مشورت در تصمیم گیری
سیره پیامبر اعظم r 18 لقد کان لکم فی رسول الله اسوة حسنة علی اصغر عطاران طوسی attarantoosi@gmail.com مشورت در تصمیم گیری سپاه توحید در آغاز ماه
|
لقد كان لكم في رسول الله اسوة حسنة
علي اصغر عطاران طوسي attarantoosi@gmail.com
مشورت در تصميم گيري سپاه توحيد در آغاز ماه شعبان سال نهم هجري به سرزمين تبوك گام نهاد، اما اثري از اجتماعِ سپاه روم نبود. گويا سران روم، از فزوني سپاه اسلام و شهامت و فداركاري كم نظير آنان _ كه نمونه كوچك آن را در نبرد " موته " از نزديك مشاهده كرده بودند _ آگاهي يافته و صلاح ديده بودندكه سپاه خويش را به داخل كشور بازگردانند. پيامبر اسلام، افسران عالي رتبه خود را گرد آورد و پيرامون پيشروي در خاك دشمن يا بازگشت به مدينه، با آنان مشاوره نمود. هسته مشورتي چنين تشخيص داد كه چون از سويي سپاه اسلام _ به دليل سختي هاي مسير _ خسته شده و نيازمند تجديد قواست، و از دگر سو، مسلمانان با اين حركت خويش به هدف عالي خود _ پراكنده ساختن سپاه روم _ دست يافته، و رعب و وحشت شديدي در دل روميان افكنده اند، لذا مناسب است به مدينه بازگردند. بي ترديد، ترس و واهمه رومي ها آنان را از فكر حمله بازخواهد داشت و بدين ترتيب، تا مدتي امنيت عربستان از ناحيه شمال تضمين مي گردد. پر واضح است كه اين نتيجه براي مسلمانان مطلوب و خوشايند بود. به دنبال اين تصميم گيري _ بازگشت به مدينه _ سران شورا براي حفظ موقعيت و جايگاه والاي پيامبر، اين جمله را نيز افزودندكه : " اگر تو از ناحيه خدا مأمور به پيشروي هستي، فرمان حركت صادر نما "[1]. يعني ما نظر مشورتي خويش را اعلام كرديم و تو در انتخاب وظيفه اختيار داري و در هر حال، ما گوش به فرمان تو هستيم. پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: " دستوري از ناحيه پروردگار نرسيده و اگر چنين فرماني رسيده بود، هرگز با شما مشورت نمي كردم"[2]. بنا بر اين من نظر شورا را محترم شمرده و ازهمين جا به مدينه باز مي گردم . نگاهي گذرا به اين واقعه تاريخي و موارد مشابه، حكايت از چند نكته اساسي و پند آموز براي پيروان مكتب پيامبر اعظم (ص) دارد كه اجمالاً بدانها مي پردازيم. 1. هر فردي در هر مقام و موقعيت اجتماعي _ ولو در سطح رهبر بزرگ جامعه يعني نبيّ مكرم اسلام _ مستغني از مشورت نبوده و همواره نيازمند نظر خواهي و بهره گيري از ديدگاههاي ديگران در تصميم گيري هاست. در صورت وجود دستوري صريح از جانب پروردگار بر انجام فعاليتي و يا ترك آن، حقّ تقدّم با آن دستور است و مجالي براي مشورت خواهي نيست مگر در روش دستيابي به مرحله انجام و ترك آن فعاليت، و يا نحوه تحقق بخشيدن مطلوبِ آن دستور الهي. 3. ادب مشورت دهي از سوي گروه مشاوران، اقتضا مي‌كند كه در صورت ارائه مشورت، الزامي و يا انتظاري براي اجرا، مطابق با مفاد بنود مشاوره نداشته و دست مشورت گيرنده را براي هر گونه تصميم مقتضي و مناسب باز بگذارند. 4. حركت بر مبناي مفاد تصميمات و مصوبات شورا، بهترين ارمغان مسئولان، مديران عالي و رهبران جامعه به گروه مشاوران خويش است و بها دهي به ديدگاههاي آنان _ و لو احياناً با يافته هاي فرد، انطباق نداشته باشد _ زمينه اي براي بالندگي، رشد و تقويت بنيه فكري و روحي، و تشويق آنان براي ارائه نظراتي برتر و سنجيده تر خواهد بود. پيامبر اعظم ص در اين قطعه تاريخي، با تكيه بر ديدگاه مشورتي همراهان، تصميم بر بازگشت به سوي مدينه گرفت و با اين حركت، بابي مهمّ را بر روي مسلمانان گشود و چهره حقيقي و جايگاه والاي مشورت را به آنان نشان داد. انتظار مي رود فرادستان و بزرگان جامعه اسلامي _ اعم از پدران و مادران، اوليا و مربيان، مديران و مسئولان، فرماندهان عالي رتبه نظامي و انتظامي، اساتيد و فرهيختگان، رهبران فكري و معنوي و... _ در اقتدا به سنت و سيره پيامبر اعظم صلي الله عليه و آله از ديگران پيشي گرفته و همچون نبي گرامي اسلام، در برنامه ريزي هاي مهم و تصميم گيري هاي حياتي، لحظه اي خويش را بي نياز از مشورت ندانسته و به فرودستانِ خويش _ اعم از فرزندان، دست پرورده ها، كاركنان، سربازان، شاگردان، طرفداران و پيروان خويش _ فرصت ارائه پيشنهاد سازنده و نقد مستدلّ، و مشاركت جستن در تصميمات مرتبط با خويش را بدهند و از اين طريق، زمينه شكوفايي استعداد آنان، اعتراف به بلوغ فكري ايشان، وكاستن ضريب خطا در تصميم گيري ها را فراهم آورند. [1] - إن كنتَ أُمرتَ بالسير فَسِر. سيره حلبي، جلد 3، صفحه 119. [2] - لو أُمرتُ بالسير لم أستشركم فيه. همان.
|
