسك حج به مكّه مشرف شده بودند در جوار خانه خدا برگزار شد . در اين مراسم با شكوه ، ابتدا نوحه خواني و مداحي به مناسبت غروب آن خورشيد در فضايي آكنده از حزن و اندوه اجرا شد . سپس حجة الاسلام ابراهيمي نماينده مقام معظم رهبري در امور افغانستان در مورد نفوذ امام خميني ( ره ) در دلهاي مستضعفان جهان گفت :

امروز ديگر كسي تنها به عنوان اينكه شيعه است يا به

157

عنوان اينكه مسلمان است به امام عشق نميورزد بلكه هر انسان آزادي خواه ، نسبت به امام و خط مشي امام و افكار رهايي بخش امام ، همين عشق را در دل دارد . مثلا همين مراسم برائت كه يكي از يادگارهاي امام است به عنوان نماد آزادي و حريّت جايگاه خود را در دل مسلمانان يافته است . در مسير رفت و آمد به حرم زائران ساير كشورها همين كه مي فهمند كسي ايراني است از او مي پرسند مراسم برائت از مشركان كي برگزار مي شود .

حجة الاسلام ابراهيمي در مورد قاطعيت امام در پشتيباني از انقلاب اسلامي افغانستان گفت :

هيأت اعزامي جمهوري اسلامي ايران به مسكو پيشنهادي از طرف وزير خارجه شوروي به حضرت امام عرضه داشت مبني بر اينكه : ايران دست از حمايت مجاهدان افغانستان بردارد شوروي هم به رژيم عراق موشك نخواهد داد ؛ امام خميني ( قدس سره ) فرمود :

« ما از اصول دست بر نمي داريم و از مردم مظلوم افغانستان حمايت مي كنيم . »

اين مراسم با دعا براي پيروزي كامل ملت افغانستان و طول عمر رهبر انقلاب حضرت آية الله خامنه اي پايان يافت .

159

امام خميني ( ره ) :

اكنون كه موسم حج بيت الله الحرام است و مسلمين از اطراف جهان به زيارت خانه خدا آمده اند ، لازم است در خلال اعمال شريفه حج به يكي از بزرگترين فلسفه اين اجتماع عظيم توجه داشته و به وضع اجتماعي و سياسي كشورهاي اسلامي رسيدگي كرده و از گرفتاري هاي برادران ايماني خود مطلع گشته و در رفع آن در حد وظيفه اسلامي ووجداني كوشش كنند . اهتمام به امر مسلمين ار فرايض مهمه اسلام است .

صحيفه نور ج2 ص172

اي گويندگان ! اي نويسندگان ! در اجتماعات بزرگ عرفات و مشعر و منا و مكه معظمه و مدينه منوره ، مسائل اجتماعي و سياسي مناطق خود را به گوش برادران ايماني برسانيد و از هم طلب نصرت كنيد .

اي زائران خانه خدا ! توطئه هاي راست و چپ بخصوص آمريكاي چپاولگر و متجاوز و اسرائيل جنايتكار را به گوش عالمان برسانيد و از آنان استمداد كنيد و جنايات اين جنايتكاران را بشماريد . و به خداوند متعال براي اصلاح حال مسلمين و قطع ايادي جنايتكاران التجاء پيدا كنيد .

صحيفه نور ج10 ص222

161

انجمن واره ها ( = سمينارها )

نقش سازنده سمينارها در حاشيه مراسم حج

همه ساله در مراسم با شكوه حج عده زيادي از دانشمندان و متفكران از كشورهاي مختلف جهان جهت انجام مراسم حج شركت مي كنند . بي ترديد آشنايي اين متفكران با يكديگر و تبادل نظر آنان درباره بحرانهاي فرهنگي و اقتصادي و سياسي جهان اسلامي مي تواند راهگشاي مشكلات مسلمين باشد . يكي از اقدامات بسيار مثبت جمهوري اسلامي تشكيل سمينارهاي گوناگون است كه زمينه را براي ارتباط انديشمندان مختلف فراهم و آنها را از گرفتاريها و مشكلات برادارن خود در ساير كشورهاي آگاه مي كند .

در مراسم حج سال 1371 گردهمايي در مكّه مكرمه تشكيل گرديد كه شامل سه گردهمايي عمومي و كلي با عنوان سمينار و چند گرهمايي با عنوان شب هاي كشورهاي مختلف بود :

1 ـ سمينار مجمع التقريب بين المذاهب الاسلامية روزهاي 13 و 14 خرداد

2 ـ سمينار بين المللي حج روز 15 خرداد

3 ـ سمينار جهاني اهل البيت روز 25 خرداد

4 ـ سمينار « مدينه نخستين پايگاه حكومت اسلامي » روز 3 تير

سمينار مجمع التقريب بن المذاهب الاسلامية

اين سمينار در مكّه مكرمه در روزهاي دوم و سوم ذي حجة ( سيزدهم و چهاردهم خرداد ماه ) با عنوان « دومين سمينار مجمع التقريب » برگزار گرديد . هدف اصلي اين سمينار تشريح نكات مشترك عقايد مذهبي فرق اسلامي به منظور

162

رسيدن به اتحاد و وحدت اسلامي بود . سمينار در جلسه هاي عمومي خود كه صبح روز دوم و صبح روز سوم ذي حجه برگزار شد ميزبان 300 نفر از ميهمانان داخلي و خارجي بعثه مقام معظم رهبري اعم از حضرات آيات و محققان و علمان ايراني و شخصيتهاي علمي و فرهنگي ساير كشورها بود . در مجموع حدود 25 مليت در جمع مدعويت حضور داشتند . محل برگزاري سمينار سالن نسبه مناسبي در خيابان الروضه بود كه با عكسها و پلاكاردها و آرم مخصوص سمينار تزيين شده بود . در
عكس
يكي از پلاكاردها اين جمله از آية الله كاشف الغطاء به چشم مي خورد : « بني الاسلام علي كلمتين : كلمة التوحيد و توحيد الكلمة » يعني : اسلام بر دو كلمه استوار است : كلمه توحيد و توحيد كلمه .

163

حضور خبرنگاران و ارباب جرايد در سمينار چشمگير بود و اخبار آن مرتباً به مراكز مربوط مخابره مي شد . عناوين مورد بحث و سرفصلهاي قطعنامه قبلا تهيه و به اطلاع مقامات مسؤول بعثه رسيده و با هماهنگي لازم در اختيار ميهمانان و محققان گذاشته شده بود .

برنامه اولين جلسه سمينار ساعت نه بامداد با تلاوت آياتي از كلام الله مجيد آغاز شد سپس حجة الاسلام والمسلمين مهدوي معاونت امور بين الملل بعثه مقام معظم رهبري ضمن خوش آمد گويي به حضار و تشكر از آنان به خاطر پذيرش دعوت و حضور در جلسه ، از هيأت رئيسه اولين جلسه دعوت كرد تا در جايگاه مستقر شود . اعضاي هيأت رئيسه عبارت بودند از :

حضرت آية الله محمّدي گيلاني ( از ايران )

حضرت آية الله ناصر مكارم شيرازي ( از ايران )

جناب آقاي اسحاق مدني از علماي اهل سنت ايران و مشاور رئيس جمهوري در امور اهل سنت .

علامه سيد ساجد علي نقوي رهبر نهضت اجراي فقه جعفري ( از پاكستان )

استاد عبدالقدوس الازهري ( هندي الاصل وفارغ التحصيل دانشگاه الازهر مصر ساكن استراليا )

استاد عبدالسلام آدم استاد دانشگاههاي كشور غنا ( از آفريقا )

حجة الاسلام و المسلمين واعظ زاده خراساني دبير كل مجمع التقريب .

سپس حجة الاسلام و المسلمين محمدي ري شهري نماينده مقام معظم رهبري و سرپرست حجاج ايراني به عنوان اولين سخنران سمينار ، در سخنان افتتاحيه از استقبال شخصيت هاي برجسته جهان اسلام و شركت در اين سمينار

164

تشكر كرد و اظهار داشت حركتي را كه امام خميني ( ره ) بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران در دوران حياتشان براي تقويت وحدت بين مذاهب مختلف اسلامي و از بين بردن اختلافات بين آنها آغاز كردند توسط آية الله خامنه اي رهبر معظم انقلاب اسلامي امروز به صورت يك حركت نهادي و سازمان يافته تداوم يافته است . با ياري علماي جهان اسلام تاكنون اثرات ارزنده اي در نزديك ساختن مذاهب اسلامي داشته است و اين سمينار نيز در همين زمينه براي تقويت هر چه بيشتر وحدت ايجاد شده ، تلاش خواهد كرد .

حجة الاسلام و المسلمين ري شهري از شخصيت هاي برجسته كشورهاي اسلامي شركت كننده در اين سمينار خواست :

در عصر حاضر كه موضع گيري مذاهب اسلامي بيش از آنكه ريشه فكري داشته باشد ، ريشه هاي سياسي و اخلاقي دارد ، ريشه هاي مشكلات جهان اسلام به ويژه مواضع اختلاف انگيز را شناسايي و براي رفع آن راه حل ارائه كنيد .

وي از سمينار بين المللي قريب بين المذاهب اسلامي خواست سياست هاي استعماري كه اتحاد اسلام را به زيان خود مي داند ، شناسايي و به جهان اسلام معرفي كند .

حجة الاسلام و المسلمين محمدي ري شهري با اشاره به ريشه هاي استعماري اختلاف بين مذاهب اسلامي گفت :

آن حركت استعماري كه چهره جمهوري اسلامي ايران را خطرناك جلوه مي دهد ريشه در تحجر ، تعصب و خود بزرگ بيني دارد .

نماينده ولي فقيه خطاب به علماي شركت كننده در سمينار تأكيد كرد :

165

حل مشكلات كنوني جهان اسلام نياز به تلاش ، مقاومت و ارتباط نزديكتر علماي اسلامي دارد ، رهبران مسلمان بيش از پيش بر مشتركات خود تأكيد كنند و روح مقاومت را در مقابل دشمنان مشترك مذاهب اسلامي ، در بين مسلمانان ايجاد نمايند .

وي تصريح كرد مسلمانان جهان در سايه اينگونه سمينارها بايد نسبت به خطراتي كه آنان را تهديد مي كند ، هشيار شوند .

حجة الاسلام و المسلمين ري شهري پيشنهاد كرد براي تقويت بيشتر وحدت ايجاد شده بين مسلمانان جهان ، ارتباط كنوني بين علماي اسلامي از حد شركت در سمينار بين المللي تقريب تجاوز كند و در تمام ايام سال گسترش يابد و دبيرخانه مشتركي براي ايجاد تفاهم و هماهنگي بيشتر بين علماي اسلامي در سايه سمينار بين المللي تقريب بين المذاهب اسلامي تشكيل شود .

نماينده ولي فقيه همچنين پيشنهاد كرد مركزي جهت تفاهم و تبادل نظر درباره مسائل مستحدثه جهان اسلام و ارائه راه حلهاي عملي تشكيل شود ، بين مراكز علمي و اسلامي تبادل نظر ادامه پيدا كند ، مركزي جهت پالايش فرهنگي جهان اسلام براي شناسايي و معرفي آثار تفرقه و عوامل جدايي پيروان مذاهب اسلامي تشكيل شود .

سخنران دوم جلسه حجة الاسلام والمسلمين واعظ زاده خراساني دبيركل مجمع التقريب بود كه گزارشي از فعاليتهاي مجمع از آغاز تأسيس تا لحظه گزارش را به اطلاع حضّار رسانيد . وي با اشاره به اينكه اين سمينار دومين گردهمايي مجمع التقريب در مراسم حج است گفت :

اولين گردهمايي ، سال گذشته درست چند ماه بعد از تأسيس مجمع به امر رهبر انقلاب اسلامي حضرت آية الله

166

خامنه اي ، انجام گرفت . وقتي قرار شد ما اولين سمينار تقريب را در مراسم حج انجام دهيم هنوز دقيقاً مطمئن نبوديم كه ايرانيها در حج شركت مي كنند يا نه زيرا پس از كشتار خونين حجاج در حرم امن الهي مراسم حج از سوي ايرانيان انجام نگرفته بود ، در عين حال ما مشغول برنامه ريزي براي سمينار در حج شديم و از شخصيتهاي داخل و خارج دعوت به عمل آورديم . در مراسم حج نيز با بعضي از شخصيتهاي معتبر جهان اسلام آشنا شديم و از آنها نيز براي شركت در سمينار دعوت كرديم ، سمينار عليرغم ضعف تبليغات و نداشتن فرصت كافي براي برنامه ريزي الحمدلله به خوبي برگزار شد . رهبر عزيز انقلاب اسلامي نيز در پيام حج سال گذشته اسمي از مجمع التقريب برده بودند كه اين خود مايه دلگرمي بسيار بود .

ما ، در سال جاري چهارماه قبل از مراسم حج ، اقدام به دعوت از شخصيتهاي داخلي و خارج كرديم . البته مشكلات زيادي بر سر راه ما ايجاد شد ولي به هر صورت موفق شديم دومين سمينار اين مجمع را امروز با حضور جمع كثيري از شخصيتها و ميهمانان عاليقدر در مكّه مكرمه برگزار كنيم و خدا را بر اين نعمت شكر مي گوييم .

پس از سخنارني آقاي واعظ زاده ، پنج تن از چهره هاي برجسته علمي و فرهنگي ايراني و غير ايراني سخنراني كردند ، اسامي آنان به ترتيب عبارت است از :

1 ـ آية الله محمد ابراهيم جنّاتي از ايران

2 ـ آية الله جعفر سبحاني از ايران

3 ـ استاد شيخ ابراهيم زاكزاكي از نيجريه

4 ـ استاد عبدالقدوس الازهري از استراليا

5 ـ استاد دكتر سيد جعفر شهيدي از ايران

167

در پايان ، نماز جماعت ظهر و عصر با امامت حضرت آية الله امامي كاشاني اقامه شد .

بعد از ظهر همان روز سمينار با تشكيل جلسه هاي خصوصي به صورت كميسيون هاي تخصصي كار خود را ادامه داد .

عناوين اين كميسيونها عبارت بود از :

1 ـ قرآن و سنّت .

2 ـ فقه و اجتهاد .

3 ـ فرهنگ و ميراث اسلامي .

4 ـ كميسيون سياست و حكومت .

اين كميسيون ها ، سرفصلهاي پيشنهاد شده را براي تهيّه قطعنامه و اقدامات فرهنگي كه بايست پس از مراسم حج انجام مي گرفت مورد گفتگو و تبادل نظر قرار داد و در نهايت سرفصلهاي قطعنامه تصويب گرديد .

دومين روز سمينار مجمع التقريب

دومين روز سمينار ، پس از آغاز جلسه با تلاوت آيات قرآن ، حجة الاسلام و المسلمين مهدوي در رابطه با اهميت اين سمينار مطالبي بيان داشت و سپس از هيأت رئيسه اين جلسه دعوت به عمل آورد در جايگاه قرار گيرند كه عبارت بودند از :

1 ـ حضرت آية الله امامي كاشاني

2 ـ علامه سيد ساجد علي نقوي

3 ـ استاد شيخ ابراهمي زاكزاكي ( نيجريه )

4 ـ دكتر سراج الحق از دانشمندان بنگلادش

168

5 ـ سيد مصطفي موسوي از كشمير

6 ـ حجة الاسلام والمسلمين واعظ زاده كاشاني

سخنرانان اين جلسه عبارت بودند از :

1 ـ آية الله مكارم شيرازي

2 ـ مولوي اسحاق مدني

3 ـ حجة الاسلام والمسلمين علي دواني

4 ـ دكتر سراج الدين از كانادا

5 ـ دكتر سيد محمد باقر حجتي

6 ـ دكتر بي آزار شيرازي

7 ـ دكتر آية الله زاده شيرازي

اين سخنرانان ، متن مقالات خود را به زبان عربي ( زبان رسمي سمينار ) قرائت كردند . ترجمه انگليسي هر مقاله نيز بلافاصله براي ميهمانان خارجي خوانده مي شد . البته به خاطر ضيق وقت بسياري از محققان فرصت نيافتند مقاله خود را قرائت كنند . مقاله آنان به زبانهاي عربي و فارسي و انگليسي ترجمه و در اختيار ميهمانان قرار گرفت . در اينجا عناوين مقالات و خلاصه اي از مقالات و سخنراني هاي سمينار را درج مي كنيم :

169

رديف عنوان مقاله سخنران يا نويسنده مقاله تعدادصفحات

1 مجمع التقريب في مجمع البيان عبد الكريم بي آزار شيرازي 8

2 سبل تقوية و توسيع العواطف الاسلاميه المشتركة محمد عبائي خراساني 8

3 اسس التقريب و سبله محمد واعظ زاده خراساني 5

4 يجب السعي الي فتح باب الاجتهاد في جميع المذاهب الاسلامية ناصر مكارم شيرازي 6

5 ماهي عوامل التقريب رضا استادي 6

6 اخلاقيات ضد تقريب رسول جعفريان 6

7 ضرورة وحدة الامة الاسلامية آية الله ابراهيم اميني 6

8 مقاله اي پيرامون مجمع التقريب يعقوب جعفري 3

9 نموذج لبحوث و طرق التقريب ( عناوين چهارگانه كميسيونها ) مجمع التقريب بين المذاهب الاسلامية 3

10 دعوة المسلمين الي الوحدة وعدم التفرق بينهم دكتر سيد جعفر شهيدي 5

11 مجمع التقريب بين المذاهب الاسلامية محمد ابراهيم جناتي

12 التقريب ضرورة دينيّة مباركة جعفر سبحاني 9

13 تأكيد وحدة الامة الاسلامية دكتر سيد محمد باقر حجتي 8

14 پيرامون تقريب بين مذاهب اسلامي دكتر سراج الدين از كانادا

170

رديف عنوان مقاله سخنران يا نويسنده مقاله تعداد صفحات

15 درباره تقريب بين المذاهب دكتر آية الله زاده شيرازي 7

16 نقشه هاي استعمار در جهت تفرقه در شبه قاره علامه سيد ساجد علي نقوي از پاكستان 5

17 دور القادة والحركات الاسلامية مولوي اسحاق مدني ( ايران ) 6

18 افضل السبل للاستطلاع علي المذاهب استاد علي دواني ( ايران ) 11

19 اتحاد بين المذاهب محمد اعظم احمد ( از هند ) 5

20 درباره مجمع التقريب عبدالقدوس الازهري ( از استراليا ) 10

171

و اينك خلاصه اي از برخي از مقالات :

1 ) عبائي خراساني ، محمد/ راههاي تقويت و گسترش عواطف مشترك اسلامي و كم كردن تعصبهاي قومي

محور بحث به دو حوزه وحدت و تقريب تقسم مي شود . بايد از نقل اقوال ضعيف پرهيز نمود و با روش و تقسيم كار موضوع را بررسي كرد تا نتيجه كار فصل الخطاب شود . عدم تحريف قرآن و وحدت شيعه و سني و رفع شبهه ها بايد محور بحثها باشد . از مسائلي ، كه مي توان طرح كرد توجه به مذاهب ساختگي از قبيل بهائيگري ، قاويانيگري ، وهابيت و برخورد با احاديث مجعول و توجه به اهميت رهبري در اجراي مصوبات كوشيد و با بدعتها مبارزه كرد و وحدت را تجسم بخشيد .

2 ) دواني ، علي/ صحيحترين راه براي اطلاع از مذاهب و عقايد يكديگر

بهترين راه وحدت ، اطلاع علماء مذاهب از منابع اصيل يكديگر است . تقويت كتابخانه هاي يكي از راه هاست ، بايد امهات را گرفت و از فروعات چشم پوشيد . فكر تقريب از زمان آية الله بروجردي شروع و پس از نهضت امام خميني تقويت شد . در ايران سانسور كتاب براي مذاهب ديگر نيست . ما در ايران نماز جمعه داريم و شيعه و سني در كنار هم اند . من تعدادي از كتب اهل سنت را ترجمه كرده ام . رهبر انقلاب تفسير في ظلال القرآن را ترجمه كرده اند . پس از انقلاب ديگران به كتابهاي ما مراجعه مي كنند اما براي ايراد گرفتن ، مسأله عبدالله سباي ساختگي و تحريف قرآن را دوباره علم كرده اند . عدم اطلاع سبب موضعگيري نارواي افرادي چون

172

ابن حزم و شهرستاني و احمد امين و غيره شده است ، شيعه از هزار سال پيش از كتابهاي اهل سنت استفاده مي كرده است . خلاف شيخ طوسي و مجمع البيان شيخ طبرسي نمونه اي از آن است . عده اي از علماي اهل سنت تا حدّي آثار شيعه را نقل كرده اند . امروز بايد كار رجال دارالتقريب را سرمشق قرار داد و براي گرفتاري هاي مسلمانان فكري اساسي كرد .

3 ) استادي ، رضا/ عوامل تقريب چيست ؟

اختلاف نظر امري طبيعي است و همه اختلافات نبايد حمل بر بدي و سوء نظر شود ، مثل اختلاف نظر در تفسير بعضي از احاديث ، انگيزه ها و عوامل بايد شناخته شوند .

عوامل اختلاف مسلمانان عبارتند از :

1 ـ عمق آيه « ما ينطق عن الهوي » را نمي دانستند و گاه موضعگيري مي كردند تا اينكه در زمان فوت و پس از فوت حضرت پيامبر ( صلّي الله عليه وآله ) بهره گيري كردند .

2 ـ تبيين معارف و فقه و تفسير آيات بايد پس از فوت پيامبر از منابع مطمئن اخذ مي شد كه بي توجهي شد . دليل مهم آن عدم توجه به حديث ثقلين بود .

3 ـ پس از رسول خدا اجتهاد در مقابل نص قوت گرفت و استحسان به جاي اجتهاد واقعي نشست ـ بايد براي تقريب ، فتاواي مستخرجه از استحسان را جدا نمود .

4 ـ حاكمان از سده دوم به بعد به منظور سوء استفاده ، جعل حديث كردند كه بايد احاديث مجعول به دقت شناسايي شوند .

5 ـ بي اطلاعي فرقه ها و مذاهب از عقايد و آراء يكديگر ، موجب كدورت هايي

173

شده است و بايد با آن مبارزه شود .

4 ) واعظ زاده خراساني ، محمد/ پايه ها و راههاي تقريب مذاهب

منظور از پايه هاي تقريب ، اصولي است كه مذاهب مي توانند بر آن تكيه كنند . اين اصول عبارتند از :

1 ـ امت اسلامي واحد است و وحدت اساس عزّت مسلمانان است .

2 ـ در اصول اساسي اسلام خلافي بين امت اسلامي نيست مثل توحيد ، نماز ، حج و . . .

3 ـ در دعوت به وحدت ما نبايد مذهبي را كلاً يا جزءً نفي كنيم ، بايد اقتداء به سنت صالح از علماي مسلمانان كنيم .

4 ـ مراد از مذاهب اسلامي آنهايي است كه به اصول و اساس عقيدتي و عملي اسلام ايمان دارند و اطاعت از آن اصول ، آنان را داخل امت مسلمان مي نمايد .

5 ـ بايد مشتركات و اصول اساسي را هرچند به طور اجمال روشن اند ، با تشكيل جلسات بحث ، تعيين كرد .

6 ـ با توجه به اينكه معيار كفر و ايمان مشخص شده است ، كسي نبايد در اين زمينه داوري و مذهبي را به شرك و الحاد متهم كند .

7 ـ مسائل خلافي بايد به وسيله علماي مذاهب و با تكيه بر منابع متقن روشن شود .

8 ـ بايد منطوق اقوال مذاهب ملاك باشد نه لوازم عبارات آنان .

9 ـ مسائل اختلافي فرعي را نبايد در سطح مسائل اساسي قرار دهيم .

10 ـ بايد باب اجتهاد را در همه مذاهب و در همه مسائل مفتوح بداريم .

اما راههاي تقريب شامل امور دهگانه زير مي شود :

بحث در زمينه قرآن و تفسير ، روايات و احاديث ، رجال و تراجم و تاريخ ،

174

كتب و مؤلفان ، كلام و مناظره و ملل و نحل ، فقه و اجتهاد ، اهل بيت و سادات ، صحابه و تابعين ، سياست و حكومت ، فرهنگ و ميراث فرهنگي .

5 ) بي آزار شيرازي ، عبدالكريم/ مجمع التقريب در مجمع البيان

پيامبر با ايجاد وحدت ، جامعه اسلامي را بنا نهاد و علي هم با ايثار پس از پيامبر به اين روش ادامه داد . اما استعمار با سياست « تفرقه بينداز و حكومت كن » با ايجاد تهمتها و شايعات مسلمانان را ازهم جدا كرده است . يكي از تهمتهاي ناروا به شيعه ، تحريف قرآن است و اينكه قرآن ديگري به نام مصحف فاطمه دارند . در حاليكه علماء بزرگ از شيخ مفيد و طوسي تا امام خميني همه اين قرآن اعتقاد دارند و از بسياري از تفاسير اهل سنت استفاده و برخي از آنها را در دانشگاههاي خود تدريس مي كنند . به عنوان نمونه آية الله خامنه اي تفسير في ظلال القرآن را ترجمه كرده اند و شيوخ اهل سنت هم تفسير مجمع البيان را مورد توجه و استقبال قرار داده اند . نظر دو تن از اساتيد الازهر درباره اين تفسير بيان شده است . شلتوت جنبه آزاد انديشي و تقريب مذاهب را از خصوصيات اين تفسير مي داند .

6 ) اميني ، ابراهيم/ ضرورت وحد امت اسلامي

ضرورت وحدت امت اسلامي از نظر قرآن و روايات امري بديهي است و عدم توجه به ان موجب وهن مسلمانان و تجرّي دشمنان اسلام شده است . قبل از هر چيز بايد وحدت اسلامي و روش وصول به آن را روشن كرد . بايد دانست كه اولاً علي رغم اختلافات بين مذاهب ، همه به وحدانيت خدا و نبوت پيامبر و بسياري اعتقادات ديگر پاي بندند و ثانياً مقصود از وحدت اين نيست كه هر مذهبي دست از عقايد خود بردارد . ما مسلمانان بر اساس تعاليم قرآن موظفيم در برابر سلطه اجانب

175

بايستيم . مسلمانان داراي امكانات فراواني هستند كه از آن غافلند دشمنان ما عليرغم اختلافات فراوان ، براي مبارزه با ما متحد شده اند . بر علما و خطباست كه نقش عظيم روشنگري را به عهده گيرند و بر تجديد حيات مسلمانان با افشاي سلاطين جائر و احياي نمازهاي جمعه و جماعت ـ همچنانكه امام خميني فرمود ـ تأكيد كنند . متأسفانه بعضي از عالم نمايان به اين وحدت ضربه مي زنند .

7 ) الازهري ، عبدالقدوس ( استراليا ) / درباره مجمع التقريب

با تشكر از جمهوري اسلام و بعثه مقام معظم رهبري براي تشكيل اين سمينار ؛ مهمترين رسالت انبياء بعد توحيد ، اتحاد مسلمانان است و دشمنان اسلام هيچ چيزي را به اندازي تفرّق مسلمانان خوش نمي دارند . مسلمانان صدر اسلام با عدّه كم بر دشمنان آن روز چيره شدند و آيات قرآن را تحقق بخشيدند . اما پس از رحلت پيامبر طولي نكشيد كه فرق متعدد با اسامي مختلف به وجود آمد و چنان با هم دشمن شدند كه كمر به قتل يكديگر بستند . سياست جباران هم « تفرقه بينداز و حكومت كن » بود . امروز مسلمانان به خاطر عدم اتحاد در ضعف و سستي زندگي مي كنند . لازم به ذكر است كه امام خميني در عصر ما به صدايي بلند مسلمانان را به اتحاد فراخواندند .

8 ) شهيدي ، سيد جعفر/ دعوت مسلمانان به وحدت و جلوگيري از تفرّق آنان

دعوت مسلمانان به وحدت امر تازه اي نيست ولي به معناي خاص آن كه ترك اختلافات مذهبي و اخذ مشتركات باشد از يك قرن و نيم پيش ، زماني كه استعمار سايه هاي خود را بر بلاد مسلمين افكند ، شروع شد . عده اي از بزرگان اسلامي نداي وحدت سر دادند با آنكه موانعي از جانب عده اي از جمله علماء ديگر بر سر راه

176

بود بعد از جنگ جهاني دوم عده اي از علماي الازهر دارالتقريب بين المذاهب الاسلاميه را تأسيس كردند كه در آن عده اي از علماي مصر ، ايران ، عراق و ساير بلاد اسلامي عضويت داشتند . اينكه بعد از گذشت 50 سال از عمرآن ، مجمع التقريب در تهران به امر رهبر انقلاب ـ آية الله خامنه اي ـ تشكيل شده است . به خاط عدم آشنايي با معاني تقريب عده اي فكر مي كنندهمه بايد دست از مذاهبشان بردارند و عده اي ديگر فكر مي كنند بايد شيعه را كنار گذاشت و سني شد . اگر تقريب بخواهد عملي شود بايد :

1 ـ ارتباط دائم بين دفتر مركزي و اعضاء برقرار باشد .

2 ـ رابطه بين لجنه و علماء مسلمين از يك طرف و بين علماء و ملت ها از جهت ديگر برقرار باشد .

3 ـ عموم مردم در مورد معناي تقريب توجيه شوند .

4 ـ عموم مردم توجيه شوند كه اختلافات مذهبي به وحدت صدمه نمي زند .

5 ـ وحدت بين امت ها مطرح است نه بين رؤساي دولتها .

6 ـ وحدت مورد نظر وحدتي است كه در در اسلام بود .

7 ـ ملتها آگاه شوند كه وحدت ، وحدت سياسي نيست .

8 ـ هدف تقريب ، تقويت و تجهيز در برابر سلطه اجانب است .

9 ) مكارم شيرازي ، ناصر/ بايد باب اجتهاد را درهمه مذاهب گشود

حج داراي ابعاد گوناگوني است كه از آن جمله بعد فرهنگي آن است و تا از نظر فرهنگي گامي برداشته نشود تقريب محقق نخواهد شد . آيا مي توان باب اجتهاد را مسدود دانست ؟ پاسخ آن با دو مسأله زير روشن مي شود .

1 ـ اسلام دين جهاني است و خطابات قرآن بر آن حكايت دارد .

177

2 ـ جوامع انساني در حال تحول و تغييرند . آيا اسلام مي تواند ديني جهاني باشد و براي مسائل مُستحدثه پاسخي نداشته باشد ؟ امام خميني قدس سره اصرار داشتند كه با حفظ اصول فقه سنتي ، در اجتهاد ، زمان و مكان را هم مورد نظر قرار دهند . تحرير الوسيله گواه بر اين موضوع است . اهل بيت هميشه پيروان خود را تشويق به اجتهاد مي كردند و هيچگاه آنان را به سوي قياس و استحسان و ساير دلائل ظنّي نرفتند .

10 ) جعفريان ، رسول/ اخلاقيّات ضد تقريب

تعصب مفهومي زشت و تفاهم مفهومي زيباست . تعصب موجب بروز موارد زير مي شود :

1 ـ انزواگزيني .

2 ـ بدبيني غير واقعي ( از مصاديق اخلاق ضد تقريب ) .

3 ـ حساسيت هاي بي مورد .

4 ـ پيوند خوردن اختلافات مذهبي با مسائل قومي .

5 ـ فواصل جغرافيايي ( از عوامل رشد اخلاق ضد تقريب )

6 ـ حساسيت در مسائل جزئي و غفلت از مسائل كلي .

7 ـ نگرش به مذاهب ديگر بر اساس توطئه .

11 ) مولي اسحاق مدني/ نقش رهبران و جنبشها در تقريب

اختلاف بين مذهب جعفري و مذاهب اهل تسنن بيش از اختلاف فتاواي مذاهب اهل سنت با يكديگر نيست و اين اختلافها نبايد موجب عناد شود . مسأله اصلي بين شيععه و صني مسأله خلافت بوده است ، ما تاريخ را در اين رابطه به سه

178

دوره تقسيم مي كنيم :

1 ـ از زمان وفات رسول خدا تا بيعت با علي ( عليه السلام ) .

2 ـ از زمان خلافت علي تا انقضاي خلافت اسلامي .

3 ـ سقوت خلافت و آغاز سيطره استعمار .

موضوع دعوا بر سر خلافت تنها در دوره اول بوده و در دوره هاي دوم و سوم شيعه و سني در برابر مظالم خلفا ايستادگي كردند تا جايي كه بعضي از پيشوايان اهل تسنن هم زنداني و يا تنبيه شدند . در دوره دوم آثار فراواني در زمينه اين اختلاف ها نمي يابيم . در دوره سوم با گسترش سيطره استعمار ، افرادي چون جمال الدين اسدآبادي ، اقبال لاهوري ، شيخ عبده ، ابوالاعلي مودودي ، شيخ شلتوت ، آية الله بروجردي و ديگران در زمينه تقريب بين مذاهب تلاش كردند تا سرانجام رهبر انقلاب اسلامي به تأسيس مجمع التقريب اقدام نمودند .

12 ) نقوي ، ساجد علي/ نقشه هاي استعمار در ايجاد تفرقه در شبه قارّه هند

بحث من علمي نيست و بيشتر حول مسائل پاكستان است . فتنه و آوب در مسائل مذهبي در پاكستان به اوج رسيده است . قبلاً در شبه قاره هند همه در كنار هم به سلامت زندگي مي كردند ؛ حتي بعضي از هندوها در مراسم عزاداري سيد الشهداء شركت داشتند . اما پس از پيروزي انقلاب اسلامي ، استعمار به اختلافات دامن مي زند و از باب « تفرقه بينداز و حكومت كن » مسلمانان را به جان يكديگر مي اندازد . با توجه به علاقه جمهوري اسلامي و نياز شديد به وحدت پيشنهاد مي كند :

به مشتركات بيشتر توجه شود ، به عقايد يكديگر احترام گزارده شود ،

179

جلسات بحث و گفتگو بيشتر باشد ، منحرف و تفرقه افكن شناسايي و طرد شود ، تبليغات سوء ديگران خنثي شود ، به كوشش هاي مشترك براي پياده كردن احكام اسلامي افزوده شود ، توطئه هاي اجانب براي مردم روشن شود .

13 ) آية الله زاده شيرازي/ درباره تقريب بين مذاهب

اي مسلمانان ، وحدت كنيد و از اختلافات بپرهيزيد و اگر اختلافي داشتيد با دليل و برهان با آن برخورد كنيد . گذشتگان ما سعه صدر داشتند : شيخ طوسي ، سيّد رضي و مرتضي و ديگران چنين بودند . اختلاف ، امري طبيعي است . از زماني كه ضعف سياسي عارض و دولتهاي كوچك به وجود آمد ، باب اجتهاد بسته شد و فقه منجمد گرديد . اينك كه باب رحمت از طريق مجمع تقريب باز شده بايد علماء ما در اين زمينه بكوشند . دردانشگاه تهران فقه شافعي و حنفي را تدريس مي كنند و براي تدريس ساير مذاهب هم به زودي اقدام خواهند كرد . ما درد و آرزوهايمان يكي است ، بايد همچنان كه در جنگ دوم جهاني هم پيمانان گفتند كه جنگ مسيحيّت عليه نازيسم است اينك وحدت ما ، بايد وحدت اسلامي عليه دشمنان ما باشد . اگر ما از هوي و هوس خالي باشيم و با منطق و برهان با مسائل برخورد كنيم مسائلي همچون فلسطين نخواهيم داشت .

14 ) سبحاني ، جعفر/ تقريب ، ضرورت مقدس ديني

تقريب بين مذاهب اسلامي از آرزويهاي بزرگ است . اسلامي كه جز جاهل غافل و مغرض معاند ، با آن مخالفت ندارند . مصائب وارده به آذربايجان از جانب ارمنستان و جنايات در بوسني و هرزگوين و فلسطين اشغالي بيانگر اين است كه مسلمانان بايد مانند جسد واحد باشند كه چون عضوي به درد آمد ساير اعضاء هم

180

به درد آيند . ما به همه علماء و بزرگان فكر اعلام مي كنيم كه بايد از اختلاف بپرهيزند و در صف واحد عليه دشمنان قرار گيرند . از وسائل تقريب تمسك به احاديث ائمه اطهار است و حديث ثقلين كه متّفق عليه فريقين است ، راهنماي ماست . اگر مسلمانان به ريسمان اهل بيت متمسك شوند بسياري از اختلافات از بين مي رود . اجتهاد مطلق به معناي رجوع به احاديث اهل بيت است . اهل تشيع همواره از احاديث اهل تسنن استفاده مي كرده اند ، اختلاف بين شيعه و سني تنها در رجوع به صحابه در اخذ آنچه از پيامبر رسيده نيست ، اختلاف در اين است كه كداميك از صحابه مورد وثوق بوده اند .

15 ) جناتي ، محمد ابراهيم/ مجمع التقريب بين مذاهب اسلامي

در اين مقاله حول موضوعات چهارگانه زير بحث شده است :

1 ـ اهميت تقريب و تأكيد علماء فريقين از دانشمندان الازهر تا آية الله بروجردي و اينك رهبر انقلاب اسلامي .

2 ـ ثمرات تقريب كه به 11 مورد اشاره شده است .

3 ـ شرائط پيروزي در تقريب كه با ذكر نمونه هايي ( از جمله توجه شيخ شلتوت به فقه جعفري ) به بيش از 15 مورد اشاره شده است .

4 ـ عناصر تقريب كه به پنج مورد اشارت رفته است . در پايان پيشنهاد شده كه دانشگاههاي كشورهاي اسلامي همچنان كه در قم به تدريس فقه و اصول مقارن مشغولند مراكز بحث مشابهي را تأسيس نمايند .