با خصوصیات سوره صف آشنا شویم

با خصوصيات سوره صف آشنا شويم

سوره صف (كه گاهي به آن سوره (حواريين) و سوره عيسي نيز گفته مي شود) شصت و يكمين سوره قرآن و شماره آيه هاي آن به اتفاق مفسران چهارده تاست.(1).

در مورد اين كه آيا اين سوره مدني است يا مكي، بهتر است در ابتدا توضيحي در مورد اصطلاح مكي و مدني بدهيم:.

اصطلاحاً آيات و سوره هايي كه پيش از هجرت نازل شده اند (مكي) ناميده مي شوند، ولي به آيه يا سوره اي كه پس از مهاجرت نازل شده باشد (مدني) مي گويند.(2).

براي شناسايي مشخصات سوره از نظر مكي و مدني، راه روشن و درست، مراجعه به مضامين سوره است. اگر از اين راه نتوانستيم مدني و يا مكي بودن آن را به دست آوريم، بايد از نقل محدثان واتفاق و شهرت در ميان مفسران كمك بگيريم.

مضامين اين سوره بر مدني بودن آن گواهي مي دهد، علاوه بر اين كه مدني بودن آن مورد اتفاق مفسران است.

توضيح اين كه، غالباً مشركان بت پرست، طرف سخن در محيط مكه بودند، از اين نظر، نوع آيات مكي بر محور توحيد و معاد و نقل قصص و سرگذشت عبرت انگيز و آموزنده اقوام و ملل پيشين و معارف عقلي دور مي زند. براي چنين گروه كه هنوز اساس آيين اسلام را نپذيرفته اند بحث درباره جهاد در راه خدا و گواهي دادن انجيل و تورات برنبوت پيامبر اسلام و احكام نماز و روزه و...، مطابق اصول بلاغت نيست.

ولي در مدينه، مسلمانان واقليت هايي از يهود و نصارا مخاطب بوده اند و در هر لحظه، مركز اسلام از طرف مهاجمان در آستانه خطر قرار مي گرفت و مسلمانان اصول دين و معارف حقه اسلامي را از جان و دل پذيرفته بودند، از اين جهت، وقت آن رسيده بود كه دستورهاي لازم درباره جهاد به آنها داده شود و اصول اخلاقي و اجتماعي و احكام عملي اسلام را از پيشواي اعظم خود فرا گيرند.

بنابراين، از مطالعه مضامين سوره مي توان تشخيص داد كه ظرف نزول سوره چه زماني بوده است. اينك رؤوس مطالب اين سوره بعد از مسأله تسبيح به قرار زير است:.

1 . گفتار بايد با كردار توأم باشد، در غير اين صورت گناه بزرگي شمرده خواهد شد؛.

2 . افراد با ايمان بايد براي جهاد في سبيل اللّه بسيج شوند؛.

3 . موسي از قوم خود شكايت مي كند؛.

4 . حضرت مسيح (ع) از بعثت پيامبر اسلام با ذكر نام وي خبر مي دهد؛.

5 . گروهي كه مي خواهند نور خدا را خاموش سازند موفق به اين كار نمي شوند؛.

6 . گروه با ايمان بايد مانند حواريون مسيح، جان باز و فداكار باشند.

دقت در مضامين اين مطالب، گواهي مي دهد كه اين سوره پس از مهاجرت پيامبر (ص) به مدينه (درآن زمان كه مسيحيان شبه جزيره با پيامبر اسلام در حال تماس بودند) نازل شده و هرگز محيط مكه با طرح بسياري از اين مطالب سازگار نبوده است.